Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    erabat.
    sense-1
    1. (G-goi ap. A EY III; A Apend ).
    Del todo, completamente, enteramente; absolutamente. "En absoluto [sic]" A Apend. . "Enteramente" A EY III 283. Tr. Su uso se hace frecuente en el s. XX; antes se encuentra únicamente en Lardizabal, Udarregui y Arrue (aunque cf. Guerrico en ERABATEKO (e) y A.M. Zabala y Beovide en la 2.a acepción). Es relativamente poco frecuente con adj., y no lo hallamos con adv. (cf. guztiz ), aunque sí en construcciones del tipo erabat utzita, q.v. Lo emplean sobre todo los escritores guipuzcoanos y, ya muy adelantado el s. XX, tbn. algún autor vizcaíno. En DFrec hay 167 ejs., meridionales. Se citan ejs. de todos los autores que lo emplean.
    Emengo berriai erabat utzita, [...] Apostolu Saulori garraizkion. Lard 505. Era bat uztia / da modu tristia. Ud 72. Pekatu guziak erabat kendu ziozan damu egiazko bat. Arr May 180. Orduntxe garaittuak izan ziralako era bat [...] moruak Españan. Inza Azalp 16. Diputazioaren inprenta zala edo, erabat asarretu ziran. Or SCruz 123. Ixildu dira erabat emen / kantari zeuden txoriak. EA OlBe 66. Erabat utzi / mundutar bizimodua. SMitx Aranz 154. Lengo zauri biziak erabat itxi zaizkit. Etxde AlosT 87. Gaztaindiak galdu dira ia erabat. Munita 55. Kanta bera erabat Konbenturen batean sortua ote dan esan genduan. Lek SClar 139. Erabat gaiztakeriari emanta zaudela diote. AIr EuskIp 44. Gudak [...] ekintz eta itunbenak arrunt zaildu, erabat ezindu ez dituztenetan. EAEg 5-11-1936, 218. Lapurrak, ostua biurtu bear du erabat. Ol Ex 22, 3. [Euskeria] era-bat baztertuta or dabixak. SM Zirik 41. Arri ta zur eginda nago erabat. Zait Plat 146. Emakume bakar batek gizon bat baiño geiago eukitzea, erabat dago arbuiatua. Vill Jaink 158. Gertaerak, kondairak, anekdotak... oiek erabat gelditzen dira kanpoan. Vill (in Gand Elorri 13). Nere zentzumenetik / erabat besterenduz. Gazt MusIx 227. Biedermannek zigarroa pizten du era bat ikaratuta. Lab SuEm 192. Erabat kopetillundu zan bentaria. "Amohinóse mucho". Berron Kijote 191. Erabat garbitu zizkiteken egal oek danak. Ataño TxanKan 93. Gure mendi arteak erabat zikindu dira, orko ote ta lar, eta kito! AZink 167. Haur batek, alegia, zeharo eta erabat gal dezakeela bere lehen hizkuntza. MIH 400. Hor konforme naiz, zeharo, erabat. MEIG IX 82. Hasieran, euskaraz hasi ginen erabat, baina orain bietara egiten dugu. MEIG I 100. Ez nituzke baldintza guztiak erabat eta segituan beteko. MEIG VII 194.
    v. tbn. TAg Uzt 264. Zait Plat 87. MAtx Gazt 48. Uzt Sas 332. BBarand 172. Insausti 26.
    azpiadiera-1.1
    (Con adj.).
    [Katalunya arloa] erabat zuzengarria ez omen da, [...], minsorrez eraman-bearra baizik. Ldi IL 24. Onenbestez erabat etxekotzat etsi daiteke [katua] eta ez da etxetik iges joango. JMB ELG 87. Oiñ, gerri, kolko, lepo ta buru, / erabat bikaiñ, ikusgarriya. EA OlBe 111. Erabat ezberdiñak dira. AZink 137. Erabat aldrebestzat joko zan bertsolaria. Insausti 18.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con adj. en grado comparativo).
    Aienak era bat larriagoak dere. (AN-larr ) "Los de aquéllos son absolutamente más corpulentos". A EY III 237. Erabat obea al da? Or in Gazt MusIx 32.
    azpiadiera-1.1.2
    (Con adj. en grado superlativo).
    Mundurik onena hautatu omen zuen Jainkoak, Leibnizek zionez, gure hau sortzekoan; ez, ordea, erabat onena, baizik eta inter possibilia onena. MIH 222.
    azpiadiera-1.2
    (Con cuantificador).
    [Urrea] biotzean, sakelean ezik, txiroak oi dute; sakelean, biotzean gabe, berriz, aberatsak. Bat bestetan erabat gutxik. Ldi IL 78.
    azpiadiera-1.3
    De manera generalizada. "An euskeraz erabat egiten da" (G-azp).
    sense-2
    2. (A Apend).
    Al mismo tiempo, simultáneamente; de una vez, de golpe; a la vez. v. ERA BATEAN (b).
    Guziak erabat ezarriko ditut. Lard 217s. Guztiak erabat eskatzen zioten. Zab Gabon 78. Denak egatu ziran era bat kantuz Jaungoikua al zuten moduan alabatzen. Bv AsL 100. Era bat jan, eta era bat edan, Buranoko idiarena. EZBB I 96. (v. tbn. vers. de AN-gip ib. 56) Danak erabat asi ziran elkarren berri zutela, mugitzen. Or SCruz 42. Bereala, edo erabat, buru-batzar bat eratu. Ldi IL 143. Gauza biak erabat aitatu ezkero uzkur egingo dutenen salla. Ib. 153. Agotza ta auka (larri ta txêa) / erabat jasotzen dute. "Levantan a la vez". Or Eus 343. Diru guztia erabat eskatzen du ta gizarajoak ez daukate. ABar Goi 29. Erabat zetorren legor-giroa. Bata bestearen atzetik zijoazen egun kiskalgarri ariek, legorteari bidea emanaz. TAg Uzt 224. Garisoroan igitan ari dira, [...] amar gizon eta erabat daramakie aldapaz gora sailla. Ib. 80. Alditxar guzik erabat nigan / gañezka bildu baitira. EA OlBe 10. Valladolid-tik, Euskalerritik, / andik-emendik erabat, / karta pilloa zijoakion / Iñigori Erromarat. SMitx Aranz 96. Dantza atera zunaten, bakoitzak berea, ta gero guziek erabat. Or QA 194. Sentittu egiten da beingoz, erabat, gorputzean eta animan. Txill Let 55. Zenbat mirari erabat! NEtx Antz 51. Gutxika ez, baina, erabat inorenak [...] arrapatzea. Zait Plat 136. Eritasunak ez ditu banaka ioten, uda-bazkalekuak osorik baizik, itxaropena ta artaldea erabat. "Spemque gregemque simul". Ibiñ Virgil 103s.
    sense-3
    3. (AN-larr ap. Asp ANaf y Leiz ).
    Definitivamente. "Soldadusketik erabat etorri da" Asp Leiz. v. ERA BATEAN (d).
    Beti-betiko zorion tokian erabat sartu baño len. Inza Azalp 42. Atzera Prantzi-bidea artu zun; oraingoan erabat noski. Or SCruz 120. An antolatu zen lenbiziko ta erabat felibre edo "zazpien sailla". Or Mi V. [Beorrak] erabat ara [mendira] daramatzite: / urtebeteko pakea. "Definitivamente". Or Eus 348. Elurra aldegiña dugu, ustez era-bat. "Quizá definitivamente". Ib. 220. Elorrioko Idazkari dan Zuazua'tar Bonabendur, lanaritza orretatik erabat kanporatzen da. "Destitución definitiva". EAEg 4-5-1937, 1609. Bere eziñak eta gaixo-aldiak erabat pasa ziran. BAyerbe 159. Ni erabat etxera eraman bear niñula, nere anaiarekin bizi nendin. JAzpiroz 47. Zertarako ez aute erabat bialtzen, bueltaka ibili gabe? BBarand 142.
    sense-4
    4. En general, en conjunto. ERA BATEAN (e).
    Argatik dira bakoitza on, ta erabat arturik, guziz on. Or Aitork 172. Izadi ikuskari au adierazi nai ukan du, lenbizi erabat eta laburki. "Universaliter et breviter". Ib. 357. Eder ez ezen oso eder zirala guziak era bat. 'Todas ellas en conjunto'. Ib. 414. Aipatzen duen "gizona" ezta urlia, sandia edo berendia, [...]: gizona erabat artuta [baizik] . Zait Plat 121. Beste itzuliengaz erabat esan duguna esan diteke ["Gau narea"-ri buruz] . Or (in Gazt MusIx 52). Ia erabat hamarrak eta hamar idatzi denez gero. MIH 98. Ongi deritzat, erabat harturik behintzat, [...] erabaki zutenari. Ib. 112. Latinaren, eta erabat sortaldeko hizkuntzen, kutsua geure bekokian daramagu. Ib. 115. Ez da agian zinemak --eta arteak erabat-- mendera dezakeen helbururik gorena. MEIG I 174. Nahiz erabat nahiz zatika. Ib. 189. Nolazpait adierazi behar dugu gaztelaniaz (edo erdaraz erabat) euskal idazleen berezitasuna. MEIG IV 51.
    azpiadiera-4.1
    Todos en general.
    Bizkaitarrak eta giputzak izan ebazan batzuk, eta napartar-arabarrak beste batzuk, garai atan danai be, erabat, bizkaitar eritxen baiña. Onaind STeresa 99s. Gartzela hustu eta gartzelakook erabat Ocañara eraman gintuzten arte. MEIG IX 89.
    sense-5
    5. Consecutivamente. "Erretegi bost urtean erabat txapeldun izan da (G-azp), [...] cinco años sin interrupción" Gte Erd 92.
    azpiadiera-5.1
    "Sin interrupción. Hau eguraldie! Erabat ari du" Asp ANaf.
    Errian sartu denetik ez du / erabat jardun izketan. "No todo ha sido charlar". Or Eus 238. Zuzen begira, erabat ura. Ib. 385. Beekoa ustu eta goikoa kargatzen zutenean, au bialdu eta onek beeko utsa gora igotzen omen zuan, eta orrela erabat. JAzpiroz 12.
    sense-6
    6. De un modo.
    Eman diguzula [...] askotara mintzatzea, adimenean erabat daukaguna, baita askotara ulertzea, batera [...] irakurten duguna ere. "Uno modo". Or Aitork 409.
    azpisarrera-1
    ERABATEAN. Definitivamente.
    Erabatean edo bein-beingoz Banakaritz agintaritzaren mendean ari diran zenbait lanari. "De carácter fijo". EAEg 20-11-1936, 344.
    azpisarrera-2
    ERABATEKO.
    (Cf. ERA BATEKO.).
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) General.
    Gobernuaren kontra nabarbendu diran karlista guziei, erabateko barkapena ematen zaie. Or SCruz 34. Oiartzungo mendietara jo zun, bere erabateko biltokia Aritxulegin egiteko. Ib. 37 (tal vez este ej. podría incluirse en (c).). Erabateko iritzi au igorri zidan bere berez. "Un juicio general". Or BM 18. Erabateko gauzak ziran une artan, elebide ta barriketa-gai. Erkiag Arran 139. Ideia edo uste ori erabatekoa ta berdiña da gizon denetan. Vill Jaink 25. Elduaroan eta betetasunean berriz erabateko kristautar adierazkizun berri bat [...] erantsi ziola. Gazt MusIx 62. Bihoaz aurretik erabateko bi iritzi. MIH 238. Erabateko oinarriekin gertatu ohi den bezala. Ib. 225. Behar-beharrezkoa dugu erabateko hiztegia ("general" esan nahi dut). MEIG VII 75.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) Total.
    Erabateko legor-giroari noizbait aurrea artu zion, orratio, euriteak. TAg Uzt 258. Erabateko elbarri iraukorrak. "Incapacidad total permanente". EAEg 30-12-1936, 682. Erabateko maitasunari erantzuten dion onginai orrek. ' Agradecimiento de una total amistad'. Zait Sof 16. Izadi zabalean zer arkitu erabateko eitegabe oni urbillagorik lurra ta leizea baiño? ' A esta informidad total'. Or Aitork 341. Sargori astun geldiaren ondoren asi oi dan erabateko ['violento, intenso'] galarren aize indartsua zirudian. Erkiag Arran 140. Erabateko ederra beti berdin da. Zait Plat 39. Era artan ikusi zuanean Don Kijotek, erabateko jauzi-itxuran. Berron Kijote 202. Uraxe zan erabateko illuntasuna! AZink 91.
    azpiadiera-2.1
    (Ante adj.). Totalmente.
    Patxi errementaria erabateko gaiztoa omen zan. AIr EuskIp 41.
    azpisarrerakoSense-2.3
    c) Definitivo.
    Bidezkoak diran ordeztutzeak egitea, erabateko erabakiak beroientzat artuko diran bitartean. "Hasta que se resuelva acerca de su situación definitiva". EAEg 30-10-1936, 172. Bata mundu onen azkenerañokoa, bestea erabatekoa, ordutik aurrerakoa. Or QA 60. Erabateko autsibearra etorri baño len beste iru udaberri loratu zitzaizkien. Etxde JJ 107.
    azpiadiera-3.1
    (Uso adv.). Definitivamente.
    Munduan agiri den ordena adimendun botere batek [...], erabateko eta beingoan egiña zela. Vill Jaink 42.
    azpisarrerakoSense-2.4
    d) (AN-larr ap. Asp ANaf). Permanente, continuo, ininterrumpido. "Erabateko oiñazean dago" Asp ANaf.
    Gogora zaie baso-zugatzen / erabateko surmurra. "No interrumpido". Or Eus 386. Bidean baditu zer garbitu ta erabateko zoztorrak. Onaind (in Gazt MusIx 147). Erabateko kezka neukan ateratzen etzana. JAzpiroz 178.
    azpisarrerakoSense-2.5
    e) "Insoportable, que todo lo toma a mal; que toma idéntica actitud o reacción uniforme ante todo estímulo. Ume au gaur erabatekoa dago" Gketx Loiola. Son tbn. usuales en G-azp frases como erabatekoa da au gero, e?, ref. a calamidades o contratiempos repetidos.
    azpisarrerakoSense-2.6
    f) Igual, uniforme.
    Fedeko misterio edo artikuluak jakiteko eta sinisteko premia [...] erabatekoa edo berdiña da? Gco II 118. --Etxok arktzen edo arkietan bizkaierea baño euzkelgi erabatekuagorik, osuagorik eta antziñagorik. --Zer esan gurok "erabateko" ortzaz? --"Uniforme" mutil "uniforme". Euzk 1929, 200. Bertso utsez dagoen liburu bati erabatekoegia derizkiot, atsedenik gabekoa. Zendoia 8.
    azpisarrerakoSense-2.7
    g) Consecutivo. "[Erretegi txapeldun izan da] bost urte erabatekotan (G-azp), bost urtean segidan" Gte Erd 92.
    azpisarrera-3
    ERABATERAKO. Definitivo.
    Gurutze gorrian sartu ditezke. Baita aldi baterako edo erabaterako eginkizun jakin edo aldakorretan asi ere. "Ser admitidos al servicio temporal o definitivo de sus diversos establecimientos y unidades sanitarias, tanto fijas como móviles". EAEg 31-3-1937, 1730s.
    azpisarrera-4
    ERABAT ESAN; ERABAT ESANIK; ERABAT ESATEKO. En general, en resumen, en una palabra.
    Izanik bera azkenik, erabat eta hitz batean esateko, erbesteko guzien enbidia. EConst 4. Erabat esan, oneixek ditugu emengo egiazko ta benetako "Doctor honoris causa" izendunak. Erkiag Arran 136. Portu ta inguruak, erri osoa erabat esateko. Ib. 114. Erabat esan, lurra lur daneko aldietan inor ezta ageri Platon baino aundiagoturik. Zait Plat 7 (33 e. esanda, 5 e. esateko). Erabat esan, iatorrizkoa berdintzen du eskuarki. Or (in Gazt MusIx 50). Ardatz ibilkoia, gizon erakargarria, pieza jatorra, erabat esan. Erkiag BatB 79. Ez digute, erabat esanik, euskaraz idaztea debekatu. MEIG IV 124. Euskal gramatikarik osoena eta, erabat esateko, onena. MEIG III 103.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Bestela eta erabatago esanik, [...]. MIH 115.

    erabat

    erabat
    << erabaki 0 / 0 erantsi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper