Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    inoiz.
    tradizioa
    Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos, salvo en suletino. Las formas en i - se documentan en textos meridionales y las variantes en n - en autores labortanos y bajo-navarros. En los textos guipuzcoanos se documenta sobre todo iñoiz; lo escriben con -n- Ubillos, J.A. Moguel, V. Moguel (81) e Iztueta (C 68), que tbn. lo hacen con -ñ-, además de algunos autores del s. XX (A Ardi 60, Mde HaurB 35, Arti MaldanB 226, Zait Plat 147). En los vizcaínos aparece iñox en los primeros textos (RS y EgiaK ) y en J.M. Zavala (Fab RIEV 1907, 93); hay tbn. un ej. en Añibarro (EL 2 71). A partir de Capanaga (iños 107) y hasta finales del s. XIX se documenta sobre todo con -s ; la mayoría emplea tanto iños como inos , salvo Astarloa y fray Bartolomé que escriben siempre inos. Hay iñoz en VJ (12), en DurPl (79) y en Uriarte (MarIl 88; tbn. iñosbere ib. 30). A finales del s. XIX hay iñoz (AB AmaE 59, Itz Azald 209 (iñozbere ez )) e iñoiz (AB AmaE 396, Azc PB 26, Ag AL 92). En el s. XX, Kirikiño (Ab I 61), Orixe (Tormes 95) y J. Eguzkitza (GizAuz 165) escriben siempre iñoz ; Echeita (Jos 199 iñoz, 96 iñoiz ), K. Enbeita (84 iñoz, 142 iñoiz ), Oskillaso (Kurl 120 iñoz, 179 iñoiz ) y Alzola (Atalak 46 iñoz, 123 iñoiz ) escriben tanto iñoiz como iñoz , mientras que la forma generalizada en los demás autores vizcaínos es iñoiz. Lazarraga emplea inox. En textos alto-navarros hay nioiz en Mendiburu, Lizarraga (in BOEanm 197) y Legaz (41). La variante roncalesa es ñoiz. En autores labortanos y bajo-navarros la forma más frecuente es nihoiz (emplean nehoiz Leiçarraga, Axular, CatLan (98), Hiriart-Urruty, Zalduby (RIEV 1908, 762), Etchamendy (105), Iratzeder (171), Mirande y Xalbador); hay ehoiz en Oihenart (v. infra INOIZ ERE), iñoiz en Goyhetche (más frec. nihoiz ) y Xalbador (Odol 311), inoiz e ihoiz en Mirande, ihuiz en Constantin. En DFrec hay 221 ejs. de inoiz, 41 de iñoiz, 6 de nehoiz, 5 de iñoz y 1 de nihoiz.
    sense-1
    (H (V); iñ- V-gip, G, AN; VP 40v, Lar, Añ (G, AN), Dv (G), H (V, G)); nehoiz (AN, BN; Dv (s.v. nihoiz), H); nihoiz (L; SP, Lecl, VocBN , Dv, H; nioiz B; Lar, Añ); ehoiz (S; H (BN, S)); ihoiz (Sal); inoz (Lar, H (V); iñ- V; Dv (V), H (V)); inos (H; iñ- V-m; Añ (V)); ihuiz (S); inox; ñoiz (R) Ref.: A (ehoiz, i-, iñoiz, iños, iñoz, ihuiz, nehoiz, nioiz, ñoiz); Holmer ApuntV (inoz); Etxba Eib (iñoiz); Elexp Berg (iñoiz); Gte Erd 51.
     (En contextos negativos) nunca; (en oraciones interrogativas o condicionales) alguna vez; (con comparativo) cualquier vez. "Jamás" Lar, Añ. "(Más vale) tarde que nunca, obe da noiz, ezen ez iñoiz" Lar. "Avec négation ez exprimée, jamais, en aucun temps" H. v. INOIZ ERE. Tr. General en todos los dialectos, menos en suletino.
    Nik orain diot inox ez zala / ipuitzarrik, guzurrik. Lazarraga 1195r. Ekix nago gertuago inox baño gudurako. RS 331. Ezin ardiatsiren du nihoiz errepausurik. EZ Man I 99. Faltadu ezin lei berba errealak, / ez zugan bere iñox ametsak onak. EgiaK 89. Batzuk zahartzean hasten dira prestutzen, eta berthuteari iarraitkitzen; eta hobe da orduan ere, ez nehoiz baiño. Ax 185s (V 126). Ez da iñoiz ikusi, ez da ikusiko ere, orrelako argirik. Lar SAgust 4. Beti iraungo duela inoiz alkargandik aldegin gabe. Ub 155. Ikusi dezu inoiz gau odei gabean Ilargia? Mg CC 198 (PAb 130 iños). Begira iñoiz asi zeran lagun urkoaren kontra erausian. AA II 224. Nekezale ordija ezta inos aberats izango. Astar II 128. Inos baño kontu andijago bat euki biar dozu. Ib. 110. Ta ezin inor inos ezkonduko da senidiagaz? fB Ic III 364. Andikijagazkua ez galdutia gaiti ezkonduten da inos maite izango dabela sinistu ezin daben lagunagaz. Ib. 355. Plat hunen faltan ezta iñoiz othuruntzarik utzi. Gy 37 (28 nihoiz). Erromarren aldetik esturasunik iñoiz bazetorkion, berak lagunduko ziotela. Lard 501. Ez ñoiz utzultako iltra. CatR 29 (CatAe 28, CatSal 29 beinere). Jangoikoa nioiz ez ofenditzeko asmo irmo eta fermu bat. Legaz 41. Aurten iñoiz baño geiago. Zab Gabon 70. Mutuak ez du iñoiz izketan erratzen. AB AmaE 408. Agur Maria guztiz garbia / ta inoiz orbanik bakoa. Azc PB 41 (Ur PoBasc 252 iños). Inoiz Amezketara bazoazte [...] beetik gora begira ezazute. A Ardi 131. Ezpanendi / ni ihuiz abia lagun bat hartzera / amak ekhar leiket xuxen bat etxera. Const Eskual 20-9-1907, 4 (ap. DRA ). Gaberdian edo esan zion bere buruari, iñoiz bada, oraintxe. Or SCruz 46. Iñoiz baiño eguraldia barego zagon. Or Mi 130. Laur aizpa beti lasterka eta ioiz ez arrapatzen. (Sal). A EY III 391. Inon, inoiz, inor, ezer ez zen izan. Mde HaurB 94 (Pr 291 ihoiz). Ez zendun iñoiz entzungo Iñasi alperraren ipuiña-ta. Bilbao IpuiB 170. Zer bizirik duket / zugandik alde egonik, / iñoiz lakorik ikusi ez dudan / iltzea jasan baizik? Gazt MusIx 233. Erregutzen detsut beittu deizula ia iñoiz ikusi destazun ezer txarto pentsau eraitzeko gauzarik. Etxba Ibilt 480. Enarak ez du bein egindako / kabirik iñoiz aldatzen. NEtx LBB 327. Txarrik ez balu iñoiz egingo / ez dira onak bestiak. Uzt Sas 332. Eta bakotxak nundik jali zen ez beza nehoiz ahantzi. Larre ArtzainE 345. Sintasiari buruzko saioak inoiz baino ugariago ditugu. MEIG VI 126.
    azpiadiera-1.1
    (Con superlativo).
    Munduan iñoiz ezagutu diran adiskiderik aundienen artian. Bv AsL 171. Iñoiz ikusi diran miraririk bikañenak. Inza Azalp 155. Ihoiz entzun dudan ipuinik zoroena. Mde Pr 86. Inoiz ona etorri diranen arteko gizonik zindoena. Zait Plat 107. Patxik iñoiz entzun zuan abotsik agintari hotz eta asarrenarekin. Osk Kurl 51.
    azpiadiera-1.2
    (Con reduplicación intensiva).
    Nihoiz, nihoiz ez galdu aita eskaldunak. Hb Esk 7. Ez zaite, ai! berandik iñoiz, iñoiz aldendu, / ene uso maitea. Jaukol Biozk 61.
    azpiadiera-1.3
    (Precedido de beste).
    Beste iñoiz ez baitzen gaur bezin barrendik mamia atera. Mok 22. Bear bada, beste iñoz baño arrisku andiagoan egozala-ta. Eguzk GizAuz 5.
    azpiadiera-1.4
    (Con negación sobreentendida). "Sans négation ez ni autre terme négatif équivalent, mais par ellipse d'une négation qu'implique le discours, jamais, nul temps. Ian duzu basurdekirik? Nehoiz. Orain da ordua, edo nehoiz" H. v. INOIZ ERE EZ, INOIZ EZ.
    Egundaiño ez zion eman batere seiñalerik, [...] / nihoiz solhas goxo, nihoiz hirrittorik, / nihoiz deus ezkontzan zillegietarik. Gy 130. Diru guti sakelan, bainan nihoiz eri. Hb Esk 234. Urthubiak izan du ohore mendetan, / nihoiz bezen gora da egun berrietan. Ib. 125. Nahi izan balu ere populuak gezurra lagundu, gauza ezin sinhetsia eta nihoiz gerthatua, gezurra luzerat agertuko zen. Hb Egia 7. Nehoiz bezanbat injustizia ikusten dugu munduan. Xa Odol 174.
    azpiadiera-1.5
    (En contextos afirmativos; en tiempo pretérito o presente). Alguna vez. "Sans négation exprimée ou sous-entendue, quelquefois, parfois" H. "Iñoiz juaten ga perretxikutara" Elexp Berg. "Iñoiz jute giñan erromeira, baña garaiz etxeratuber" ZestErret. Tr. Documentado en textos occidentales y en Goyhetche.
    Konfesoreak iñoiz esan dit. AA III 488. Entzun dot iños esaten. JJMg BasEsc 84. Uda guztietan, eta neguetan ere iñoiz, Zestoako urak artzera. Izt C 86. Zoiñen gostuz iñoiz, derradan egia, / baiduket pasatu nere fantesia. Gy 239. Buruaren plazan buztana gidari / nihoiz hartzen duenari! Ib. 230. --Mozkortzen al aiz? --Iñoiz bai, jauna. Sor Bar 56. Arrapaten ebezan noizbait, abrusko, karraspio, lula ta beste arrain txikitxoak; baitta iñoiz amarratzak be. Echta Jos 34. Bai, iñoiz bai. Ag G 172. --Moskorra galanta, e? --Iñoiz bestekoa ez ba. Ib. 199. Iñoiz bisita egiten diyo / Zarauzko txakoliñari. JanEd II 86. Iñoiz bezin kontentu / ez dago Txirrita. Tx B 35. Iñoiz baltzak ixandako praka arreak. Kk Ab II 14. Santi Yurgiz amar amabi arraultze, ta iñoiz amalau ere erruten ditiñate. Or Mi 22s. Zuku beruaz iñoiz galdostu danak, otzari be putz. Otx 68. Itxoin-aldirik, iñoiz bezala, / maiteki mintzatuz, ezin. "Como otras veces". Or Eus 316. Napoleon, iñoiz Europa guziko edo geieneko nagusi arroa. Etxde JJ 179. Badakie iñoiz, naiz da debekauta egon, errekara zianuroa botatzen. SM Zirik 23. Lana izan eban egiteko lakoa, baiña neketsua iñoiz, lana nekea dalako. Erkiag BatB 191. Gaubean iñoiz egiten dan amets gozo bat bezela. Salav 101. Irrintzi galant askuak ere / iñoiz aditutzen ziran. Uzt Sas 212. Ez zakar eta desegoki, inoiz Arantzazu zela eta jokatu zuen bezala. MIH 398. Euskaldun berriak ere gero eta nabarmenago ageri dira gure artean, ez inoiz bezala ikasle eta entzule ixil eta motel gisa. MEIG VIII 101.
    azpiadiera-1.5.1
    (Con reduplicación intensiva). "Iñoiz-iñoiz joaten naiz" Zt (comunicación personal).
    Iñox iñox baioak / gure otsegiña / beste toki batera. Zav Fab, RIEV 1907, 537. Nagusiaz batera joan zeitekean. Eta iñoiz, iñoiz, aren baimen berarizkoaz bere bai. Erkiag BatB 20s.
    azpiadiera-1.5.2
    (Precedido de beste).
    Beste iñoiz txapartegietan moxorro gorriak eta aintziraetan izainak atzematen ditinagu. Or Mi 11. Agerian [uzten zituen] beste iñoiz, txorien pozetan. Or Eus 47.
    azpiadiera-1.6
    (Uso sust.).
    Oh, beti! O, iños! O betiraun guztiko eternidadea! Añ EL1 59 (EL2 67 O, beti, beti). Noizko gabeko iñoizik ez da izan. Or Aitork 317. Noizik ez dan tokian iñoizik ez da. Ib. 336. Urrutiko inoiz batean. MEIG VII 188 (cf. INOIZ BATEN). Inoiz lainotsu horretan. MEIG VI 155.
    azpisarrera-1
    INOIZ... INOIZ...
    (Distributivo). A veces... a veces...
    Aien ontzia, iñoiz murgilduz, iñoiz gañeratuz, onontza dator Yainkoaren mirariz. Or Mi 147. Iñoiz bizkorrago, iñoiz aulago siñesten nuan, bai, baiña beti siñetsi dut. Or Aitork 133. Iñoiz oratu, iñoiz jarei utzi, joan yoiazan bideak beera, errirantz. Erkiag BatB 77.
    azpisarrera-2
    INOIZ ASKOTAN.
    Muchas veces.
    Poztu izan naiz iñoiz askotan / laguntzalle zerala're. Lasarte Auspoa 100, 96.
    azpisarrera-3
    INOIZ BATEN.
    Una vez.
    Iñoiz baten duruakiñ eztakit zeñi arrika eman ziotena. Ag G 166.
    azpisarrera-4
    INOIZ BEHIN.
    A veces.
    Iñoiz beiñ, [...] gizon zarrak antxiñetako ipuiñen bat edo euren gastegunetako gertaerak esan eroiezan. Ag Kr 79. Iñoiz bein Joanes argiak adierazi oi zion lausotasun au. Ag G 99. Esperentziyak azaltzen dira / iñoiz bein edo berretan. (Interpr?). Auspoa 86-87, 142.
    azpisarrera-5
    INOIZ BEHINEAN.
    Nunca.
    Esan eztediñ iñoiz beñean / etsai bildurrez utzi degula zeruko Jauna. (1918). Ag Karmel 1995 (4), 113.
    azpisarrera-6
    INOIZ BEHINKA (AN-larr).
    "De vez en cuando" Asp Gehi 243.
    azpisarrera-7
    INOIZ EDO.
    Alguna vez.
    Gaiñera, iñoiz-edo Piarresen gorputza arkitu ezkero, errua Xalbati egingo zioten. Etxde JJ 146. Barka eske natorkin, iñoiz edo irekin zakar eta garratza izan banaun. Ib. 122. Bat-batean etxean iñoiz edo entzundakoa gogoratu zitzaion. Ib. 241.
    azpisarrera-8
    INOIZ EDO BEHIN.
    Alguna vez, a veces. v. inoizka.
    Iñoiz edo bein pasatzen badet / ikusi gabe aste bat / biyotz guztira banatutzen zait / alako gauza triste bat. Bil 104. Iñoiz edo bein jartzen bazaizu / eskribitzeko tankerik. Auspoa 115, 106. Iñoiz edo beiñ erori arren / etsaian tentaziuan. MendaroTx 123. Iñoiz edo bein biar eztan gauzarik esan edo egingo baleu. Otx 123. Izan leike iñoiz edo bein bi testuak --euskerazkoa ta erderazkoa-- bat ez etortzea. Vill (in Gand Elorri 18). Iñoiz edo bein, prolema gatx nai gramatikako ikertzeren bat, zitala bera, egiten eben. Erkiag BatB 41. Iñoiz edo bein gertatu bada / euskaldunen bat kanpuan, / estimatuak izan gerade. Uzt Sas 228. Iñoiz edo bein ba dirudizula / brontzezkoa duzula arima. Berron Kijote 129. Iñoz edo bein bada / lanikan agertu. Ayesta 76. Haragizko jolasetara iraultzen da gehienaz inoiz edo behin. MIH 336.
    v. tbn. MendaroTx 124. Auspoa 74-75, 189. Or in Gazt MusIx 38.
    azpisarrera-9
    INOIZ EDO BERRIZ (Lar, Añ, H).
    Alguna vez. v. INOIZ EDO BEHIN.
    Iñoiz edo berriz gerta diteke egitekoak egiaz eragoztea. AA III 420. Etorriko giñala / iñoiz edo berriz. Echag 79. Baldin iñoiz edo berriz Nafar-zerri banakaren batzuk agertzen badira. Izt C 187. Izango balitz iñoiz edo berriz sua itzali bearra. Ib. 95. Era onetan iñoiz edo berriz agertu zitzaion bere Ama Maria. Goenaga S. Inazio 17 (ap. DRA ). Zure zale eta deseo eragabeak asetzea iñoiz edo berriz koitutzen badezu. Arr May 40. Noizean beiñ, urri, bakan, iñoiz edo berriz. Ag G 65. Iñoiz ô berriz egon izan naiz / nere artian pensatzen. Auspoa 105, 24.
    azpisarrera-10
    INOIZ EDO BESTE.
    Alguna vez. v. INOIZ EDO BEHIN.
    Etzaitut ikusitzen / desio ainbeste / ditxa ori logratzen det / iñoiz edo beste. Bil 136.
    azpisarrera-11
    INOIZ ERE (V ap. Holmer ApuntV ; H; nehoiz ere H; nihoiz ere H).
    (En contextos negativos). Nunca. "Il se joint à ere, bere (V) avec ou sans négation" H.
    Gauza hauk egiten dituzuela etzarete nehoiz ere eroriren. Lç 2 Petr 1, 10. Zuretzat ezta izanen / negurik nihoiz ere. EZ Noel 111. Bat ere, eta nehoiz ere, bekhaturik egin gabe egoiteko gogo deliberatua. Ax 464 (V 301). Zegaiti eztakien berba osorik / jagoten inox bere izorra bagarik. EgiaK 87. Niri bai baten erraitera / etzenthozke ehoiz-ere? O Po 2. Nihoiz ere iraungitzen ezten sua. SP Imit IV 4, 3 (Ch behiñ ere, Mst, Ip seküla). Etzala iñoiz ere illundu San Agustiñen argia. Lar SAgust 7. Ta beñere akabatu bear ez dute? Ezta iñoizere. Cb Eg II 125 (v. tbn. 206). Artu zuan asmoa bekaturik batere, iñon-ere ta iñoiz-ere ez egiteko. AA III 510. Ez eutsan inos bere kalterik egin. fB Ic I 102. Ez dabee berba geija inos bere palta. fB Ic II 207. Beti betiko eta inos bere amaitu baga irautia. Astar II 129. Adiskide artean etzaio iñoiz ere / kolera itsuari behar eman bide. Gy 310 (61 nihoiz ere). Non alkarren arteko izketetan iñoiz ere bere izena aotan artzea debekatu zuen. Arr May 162 (v. tbn. 106). Ezeukan inoiz bere gogoan / ezkontza bako atseginik. Azc PB 112 (250 inos). Iñoiz bere siñistu bagako gauzarik ezeban esango. Ag AL 29. Iñoiz be ilgo ez dalako gure arimea il-eziña dala diñot. KIkV 20. Inoiz ere horiek ezagutu ez balitu. Mde HaurB 73 (Pr 205 ihoiz ere y 139 nehoiz ere). Buruz buru eztigu itzik inoiz ere Platonek egin. Zait Plat 81. Eztut inoiz ere esan horrelakorik. Arti MaldanB 209. Ez dau entzungo, pozez bete eroian, / zure albandeikorik, aurrerantz, iñoiz be. Gand Elorri 216. Jolas ortatik buruko miñik / iñoiz be ez iat etorri. BEnb NereA 34. Lehenbizikoaren indarra eta muina ez dut, egia esan, inoiz ere ulertu. MIH 387. Ez zaio inoiz ere damutuko. MEIG III 58.
    v. tbn. Inoiz bere: A BGuzur 154. Iñoiz ere: VMg 86. Gco I 442. Lard 75. Bil 119. Aran SIgn 14. Zab Gabon 99. Bv AsL 116. AB AmaE 108. Goñi 9. Lh Yol 9. KIkG 25. Inza Azalp 119. Ir YKBiz 29. EA OlBe 53. Etxde JJ 213. Erkiag Arran 81. Gazt MusIx 117. MAtx Gazt 101. Osk Kurl 206. Ibiñ Virgil 92. Uzt EBT 67. Berron Kijote 147. Inos bere: Oe 51. Iños bere: JJMg BasEsc 235. Zav Fab RIEV 1909, 37. Iñoiz be(re): Echta Jos 148. Altuna 21. Enb 179. Bilbao IpuiB 64. Erkiag Arran 138. Onaind STeresa 15. FEtxeb 30. Iñoz be(re): CatLlo 83. AB AmaE 325. Itz Azald 137. Echta Jos 366. Enb 209. Eguzk GizAuz 173. Erkiag BatB 35. Alzola Atalak 46. Nihoiz ere: Hm 38. Ch III 42, 1. He Gudu 47. Lg II 91. Mih 20. Brtc 251. Dh 165. MarIl 36. Hb Esk 165. Laph 235. Nihoitz ere: Ch I 12, 1. Nioiz ere: Izeta DirG 11. Nehoiz ere: Xa Odol 345.
    azpisarrerakoSense-11.1
    (Con comparativo). Cualquier vez.
    Neke ta naigaberik andienak, eta nioiz ere baño andiagoak azkeneko bere eritasunean. Mb IArg I 189. Ordu onetan iñoizere baño zure bearrago naiz. Cb Eg III 294 (CatV 101 iños bere).
    azpisarrerakoSense-11.2
    (Al final de una serie).
    Deus ere zuretzat bilhatu gabe, ez gauza xipietan, ez handietan, ez orai, ez nihoiz ere. SP Imit III 25, 3 (Ch, Ip ez ethernitatean).
    azpisarrerakoSense-11.3
    (Con reduplicación intensiva).
    Tormentu ikaragarri ta iños bere, iños bere amaituko ez diranetara. JJMg BasEsc 94. Beti beti guri lagun egin deigun, inosbere inosbere gugandik alderatu edo apartadu baga. Astar II 281.
    azpiadiera-3.1
    Etxat atsegin iñoz-iñoz be / gixonagaitik lar esaterik. Enb 136.
    azpisarrerakoSense-11.4
    (En oraciones interrogativas).
    Nihoiz ere desiratu othe duzu Zerua? Brtc 88.
    azpisarrerakoSense-11.5
    (En oraciones afirmativas). Alguna vez.
    Gerta duk iñoiz ere aulena moskortu, / ta, igesi-gauz ez dala, etzanda an gelditu. Or Eus 29. Herriak inglesaz bestelako hizkuntza bat iñoiz ere erabili zuela ahazturik zirudien. Mde Pr 257.
    azpisarrera-12
    INOIZ ERE EZ (iñosbere ez Añ (V)).
    (Con el vb. elidido). Nunca. v. INOIZ EZ.
    --Noiz il behar zuen? --Inoiz ere ez. Ub 8. Auzo batzuk beti. Beste batzuk inos bere ez. fB Olg 153. Alegretxu ifini bai, baña orditu inos bere ez. Astar II 123. Ezingo ete da aldatu? Inoz bere ez. Ur MarIl 38. Nihoiz ere ez deskantsurik. Gy 5. Ez, iauna, iñoiz bere ez. Ag AL 27. Iñoiz ere ez noski. Inza Azalp 15. Soña ondo jantzirik, / iñoz bez mangutsik. Enb 59. Gangar bako ollarrik, iñoiz bez. Otx 39. Mizkeririk iñoz be ez. Eguzk GizAuz 11. Bakoitzak nagusitasuna duan lekuan, bestea bultzatzen du indarrez. Biak alkartzen iñoiz ere ez. AZink 137.
    v. tbn. A BGuzur 121 (iñoiz bere ez). Echta Jos 67 (iñoiz bez; 142 iñozbez).
    azpisarrera-13
    INOIZ ETA INOIZ.
    (En contexto negativo). Nunca.
    Alik gogorrenak eta aserreenak, iños ta iños ez gitxitu, ez arindu egiten eztireala. Añ EL2 57s (EL1 50 eguño).
    azpisarrera-14
    INOIZ EZ (Lar, Añ; nihoiz ez Lar, Dv; nioiz Añ (AN)).
    (Con el vb. elidido). Nunca. "Tarde, mal y nunca, berandu, gaizki ta iñoiz ez" Lar. v. INOIZ ERE EZ.
    Laguntza berezi eta nihoiz ez bezalako batez. He Gudu 163. Noiz akabatuko da au? Iñoiz ez. Noiz alibiatuko da? Iñoiz ez. Cb Eg II 123 (Dv LEd 221 ez nihoiz [...]. Nihoiz ez). Eskribitzen aztu etzait, eta ardorik iñoiz ez, beti ura edaten dedala. Lar Carta a Gandara 162. Sekula iñoz ez da orduan tabernan, / gosearen goseak Anton sartu eban. AB AmaE 301 (98 inoz ez). Fortuna nola beti dan errukiorra, / bizidun guztientzat iñoiz ez gogorra. Ib. 333. Iñoiz ez da egun atan, Indianoa, [...] Txanogorriren etxera joan zan. Ag Kr 123. Iñoiz ez añakoa zan egun atako ondamendi ta galdumena. Ib. 199. Jainkoak barka begit orduan gizatasunaren aurka egon izana, iñoz ez ta. Or Tormes 41 (Eus 383 iñoiz ez). Urepeletik Baionaraino, noiz zabal, noiz hertsi [...] nihoiz ez muthiri. JE Ber 10. Emen ez da beñere, / iñoiz ez, ujuju! / ekaitzaren indarra / besterik garaitu. EA OlBe 52. Egun berean iñoiz ez bezin zoriontsu ta iñoiz ez bezin zorigaiztoko izango nintzala. Txill Let 42. Gizona ala emakumea gaiztoagoa dan jakin-nairik iñoiz ez? Bilbao IpuiB 119. Aurrerantzean inoiz ez! Arti MaldanB 229. Labur eta berandu hobe denez gero inoiz ez baino. MEIG III 121.
    v. tbn. Iñoiz ez: Mok 22. Etxde JJ 152. Anab Poli 124. Erkiag Arran 113. Gazt MusIx 60. MAtx Gazt 37. Inos ez: Azc PB 169. Nihoiz ez: Lg II 282.
    azpisarrerakoSense-14.1
    (Con doble negación).
    Ez eban iñoz ez onek egin / Gaztelar borondatea. AB AmaE 33.
    azpisarrerakoSense-14.2
    (Precedido de beste).
    Han dut, han, nik orduan egin [...] ene ahal guzia. Bertze nihoiz ez. HU Zez 138. Auxe da eguna, beste iñoiz ez bezela, nere besoaren kemena agertuko dana. Berron Kijote 195.
    azpisarrera-15
    INOIZ EZ INOIZ.
    Nunca.
    Alare, berakin bizi dala bederen, iñoiz-ez-iñoiz ez aiz ezkonduko. Zait Sof 182. Esku minduentzako osagarrien billa iñoiz ez iñoiz asi ez zalako. Erkiag BatB 35. Ordurartean iñoiz ez iñoiz sentidu ez eban zarrada edo ikutua. Ib. 54 (v. tbn. 86).
    azpisarrera-16
    INOIZ GEHIAGO.
    (En contexto negativo). Nunca más.
    Ezen biztu da, ez nihoiz / gehiago hiltzeko. EZ Noel 106. Ez diriala iños geijago konfesauko. Mg CO 11.
    azpisarrera-17
    INOIZ GUTXITAN.
    Pocas veces.
    Iñoiz gutxitan bait-dira murritzean etsitzekoak oiek. Berron Kijote 213.
    azpisarrera-18
    INOIZ INONGO.
    (Con superlativo).
    Erriak oro, iñoiz iñungo biotz-berotasunik gogotsuenaz, alkarren leian zebiltzela ziruditen. AEmil AndreM 37s.
    azpisarrera-19
    INOIZKO.
    De algún día, de alguna vez (en contextos afirmativos).
    Arnoldo etzan iñoizko Arnoldo. Ag AL 83. Oiñarri zaar gain, iñoizko gogo / aro bat nai dau giltzarri. Gand Elorri 55. Iñozko denboratan / gaixoren bat bazan. Ayesta 18. Egungo egunekoak ez ezik, inoizko euskalkiak ere aztertu behar genituzke. MEIG VIII 107.
    azpisarrerakoSense-19.1
    (Ref. al futuro).
    Sari orrek gertu aurrena ta bazkatu gero egin bear duala iñoizko gure egunkaria. Ldi IL 105. Etxearen oiñarrietan zerbait jartzea asmatu balu bezala [...] eta era ortara iñoizko desegiteari eta lur jotzeari iges egiten ikasi balu bezala. Vill Jaink 58.
    azpisarrerakoSense-19.2
    (Con superlativo). Más... que nunca.
    Berba onek entzueran erbikumea iñoizko bizkorren ioian. Ezale 1899, 14a. Aurten etorri yaku / iñoizko goixen. Enb 167 (42 iñozko). Bakaldunak iñoizko alaitsuben erantzun eutsan. Otx 51. Iñoizko bultzadarik aundienak emonaz. Bilbao IpuiB 276. Gure lagunaren azkena, ezagutu genuen inoizko gizonik oberenarena. Zait Plat 109. Fedean beintzat iñoizko sendoen jarri nintzan. Vill Jaink 10.
    azpisarrerakoSense-19.3
    (Dv, H).
    "Avec la négative, qui n'est d'aucun temps. Nihoizko gizonek ez dute hori sinhetsi" Dv. "Nehoizko egunetan ikhusi eztena" H.
    Gazte batzu bereziki badirela Espainiako gure aneien buruzagi, nehoizko, nehongo gazteri zorrik ez diotenak. HU Eskual 19-9-1913 (ap. DRA ). Iñoizko garaiz ez bezela gaur / orren bearrean gaude. Olea 50.
    azpisarrera-20
    INOIZKO ALDITAN.
    Alguna vez; (en contextos negativos) nunca. "Jamás, iñosko alditan ez" Añ.
    O inosko alditan bekatu egin ezpaneu! Añ EL1 115 (EL2 123 neure bizian). Iñosko alditan ez uts egin Mezea. Ib. 80. Iñosko alditan ikusi eneutsan almendra garau bat. Añ LoraS 8. Iñozko alditan deitu / egin baño len erderaz, / jausi zaiteze txuntxurrok danok / arroetara tuterras. AB AmaE 425.
    azpisarrera-21
    INOIZKO DENBORAN (V-gip).
    Alguna vez.. "Loc. adv. de sentido condicional. Iñoizko denboran ni biarrian baziñaz..." Etxba Eib. v. noizbait.
    Iñosko denporaan, biar bada zeubek guraso izan zinaindezalako. JJMg BasEsc 254. Ikasi deixezela bertso onek, iñoizko denporan defenditzerik nai izanezkero be. SM Zirik 95. Iñoizko denporan txapeldun izatera eltzen ba-naiz. Ib. 116.
    azpisarrerakoSense-21.1
    "Iñoizko denboratan esaten badezu" vEys (s.v. noiz).
    azpisarrera-22
    INOIZKO MENDETAN.
    (En contextos negativos). Nunca.
    Bihotzean bizi dute bethi izialdura / eta nihoizko mendetan hillen ezten har hura. EZ Man I 101.
    azpisarrerakoSense-22.1
    (nihoizko mendeaz).
    Trionfan izpirituz eta baloreaz, / ezin ahantzi gisan nihoizko mendeaz! Hb Esk 164.
    azpisarrera-23
    INOIZKOREN BATEAN.
    (En contextos negativos). Nunca.
    Orain edo iñoizkoren batean ez dedilla neregatik esan. "Ahora ni en ningún tiempo". Berron Kijote 217.
    azpisarrerakoSense-23.1
    (En contexto afirmativo). Alguna vez, de vez en cuando.
    Aita da geienik irakurle, ama noizik bein eta iñoizkoren baten gaztetxoak be bai. Onaind STeresa 21.
    azpisarrera-24
    INOIZKORIK.
    (Con superlativo).
    Iñoizkorik azkarren joiazan Franzia alderontz. Ag Kr 153. Iñoizkorik alaien abiatu zan. Bilbao IpuiB 143. Iñoizkorik beroen ekarren sakela. Ib. 32. Erririk erri dabil iñoizkorik gartsu ta axolatien. Onaind STeresa 91. Iñozkorik geien giñan egun onetan. Gerrika 199.
    v. tbn. Akes Ipiñ 19 (iñozkorik).
    azpisarrera-25
    INOIZKOTAN.
    "Jamás, (V) iñoskotan" Añ.
    Aldi hura huts badagi denbora ondokotan / ene bilha ezin ibill daite nihoizekotan. EZ Man I 60.

    inoiz

    inoiz
    << inguru 0 / 0 inperfekzio >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper