Tr. La forma eskaini es la usual en los autores labortanos y bajo-navarros, siendo empleada además (aunque en menor medida que eskeini, y a menudo alternando con ella) por guipuzcoanos. Hay tbn. eskeini en los septentrionales Duhalde, CatLuz, Duvoisin, Arbelbide y Zubiri, y en los vizcaínos Añibarro, Otxolua, Erkiaga, San Martin y Alzola. Eskini es la forma propia de la tradición vizcaína; hay además algunos ejs. en Mendiburu (IArg I 263), Guerrico, Iztueta (siendo en éste la forma más frecuente), Lardizabal (173), Soroa (Gabon 34) y Barandiaran (ELG 102). En los textos suletinos aparece eskentü;eskani en Larreguy (II 225), eskeni en Oihenart, Ubillos (124), Aguirre (G 284), Barandiaran (ELG 90), T. Aguirre (Uzt 82) y Zaitegi (Sof 26), siendo posible que algunos de estos ejs. se deban a erratas. En Materre y Axular sólo encontramos la forma de sust. vbal. eskentze- (cf. eskantzea en Volt 74). Las formas de participio en -du son escasas: eskaindu en Azkue, eskeindu en Voltoire y Arbelbide, eskindu en Lizarraga de Elcano, EusJok 77 y San Martin (Zirik 108); cf. tbn. eskaint (radical vbal.) en Prop 1906, 12 y Joannateguy (Bihotz 7 ap. DRA ), eskeint en TB Mt 5, 39 y Arbelbide (Igand 94). Usan eskein como participio Orixe (Poem 551) y N. Etxaniz (LBB 279 y 290), siempre en verso. Se encuentran formas verbales sintéticas en Aitzol: daskaintzu (in Laux BBa VI), daskeñizkigun (ib. XIV). En DFrec hay 418 ejs. (11 sept.) de eskaini, 9 de eskaiñi, 103 (2 sept.) de eskeini, 18 de eskeiñi y uno de eskeñi y eskeni , respectivamente.
etimologikoa
Etim. Derivado probablemente de esku.
sense-1
I.(Vb.).
azpiadiera-1.1
1.(G, AN, B, L, BN; SP (-kh-), Urt I 341, Lar (-añi), Aq 484 (L), Dv, H), eskeini (V-gip, G, AN, BN-ciz, S; Ht VocGr 392; -eñiVP, Lar, Añ, Dv, H), eskaindu (VocBN
A), eskeindu (AN-ulz, Ae; H), eskeintu (Dv (S)), eskentu (S; VocS 138, Arch VocGr , Gèze, H; ezkenzea Lecl), eskeni (G-nav, BN-bard-mix, S), eskini (V, G, AN-ulz, BN-arb, AN-arce, Ae; Dv, H), eskindu (V-oroz-och-gip, G-azp, AN-ulz-mer, Ae), iskini (V-ger), iskindu (-zk- V-arr; Añ A), ixkini (G-to). Ref.: A (eskaini, eskeini, eskentü, eskindu); A Aezk 190; EI 262; Lrq (eskent); Iz Ulz 431; Etxba Eib (eskiñi, eskindu); Elexp Berg (eskeiñi, eskiñi).
Ofrecer, dedicar; prometer; (con aux. intrans.) ofrecerse. "Promettre, présenter" SP. "Prometer" VP 24r. "Ofrecer" Ib. 27v. "Convidar", "ofrecer" Lar. Tr. Documentado desde principios del s. XVII, es de uso gral.
Egarri denari edatera eskhentzea. Mat 22.
Garen guziak baino gutiago ez deus eskain. Harb 214.
Gauza aphur eskañia borondate hobeaz. EZEliç 67.
Eskentzea, emaitea bezanbat zaitzu. Ax 127 (V 84).
Emaitz' asko / eskeni deraukate. OPo 62.
Abantailla eskaini diezegun hura duda gaberik hartuko eztutenei. SPPhil 207.
Hontarzün hoiek oro ditzogün Jinkoari eskent. FPrS 31.
Ozpin edateko eskentü zerien. Bp II 49.
Eskeintzen dizut nere bizitza. CatBurg 48.
Ala beitie Jinkuari eskentü orazione üsürik. Mst I 18, 2.
Eskeinzen ziola Jangoikoari mezako hostia. MbIArg I 128s.
Agustin Kardaberazek eskeñtzen ta dedikatzen diena. CbEg II 2.
Aitak Semeari eskeñiriko Konsolatzallea. CbEg III 305.
Eskaini zioten [...] gauzarik preziatuenetarik. Lg II 114.
Eskañiya zaitzun erremedio efetuzkoaz. Mih 42.
Bere irabaziak [...] Jainkoari eskañiaz. Ub 96s.
Mundugóntan bizia eskindurík. LEDoc 271.
Burdiña zorroztuba eskiñi eustanak. MgPAb 209.
Eskiñi edo ofrezitu [...] gure anima. Gco I 177.
Zer prezio eskeñi diteke?AA II 167.
Eskeini Jainkoari [...] meza seindua. Dh 53.
Duarik eskintzen. fBIc I 65.
Eskini zakijuez Jesus ta Mariari. JJMgBasEsc 74.
Leku iskinija edo promisinoeko erri benetakua. Astar II 282.
Ene errespetiak deiziet eskentzen. Etch 570.
Noek Jaunari zion / ofrenda eskañi. ItFab 227.
Eskiñi omen zion [...] beirik oberena. IztC 248.
Berari eskintzia oso osorik urteko ill bat. UrMarIl 1.
Eskentu dut zazpi sos sagar hoietaz. ArchGram 120.
Ez eskaiñ niri plazerik. Gy 36.
Titok bizia eskeñi zien, bereala menderatzen bazitzaiozkan. Lard 546.
Gure aukerak eskintzen deuskubezan onera ta mesediak. "Los beneficios que nos proporcionan las instituciones liberales".BBatzarN 189.
Nigatik eskeini eta sakrifikatu zinen. DvLEd 146.
Aita Sainduari behar zituzten beren buruak eskaini. Laph 169.
Dana gizonai eskinten. ABAmaE 464.
Eskeñi diyot sei errial. SorBar 61.
Jinko Aitari preziotzat eskentüz bere aphaltze izigarriak. IpHil 112s.
Eskeindu zuen sakrifizio hura. ArbIgand 191.
Meza Santuan eskiniten dan Jesukristogaz. ItzAzald 203.
(s. XX)Zemai gogorrak eskiñi. EchtaJos 152.
Lana eskaini. JEBur 210.
Alkarri ardoa eskeiñtzen. AgG 82.
1500 libera eskaini. BarbSup 88.
Laguntzarik ez eskaini. Ox 98.
Eskentü zeron zigarro bat. Const 33.
Erlijioari gerra eskañi zioten. OrSCruz 14.
Gauzen bat egitten dozun bakotxian zuzendu eiozu Jaungoikuari eskindubaz beretzat bakarrik. EEs 1930, 215.
Aloger ona eskintzen eban. KkAb II 182.
Euzkeralduta zuri eskiñitteko. Otx 5.
Euskerari nondik laguntza eskeñi. LdiIL 95.
Yaunari intzentsua eskañi. IrYKBiz 2n.
Bere burua guztiz eta osoro gizarteari eskiñi. EguzkGizAuz 112.
Maitasunari bizia zabal-zabal eskeñi zion. EtxdeJJ 263.
Denen izenian eskentü herritarren emaitza bat. Herr 12-9-1957, 3.
Dirua eskintzen ebanez. SMZirik 67.
Sorbalda eskaini nion buruaren finkatzeko. JEtchep 111.
Soldata horrek eskeintzen duen bizi moldearen arauera. ArtiTobera 273.
Ugazabak eskeiñi deutsan guztia. ErkiagBatB 134.
Eskeiñi zure garbitasuna Ama Birjiñari. MAtxGazt 71.
Eta naizen au osorik / Ari nintzaion eskeñi. GaztMusIx 191.
Pertsu hok eskaini. XaOdol 123.
Eskentü düzü bizia. CasveSGrazi 158.
Orduan ijitoak duroa eskaiñi zion emakumeak konpesatzen diran tokitik, baiña ez pasatzen andik duroa. BAyerbe 141.
Beste garaje bat eskini euskun. Gerrika 151.
Besta goxo bat eskain dezogun elgarren parada horri. LarreArtzainE 345.
Konbinatoria soilak eskainiko lizkigukeen beste bi tokialdatzeak. MEIG VI 153.
v. tbn.
Arg DevB 116. He Act 8, 18. Iraultza 93. Echag 57. Izt C 227. Dv Lab 172. Hb Egia 63. Bil 130. Arr GB 4. Legaz 59. Ud 31. Bv AsL 116. Elsb Fram 87. Jnn SBi 14. Lap 417 (V 190). Arb Igand 123. HU Zez 49. CatJauf 29. Goñi 98. ArgiDL 64. Inza Azalp 6. Etcham 53. Zub 41. MendaroTx 73. Iratz 124. Zerb IxtS 28. JAIraz Bizia 41. Mde HaurB 77. Etxde JJ 205. Osk Kurl 160. Ardoy SFran 55. Eskeini: Ub 41. VMg 40. Añ EL1 219. Echag 261. CatLuz 5. It Fab 143. Bil 53. Aran SIgn 74. Zab Gabon 66. EusJok II 25. Arr May 154. Arb Igand 108. Moc Damu 29. Iraola 21. Urruz Zer 27. Alz Ram 80. Lh Yol 84. ArgiDL 54. Inza Azalp 105. Muj PAm 72. Or SCruz 62. Zub 77. FIr 132. Tx B II 33. Yanzi 199. Lab EEguna 95. Laux BBa 72. Lek EunD 19. Otx 65. JMB ELG 89. Ir YKBiz 59. ABar Goi 54. TAg Uzt 182. EA OlBe 39. SMitx Aranz 61. Munita 65. Txill Let 137. SM Zirik 115. Ugalde Iltz 3. Basarri 58. Izeta DirG 35. Anab Aprika 80. Vill Jaink 173. Ibiñ Virgil 47. NEtx LBB 206. Alzola Atalak 72. Uzt Sas 106. Berron Kijote 126. Etxabu Kontu 81. Ataño TxanKan 90. MMant 109. BAyerbe 13. Ayesta 105. BBarand 42. Gerrika 96. Insausti 37. Eskini: CrIc 12. Añ LoraS 63. Astar II 284. Zav Fab RIEV 1907, 92. Azc PB 305. A Ardi 74. KIkV 61. Altuna 68. Enb 80. Ol 2 Sam 24, 22. Zait Sof 169. BEnb NereA 138. Akes Ipiñ 1. Erkiag BatB 113. Onaind STeresa 88. Eskeindu: Volt 259. Eskeintze- (sust. vbal.): Egiat 157. Eskentu: Mercy 23. Egiat 226. CatS 39. UNLilia 13.
azpiadiera-1.1.1
Convidar, invitar (a alguien).
Pernando Amezketarra sarri legez abadeak eskaindu edo konbidau eban. AEzale 1897, 71b.
azpiadiera-1.1.2
(Con oraciones completivas).Prometer.
v. agindu. Eskeñi zion aren arrazan ta ondorean bedeikatuak izango zirala. Ub 19.
Eskini neutsun Maisu Juan, gaur goixian eruango zendudazala basuak erakustera. MgPAb 167.
Eskeñi zion gau artan joango zala. ZabGabon 80.
Eskiñi ebalako etzala geiago joango Murguara. EchtaJos 36.
Serranok eskañi egin zien gerra-legez ariko zituala. OrSCruz 35.
azpiadiera-1.2
2.
(AN-5vill, B, L, BN; H);
eskindu (Sal)
Ref.:
A;
AApend(eskindu);
GteErd 105. Amenazar; amagar."Menacer de donner. Makhila khaldi bat eskaintzea"H.
"Amagar. Pilotari eskaiñi zion baiñan uts in"A.
"Uriak eskaintzen zian (BN-ciz), eskaini dako ukamilo bat (BN-arb), ukabillakin eskeinyo [sic] dio (AN-5vill)"GteErd 105.
sense-2
II.(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.(AN, BN; -añi Lar, Añ), eskeini (V-gip; -eñi Lar, Añ), eskini (V-gip), eskani,iskini. Ref.: A (eskaini, eskeini); Etxba Eib (eskiñi); Elexp Berg (eskeiñi).Ofrecimiento, oferta; promesa, compromiso; ofrenda, sacrificio."Manda, oferta","convite"(etc.). Lar.
v. eskaintza. Tr. Empleado por autores meridionales desde mediados del s. XVIII; su uso disminuye desde principios del s. XX. Hay eskani (si no se trata de errata) en Ubillos e Iztueta.
Orra non gure galaiak eskeñi txarren bat egin. CbEBO 41.
Aita eternoari egin zitzaion eskañi, present ta egiazko Sakrifizioa. Ub 91.
Jainkoak hoen gurasoai egindako eskeñi, aginde ta itzak. Ib. 30 (cf. ib. 136 sakrifizio edo doai-eskañia).
Onegaz guzurtaubak urteten dabe euren eskini segurukuak. CrIc 53.
Jesu Kristoren eskeñiak erdiesteko diña izan gaitezen. AñCatAN 6.
Batak eskeintzen die irutatik bat [...]; eta besteak ez die eskeñirik egiten. AA II 84.
Jangoikuaren berba ta bere eskinija alan da. JJMgBasEsc 41.
Leijala dala Jaungoikua bere iskini edo promesetan. Astar II 267.
Etsaijaren eskini paltsuak. fBIc III 320.
Eta bere eskeñiak / biotz onekoak. Echag 213.
Azkenengo eskani edo sakrifizioa. IztC 449.
Marijaren eskiñi au. UrMarIl 73.
Ez dau iñoz bere berbia jan, ez itxi bete ta osotu baga bere eskiñijak. "Sus compromisos".(1864)BBatzarN 173.
Abrahami egindako eskeñi andiak berritu ziozkan. Lard 46.
Igartzen det zure eskeñi denak / fintasunik gabiak dirala. Bil 147.
Asko doaikertzen degu eskeñia bañan badakagu jakiya. SorAuOst 96.
Jesusen Biotz Sagraduari batek egiten dion bere buruaren eskeñi oso edo konsagrazioa. AntJesBi 16.
Gauza onen bat egiteko eskinia edo agintea. ItzAzald 85s.
Eskeñi bat [= 'una invitación']. Iraola 120.
Ez du gure eskeñirik ondo artzen. InzaAzalp 147.
Eskiñi urri au. OrTormes 5.
Lengo eskeñiak, lengo agintzak. AlzBurr 15.
Erretoreak ez zion eskeñiari geiago eragin. AnabUsauri 97.
Zure eskaria, zure eskeñia / lortzeko gertu naukazu. SMitxAranz 170.
Len ainbestekoa ez bada ere, eskeñi ona egin diote. Munita 65.
Zuk egin zidazun eskeñiarekin mantentzen bazera. TxGarmBordaB 170.
Ontzat artu nion eskeiñia. BBarand 106.
v. tbn. It Fab 16. Eskeini: It Fab 245. Izt C 125. Eskini: CrIc 100. Onaind STeresa 99.
azpiadiera-2.1.1
Dedicatoria. Eskeñia. Lamartineri. OrMi VI.
azpiadiera-2.2
2.Amenaza."Denborak eskaini bera du, el tiempo sigue amenazador"A.
Urrik ortzetako ederra artu du, ta aundiagoaren eskaiñia ikusita, yasotzen du asarre bizitan bere eskutzarra. OrMi 58.
Etorri-berri zenituen Sikiliko errien ordezkariak, Sirakusako eskainien aurkaz babes-eske. ZaitPlat 122.
azpiadiera-2.3
3.
(H);
eskeni (H). "Iateko deia edo eskenia, besoin de manger, appétit (AR)"H.
Zunbatenaz ere gozuago baita eta jaliak jateko deia edo eskenia <-zk-> handiago baitu. AR 217.
azpiadiera-2.3.1
(Precedido de goitika).Ganas de vomitar. Goitika eskaini bat. EOnAlm 1907, 43 (ap. DRA).