Tr. La forma mejor documentada al Norte es sin(h)etsi, mientras los vizcaínos y guipuzcoanos emplean sobre todo sinistu y siñistu, aunque en el s. XX se encuentran tbn. sinetsi, siñetsi y siñestu. La forma zin(h)etsi de Dechepare, que emplean tbn. Etchart, y Pouvreau (hay además en Voltaire ziñetz, ziñezten (226)) vuelve a ser empleada, por su mayor "fidelidad" etimológica, por algunos autores desde finales del s. XIX; así encontramos ziñetsi en Arana Goiri, Eguzkitza (en LorIl (77), pero siñetsi (188) y siñestu en GizAuz ), Olabide (Imit; en la Biblia siñetsi ), Orixe (Aitork 132, junto a ziñistu (Tormes 109) y junto a los frecs. siñetsi,siñistu y siñestu ) y en Arriandiaga (éste lo distingue de sinetsi, con otra acepción); zinetsi en una nota a pie de página de J. San Martín; ziñestu en Pi, Altuna, Enbeita (junto a siñestu ) y Kirikiño (junto a ziñeztu, ziñistu y siñistu ), y ziñistu en Ormaetxe (BIpuin 51 (ap. DRA )) y algún ej. en los arriba mencionados Orixe y Kirikiño. Hay además xinixtu en J.A. Irazusta (Bizia 117) y Ugalde, xinistu en Bilintx (134, junto a sinistu ) y Mendaro Txirristaka (105), txinixtu en Alzaga (junto a siñetsi ) y txinistu en Soroa, Anabitarte (Usauri 11) y Mendaro Txirristaka (134), en los dos primeros junto a sinistu. Sinetsi y siñetsi son las formas documentadas en los textos alto-navarros y baztaneses: Mendiburu (siñetsi y siñistu ), Tapia P. (Kattalin 190), Izeta (junto a sinetsi ), y un texto baztanés del s. XIX (siñesi); hay tbn. señetsi y siñatsi en sendos textos baztaneses (BaztSerm1 261 y BaztSerm2 286 respectivamente). Hay sinixtu en unos versos alto-navarros de finales del s. XIX (Auspoa 97, 55), y siñestu, junto con siñetsi (99), en Yanzi (238; cf. sinestu en CartEsp y siñestu en el vizcaíno Gerrikagoitia (111)). En textos aezcoanos y salacencos hay jinetsi, y en los roncaleses xinetsi. En DFrec hay 47 ejs. de sinetsi, 45 de sinistu, 14 de sinestu, 2 de siñestu, 72 de sinesten y 1 de siñisten.
etimologikoa
Etim. De zin + etsi, con asimilación en sinetsi y variantes.
sense-1
1.
(L, B, R; H; -nh-L, BN, S; ArchVocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB, -ñ-Volt 67, HtVocGr 319, Lar),
sinistu (V, G, AN; Lcc, Mic 6r, Lar, Dgs-Lar 10, Añ, Izt 15r, Dv(V, G), H; -ñ- Lar, ZamVoc),
sinixtu,
señetsi,
siñatsi,
xinetsi (Sal, R),
jinetsi (Ae, Sal),
zinetsi (SP; -ñ- Bera),
xinixtu (G-azp),
xinistu,
txinistu,
txinixtu,
ziñistu (Bera),
siñesi,
sinhitsi,
sinestu,
ziñestu.
Ref.:
A(jinetsi, sinetsi, xinetsi, sinistu);
Lrq(sinhets);
IzArOñ(sinistu);
IzR 405;
EtxbaEib(sinistia, sinistutzia);
ElexpBerg(sinistu). Creer; creer en; convencerse de; persuadirse de.
"Persuadirse, uste, iritzi, sinistu"Lar(v. tbn. Añ).
"Persuadido estoy, sinistua nago"Lar,
Añ.
"Aseveración, total firmeza, oso osoan, bete betean esan, sinistu"Izt 15r.
"Sinhesten du haragiaren phiztea, je crois la résurrection de la chair"H.
"Creer, confiar"A.
"Sínetsi diár, lo he creído; eztién sínestan"IzR 405.
Cf. MEIG VI: "Euskaraz gizon horren hitza sinesten dut (gure gramatikak erdizka behintzat onartzen du) esan beharrean gizon horrena sinesten dut sartuko bagenu bezalatsu". Etxaide (JJ 43) explica porqué escribe sinistu con s- y zinetsi con z-. Cf. sinestatu. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
Ene kontra falseria bethi zinhetsi zaten. E 233.
Eta hala zinhets beza nahi eztenak enganatu. Ib. 43 (v. tbn. 29).
Zeren ikhusi bainauk, Thomas, sinhesten duk: dohatsu dituk ikhusi ez, eta sinhetsi dutenak. LçIo 20, 29 (LE, BiblE sinetsi, Ol siñetsi, Ker sinistu).
Baldin haren eskribatuak sinhesten ezpadituzue, nolatan ene hitzak sinhetsiren dituzue. Ib. 5,47 (v. tbn. con objeto directo LE, BiblE sinetsi, Dv sinhetsi, Ol siñetsi; TB nola sinhets zinezakete ene hitzetan, IBk nola sinetsi nire hitzei).
Sinhesten dugula Eliza katholikoa. LçIns C, 7r (v. tbn. eliza sinhetsi en Tt Arima 52, CatLan 125 y Hb Egia 148).
Doridogaz Silveroren berbak / zerren ez eben sinistu. Lazarraga 1154r.
Banabil burua ezin sinisturik, erasuna elikaturatzat arturik. "Ando no pudiendo creer la cabeza [...]".RS 76.
Zer sinhesten duzu Gorputz sainduaz? Mat 129.
Arinki sinhetsi baituk entzun guztiak. EZMan I 51.
Sinhetsi zenduen Inkarnazionea eta berze misterioak. Harb 59.
--Zer da fedea? --Sinistu eiteak ekusi eztogune Iangoikoak diñoalako. VJ 7.
Simeon Santuak bere ditxea / ezin ondo sinisturik. Urqz 80.
Liburu onetan esaten dana sinistu eta obratu. Iraz 2.
Etzarete hillen; sinhetsi zuten berehala eta sinhetsi ere kolpe batez, osoki, dudatu gabe. Ax 64 (V 42).
Ea sinistu edo egin daben etxizeria, enkantamentu edo sorgindasunik. Cap 91.
Guti edatea eta guti sinestea, da zuhurraren egitea. OPr 205.
Higu dudanaz gaitz diostana sinets ziroiat, nahiz barhana. Ib. 233.
Gezurtiak zer du merezi? Egia erraitean ez sinhetsi. Ib. 191.
Hainitzetan errazkiago gure lagunaz gaizkia zinetsten dugu ongia baino. SPImit I 4, 1 (Ch siñhesten, Mst, Ip sinhesten).
Semea, eztezazula zure gogoa zinets: orai duzuna laster ganbiatuko da bertze batetara. SPImit III 33, 1 (Mst eztezazüla sinhets, Ol ez, arren, ziñetsi zure lerari; Ch etzaitezela sobra fida, Leon ez fida).
Zer sinhitsi, zer obratü / zer behar düia galdatü / heben dütük osoki. (In TtOnsa 184).
Hen jakilegoa sinhetsi behar dügüla?Bp II 116.
Gauzak itsuan, ongi eta umoki konsideratu gabe sinhetsi behar direla. ES 198.
Sinhesten ditut zinez eta fermuki, Elizak sinhesten eta irakhasten dituen gauza guziak. CatLav 7 (V 12).
Siñes zazu esan dizutena ta izan zaitez siñisle ona. MbIArg I 300.
Kristo Jaunaren legea ta erregenza siñetsi nai etzutenak. Ib. 344 (175 siñistu).
[Fedeko Misterioak] jakin, adoratu, ta sinisteko. CbEg III 302.
Jinesten edo adoratzen duenak idolo edo Jaungoiko falsuak .
ZarSerm
161 (tbn. con objeto directo en CatLuz 18 sinhesten).
Nola baitut fermutasun heien [zure erranen] sinhesteko. Brtc 22.
( s. XIX.)Ezin sinistu eban ekusana. MgPAb 199.
Sinisetan dodaz, Jauna, Kredoan barrututen direan Egia guztiak. AñEL1 101.
Nik sinisten det pekatuen barkazioa. Gco I 431.
Munduaren urezko bukaera sinistu etzuen eran, ez duela ezagutuko, ta sinistuko azkeneko egun andiaren etorrera ere. AA III 477.
Elkhar higuin dioten bi giristinok [...] nola sinhets dezakete parabisu bera. Dh 251.
Errelijione bat sinhestea, eta sinhesten ezpalitz bezala bizitzea. Ib. 112.
Zer siñesten duzu erratean, siñesten dut Sainduen Komunioa? CatB 32 (tbn. en CatLlo 27 e Itz Azald 43 sinistuten dot).
Laudorio falsoa duenak sinesten, / onelako enganoak ditu eramaten. ItFab 259 (68 sinisten).
Nola yakiñen du siñetsi biardubena? (B, s. XIX). BOEans 447.
Bertze bizitze bat sinhetsten duzue. Gy 252.
Sinhets-azu nik errana. Ib. 47.
Jentillak baño Juduak beti gogorragoak arkitzen zituen, erakutsia sinisteko. Lard 514.
Ezin sinistu zinaike ze atsegin andija daukadan zuri entzutian. UrDial 96 (Dv, Ip ezin sinhets; It ezin sinista).
Gizonaren errana sinhesten da, eta Yainko hitzaren sinhesteko beldur izan behar othe da? HbEgia VIII.
Nihork ezdu sinhetsi Erromako enperadoren Yainkotasuna. Ib. 93.
Jesüs-Kristen doktrina sinhesten eta pratikatzen diana. CatS 1.
Fedearen kontra gauzaren bat siñesten duenak. Legaz 24.
Ziertua da Santa Ageda / modu orretan ill zala; / [...] / neronek oso sinistutzen det / fedeko gauza bezela. Ud 118.
Entzun eta sinhets zezaten apostoluen mintzoa. JnnSBi 48 (93 sinetsi).
Bere guraso eta arrebaren biotzak betetzen zituzten poza sinisteko, [...]. Apaol 55.
Holakoak hitzeman, halakoak hitzeman. Eta harek zabal-zabala oro sinetsi. HUAurp 106.
Siniz dodaz Gogo Donea, [...] ta betiko bizitzea. ACat 1.
D. Zeure lenengo garbitasuna / sinistu dogu guk beti. AzcPB 43.
( s. XX.)Behar da oraino Giristino Doktrina sinhetsi eta pratikatu.CatJauf 47.
Ezin siñistu eben euren zoriona. EchtaJos 346.
Ikusirik baizik ez daiteke sinets zoin garbiki diren atxikiak. JEBur 199.
Gordeta zeuzkaten tresnak nolakoak ziran ezin siñistu liteke, ikusi gabe. AgG 54.
Etzuen sinetsi nai, [...] azaltzen niona. AArdi 27.
Guzurrezko jainkoak gurtu ta sinistea da jainkoaizunkeria. KIkV 61 (KIkG 49 -ak gurtu ta sinistea da).
Artzaiaren esana siñetsi nuan. InzaAzalp 24 (37 siñistu).
Zikhintsu txarrek gezurra sinhetsi! Ox 131.
Ezin txinixtu litekek bere txartasuna. AlzRam 78.
Ari gertatua sinesten aal duzu. FIr 153.
Begiek etzuten sinetsi nahi han ikusi zituenak. Zub 70.
Eztakizu, etzeunke siñistuko zenbat gurustien. KkAb II 60 (97 ziñestu, 26 ziñeztu).
Sinisten ere gaitz da / aurten pasa dana. Tx(inImazAuspoa 24, 50).
Au bai dala iñok siñistu be ez egittekua! Otx 135.
Nola sinhets [...] girixtinoeri orduan egin zioten gerla? ZerbIxtS 98.
Nori entzun diozu alako berri ori orren gogor siñesteko. ZaitSof 34 (75 siñetsi).
Ez zela bera, [...] herriko jende xinpleak sinetsi duen bezalakoa. MdePr 172.
Zure liburuak siñesten zitutenak. OrAitork 133.
Au baño aundiagoak be siñestutera oituta nago. BilbaoIpuiB 272.
Ez nian beñere xinixtuko! UgaldeIltz 69.
Beatzen artean igurtzi ta erabil ditekena baizik eztu siñesten. VillJaink 35.
Gizonak bizitzan siñisten du xoilki. Ib. 112 (25 siñestu).
Etzazu geiegi siñistu, ez bai dakigu gauzak nola ziran. MAtxGazt 70.
Onelako ontarterik ezin sinistu dut. LabSuEm 178.
Ez ditake sinets zoin maite gituzten giristino horiek. ArdoySFran 240.
Ain errez nola itzegin duten / negon ezin siñisturik. Lasarte(inUztNoiz 129).
Ez nuen nahi sinetsi bainan zorigaitzez da egia. XaOdol 295.
Garai batean olakorik sinisten ere!TxGarmBordaB 106.
Ez nuen beharbada arras sinesten, bainan hala gertatu zen. Etchebarne 74.
Au baño milagro txikiarik bada, nire eretxiz, sinisten dogunik. Gerrika 109.
Eramankizunak ere badituztela esaten digute, eta guk sinetsi egin behar. MIH 310.
azpiadiera-1.1
Guztiak baitez esan ebenean, Txanton erdi-siñistuten asi zan beren barriraztasuna. ABeinB 73.
azpiadiera-1.2
--Zu, Kirikiño, alako "ezetiko" zamarra zara. --Zer nazala? --Ziñistuten erraza etzarala esan gura dot. KkAb II 108.
azpiadiera-1.3
(Con subordinada completiva)."Moruak ere Jaungoikoa badala sinisten debe (G-azp)"GteErd 274.
Tr. De uso gral.
Unsa zuk har banenzazu gomendutan gogotik, / ezin damna naindeiela zinesten dut segurki. E 109.
Batak sinhesten du gauza guzietarik ian ahal dezakela. LçRom 14, 2 (He, TB, Dv, Bibl, BiblE uste du, Ol, Ker -lakoan dago).
Ezin sinistu dut neure Sirenaren aldean nagoala. Lazarraga 1152r.
Pataxan ekarri zituzten berriek baizen eztue emengo inglesek, sinesturik Barzalonara iuan direla.
CartEsp
457.
Sinistetea dala Aitea. Bet 8.
Iauna biztu dela batre / eztute nahi sinhetsi. EZNoel 109.
Baldin uste baduzu edo sinhesten baduzu, obligatu zarela [iuramentua] konplitzera, [...]. Ax 256 (V 171).
Sinistu dala salbadorea. Cap 10.
Munduak zinetsten du debot direla, bainan egiazki eztira debozionearen itxurak baizen. SPPhil 3 (He 3 uste du).
Hura zure Ama dela sinhetsirik. Hm 108.
Eztuzu nahi sinhetsi badela hilzerik eta heriorik, edo sinhetzirik ere badela, [...].TtOnsa 16.
Zer sinhesten düzü dela Zelia? Bp II 67.
Siñhetsazu benturaz hori hobe dela gure frogatzeko eta gu borthisteko pazienzian. Ch I 16, 1 (Leon sinets [...] hola dela hobe; SP pensazazu, Mst phensa ezazü, Ol uste ezazu, Pi uste egizu).
Sinhetsi, ihurere eztela zü beno flakiagorik. Mst III 28, 1 (SP zinetsteko duzu, Ch uste behar duzu).
Siñis dezadan purgategiko suan arkitzen zarala. MbIArg I 256 (259 siñetsi).
Ziñez eta fermuki sinhetsi zuen Aingeru hark adiarazten ziotzan guziak obratuko zirela haren baitan. Mih 38.
Nekez sinistu zuen Apostoluak Jesus piztu zanik. Ub 94.
Erraiten diren guziak neke zait sinestea / zorrozki hala direla. Monho 50.
Nok sinistu, aterako zeusteezala iru ardao mueta? MgPAb 112.
Eztá gauza andia sinéstea iltzela Kristo. LEDoc 172.
Sinhetsi nahi dut aphezak / emaile direla guziak. ArchFab 213.
Hau ikhusi eta ez da gaitz sinhestea egun batez gu ere berriz phizturen garela. DvDial 8 (It sinistea, Ur sinistutia, Ip sinhestia).
Orduan osotoro ezagutu eta sinistu zuen, bera zala Israel libratzeko autua. Lard 128.
Jakin eta alare / sinist eziñian, / ez dala bertsolari / iñor i añian. Bil 117.
Orrexegaitik nago oso sinistuta, / On Kaixok dakarrela burua galduta. ABAmaE 224.
Bera serbitzera deitzen zuela, añ ziñez eta benaz sinistu zuen, non [...].ArrMay 169.
Errex da sinestea egunetik egunera gero-eta khartsuago zohala. JnnSBi 36.
Eriotzea pinadian ostenduta egoala ia siñiztu eban. AgAL 163.
( s. XX.)Siñistuizu Andoni, sorgiñak dagozana erri onetan. EchtaJos 214.
Ez siñistu, nere burua botako detanik ez siñistu! AgG 267.
[Artzai ura] zegoan etsirik eta siñetsirik, etzuela euririk egun artan botako. InzaAzalp 24.
Sinhesten ahal duzue ez naizela jostagura. BarbSup 120.
Otseiña egi-arnasaz mintzo zala sendo siñesten duten aiek. OrAitork 360.
Iñoiz bizkorrago, iñoiz aulago siñesten nuan, bai, baiña beti siñetsi dut ba zerala. Ib. 133.
Bere barrena maite-miñez edo ebala siñistuten eben. ErkiagArran 149.
Guk gogoz sinisten gendun / garbi sortua ziñana. Basarri 12.
Geiso dagola siñisturik bizi da. ErkiagBatB 194.
Pobre sortu ta / pobre izana naizela, / ta sinisten det urte obiak / geroztik ez datozela. UztAuspoa 22, 143.
Seiñale au ez da aski, ageri dan au mairu mira-eragiña danik sinisteko. BerronKijote 187.
Ordutik hasi nintzan sinesten norbait banintzala.LarreArtzainE 118.
Zenbait ikuslek gauz ori ondo / zegonik etzun sinisten. Insausti 113.
Herria bereganatuko zuela sinetsi, eta herria oso osorik etsai bihurtu. MIH 131.
Sinetsirik nengoen, [...] bilduma horretan ez dela holakorik aurkitzen. MEIG VII 58.
azpiadiera-1.4
(Con compl. en ines.).Creer (en); confiar (en)."Croire en, être persuadé de l'existence de. Nik sinisten det Iaungoiko Aitagan, [...]. Sinhesten dut Izpiritu Saindua baithan, je crois au Sanint-Esprit"H.
"Horren baitan sinesten dut (BN-arb). Jaungoikoarengan sinisten degu (G-azp-goi). Jinkoatan sinhesten düt (S), [...]nitan sinetsi (S). Jaungoikoaren gauzatan sinisten det (G-azp), sinisketan (V-gip), gauza oietan ez det sinisten (G-azp), milagroetan sinistuten dot (V-arr)"GteErd 273s.
"Euskadi baitan sinesten dut (BN-arb)"Ib. 274.
Tr. De uso gral. al Norte y en la tradición alto-navarra. Se encuentra tbn. en algunos textos vizcaínos y guipuzcoanos (ya desde Betolaza y RS), siendo algo más frec. en autores modernos.
Guk Iesus Krist Iauna baithan sinhetsi ukhan baitugu.LçAct 11, 17 (BiblE Jaunarengan sinesteagatik).
Sinistetan dot Iaungoiko Aitagan. Bet 6.
Elli dollorrean ezta zer autu ta bizar gorritan gitxi zer sinistu. RS 384.
Nahi baduzu egia ezagutu, sinhets azu ene baithan. Ch III 56, 2 (Leon sinets ni baitan; SP zinets nazazu, Mst sinhets nazazü, Ip sinhets nezazü).
Hainitzek sinhetsi izan zuten haren baitan emasteki haren erranaren ariaz. HeIo 4, 39.
Siñestea Jaungoiko bat podore guzia duebena baitan .
EtxDot
79.
Sinisten ta esperatzen det zugan. CbEg III 314.
Sinisetan dot Aita Jangoiko guztiz poderoso, Zeruaen ta Lurraen Kriadoreagan. Oe 8 (70 zeñegan sinistuten dodan).
Onesten, jinesten eta esperatzen dizugu Jaungoikoaren baitan .
ZarSerm
163s.
Jesu-Kristogan sinisteko, Jentillai egin zien deia. Ub 104.
Eliza katolikoan / duk bakarrik sinesten. Monho 78.
Sinhesten dugu Ebanjelio berean. Jaur 409.
Bere emaztearen ontasunean sinistu. Lard 365.
Adoratzen edo jinesten duenak idolo edo jangoiko faltsuetan. CatSal 43 (CatR 43 xinestan dionak [...] falsiuetan; CatB 41 eken baitan siñesten duenak).
Nitan sinhesten dutenetarik bat. SalabBNMt 18, 6 (EvAN nere baitan sinesten duten, Ur (V) nigan sinistuten daben, Ur (G) neregan sinisten duten, Echn nitan siniste 'uten, Samper ene baitan jinesten dien, Hual nitan xinetstan dein, Leon nitan sinesten duten, Ker neugan sinisten dauan).
Siñesten dut gure Eliza Ama sainduak siñesten eta siñesteko manatzen duen guzian. Legaz 66.
Badakizu ez dala gauz oietan sinistu bear. SorBar 108.
Ez baduzue ene hitzetan sinhetsi nahi, sinhets zazue bederen ene obretan. (Io 10, 38). Lap 212 (V 95).
Siniste biziyagaz Beragan sinistu eta itxaroten dogula. ItzAzald 81.
( s. XX.)Gizeli andi bat omen da, erlijioko izakietan ezer sinesten eztuena. AArdi 114s.
Gure erlijio doneak egiten dizkigun eskeintzetan siñestea. AlzRam 32.
Nigan siñesten duenak badu betiko bizia. IrYKBiz 220.
Gure arabera nor-nahi baino hortan hobeki sinesten ahal [dugu]. ZerbAzk 49.
Ariman sinesten badut, Jainkoetan sinetsi beharko ote dut? MdePr 352.
Simonidagan ez sinestea ezta errez. ZaitPlat 92.
Ongiagan siñesten duten guztiak. VillJaink 90 (99 siñistu).
Nola hari otoitz egin, hartan sinetsi gabe? ArdoySFran 348.
Ez dudala sinestuko zalduntxoen sasi-ipuian. LasaPoem 64.
Hoinbertze sinetsia zeru eder hortan. XaOdol 134.
Ametsean ez sinisteko esan zidaken. AtañoTxanKan 183.
Orain ez dut deusetan larregi sinesten. MEIG IX 96.
Zertan sinesten zuen fede biziz Barojak berak ere. MEIG VIII 53.
v. tbn. (Sólo para textos vizcaínos y guipuzcoanos). Sines-: PredBru 167. Sinis-: PredBru 167. VJ 8. PredBru (B) 166.
azpiadiera-1.5
(Con compl. con suf. -tzat).Creer, tener por. Eleiza Ama santuak Fedeko egiatzat sinisten deban guzia sinistuaz. OA 52.
Ez det nik iñoiz-ere ordia garbi edo kastotzat sinistuko. AA III 380.
Euren burubak santutzat, ta bestiak deungatzat sinistuta. fBIc II 236.
v. tbn. Astar II 4 (sinistu).
azpiadiera-1.6
(Con -t(z)ea). Maleziazko tema tzarrez ardura zare betia, / pena ere da sinestia zahartuz geroz hola izaitia. Prot 69.
Illtia gustiz ez sinistuba gaitik. JJMgBasEsc 83.
Ez neban, bizirik urtetea, / sinisten, Garaitorren bada. ABAmaE 367.
Medel orren petrala [...] izatea nik ezin sinetsi. AArdi 74n (BeinB 81 sinistu).
Ikusi zutenean eziñ xinixtu zuten adixkide euzkotar bat baztar aietan agertzea. JAIrazBizia 68.
Etzuen hola baizik sinhesten ahal ardi haren galtzea. JEtchep 55.
v. tbn.
Sinistu: Mg CC 172. Añ LoraS 81.
azpiadiera-1.7
(Con compl. adj.).Creer, tener por. Nondinai zetorrela, Iainko alda-eziña ez nezaken aldakor siñetsi. OrAitork 156.
azpiadiera-1.7.1
Lurretik aberats sinesteko / behar dik izan zozoa, / haugi gurekin, hirian dukek / hiretzat bizi gozoa. Ox 136 (141 hortik aberats sinestekotzat).
azpiadiera-1.8
(Con compl. en instr.).Creer (en). Nitxaz ziñesten daben txiki onetariko bati. ArriandMc 9, 41.
Nola neri barkatu, nik Artaz siñesten nuan lausozko gurutzean? "Quod de illo credideram".OrAitork 115.
azpiadiera-1.9
(Con complemento con suf. -(r)ekin)."Milagruekin sinisten zuen (G-azp, AN-5vill), orrek sorgiñekin badu fedia (AN-5vill)"GteErd 274.
sense-2
2.
(L, B, BN; H; -nh- Dv, H),
sinistu (AN; Dv).
Ref.:
A(sinetsi, sinistu);
GteErd 273. (Aux. trans. bipersonal).Creer (a alguien)."Sinistu, croire. [...] Le guipuscoan ne dira pas sinis nazazu, croyez-moi, mais sinis zadazu, [...]. C'est défectueux [...]"Dv.
"Croire à la parole, à l'avis de quelqu'un, s'en rapporter à quelqu'un. Sinhets nazazu, eta nik erraiten dautzudan bezala, etzautzu urrikituko"H.
"En AN, muchos ponen en acusativo, tratándose de este verbo, el dativo personal de otros dialectos. Etzaitu siñistuko, por eztizu siñistuko, no os creerá (Mb JBDev 72). [...] Sinistuidak neuri (Vc), créeme a mí"A.
"Sinetsi, creer. En L, BN se usa con complemento directo; en los dialectos occidentales se emplea con el dativo su variante sinistu"Ib."Ez nauzu sinesten (B, BN-arb), sinhets nezazu (BN-lab) (obedéceme), nik sinesten zaitut (B), [...] ezpanuzu sinetsi nahi, aski duzu zuhaurrek kondatzea (BN-ciz), sinhets nezazue ni! (BN-lab)"GteErd 273.
Tr. De uso gral. al Norte. Se encuentra tbn. en Lazarraga, en algunos autores guipuzcoanos y alto-navarros, y en Moguel.
Horrelako banitatez niri segur uztazu; / probetxurik eztukezu eta zinhets nazazu. E 221.
Ethorri da Ioanes zuetara iustiziazko bideaz, eta eztuzue hura sinhetsi. LçMt 21, 32 (He, TB, Dv ez duzue sinhetsi, SalabBN ez duzie sinhetsi, Ip eztüzie hura sinhetsi, Echn etzinuten sinetsi, Samper ezpaitzinien jinetsi, Hual ezinabein xinetsi; Leon haren baitan sinetsi, Ker ez zenduen zuek aregan sinistu; EvAN 1321 etzindiote sinetsi, Ur etziñioten sinistu, Ur (V) ez zeuntzen sinistu, Ol ez zenioten siñetsi, BiblE ez zenioten sinetsi).
O gizonák, behar zatekeen ni sinhetsirik Kretatik ezkinén partitu, eta ihes egin peril eta kalte huni. "Me croire".LçAct 27, 21 (He sinhetsi behar ninduzuen ni, TB segurki behar ninduzuen sinhetsi).
Nik diotsudan berbaetan / duda efinten badozu, / ni ez banauzu sinisketan. Lazarraga (B), 1182rb.
Ezaitut gehiago ziñesten. Volt 240.
Ezen bengantzen Iainkoa ni behar nauk sinhetsi. EZMan I 12.
Ikhusten duzunean, etzaituztela sinhetsi nahi, eta premia dela sinhets zaitzaten, dagizun orduan iuramentu. Ax 250s (V 168).
Nor zinetsiko dut, Jauna? nor, zu baizen? SPImit III 45, 3 (Ch nor beraz siñhetsiko dut, Mst nur sinhetsiren düt; Ol nori ziñetsiko al diot, Leon nori fida).
Maria, Aingerua / sinhetsi zinduen? / eta zer errepusta / itzuli ziñoen? Gç 68 (v. tbn. UNlilia 7 Maria, aingüria / zünian sinhetsi?; Bp II 98 aingüria sinhetsirik; cf. (4)).
Esaiozu bati maite dezula: [...] ta etzaitu siñistuko. MbJBDev 50.
Siñis nazazu, ereille gaistoetan dago azaro txarra. LarCarta a Mb 278.
Naamanek sinhetsi zituen bere zerbitzariak. Lg I 371.
Emanik berria / Mariak Mesia / zarokula ekartzen / sinesten bazuen / arkangelu bat. Monho 92 (cf. (4)).
Sinis nazazu prestaera onakin egiten diran komunioak geiago garbitzen dutela anima. MgCC 221s.
Etorriko natxatzu amabi aneguen dirubaz; sinistu nagizu. MgCO 91.
Ez dakit nehork ere / sinetsiko nauten, / zenbat purgatorio / erakutsi zauten! Bordel 52.
Haren senharrak ditik aizuk aküsatzen, / bena gük eztiagü jaun hura sinhesten. Etch 428.
Ahoa eztu idoki geroztik, / ikhusirik nihork ezuela nahi / sinhetsi. ArchFab 161 (v. tbn. 183).
Sinhesten ahal nauzu ni. Gy 318 (200 sinhez nazazu).
Behar da sinhetsi / elhe-zaku handi hori? Ib. 261.
Ni sinhesten ez banauzu, sinhets zazu bederen Jainkoa. DvLEd 118.
Ungi axola dut sinhets nazaten edo ez, baldin erakurtzen banaute! HbEgia 126.
Sinis nazazu, ni gezurrik gabe noala mundutik. ArrGB 29.
Baduk bat sinesten nauena. Eta ni ikusi orduko itzulia duk niri buruz haizea bezala. JnnSBi 64.
Nor behar zuen sinetsi, eta nor ez, bazakien aspaldi. HUAurp 121.
Sinetsiko nuzu nahi baduzu. JEBur 62.
Aker tontok axeri tzar / hor du sinetsi: / putzu batetara behar / direla jautsi. Ox 89 (cf. (4)).
Sor Balentina, siñetsi nazazu, gure Maria Anjelika gaxoak badu oraindik [...].AlzRam 111.
Ni siñesten naunari, sabeletik zeruraiñoko ur-bizi iturria sortuko zaio. OrQA 147.
Zure errukiaren begira zegon, Zu siñetsirik Zuk garbi zenezan. "Te credens".OrAitork 228.
Senda zazu Miren. Nik ez, bañan ark sinisten zaitu Zu biotzetik. TxillLet 142.
Sinets nezazu, haren kontseiluek ongi handia eginen dautzute. ArdoySFran 121.
Zer egin nezake sinis nazazun? LabSuEm 180.
v. tbn. (Sólo para textos vizcaínos y guipuzcoanos). Sinistu: VMg 71. Apaol 96.
azpiadiera-2.1
Gustiek ni behar nauzue / bengantzen Jainko siñhetsi. Gèze 214.
azpiadiera-2.2
sinistu (V, G, AN-gip; Dv).
Ref.:
A;
GteErd 273. (Con aux. trans. tripersonal)."Ez dizut sinisten (V-gip, G-azp-goi, AN-gip)"GteErd 273.
Tr. Propio de la tradición meridional, al Norte lo hallamos en Voltoire, Pouvreau, Archu y Duvoisin.
Geiago beraz zinetsi behar diozu Iainko guziz botheretsuari sakramendu beregaineko hunetan, ezen ez zure gustuari edo zenbait ikusten dugun seinaleri eta iduriri. SPImit IV 5, 2 (Ol ziñetsi bear diozu, Pi ziñestu bear datsazu; Ch behar dugu siñhetsi; Mst haboro sinheste ezarri Jinko photere oro dianian).
Niri sinisten ezpadidazu, sinista zaiozu Jaunari.CbEg II 62.
Sinistea geiago utsik egin ezin dezakean Kristo ta bere Elizari, gure begi uts bera edo engañakorrai baño. MgCC 196.
Ai sinistu bagiño Enadeari! VMg 26.
Eleisiari sinistuten ez deutsanak, Jesu Kristori berari ez deutsala sinistuten. fBIc I 33.
Gauza bat da sorginak dagozana sinistutia, eta beste bat sorginai sinistutia. Astar II 40.
Gezurtia dalako / Ez zaio sinisten. ItFab 86.
Gillenek hoier zien sinhetsi. ArchFab 139.
Zuk Profetai sinisten diezu? Lard 528.
Apaizak eta Anjelek sinistu zioten. Apaol 82.
Ez sinistu oni, gizonak. ABeinB 72.
Siñiztuko dauste neure kondaira esan daiuedanean. AgAL 112.
Ziñetsi egidazube . (1897). AG 1018.
Auei siñisten badiegu, Jaungoikoari ez siñetsi? Ib. 24.
Ziñestu nai ezpa-daustazube, iruntsi biarko zaitubet. Altuna 89.
Saltzaille gaiztoari siñistu egin zien Dorrontsorok. OrSCruz 141.
Egin liteken guzia alperrikako dala, txinixtu zenidake. AlzRam 87.
Guziek sinistu zioten. LdiIL 163.
Esan dizuet, baña eztidazue siñesten. IrYKBiz 344.
Siñestu dagioena ezta tentel makala! EguzkGizAuz 148.
Etzakon jinetsi ta ez konprenditu ere. ZMoso 47.
Nori siñetsi? Nere buruari. Yakiña. OrQA 41.
Orduan bakarrik zen haurra baketu eta sinisten ziola agiri zuen. MdeHaurB 22.
Iainkoari Berari bezala siñes zezaiotela baitziardun. OrAitork 107.
Dioten maitasunez siñestuko diote. Ib. 245.
Sinistu zaidazu, aita, ez nun txarkeiz egin. EtxdeJJ 165.
Sinistuten dautzut, sinistu. ErkiagArran 99.
Naturalistei siñistu bearko bagenie. VillJaink 119.
Nik egia erran dut. Sinetsi zaidazue. IzetaDirG 124.
Sinistu egin zion noski Santxok. BerronKijote 195.
Etzidaten sinisten. Albeniz 94.
Nori sinetsi? Orixeri noski. MIH 239.
Iztuetari, esate baterako, sinetsi behar baldin badiogu, [...] Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. MEIG IV 57s.
v. tbn.
Sinhetsi: Osk Kurl 64 (102 sinhestu). Sinistu: Añ LoraS 23. AA III 493. Itz Azald 49. KIkV 36. KIkG 23. Inza Azalp 47. ArgiDL 7. Muj PAm 64. Otx 131. Bilbao IpuiB 21. Salav 61. Lab SuEm 212. Txinistu: Sor AKaik 122.
azpiadiera-2.2.1
Sinesten dut Jainko bati, Aita guziz botheretsuari, zeru lurren Egileari. DvLEd 8.
azpiadiera-2.2.2
(Hablando de cosas). Eztezazula sekulan siñez denbora izarratuari <issar atoary>. "Ne croyez jamais en temps étoilé".Volt 167.
Zinetsi [...] zure gustuari edo zenbait ikusten dugun seinaleri eta iduriri. SPImit IV 5, 2.
Gehiago sinhetsi baitute bere bihotzeko zeloa eta khara, ezen ez bere arrazoiñaren argia. Ch III 7, 2 (SP iarraiki, Mst, Ip, Leon jarraiki, Ol yarraitu).
Sinetsi-zúte Eskriturarí eta Jesusek erran-zuen itzarí. LEIo 2, 22 (con objeto directo: He sinhetsi zuten, Dv sinhetsi zituzten, Ol siñetsi egin zituten, IBk sinetsi zuten, BiblE sinetsi egin zuten).
Zein nekez sinistu euren negar ta parkazino eskatutiai! MgCC 89.
Damu zaitezte ta Ebanjelioari siñetsi. IrYKBiz 76.
Ez, gero, begiei ta zeuen naikundeari geiegi siñets! LdiIL 52.
Berri oni siñesten diot. 'Yo confío en esta noticia'.ZaitSof 34.
Siñetsi diet zure liburueri ta ango itz oso izkutueri. OrAitork 347.
Barren, baiezkoari indar geiagorekin zinetsitzeko erabiltzen da Eibarren. SMZirik 38n.
Itz orreri sinetsiaz, bada, ez diot kalte geiagorik egingo. BerronKijote 113.
azpiadiera-2.3
(Con complementos directo e indirecto).Creer (algo a alguien). Ene andre ona, ori sinisten dizut ta erruki zaitut. CbEg III 369.
Asko engañau ziñan, baldin sinistu bazeunstan itxiko neutsula erlijinoian sartuten. JJMgBasEsc 225.
Sinistu eutsan guzurra. Ib. 33.
[Naiko dabee] presko preskorik, ta merke merke sinistu daijegun, [...] ez dabeela pekaturik egiten. fBOlg 184s.
Nok nai dozu au sinistu dagizun?Astar II 114.
Sinis zadazu, [...] etsaiaren engañioa besterik ez dala iruripen ori. EchveOngiB 47.
Egia diozula / sinistuko dizut. ItFab 159.
Gizonak sinistu nai izan etzioten bera zeruko Aitaren Semea zanik. ArrGB 81.
Siñistuten deutsut, Kanuta, diraustazun guztia. EchtaJos 41.
Siñistu egidazu eztodala eguno geiago esango.Otx 151.
Geitxo xinixtu nion maite niñuala. JAIrazBizia 59.
Sinistu idan, oraindik zorion-apur bat ere ez detala euki. MAtxGazt 33.
sense-3
3.
(H; sinistuV-gip). Creer, tener fe religiosa."Jentill arteko emakumian alabia osatu eban Jaunak, sinistuebalako"EtxbaEib.
Tr. De uso gral.
Sinhesten duenak bizitze eternala du. LçIo 5, tí. Badakusak zenbat milla diraden Iudu sinhetsi dutenak. LçAct 21, 20 (He, TB, Dv sinhetsi dutenak, Ol siñetsi, Ker siñisten).
Ezaizela beldur, sinhets ezak solament, eta hura sendaturen baita. LçLc 8, 50 (Oteiza sinistu, BiblE sinetsi).
Zelan iakingo dogu ondo sinisten? --Ondo entendiduagaz Kredoa eta fedeko Artikuluak. Cap 24.
Sinhetsiren duena eta bathaiaturen dena salbatuko da. Lg II 296 (v. tbn. 180).
Sinhetsten dut Jauna; ordean finka zazu ene fede eskasa. Mih 39.
Zergatik behar da sinhetsi? CatLan 21.
Sinhesten duzu? --Bai, Jauna, sinhesten dut. CatLuz 10.
Sinisten duena eta bataiatzen dana, salbatuko da. Lard 477 (tbn. en AA III 270).
Sinhestea sobera zaiotenez edo sinhesteko beldur direnez. HbEgia 125.
Zer behar da arren phentsatü sinhetsi nahi eztienez? CatS 31.
Zori ontsuba zeu, ziñetsi dozun zeu, Jaunaren aginduz esan yatzuna beteko dalako . (1897; Lc 1, 45). AG 1535 (Arriand ziñetsi).
Bearrezkoa al da sinistea, zerua iristeko? KIkG 10.
Ergela! ene baitan nere buruari deituta, sinesteko bidea ez duk ori! FIr 164.
Itsuki sinhesten duten etarik trufatzen ziren. Zub 37.
Nere bizarragan geiegi ez sinisten ta, [...].LdiIL 95.
Yesusek bazekien asieratik, nor ziran siñesten etzutenak. IrYKBiz 221s.
Siñetsi ta bere burua bataiarazten duena gaizkatuko da; siñesten eztuena berriz galduko da. Ib. 541.
Sinistu! Nik ere sinisten nuen, txikitan, amak ala nai zuelako. Erakutsi ziran Jaungoiko trakets bat, [...].ABarGoi 53.
Siñetsiz senda nindeken, ene adimena garbiturik. "Sanari credendo poteram".OrAitork 131s.
Haurrideak, bihotzez da sinesten zuzentasunerat heltzeko, ahoz aitortzen fedea salbamendurako. ArdoySFran 348.
Galdegiten dio orduan Frantsesek sinesten duen harek ere, eta nahi duen girixtino bilakatu. Ib. 166.
sense-4
4.Obedecer."Dans les deux pays de dialectes souletin et bas-navarrais, [...] l'acte d'obéir s'exprime universellement et exclusivement par le terme sinhetsi"LanderEEs 1916, 203.
"Ez nu sinhetsi nahi, il ne veut pas m'obéir"Lh.
Algunos ejs. pueden corresponder a la 2.ª acepción. Halakoz behar dügü orok arrazonari eta eginbidiari zinetsi eta konformatü. Etchart 8.1r.
Ama sinhetz eztezanak, amaizuna. "Celui qui n'a pas voulu obéir à sa mère".OPr 22.
Aita amak maitha, ohora, sinhez eta urgatz ditzen. --Haurrek behar dütieia sinhetsi bere aita amak gaizorotan? --Bai, ezpadira Jinkoaren, eta egin bidiaren kontre haien maniak. Bp I 93 (v. tbn. 53).
Jinkuarenak bezala / [Eliza] haren maniak sinhetsi. StJul 26r.
Izanen da eguna / aitortuko dutena / sinetsi balute Monho / ez zaiela gertatuko / ontasunen galtzea / ez gosetez hiltzea. Monho 54.
Nabukodonosor erregeak galdetzen du oro khurtzea haren urrezko itxuraren aitzinean. Etzuten sinhetsi Ananias, Azarias eta Mizaelek. HbEgia 26.
Haren egitatea / ez dakikek gaitzi: / hortan segurik ez dik / aphezik sinhetsi. ZbyRIEV 1909, 227.
Sinets nazazu; zin egiten duzularik gure enperadoren jainkoen izenean, errazu: [...]. JnnSBi 159.
Herriko gizon guziek, Larrondo guardak bezala sinhetsi bazinituzte, elizatik etxerako bide guzia kurutzez hartua zinukete. BarbSup 7.
Au be, il egin zan; eta beroni siñesten (nagusijaren gurea egin) leutsoen gustijaik, be, aldebanatu. ArriandAct 5, 37.
Aita maitea, zure erranik / nik eztut nahi sinetsi, / eta hortako nabila beti / zure erranetik igesi. Mattin(inXaEzinB 130).
v. tbn.
Sinhetsi: UNLilia 16. Zerb IxtS 10. Mattin in Xa EzinB 130. Siñetsi: Zait Sof 74.
sense-5
5.
(Lar; -ñ- HtVocGr 319, -nh- Lecl, VocBN),
sinistu (-ñ- Lar).
(Part. en función de adj.)."Siñetsia, cru"HtVocGr 319.
"Creído"Lar.
"Válido, corriente, creído, goaitia, sinistua"Ib. Zuhurziari ere dagoka elhe berri guziak ez zinetstea, eta adituak edo zinetsiak berehala, bertzeren beharrietara ez eramaitea. SPImit I 4, 2 (Ch aditu eta siñhetsi guzien, Leon entzunak edo sinetsiak).
Okean siñetsia nere oroimen barnean kanpoan bezala ikusi ezik. "Oceanum, quem credidi".OrAitork 255.
Alferretan ez ahal ziren izanen balizkako jainkotasun bati zuzenduko zizkion otoitz erdi sinetsiak? MdeHaurB 95.
azpiadiera-5.1
Arrazoina ezin pasa, / hau ezin-bertzia! / nagusi den partia / beti sinetsia. Bordel 179.
Iesus ez sinhetsiak / laudaturen ditu haren errefau gezurtiak. EZMan I 67.
O dohatsu ene eskuñekoak, / ene Aita sinhetsiak, ene bihotzekoak. Ib. 86.
sense-6
6.(Part. en función de sust.).Fiel, creyente. Zühür zaharrek Izarian zazpi gaiza ezin hobenak zütien ediren ta zeliaren dohaiñak ziradiala zioen: sinhetsien argia, ekipiaren bizitarzüna, honki goberniaren potheria, [...].Egiat 205s.
azpisarrera-1
EZIN SINESTEKO. Increíble.
Ezin sinhesteko gaiza dük hau. GH 1950, 52.
Beste abelbüriak: / horiek ezin sinhesteko! / behi, bohor, zamariak / dütützie gisa orotako. "C'en est incroyable".CasveSGrazi 90.
Ura ostera, bere bizitasun ezin sinistekoarekin, Nafarretera joan zan. Alkain 156.
azpisarrera-2
EZIN SINETSI (-ñ-HtVocGr 374, -nh->BN-ciz-arb-lab ap. GteErd 166
; H(s.v. sinistezina), ezin sinistuAñ). "Increíble"Añ.
Ezin sinhetsia da zenbat baliatzen diren kanpoko aphaindura horiek. MarIl 11.
Oi gauza harrigarri eta ezin sinhetsia! HbEgia 45.
Ezin sinhetsia izana gatik, egiazki gerthatu gerthakaria da hau. BarbSup 67n.
Mundu paregabea eta ezin sinhetsia. JEtchep 27.
Ezin onhartua, ezin sinhetsia dutala horrek holakorik egin duala. LarzSenper 76.
Gure joaite hau ezin sinetsia da. ArdoySFran 340.
Zer ondorio ezin sinhetsiak ukanen dituen horgo bilkura ixil horrek. Ib. 114.
Hori zitzautan gauza harrigarria, kasik ezin sinetsia. XaOdol 31.
Abar tzar batek begian jorik oldar ezin sinetsian. Ib. 328.
v. tbn. JE Bur 17. Iratz 85. Sinhe-: Zerb IxtS 103. GH 1957, 178.
azpisarrerakoSense-2.1
"Ezin sinetsi alakoa da (AN-5vill)"GteErd 166.
Berak egin omen zituan oso ibillaldi luzeak, ezin-sinistu alako denbora gutxian. AnabAprika 81 (v. tbn. 36 ezin sinistu alako).
azpiadiera-1.1
Eziñ siñhetsi bezain handia da motibo edo intenzione hunen bertutea. HeGudu 72.
Ezin sinhets bezenbat bekhatoros. MarIl 123.
azpisarrera-3
EZIN SINETSIZKO.
azpisarrerakoSense-3.1
(LfGram 491; -nh-Dv). Increíble.
Han dira ezin zinetsizko plazerez. SPPhil 59.
Ezin sinhetsizko gozotasunarekin. MarIl 107.
Ixtorio bat ezin sinetsizkoa iduriko zaiotena hainitzei. JnnSBi 280.
Zer ontasun, zer amodio ezin sinhetsizkoak!JnnBihotz 93.
Oro harrituak, ezin sinetzizko berriak baitzabiltzan.StPierre 12.
Ezin sinetsizko sorginkeriak. Zub 112.
Elizkizun horieri ezin sinhetsizko eskual usain baten ematen. ZerbGerlan 35.
Ezin siñetsizko irrika sartu zitzaion ezpatariak ikusteko, ta ezin siñetsizko eran nausitu. OrAitork 139.
Erregeak eskaintzen zion ezin sinetsizko parada. ArdoySFran 320.
Ezin sinetsizkoa da gozogabeko urteotan eman digun euskal bizitzaren irudi garbia. MIH 33.
HU Zez 123. Sinhe-: ES 91. Hb Esk 224. Prop 1876-77, 389. GH 1934, 295. JEtchep 16.
azpisarrera-4
EZ SINETSI. "Ez-sinistua (V-ger), el desconfiado"A(s.v. sinistu).
azpisarrera-5
SINIS-SEINALE. "Símbolo de la fe, fedeseñalea, siñis señalea"Añ.
azpisarrera-6
SINESTEAK LAN IZAN,
SINESTEAK LANAK IZAN,
SINESTEAK LAN EDUKI,
SINESTEAK LANAK EDUKI. "Lan izan, sinisteak lan du (costar)"AApend.
"Alako arri garaua jaso laikiala besagañera, sinistiak be lanak daukaz"EtxbaEib(s.v. besagaña. ).
"Sinesteak baditu lanak! (AN-5vill)"GteErd 166.
"Sinistiake lanak dizkik!"ZestErret.
Utsaldia bat aiñ andia, arras ezaguna ta txit argia, gizon jakintsuak dutela azaldu, eta mundu osoan zabaldu sinisteak ere lan du!IztC 188.
Beste aldetik, sinestean lanak ditu, bainan, dirutsua danaren zantzuak badakuskigu. AArdi 24.
Txirrita ez omen da / mezetan izandu, / euskalduna dala're / sinistiak lan du. (In TxB 122).
Izai ori berrogei ta lau metro luze bada; ondotik metro ta ogei zentimetrora, iru metro ta erdi bada inguruz; bere zura amabi metro kubiko ta erdi. Sinisteak ere lanak ditu. Munita 80.
azpisarrerakoSense-6.1
Lana da sinhestea orduko gizona, / barnetik kharra yari, katoliko zena. HbEsk 50.
azpisarrera-7
SINESTEKE. Sin creer, sin fe.
Siñesteke gelditutako yuduek atzerritarren biotza senideen aurka axatu ta sumindu zuten. OlAct 14, 2.
azpisarrera-8
SINESTEKO (-nh-Dv, -ñh-Urt III 103, sinistekoG-azp). Creíble, digno de crédito.
"Sinhestekoa da gizon hori, cet homme mérite créance, doit être cru. Sinhesteko da egiaz mintzo dela, il est à croire qu'il parle vrai"Dv.
"Sinistekoa ez da! (G-azp)"GteErd 166.
v. sinesgarri. Hik eure buruaz testifikatzen duk, hire testimoniajea eztuk sinhesteko. LçIo 8, 13 (He ez da sinhetstekoa).
Zeren ikhusirik eztela bera sinhesteko, ekhartzen baititu lekhukoak. Ax 265 (V 177).
Hitz guziak eztira zinetsteko, ez eta gogoratzen diren guziak. SPImit I 4, 1 (Leon ez dira sinestekoak).
--Haur sorthü deia bekhatiareki? --Ezta hori sinhesteko. Bp II 93s (v. tbn. I 123).
Arrozoinekin sinhesteko da, hau izan zela mundu guziko lehenbiziko hitzkuntza. ES 387.
Ezta sinistekoa zer gertatzen zatan. LarCor 300.
Etzan sinisteko gauza, baña dirudianez, ala gertatu da denbora doakabe oetan. AA II 188 (I 570 ez da sinisteko gauza).
Jauna, sinistekoa da, Jainkoa gizonakin lurrean bizi dala! Lard 213.
Geroztik, ezliteke deus sinhesteko, oro amets ditezke. HbEgia 87.
Bekhatuaren penan hertsiki sinhestekoak. ZbyPel 3.
Sinistekoa danez, biotz añ on eta errukitsua Ama amodiotsu onek eman zion. ArrMay 195 (v. tbn. 170).
Jakintsunek berek hala diotenaz geroz, sinisteko ahal dire. HUAurp 97.
Eztala siñistutekoa Anjelek erriko jaietan bere burua ez erakustea. AgKr 56.
Ez da sinesteko lagünek beno haboroxo jan behar ziala. Const 19.
Urtetik urtera, ia sinesteko ez den moduan, ugaritzen ari diren euskal liburuak. MEIG II 88.
Sinestekoa da izan zutela zertaz mintza eremu horretan. MEIG IV 124 (98 ez da sinesteko).
v. tbn. Ardoy SFran 80. Bibl 1 Tim 1, 15 (sinestekoa da). -ñ-: Pi Imit IV 2, 5.
azpisarrerakoSense-8.1
Erabaki zuan Laterango Eliz-Batzarre Nagusiak egi siñistekotzat au. InzaAzalp 56.
Egitzat dauzkagu auek eta siñesteko guztiak, ortan etsirik gaude, ola siñisten degu. Ib. 25.
azpisarrera-9
SINESTENAGO.
Zentenerak sinhestenago zuen gobernazalea eta pilotua, ezen ez Paulek erraiten zituen gauzák. "Croyait plus".LçAct 27, 11 (He sinhetstenago zituen; TB sinhesten zuen hobeki, BiblE fede gehiago zuen).
azpisarrera-10
SINESTEN DUT (-nh-L, BN, S ap. Lh). Credo.
"Le Credo. Sinhesten-duta ikhasak, apprends le Credo"Lh.
v. sinesdet. Errakek hemen sinhetsten dut. EZMan II 47.
Kredoa edo sinhesten düt, latiz edo üskaraz erraiten dizüt. Bp I 121.
Kredo, Kredoa, sinisten det, diote guziak. CbEg II 96.
Hunen ordain erran daiteke sinhesten dut. MarIl 50.
Apostoluek izkiribatu zuten Sinhesten dut.HbEgia 99.
Kredo edo sinhesten dut esplikatua.Lap III (tít.).
Errazü Sinhesten düt eta Fedezko Aktia. IpHil 229.
Nola deitzen dire Sinhesten duteko Egiak? --Deitzen dire Sinhesten duteko hamabi artikuluak. --Errazu Sinhesten dut. CatJauf 48.
Tira Patxi! agindu zion amak, esaiok osabari sinhesten dot...OskKurl 56.
Gogoz ikasirik "Gure Aita", "Agur Maria" eta "Sinesten dut". ArdoySFran 163.
v. tbn.
Sinhesten dut: CatLan 22. JesBih 431.
azpisarrera-11
SINESTERA EMAN. Hacer creíble.
Une batean an gertatu zana sinistera emateko egizko irakurgai onen egilleak ezin asmatu nola esan. AnabUsauri 41.
azpisarrera-12
SINETSI AHAL EZINEKO. Increíble.
v. EZIN SINETSI, EZIN SINETSIZKO.
Gauza gogor ta siñistu-aal-eziñeko pixu zuna. AGoenAgurea 42.
azpisarrera-13
SINETSIA EMAN. Dar crédito.
"Creerá, no se les creerá, etxake onen promesai sinisturik emongo"Izt 31v.
v. SINESTE(A) EMAN.
azpisarrera-14
SINETSIA IZAN. Ser creído.
"Artificium saepe orationi fidem abrogat, fiñeziak [...] debekatzen du maiz solasturia siñhetsia izatetik"Urt I 40.
Jaungoikoak berak rebelatu edo aditzera eman zirauzkan Eleiza Ama santuari [...] bera sinistua izan dadin. OA 52.
Gonbiduari geronek pratika iratxakitzen diogunean, hanitz hobeki sinhetsiak gare. Mih 92.
Idalgotan sartu gabe direla sinetsiak / gure osebak direla edo gure kusiak.Monho 60.
Ez du Otsoak ekarri bere esanaren agiri edo probanzarik; bere esan utsa ez da asko sinistua izateko. VMg 36.
Gezurti, ta lapurrak ez dutela izan bear sinistuak. Ib. 37.
Yesus-Kristok etzuen nahikatu sinhetsia izan hitzetarik, mirakuluz erakusten zuen bere yainkotasuna. HbEgia 106.
Ahizpa, enükezü ez sinhetsia, / zazpi urthe huntan ohian zirela. 'Je ne serais pas crue'.ChantP 286.
Eta ez badira ere gutartean nehon hanbat sinetsiak, halere beti mintzo. HUZez 29s.
Jainkoaren hitzak merezi du sinhetsia izaitea. CatJauf IV.
Egia dioena ezta beti sinetsia. ArtiTobera 283.
v. tbn. Dh 111 (sinhets).
azpisarrerakoSense-14.1
Beraz hek [Sainduak] nola berak frogatuak baitira, sinhetsiago behar dira, bat ere berririk iakin gabe bere plazerera mintzo direnak baiño. Ax 504 (V 325).
azpisarrerakoSense-14.2
Ezen badakite Lapurdin eta berze ingurutako eskualdun guzietan, gure frogak ederrak direla kausa osoki sinhetsia zarela. Mong 586.
azpisarrera-15
SINETSIARENA EGIN. Fingir creer.
Zenbat Eskualdunek ez dute sinetsi, edo alegia sinetsiarena egin, Berdoly gaizoak xede bat tzarra ukanikan ere, bihotz ona duela. HUAurp 143.
azpisarrerakoSense-15.1
Sinesten edo erdi sinetsiaren egiten. HUZez 194.
azpisarrera-16
SINETSI BEHAR,
SINES-BEHAR.
azpisarrerakoSense-16.1
a)Digno de crédito; que hay que creer.
Sinistu, ta aitortu behar ditu, Kristau-Dotriñak erakusten dituan, egia sinis-beharrak. Ub 195 (105 egia sinitsbeharrak).
Guziak dira sinists-beharrak [sic], zeren Espiritu Santuak agertuak eta erakutsiak diran. Ib. 109.
Ungi egin lezakete sinhestea badirela gauza eder sinhetsi beharrak, nahiz ez diren ikusten eta elengatzen. HbEgia XI.
v. tbn. Ol Imit IV 2, 5 (ziñesbearra).
azpiadiera-1.1
Belarrak zion esana adituz / ez ziran geldi bidean: / "Aurreraxeago dago goxoa" / zeuden sinis-bearrean. OrEus 327.
azpiadiera-1.2
"Auctor testis idoneus locuples, siñhestea merezi duena, [...]lekhuko siñhetsgarria, siñhetsi beharra"Urt III 103.
Simonida sinets-bearra balitz beintzat. ZaitPlat 91.
azpisarrerakoSense-16.2
b)Dogma.
Erromako Elizak eta nik siñisten dittugun gauzak dira sinis-gaiak edo siñistu bearrak, Kredoan erakusten zaizkigun bezala. InzaAzalp 29.
azpisarrera-17
SINETSI-BEHARREKO. (Lo) que hay que creer.
Nai ta ez siñestu bearreko eskutuki edo misterioak. EguzkGizAuz 77.
Lau urte ziran ozta-ozta Aita Santuak Andre Mari pekatuaren zipriztiñik gabe sortua zala sinisbearreko egitan sartu zuala. ZArg 1958, 59.
azpisarrera-18
SINETSI EGIN (-nh-S-saug). "Croire"Lh.
azpisarrera-19
SINETSI ERAGIN (siñetseraginHtVocGr 401, -ñh-Urt I 524, sinistu eraginAñ(s.v. creíble)). Hacer creer.
"Persuader, ustetzea, siñets eragitea"HtVocGr.
v. sinetsarazi. Sinistu eragin gura eutsan [...] salbauko zala konfesau baga. MgCO 166s.
[Bere erresurrekzioa] mundu guzian sinistu eragin zuenean. Gco II 79.
Bere doktriñia sinistu eragiteko. JJMgBasEsc 37.
Engainetan dabela jueza, guzurra sinistu eraginda. fBIc II 163.
Gipuzkoako barri ez dakienari ez da erraz sinisteragiten, bertako artzain samalda andiaren izaera gozoa nolakoa dan. IztC 225.
Gaizto aundia! Zer patata sinistu eragin zidan Bergarako plazan! Apaol 121.
Tximista orri zorgiñik eztagoala siñistu eragin? ABeinB 80 (Txirrist 135 siniztu eragin).
Ikusi ez doguna, [...], sinistu eragiten dauskun onoimen zerutarra, da sinismena. KIkV 86.
Beste iñongoak baño obeto bizi dirala siñestu eragin. EguzkGizAuz 136.
Ire gaitasunak iñori sinistu eragingo leuskioela. LarrakEG 1958, 295.
Aoan zugatz-adar bat eukala siñistu eragin eutsan. BilbaoIpuiB 188.
v. tbn.
Sinistu eragin: Ur (V, G) Mt 28, 14. Zab Gabon 66. Itz Azald 22. Erkiag BatB 20. Siñistu eragin: Echta Jos 296.
azpisarrerakoSense-19.1
"Larritu daruaz erdi sinistu eraginik, pekatu egin dabeela tentazinuetan"MgCO 149.
azpisarrera-20
SINETSI GABE.
v. sinesgabe.
azpisarrera-21
SINETSIZKO. De fe, fiel.
Siñetsizko irakaspeneri irri egin, eta geo ainbeste ipuin gezurruts siñestera beartu. OrAitork 132.
azpisarrera-22
SINETS-SINETS EGIN. Creer absolutamente.
Sinits-sinits eginda Jesu-Kristo biztu dala eta aren gorputza obian ez datzala. Lard 470.