Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hastapen.
    tradizioa
    Tr. Hatsapen es la variante atestiguada primeramente (en Haramburu, Pouvreau y Etcheberri de Sara); más tarde apenas se encuentra otra forma que hastapen ((h)astepen en Legaz y A. Salaberry). Entre los suletinos, sólo se documenta en Constantin, y entre los meridionales en el alto-navarro Legaz y más modernamente en Ibiñagabeitia, Villasante (atsapen con el valor de fr. 'principe') y Orixe. En DFrec hay 39 ejs. (33 meridionales) de hastapen.
    sense-1
    (S ap. A ; Ht VocGr 341, Arch VocGr , Dv, H; ast- L-côte, Sal ap. A ); hastepen (BN ap. A ; VocBN , Gèze, H); hatsapen (SP, H, A).
    Comienzo, principio, origen. "Commencement" Dv. "Buruila udaren buztana ta neguaren astapena (BN-baig)" CEEN 1969, 83. v. hasiera, haste.
    Ezta guretzat on guti gure debozioneko hatsapenaren seguratzeko. SP Phil 429. Handikan behar da jautsi ontasun guztien lehen hatsapena. ES 187. Tentazione guzien hastapena gure arimaren inkonstanzia da. Ch I 13, 5. Oi! nolakoa izatu den fraide eta serora guzien debozioneko kharra bere ordenen hastapenean. Ib. 18,5. Maria-gana bidaldu izan zen Mezu edo Enbaxada handiaz (zeiña izatu baita gure Erresketamenduaren hastapena). He Gudu 143. Baizen ohoratzeko Majestate Soberanoa, zeiñak gure akzione guzien hastapena bezala, guzien azken fina ere izan nahi baitu. Ib. 68. Utzi dut Testamen Zaharreko historioaren akhabantza bigarren liburuaren hastapenekotzat. Lg I 377. Goza zaitezte munduaren hastapenetik zuentzat aldaratua den [...] erresumaz. Lg II 248. Baldin Salbatzilleak yasan nahi izan bazituen bere bihotzean, eta bere pasionearen hastapenetik tormentarik lastimagarrienak. Ib. 259. Eta ordiandanik badutela bere urositatiaren gustu hatse bat edo hastapen bat. AR 336. Mundu hunen hastapenetik / Gure egunetaraino. Monho 64. Sar zaite munduaren hastapenetik zuretzat aphaindua den erresumaren gozamenean. Dh 150. Orai munduan hain hedatuak diren kongregazioneek beren hastapena eta ethorkia zor diote Aita Joannes Leon Faminguari. JesBih 388. Kontsekratua zautzun ilhabethe dohatsuaren hastapena zuri ofritzekotzat. MarIl 68. Jaun bat guziz ona, botheretsua, iakintsuna, iustoa, gauza guzien hastapena eta akabantza. CatLuz 11. Salhako yauregiak izan du omena, / Aitoren semetarik zuen hastapena. Hb Esk 151. Uhertsik hastapena Urdazurin bi / Ehun xirripek dute bidean berratzen. Ib. 94 (ref. a un río). Eta hori, zeren Jainkotasuna den hastapenik-gabea eta akhabantzarik izanen ez duena. Dv LEd 69. [Hori da] bethi iraunen duten oinhazeen hastapena. Ib. 270. Konprendi zazie untsa au dela zien eta zien aurren perdizioniaren astapena. LuzSerm 276. Jaun bat [...] gauza guzien astepena ta azkena. Legaz 12. Hurrunegitik heldu dela / Eskualdunen omena; / Ez dakitela noiztik duen / Eskuarak hastapena. Elzb Po 199. Nor othe zen lehena / Eskuara asmatu zuena? / Lehenbiziko jendetarik / Du Eskuarak hastapena. Zby RIEV 1909, 399. Mende hunen hastapenean. Lap 16 (V 10). Eta mundua erregelatzen duten lege guziek haren baitan dutelakotz bere hastapena. Ib. 369 (V 169). Eliza Katholikoaren hastapenetik hunat. Arb Igand 71. Holako zer nahi, eta hoik oro oraino deus ez, hastapen bat baizik, berek diotenaz. HU Zez 155. Xede hortarat elgarretaratzeko lukete gehienik ordu; hortan da hastapena eta erroa. JE Bur 202s. Bainan zer erreka ikaragarria gure ezkerretarik, bere basura zolan! Arnegikoari darraio, edo, hobeki erran dezadan, Arnegikoaren hastapena da. JE Ber 13. Hamaseigarren mendearen hastapenean. Ib. 27. Gazte danik bazian geruan azkarki üken zian erraitekuaren hastapena. Const 38. Hastapen bat behar da / gauza guzietan, / Ondotik nahi bada / zerbait onik izan. Etcham 129. Ez ote litake Urma hori "ur ama" eta gure erreka handiaren hastapena edo hobeki iturburua? Zerb Azk 49. Nola gure haurreko adixkidetasun goxo hura amodio baten hastapen eta erroa gertatu den. JEtchep 66. Hoberena dela hastapen, nahigai, helburu eta lege gisa. Lf (in Zait Plat XXII). Bainan hastapena du oraino... Lotuko girelarik, hamar hamabi orenez galde eta galdeka, lausengu eta zanpaka, lerratuko da ba hori ere egiaren aithortzerat. Larz Senper 70. Ez ote zen Indietan ere, San Frantsesen denboran, Elizaren hastapena? Ardoy SFran 322. Nola konpreni hastapeneko herabe uzkur hori, gure lanari bero-beroa lotzeko kenkan? Larre ArtzainE 216.
    v. tbn. Gy 193. CatJauf 25.
    azpiadiera-1.1
    (H (que cita a ES)).
    (Pl.). Comienzos; principios, fundamentos.
    Baldin lehenbizirik ez banituen moldatzen Eskuarazko lehenbiziko hatsapenak, latin ikhasteko; zeren hauk baitira zein-nahi hitzkuntzaren zimenduak, zainak, eta erroak. ES 400. Manera berean zein nahi hitzkuntzaren lehen hatsapenak dira hitzak eta gramatika. Ib. 127. Eta orai ere bere hatsapenetan eta garbitasunean dago [Eskuara] . Ib. 108. Ez eta ere ezta miresteko beraz baldin eskuarak bere erregelen, eta hatsapenen eredura eskuarazko hitzak moldatzen baitu [sic] . Ib. 103. Eta izanen dire lur ikharatzeak lekhu haiñitzetan eta goseteak. Horiek ditezke doloreen hastapenak. He Mc 13, 8. Elizaren hastapenak. CatJauf 30 (tít.). Lurraren eta munduaren kreatzea; gizonen arrazaren hastapenak. Ib. V. Lehenik beraz erradazut nolakoak diren Igande-egunaren erroak, ethorkiak, lehenbiziko hastapenak eta ithurburuak. Arb Igand 57. Pasteur jaun zenak zenbat lo galdu duken eta zenbat urtez zenbat odol gaixto egin, errabiaren sendagailu hura hatzeman arte! Haren idurikoei ardura gertatu zaiotena, hastapenak zituen ukan orotako idorrenik. HU Aurp 76. Iduritu zait premiatsu zela hitz zenbaiten erraitea haren hastapenez eta oraindanoko birraldakuntzaz. Mde Pr 206. Hastapen apal samarrak ukan zituen, baina geroago eta zabalduagoz joan da. Ib. 243. Landareetaz atsapenak. (Botanika-Asimasiak). Ibiñ Virgil 1951 (7-8), 6. Orrela [pentsatzen dakianak] epaiak (= juicios) eta atsapenak (= principios) osatzen ditu. Vill Jaink 72. Orobat, epaiak egiteko eta atsapenak azaltzeko gai izan ezkero, nai ta nai ez erneko da Jakintza. Ib. 72. Hizkuntza ondokoetara helarazteko premiaz hastapen askozaz apalagoetatik ekinda euskal irakaskuntzan aurreratu denak ez du laudoriorik behar. (In MEIG VI 43).
    azpisarrera-1
    HASTAPENA EMAN.
    Dar comienzo, comenzar.
    Eta hala zure gauza bezala zure baithan hatsapena eta akhabantza emaitea gatik zure izenaz patroiniatzen dut. harb ã 7r. Eta hura osorik ezin eman daidikeienaz gero, ezta gaizkirik hei hatsapenaren edo liparraren bedere emaiteaz. SP Phil 207. Zonbat holako obra sainduer ez du hastapena eman San Iñaziok? Laph 247. Egia da: Buru-langilek diote egundainotik hastapena eman mundu huntako erreberritzeri. Herr 25-8-1960.
    azpisarrera-2
    HASTAPENEAN (BN-arb ap. Gte Erd 45 ).
    Al principio, al comienzo, en el origen; en el primer momento.
    Ezen ezta dudarik bertze hitzkuntzek ere lehenbiziko hatsapenean eta abiaduran nekhe eta arantze berak iragan zituztela. ES 195. Eta hemendik gisa hunetan lotzen zaje aztura gaixtoaren erhasun langita bat, zeina hatsapenean, eta lehenbiziko abiaduran ezti, eta arin baita [...]. Baina gero ondoan akhabantzan [...]. Ib. 180. Salomonek hanbat gauza miragarri egin zituen hastapenean! Lg I 336. Lehenago izan zen Erroma handia / Hastapenean arras ohoin mindegia. Hb Esk 86. Giristinotasunak eginarazi ditu intzirinak hastapenean, sinhetsia izateko. Hb Egia 144s. Landareak hastapenean elkhar ganik hurbil utziz, lerdenago eta legunago ethortzen dira. Dv Lab 330. Hastapenean, Jainkoak ezdeusetarik egin izan zituen zerua eta lurra. Dv Gen 1, 1 (Urt hastean, Ur asieran). Hastapenean zen Hitza, eta Hitza Jainkoaren baithan zen, eta Hitza Jainko zen. Dv Io 1, 1 (Lç hatsean, EvS hatsarrian, HeH hatsarrean, Ol asieran, IBk hasieran). Adamen bekatuak deboilatu du Jainkoak hastapenean egin zuen obra. Lap 46 (V 25). Hortakotz, hastapenean lausengu bezenbat larderia eta beltzuri zuen, bereziki azken huntarat, egungo eguneko gizonetarik. HU Aurp 121. Hastapenean, eta mende guziak baino lehenago, eternitate guzitik Jainkoa bazen. CatJauf 21. Eliza, hastapenean, apur bat zapatua egonik. JE Bur 43. Hamabi libera emaiten zaiztaian hastapenean nausiak eguneko, eta jana. Ib. 114.
    v. tbn. Arb Igand 16.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (hastapen hartan, haietan... etc.).
    Beldurkunde baxo eta harro hura bertute bat da hastapen hartan. He Phil 184 (SP 182 lehenbizi haste hartan). Guk eta orok orduan, hastapen hartan, gure etsaiekin bat, eskuz-esku zoala, ikusi gizona. HU Aurp 152. Hastapen hetan, ez zian behi arthalderik hemengo mendietan, bainan bakarrik ardi arthaldeak. Larz Iru 58.
    azpisarrera-3
    HASTAPENEKO (DvA).
    Inicial, del principio. "Primitif, quie est du commencement" Dv. "Primitivo" A.
    Aski behar zitzaizuen printze hastapenkoa / Zen bezala zediñ izan eztia eta maltsoa / Bada duzuen hau, onhets ezazue / Non ez, txarrago bat, emanen zaitzue. Gy 112. Hastapeneko denbora inozent hek [Urrezko mendea] , zoinetan gizonak ezkurrez eta baratzekariez baitziren bizi. Ib. 241n. Herriz kanpo izan badire, non izan dituzte astiak sartzeko sinhestearen hastapeneko bide edo zimenduetan? Hb Egia 135. Atzematen dire hastapeneko Elizan orai egiten eta ikusten diren Elizako seinale guziak. Ib. 110. Bainan hitz batetarik bertzera urrundu gare gure hastapeneko solasetik. Dv Lab 84. Zure hastapeneko elheari nago beraz, Jaun Kapitaina. Arb Igand 152. Ama gazterik galdu nuen, eta bethi hastapeneko urthe goxo hetaz orhoitzen naiz errexkienik. Ib. 90. Hastapeneko lagun berekin nagok: lau Angles, hiru Norteamerikano. JE Bur 114. Etxekoak eta apeza ez balitu, hastapeneko mintzaiaren ahanztea luke haurrak. Ib. 179. Ez samurtzea gatik eta, bertzalde, hastapenko solaserat itzuli nahia baitzen, utzi zuen. Ib. 101. Aiek asi-berritzeko ta irabazteko bearreko baitira astapeneko sagaraki ta mirari aundiak. Or Aitork 413. Bere zainetan sendi duena hastapeneko odola, / eman dioten izen mendreaz nekez ditaike kontsola. Xa Odol 261.
    azpisarrera-4
    HASTAPENETIK (H).
    Desde el comienzo, desde el principio, desde el inicio.
    Baldinetariak zuen baithan badago bethiere hastapenetik ikhasi izan duzuena. He 1 Io 2, 24. Ez duzea irakurtu hastepenetik, gizona kreatu zienak egin zitiela khotxua eta urrixa? SalabBN Mt 19, 4. Horra laburzki hastapenetik hunat zeri nahi izan ditugun ohart arazi Eskualdun gure irakurtzaileak. HU Zez 80. Lehen kapitulua: Hastapenetik Abraham artio. Zerb IxtS 7.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Hobe, izan dadiela giristinotasuna, oinetarik buru eta hastapenetik akhabantzarat, hemezortzi ehun miliunetan mendi hoik baino higuingarriagoko zorokeria. Hb Egia 142.
    azpisarrera-5
    HASTAPENTSU (L, BN, S ap. A ; Dv).
    (Forma con suf. -tsu, de valor aprox.). "Temps approximatif du commencement. Urthe hunen hastapentsuan hil da, il est mort vers le commencement de cette année-ci" Dv. "Hastapentsuan (L, BN, S), casi al comienzo" A.

    hastapen

    hastapen
    << hartzaile 0 / 0 hatz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper