Harremana

    OEH - Bilaketa

    372 emaitza osorik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (366)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    sinetsi.
    tradizioa
    Tr. La forma mejor documentada al Norte es sin(h)etsi, mientras los vizcaínos y guipuzcoanos emplean sobre todo sinistu y siñistu, aunque en el s. XX se encuentran tbn. sinetsi, siñetsi y siñestu. La forma zin(h)etsi de Dechepare, que emplean tbn. Etchart, y Pouvreau (hay además en Voltaire ziñetz, ziñezten (226)) vuelve a ser empleada, por su mayor "fidelidad" etimológica, por algunos autores desde finales del s. XIX; así encontramos ziñetsi en Arana Goiri, Eguzkitza (en LorIl (77), pero siñetsi (188) y siñestu en GizAuz ), Olabide (Imit; en la Biblia siñetsi ), Orixe (Aitork 132, junto a ziñistu (Tormes 109) y junto a los frecs. siñetsi, siñistu y siñestu ) y en Arriandiaga (éste lo distingue de sinetsi, con otra acepción); zinetsi en una nota a pie de página de J. San Martín; ziñestu en Pi, Altuna, Enbeita (junto a siñestu ) y Kirikiño (junto a ziñeztu, ziñistu y siñistu ), y ziñistu en Ormaetxe (BIpuin 51 (ap. DRA )) y algún ej. en los arriba mencionados Orixe y Kirikiño. Hay además xinixtu en J.A. Irazusta (Bizia 117) y Ugalde, xinistu en Bilintx (134, junto a sinistu ) y Mendaro Txirristaka (105), txinixtu en Alzaga (junto a siñetsi ) y txinistu en Soroa, Anabitarte (Usauri 11) y Mendaro Txirristaka (134), en los dos primeros junto a sinistu. Sinetsi y siñetsi son las formas documentadas en los textos alto-navarros y baztaneses: Mendiburu (siñetsi y siñistu ), Tapia P. (Kattalin 190), Izeta (junto a sinetsi ), y un texto baztanés del s. XIX (siñesi); hay tbn. señetsi y siñatsi en sendos textos baztaneses (BaztSerm1 261 y BaztSerm2 286 respectivamente). Hay sinixtu en unos versos alto-navarros de finales del s. XIX (Auspoa 97, 55), y siñestu, junto con siñetsi (99), en Yanzi (238; cf. sinestu en CartEsp y siñestu en el vizcaíno Gerrikagoitia (111)). En textos aezcoanos y salacencos hay jinetsi, y en los roncaleses xinetsi. En DFrec hay 47 ejs. de sinetsi, 45 de sinistu, 14 de sinestu, 2 de siñestu, 72 de sinesten y 1 de siñisten.
    etimologikoa
    Etim. De zin + etsi, con asimilación en sinetsi y variantes.
    sense-1
    1. (L, B, R; H; -nh- L, BN, S; Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB , -ñ- Volt 67, Ht VocGr 319, Lar), sinistu (V, G, AN; Lcc, Mic 6r, Lar, Dgs-Lar 10, Añ, Izt 15r, Dv (V, G), H; -ñ- Lar, Zam Voc), sinixtu, señetsi, siñatsi, xinetsi (Sal, R), jinetsi (Ae, Sal), zinetsi (SP; -ñ- Bera), xinixtu (G-azp), xinistu, txinistu, txinixtu, ziñistu (Bera), siñesi, sinhitsi, sinestu, ziñestu. Ref.: A (jinetsi, sinetsi, xinetsi, sinistu); Lrq (sinhets); Iz ArOñ (sinistu); Iz R 405; Etxba Eib (sinistia, sinistutzia); Elexp Berg (sinistu).
     Creer; creer en; convencerse de; persuadirse de. "Persuadirse, uste, iritzi, sinistu" Lar (v. tbn. Añ). "Persuadido estoy, sinistua nago" Lar, Añ. "Aseveración, total firmeza, oso osoan, bete betean esan, sinistu" Izt 15r. "Sinhesten du haragiaren phiztea, je crois la résurrection de la chair" H. "Creer, confiar" A. "Sínetsi diár, lo he creído; eztién sínestan" Iz R 405. Cf. MEIG VI: "Euskaraz gizon horren hitza sinesten dut (gure gramatikak erdizka behintzat onartzen du) esan beharrean gizon horrena sinesten dut sartuko bagenu bezalatsu". Etxaide (JJ 43) explica porqué escribe sinistu con s- y zinetsi con z-. Cf. sinestatu. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
    Ene kontra falseria bethi zinhetsi zaten. E 233. Eta hala zinhets beza nahi eztenak enganatu. Ib. 43 (v. tbn. 29). Zeren ikhusi bainauk, Thomas, sinhesten duk: dohatsu dituk ikhusi ez, eta sinhetsi dutenak. Lç Io 20, 29 (LE, BiblE sinetsi, Ol siñetsi, Ker sinistu). Baldin haren eskribatuak sinhesten ezpadituzue, nolatan ene hitzak sinhetsiren dituzue. Ib. 5,47 (v. tbn. con objeto directo LE, BiblE sinetsi, Dv sinhetsi, Ol siñetsi; TB nola sinhets zinezakete ene hitzetan, IBk nola sinetsi nire hitzei). Sinhesten dugula Eliza katholikoa. Lç Ins C, 7r (v. tbn. eliza sinhetsi en Tt Arima 52, CatLan 125 y Hb Egia 148). Doridogaz Silveroren berbak / zerren ez eben sinistu. Lazarraga 1154r. Banabil burua ezin sinisturik, erasuna elikaturatzat arturik. "Ando no pudiendo creer la cabeza [...]". RS 76. Zer sinhesten duzu Gorputz sainduaz? Mat 129. Arinki sinhetsi baituk entzun guztiak. EZ Man I 51. Sinhetsi zenduen Inkarnazionea eta berze misterioak. Harb 59. --Zer da fedea? --Sinistu eiteak ekusi eztogune Iangoikoak diñoalako. VJ 7. Simeon Santuak bere ditxea / ezin ondo sinisturik. Urqz 80. Liburu onetan esaten dana sinistu eta obratu. Iraz 2. Etzarete hillen; sinhetsi zuten berehala eta sinhetsi ere kolpe batez, osoki, dudatu gabe. Ax 64 (V 42). Ea sinistu edo egin daben etxizeria, enkantamentu edo sorgindasunik. Cap 91. Guti edatea eta guti sinestea, da zuhurraren egitea. O Pr 205. Higu dudanaz gaitz diostana sinets ziroiat, nahiz barhana. Ib. 233. Gezurtiak zer du merezi? Egia erraitean ez sinhetsi. Ib. 191. Hainitzetan errazkiago gure lagunaz gaizkia zinetsten dugu ongia baino. SP Imit I 4, 1 (Ch siñhesten, Mst, Ip sinhesten). Semea, eztezazula zure gogoa zinets: orai duzuna laster ganbiatuko da bertze batetara. SP Imit III 33, 1 (Mst eztezazüla sinhets, Ol ez, arren, ziñetsi zure lerari; Ch etzaitezela sobra fida, Leon ez fida). Zer sinhitsi, zer obratü / zer behar düia galdatü / heben dütük osoki. (In Tt Onsa 184). Hen jakilegoa sinhetsi behar dügüla? Bp II 116. Gauzak itsuan, ongi eta umoki konsideratu gabe sinhetsi behar direla. ES 198. Sinhesten ditut zinez eta fermuki, Elizak sinhesten eta irakhasten dituen gauza guziak. CatLav 7 (V 12). Siñes zazu esan dizutena ta izan zaitez siñisle ona. Mb IArg I 300. Kristo Jaunaren legea ta erregenza siñetsi nai etzutenak. Ib. 344 (175 siñistu). [Fedeko Misterioak] jakin, adoratu, ta sinisteko. Cb Eg III 302. Jinesten edo adoratzen duenak idolo edo Jaungoiko falsuak . ZarSerm 161 (tbn. con objeto directo en CatLuz 18 sinhesten). Nola baitut fermutasun heien [zure erranen] sinhesteko. Brtc 22.
    ( s. XIX.) Ezin sinistu eban ekusana. Mg PAb 199. Sinisetan dodaz, Jauna, Kredoan barrututen direan Egia guztiak. Añ EL1 101. Nik sinisten det pekatuen barkazioa. Gco I 431. Munduaren urezko bukaera sinistu etzuen eran, ez duela ezagutuko, ta sinistuko azkeneko egun andiaren etorrera ere. AA III 477. Elkhar higuin dioten bi giristinok [...] nola sinhets dezakete parabisu bera. Dh 251. Errelijione bat sinhestea, eta sinhesten ezpalitz bezala bizitzea. Ib. 112. Zer siñesten duzu erratean, siñesten dut Sainduen Komunioa? CatB 32 (tbn. en CatLlo 27 e Itz Azald 43 sinistuten dot). Laudorio falsoa duenak sinesten, / onelako enganoak ditu eramaten. It Fab 259 (68 sinisten). Nola yakiñen du siñetsi biardubena? (B, s. XIX). BOEans 447. Bertze bizitze bat sinhetsten duzue. Gy 252. Sinhets-azu nik errana. Ib. 47. Jentillak baño Juduak beti gogorragoak arkitzen zituen, erakutsia sinisteko. Lard 514. Ezin sinistu zinaike ze atsegin andija daukadan zuri entzutian. Ur Dial 96 (Dv, Ip ezin sinhets; It ezin sinista). Gizonaren errana sinhesten da, eta Yainko hitzaren sinhesteko beldur izan behar othe da? Hb Egia VIII. Nihork ezdu sinhetsi Erromako enperadoren Yainkotasuna. Ib. 93. Jesüs-Kristen doktrina sinhesten eta pratikatzen diana. CatS 1. Fedearen kontra gauzaren bat siñesten duenak. Legaz 24. Ziertua da Santa Ageda / modu orretan ill zala; / [...] / neronek oso sinistutzen det / fedeko gauza bezela. Ud 118. Entzun eta sinhets zezaten apostoluen mintzoa. Jnn SBi 48 (93 sinetsi). Bere guraso eta arrebaren biotzak betetzen zituzten poza sinisteko, [...]. Apaol 55. Holakoak hitzeman, halakoak hitzeman. Eta harek zabal-zabala oro sinetsi. HU Aurp 106. Siniz dodaz Gogo Donea, [...] ta betiko bizitzea. A Cat 1. D. Zeure lenengo garbitasuna / sinistu dogu guk beti. Azc PB 43.
    ( s. XX.) Behar da oraino Giristino Doktrina sinhetsi eta pratikatu. CatJauf 47. Ezin siñistu eben euren zoriona. Echta Jos 346. Ikusirik baizik ez daiteke sinets zoin garbiki diren atxikiak. JE Bur 199. Gordeta zeuzkaten tresnak nolakoak ziran ezin siñistu liteke, ikusi gabe. Ag G 54. Etzuen sinetsi nai, [...] azaltzen niona. A Ardi 27. Guzurrezko jainkoak gurtu ta sinistea da jainkoaizunkeria. KIkV 61 (KIkG 49 -ak gurtu ta sinistea da). Artzaiaren esana siñetsi nuan. Inza Azalp 24 (37 siñistu). Zikhintsu txarrek gezurra sinhetsi! Ox 131. Ezin txinixtu litekek bere txartasuna. Alz Ram 78. Ari gertatua sinesten aal duzu. FIr 153. Begiek etzuten sinetsi nahi han ikusi zituenak. Zub 70. Eztakizu, etzeunke siñistuko zenbat gurustien. Kk Ab II 60 (97 ziñestu, 26 ziñeztu). Sinisten ere gaitz da / aurten pasa dana. Tx (in Imaz Auspoa 24, 50). Au bai dala iñok siñistu be ez egittekua! Otx 135. Nola sinhets [...] girixtinoeri orduan egin zioten gerla? Zerb IxtS 98. Nori entzun diozu alako berri ori orren gogor siñesteko. Zait Sof 34 (75 siñetsi). Ez zela bera, [...] herriko jende xinpleak sinetsi duen bezalakoa. Mde Pr 172. Zure liburuak siñesten zitutenak. Or Aitork 133. Au baño aundiagoak be siñestutera oituta nago. Bilbao IpuiB 272. Ez nian beñere xinixtuko! Ugalde Iltz 69. Beatzen artean igurtzi ta erabil ditekena baizik eztu siñesten. Vill Jaink 35. Gizonak bizitzan siñisten du xoilki. Ib. 112 (25 siñestu). Etzazu geiegi siñistu, ez bai dakigu gauzak nola ziran. MAtx Gazt 70. Onelako ontarterik ezin sinistu dut. Lab SuEm 178. Ez ditake sinets zoin maite gituzten giristino horiek. Ardoy SFran 240. Ain errez nola itzegin duten / negon ezin siñisturik. Lasarte (in Uzt Noiz 129). Ez nuen nahi sinetsi bainan zorigaitzez da egia. Xa Odol 295. Garai batean olakorik sinisten ere! TxGarm BordaB 106. Ez nuen beharbada arras sinesten, bainan hala gertatu zen. Etchebarne 74. Au baño milagro txikiarik bada, nire eretxiz, sinisten dogunik. Gerrika 109. Eramankizunak ere badituztela esaten digute, eta guk sinetsi egin behar. MIH 310.
    azpiadiera-1.1
    Guztiak baitez esan ebenean, Txanton erdi-siñistuten asi zan beren barriraztasuna. A BeinB 73.
    azpiadiera-1.2
    --Zu, Kirikiño, alako "ezetiko" zamarra zara. --Zer nazala? --Ziñistuten erraza etzarala esan gura dot. Kk Ab II 108.
    azpiadiera-1.3
    (Con subordinada completiva). "Moruak ere Jaungoikoa badala sinisten debe (G-azp)" Gte Erd 274. Tr. De uso gral.
    Unsa zuk har banenzazu gomendutan gogotik, / ezin damna naindeiela zinesten dut segurki. E 109. Batak sinhesten du gauza guzietarik ian ahal dezakela. Lç Rom 14, 2 (He, TB, Dv, Bibl, BiblE uste du, Ol, Ker -lakoan dago). Ezin sinistu dut neure Sirenaren aldean nagoala. Lazarraga 1152r. Pataxan ekarri zituzten berriek baizen eztue emengo inglesek, sinesturik Barzalonara iuan direla. CartEsp 457. Sinistetea dala Aitea. Bet 8. Iauna biztu dela batre / eztute nahi sinhetsi. EZ Noel 109. Baldin uste baduzu edo sinhesten baduzu, obligatu zarela [iuramentua] konplitzera, [...]. Ax 256 (V 171). Sinistu dala salbadorea. Cap 10. Munduak zinetsten du debot direla, bainan egiazki eztira debozionearen itxurak baizen. SP Phil 3 (He 3 uste du). Hura zure Ama dela sinhetsirik. Hm 108. Eztuzu nahi sinhetsi badela hilzerik eta heriorik, edo sinhetzirik ere badela, [...]. Tt Onsa 16. Zer sinhesten düzü dela Zelia? Bp II 67. Siñhetsazu benturaz hori hobe dela gure frogatzeko eta gu borthisteko pazienzian. Ch I 16, 1 (Leon sinets [...] hola dela hobe; SP pensazazu, Mst phensa ezazü, Ol uste ezazu, Pi uste egizu). Sinhetsi, ihurere eztela zü beno flakiagorik. Mst III 28, 1 (SP zinetsteko duzu, Ch uste behar duzu). Siñis dezadan purgategiko suan arkitzen zarala. Mb IArg I 256 (259 siñetsi). Ziñez eta fermuki sinhetsi zuen Aingeru hark adiarazten ziotzan guziak obratuko zirela haren baitan. Mih 38. Nekez sinistu zuen Apostoluak Jesus piztu zanik. Ub 94. Erraiten diren guziak neke zait sinestea / zorrozki hala direla. Monho 50. Nok sinistu, aterako zeusteezala iru ardao mueta? Mg PAb 112. Eztá gauza andia sinéstea iltzela Kristo. LE Doc 172. Sinhetsi nahi dut aphezak / emaile direla guziak. Arch Fab 213. Hau ikhusi eta ez da gaitz sinhestea egun batez gu ere berriz phizturen garela. Dv Dial 8 (It sinistea, Ur sinistutia, Ip sinhestia). Orduan osotoro ezagutu eta sinistu zuen, bera zala Israel libratzeko autua. Lard 128. Jakin eta alare / sinist eziñian, / ez dala bertsolari / iñor i añian. Bil 117. Orrexegaitik nago oso sinistuta, / On Kaixok dakarrela burua galduta. AB AmaE 224. Bera serbitzera deitzen zuela, añ ziñez eta benaz sinistu zuen, non [...]. Arr May 169. Errex da sinestea egunetik egunera gero-eta khartsuago zohala. Jnn SBi 36. Eriotzea pinadian ostenduta egoala ia siñiztu eban. Ag AL 163.
    ( s. XX.) Siñistuizu Andoni, sorgiñak dagozana erri onetan. Echta Jos 214. Ez siñistu, nere burua botako detanik ez siñistu! Ag G 267. [Artzai ura] zegoan etsirik eta siñetsirik, etzuela euririk egun artan botako. Inza Azalp 24. Sinhesten ahal duzue ez naizela jostagura. Barb Sup 120. Otseiña egi-arnasaz mintzo zala sendo siñesten duten aiek. Or Aitork 360. Iñoiz bizkorrago, iñoiz aulago siñesten nuan, bai, baiña beti siñetsi dut ba zerala. Ib. 133. Bere barrena maite-miñez edo ebala siñistuten eben. Erkiag Arran 149. Guk gogoz sinisten gendun / garbi sortua ziñana. Basarri 12. Geiso dagola siñisturik bizi da. Erkiag BatB 194. Pobre sortu ta / pobre izana naizela, / ta sinisten det urte obiak / geroztik ez datozela. Uzt Auspoa 22, 143. Seiñale au ez da aski, ageri dan au mairu mira-eragiña danik sinisteko. Berron Kijote 187. Ordutik hasi nintzan sinesten norbait banintzala. Larre ArtzainE 118. Zenbait ikuslek gauz ori ondo / zegonik etzun sinisten. Insausti 113. Herria bereganatuko zuela sinetsi, eta herria oso osorik etsai bihurtu. MIH 131. Sinetsirik nengoen, [...] bilduma horretan ez dela holakorik aurkitzen. MEIG VII 58.
    azpiadiera-1.4
    (Con compl. en ines.). Creer (en); confiar (en). "Croire en, être persuadé de l'existence de. Nik sinisten det Iaungoiko Aitagan, [...]. Sinhesten dut Izpiritu Saindua baithan, je crois au Sanint-Esprit" H. "Horren baitan sinesten dut (BN-arb). Jaungoikoarengan sinisten degu (G-azp-goi). Jinkoatan sinhesten düt (S), [...] nitan sinetsi (S). Jaungoikoaren gauzatan sinisten det (G-azp), sinisketan (V-gip), gauza oietan ez det sinisten (G-azp), milagroetan sinistuten dot (V-arr)" Gte Erd 273s. "Euskadi baitan sinesten dut (BN-arb)" Ib. 274. Tr. De uso gral. al Norte y en la tradición alto-navarra. Se encuentra tbn. en algunos textos vizcaínos y guipuzcoanos (ya desde Betolaza y RS), siendo algo más frec. en autores modernos.
    Guk Iesus Krist Iauna baithan sinhetsi ukhan baitugu. Lç Act 11, 17 (BiblE Jaunarengan sinesteagatik). Sinistetan dot Iaungoiko Aitagan. Bet 6. Elli dollorrean ezta zer autu ta bizar gorritan gitxi zer sinistu. RS 384. Nahi baduzu egia ezagutu, sinhets azu ene baithan. Ch III 56, 2 (Leon sinets ni baitan; SP zinets nazazu, Mst sinhets nazazü, Ip sinhets nezazü). Hainitzek sinhetsi izan zuten haren baitan emasteki haren erranaren ariaz. He Io 4, 39. Siñestea Jaungoiko bat podore guzia duebena baitan . EtxDot 79. Sinisten ta esperatzen det zugan. Cb Eg III 314. Sinisetan dot Aita Jangoiko guztiz poderoso, Zeruaen ta Lurraen Kriadoreagan. Oe 8 (70 zeñegan sinistuten dodan). Onesten, jinesten eta esperatzen dizugu Jaungoikoaren baitan . ZarSerm 163s. Jesu-Kristogan sinisteko, Jentillai egin zien deia. Ub 104. Eliza katolikoan / duk bakarrik sinesten. Monho 78. Sinhesten dugu Ebanjelio berean. Jaur 409. Bere emaztearen ontasunean sinistu. Lard 365. Adoratzen edo jinesten duenak idolo edo jangoiko faltsuetan. CatSal 43 (CatR 43 xinestan dionak [...] falsiuetan; CatB 41 eken baitan siñesten duenak). Nitan sinhesten dutenetarik bat. SalabBN Mt 18, 6 (EvAN nere baitan sinesten duten, Ur (V) nigan sinistuten daben, Ur (G) neregan sinisten duten, Echn nitan siniste 'uten, Samper ene baitan jinesten dien, Hual nitan xinetstan dein, Leon nitan sinesten duten, Ker neugan sinisten dauan). Siñesten dut gure Eliza Ama sainduak siñesten eta siñesteko manatzen duen guzian. Legaz 66. Badakizu ez dala gauz oietan sinistu bear. Sor Bar 108. Ez baduzue ene hitzetan sinhetsi nahi, sinhets zazue bederen ene obretan. (Io 10, 38). Lap 212 (V 95). Siniste biziyagaz Beragan sinistu eta itxaroten dogula. Itz Azald 81.
    ( s. XX.) Gizeli andi bat omen da, erlijioko izakietan ezer sinesten eztuena. A Ardi 114s. Gure erlijio doneak egiten dizkigun eskeintzetan siñestea. Alz Ram 32. Nigan siñesten duenak badu betiko bizia. Ir YKBiz 220. Gure arabera nor-nahi baino hortan hobeki sinesten ahal [dugu] . Zerb Azk 49. Ariman sinesten badut, Jainkoetan sinetsi beharko ote dut? Mde Pr 352. Simonidagan ez sinestea ezta errez. Zait Plat 92. Ongiagan siñesten duten guztiak. Vill Jaink 90 (99 siñistu). Nola hari otoitz egin, hartan sinetsi gabe? Ardoy SFran 348. Ez dudala sinestuko zalduntxoen sasi-ipuian. Lasa Poem 64. Hoinbertze sinetsia zeru eder hortan. Xa Odol 134. Ametsean ez sinisteko esan zidaken. Ataño TxanKan 183. Orain ez dut deusetan larregi sinesten. MEIG IX 96. Zertan sinesten zuen fede biziz Barojak berak ere. MEIG VIII 53.
    v. tbn. (Sólo para textos vizcaínos y guipuzcoanos). Sines-: PredBru 167. Sinis-: PredBru 167. VJ 8. PredBru (B) 166.
    azpiadiera-1.5
    (Con compl. con suf. -tzat). Creer, tener por.
    Eleiza Ama santuak Fedeko egiatzat sinisten deban guzia sinistuaz. OA 52. Ez det nik iñoiz-ere ordia garbi edo kastotzat sinistuko. AA III 380. Euren burubak santutzat, ta bestiak deungatzat sinistuta. fB Ic II 236.
    v. tbn. Astar II 4 (sinistu).
    azpiadiera-1.6
    (Con -t(z)ea).
    Maleziazko tema tzarrez ardura zare betia, / pena ere da sinestia zahartuz geroz hola izaitia. Prot 69. Illtia gustiz ez sinistuba gaitik. JJMg BasEsc 83. Ez neban, bizirik urtetea, / sinisten, Garaitorren bada. AB AmaE 367. Medel orren petrala [...] izatea nik ezin sinetsi. A Ardi 74n (BeinB 81 sinistu). Ikusi zutenean eziñ xinixtu zuten adixkide euzkotar bat baztar aietan agertzea. JAIraz Bizia 68. Etzuen hola baizik sinhesten ahal ardi haren galtzea. JEtchep 55.
    v. tbn. Sinistu: Mg CC 172. Añ LoraS 81.
    azpiadiera-1.7
    (Con compl. adj.). Creer, tener por.
    Nondinai zetorrela, Iainko alda-eziña ez nezaken aldakor siñetsi. Or Aitork 156.
    azpiadiera-1.7.1
    Lurretik aberats sinesteko / behar dik izan zozoa, / haugi gurekin, hirian dukek / hiretzat bizi gozoa. Ox 136 (141 hortik aberats sinestekotzat).
    azpiadiera-1.8
    (Con compl. en instr.). Creer (en).
    Nitxaz ziñesten daben txiki onetariko bati. Arriand Mc 9, 41. Nola neri barkatu, nik Artaz siñesten nuan lausozko gurutzean? "Quod de illo credideram". Or Aitork 115.
    azpiadiera-1.9
    (Con complemento con suf. -(r)ekin). "Milagruekin sinisten zuen (G-azp, AN-5vill), orrek sorgiñekin badu fedia (AN-5vill)" Gte Erd 274.
    sense-2
    2. (L, B, BN; H; -nh- Dv, H), sinistu (AN; Dv). Ref.: A (sinetsi, sinistu); Gte Erd 273.
     (Aux. trans. bipersonal). Creer (a alguien). "Sinistu, croire. [...] Le guipuscoan ne dira pas sinis nazazu, croyez-moi, mais sinis zadazu, [...]. C'est défectueux [...]" Dv. "Croire à la parole, à l'avis de quelqu'un, s'en rapporter à quelqu'un. Sinhets nazazu, eta nik erraiten dautzudan bezala, etzautzu urrikituko" H. "En AN, muchos ponen en acusativo, tratándose de este verbo, el dativo personal de otros dialectos. Etzaitu siñistuko, por eztizu siñistuko, no os creerá (Mb JBDev 72). [...] Sinistuidak neuri (Vc), créeme a mí" A. "Sinetsi, creer. En L, BN se usa con complemento directo; en los dialectos occidentales se emplea con el dativo su variante sinistu" Ib. "Ez nauzu sinesten (B, BN-arb), sinhets nezazu (BN-lab) (obedéceme), nik sinesten zaitut (B), [...] ezpanuzu sinetsi nahi, aski duzu zuhaurrek kondatzea (BN-ciz), sinhets nezazue ni! (BN-lab)" Gte Erd 273. Tr. De uso gral. al Norte. Se encuentra tbn. en Lazarraga, en algunos autores guipuzcoanos y alto-navarros, y en Moguel.
    Horrelako banitatez niri segur uztazu; / probetxurik eztukezu eta zinhets nazazu. E 221. Ethorri da Ioanes zuetara iustiziazko bideaz, eta eztuzue hura sinhetsi. Lç Mt 21, 32 (He, TB, Dv ez duzue sinhetsi, SalabBN ez duzie sinhetsi, Ip eztüzie hura sinhetsi, Echn etzinuten sinetsi, Samper ezpaitzinien jinetsi, Hual ezinabein xinetsi; Leon haren baitan sinetsi, Ker ez zenduen zuek aregan sinistu; EvAN 1321 etzindiote sinetsi, Ur etziñioten sinistu, Ur (V) ez zeuntzen sinistu, Ol ez zenioten siñetsi, BiblE ez zenioten sinetsi). O gizonák, behar zatekeen ni sinhetsirik Kretatik ezkinén partitu, eta ihes egin peril eta kalte huni. "Me croire". Lç Act 27, 21 (He sinhetsi behar ninduzuen ni, TB segurki behar ninduzuen sinhetsi). Nik diotsudan berbaetan / duda efinten badozu, / ni ez banauzu sinisketan. Lazarraga (B), 1182rb. Ezaitut gehiago ziñesten. Volt 240. Ezen bengantzen Iainkoa ni behar nauk sinhetsi. EZ Man I 12. Ikhusten duzunean, etzaituztela sinhetsi nahi, eta premia dela sinhets zaitzaten, dagizun orduan iuramentu. Ax 250s (V 168). Nor zinetsiko dut, Jauna? nor, zu baizen? SP Imit III 45, 3 (Ch nor beraz siñhetsiko dut, Mst nur sinhetsiren düt; Ol nori ziñetsiko al diot, Leon nori fida). Maria, Aingerua / sinhetsi zinduen? / eta zer errepusta / itzuli ziñoen? Gç 68 (v. tbn. UNlilia 7 Maria, aingüria / zünian sinhetsi?; Bp II 98 aingüria sinhetsirik; cf. (4)). Esaiozu bati maite dezula: [...] ta etzaitu siñistuko. Mb JBDev 50. Siñis nazazu, ereille gaistoetan dago azaro txarra. Lar Carta a Mb 278. Naamanek sinhetsi zituen bere zerbitzariak. Lg I 371. Emanik berria / Mariak Mesia / zarokula ekartzen / sinesten bazuen / arkangelu bat. Monho 92 (cf. (4)). Sinis nazazu prestaera onakin egiten diran komunioak geiago garbitzen dutela anima. Mg CC 221s. Etorriko natxatzu amabi aneguen dirubaz; sinistu nagizu. Mg CO 91. Ez dakit nehork ere / sinetsiko nauten, / zenbat purgatorio / erakutsi zauten! Bordel 52. Haren senharrak ditik aizuk aküsatzen, / bena gük eztiagü jaun hura sinhesten. Etch 428. Ahoa eztu idoki geroztik, / ikhusirik nihork ezuela nahi / sinhetsi. Arch Fab 161 (v. tbn. 183). Sinhesten ahal nauzu ni. Gy 318 (200 sinhez nazazu). Behar da sinhetsi / elhe-zaku handi hori? Ib. 261. Ni sinhesten ez banauzu, sinhets zazu bederen Jainkoa. Dv LEd 118. Ungi axola dut sinhets nazaten edo ez, baldin erakurtzen banaute! Hb Egia 126. Sinis nazazu, ni gezurrik gabe noala mundutik. Arr GB 29. Baduk bat sinesten nauena. Eta ni ikusi orduko itzulia duk niri buruz haizea bezala. Jnn SBi 64. Nor behar zuen sinetsi, eta nor ez, bazakien aspaldi. HU Aurp 121. Sinetsiko nuzu nahi baduzu. JE Bur 62. Aker tontok axeri tzar / hor du sinetsi: / putzu batetara behar / direla jautsi. Ox 89 (cf. (4)). Sor Balentina, siñetsi nazazu, gure Maria Anjelika gaxoak badu oraindik [...]. Alz Ram 111. Ni siñesten naunari, sabeletik zeruraiñoko ur-bizi iturria sortuko zaio. Or QA 147. Zure errukiaren begira zegon, Zu siñetsirik Zuk garbi zenezan. "Te credens". Or Aitork 228. Senda zazu Miren. Nik ez, bañan ark sinisten zaitu Zu biotzetik. Txill Let 142. Sinets nezazu, haren kontseiluek ongi handia eginen dautzute. Ardoy SFran 121. Zer egin nezake sinis nazazun? Lab SuEm 180.
    v. tbn. (Sólo para textos vizcaínos y guipuzcoanos). Sinistu: VMg 71. Apaol 96.
    azpiadiera-2.1
    Gustiek ni behar nauzue / bengantzen Jainko siñhetsi. Gèze 214.
    azpiadiera-2.2
    sinistu (V, G, AN-gip; Dv). Ref.: A; Gte Erd 273.
     (Con aux. trans. tripersonal). "Ez dizut sinisten (V-gip, G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 273. Tr. Propio de la tradición meridional, al Norte lo hallamos en Voltoire, Pouvreau, Archu y Duvoisin.
    Geiago beraz zinetsi behar diozu Iainko guziz botheretsuari sakramendu beregaineko hunetan, ezen ez zure gustuari edo zenbait ikusten dugun seinaleri eta iduriri. SP Imit IV 5, 2 (Ol ziñetsi bear diozu, Pi ziñestu bear datsazu; Ch behar dugu siñhetsi; Mst haboro sinheste ezarri Jinko photere oro dianian). Niri sinisten ezpadidazu, sinista zaiozu Jaunari. Cb Eg II 62. Sinistea geiago utsik egin ezin dezakean Kristo ta bere Elizari, gure begi uts bera edo engañakorrai baño. Mg CC 196. Ai sinistu bagiño Enadeari! VMg 26. Eleisiari sinistuten ez deutsanak, Jesu Kristori berari ez deutsala sinistuten. fB Ic I 33. Gauza bat da sorginak dagozana sinistutia, eta beste bat sorginai sinistutia. Astar II 40. Gezurtia dalako / Ez zaio sinisten. It Fab 86. Gillenek hoier zien sinhetsi. Arch Fab 139. Zuk Profetai sinisten diezu? Lard 528. Apaizak eta Anjelek sinistu zioten. Apaol 82. Ez sinistu oni, gizonak. A BeinB 72. Siñiztuko dauste neure kondaira esan daiuedanean. Ag AL 112. Ziñetsi egidazube . (1897). AG 1018. Auei siñisten badiegu, Jaungoikoari ez siñetsi? Ib. 24. Ziñestu nai ezpa-daustazube, iruntsi biarko zaitubet. Altuna 89. Saltzaille gaiztoari siñistu egin zien Dorrontsorok. Or SCruz 141. Egin liteken guzia alperrikako dala, txinixtu zenidake. Alz Ram 87. Guziek sinistu zioten. Ldi IL 163. Esan dizuet, baña eztidazue siñesten. Ir YKBiz 344. Siñestu dagioena ezta tentel makala! Eguzk GizAuz 148. Etzakon jinetsi ta ez konprenditu ere. ZMoso 47. Nori siñetsi? Nere buruari. Yakiña. Or QA 41. Orduan bakarrik zen haurra baketu eta sinisten ziola agiri zuen. Mde HaurB 22. Iainkoari Berari bezala siñes zezaiotela baitziardun. Or Aitork 107. Dioten maitasunez siñestuko diote. Ib. 245. Sinistu zaidazu, aita, ez nun txarkeiz egin. Etxde JJ 165. Sinistuten dautzut, sinistu. Erkiag Arran 99. Naturalistei siñistu bearko bagenie. Vill Jaink 119. Nik egia erran dut. Sinetsi zaidazue. Izeta DirG 124. Sinistu egin zion noski Santxok. Berron Kijote 195. Etzidaten sinisten. Albeniz 94. Nori sinetsi? Orixeri noski. MIH 239. Iztuetari, esate baterako, sinetsi behar baldin badiogu, [...] Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. MEIG IV 57s.
    v. tbn. Sinhetsi: Osk Kurl 64 (102 sinhestu). Sinistu: Añ LoraS 23. AA III 493. Itz Azald 49. KIkV 36. KIkG 23. Inza Azalp 47. ArgiDL 7. Muj PAm 64. Otx 131. Bilbao IpuiB 21. Salav 61. Lab SuEm 212. Txinistu: Sor AKaik 122.
    azpiadiera-2.2.1
    Sinesten dut Jainko bati, Aita guziz botheretsuari, zeru lurren Egileari. Dv LEd 8.
    azpiadiera-2.2.2
    (Hablando de cosas).
    Eztezazula sekulan siñez denbora izarratuari <issar atoary>. "Ne croyez jamais en temps étoilé". Volt 167. Zinetsi [...] zure gustuari edo zenbait ikusten dugun seinaleri eta iduriri. SP Imit IV 5, 2. Gehiago sinhetsi baitute bere bihotzeko zeloa eta khara, ezen ez bere arrazoiñaren argia. Ch III 7, 2 (SP iarraiki, Mst, Ip, Leon jarraiki, Ol yarraitu). Sinetsi-zúte Eskriturarí eta Jesusek erran-zuen itzarí. LE Io 2, 22 (con objeto directo: He sinhetsi zuten, Dv sinhetsi zituzten, Ol siñetsi egin zituten, IBk sinetsi zuten, BiblE sinetsi egin zuten). Zein nekez sinistu euren negar ta parkazino eskatutiai! Mg CC 89. Damu zaitezte ta Ebanjelioari siñetsi. Ir YKBiz 76. Ez, gero, begiei ta zeuen naikundeari geiegi siñets! Ldi IL 52. Berri oni siñesten diot. 'Yo confío en esta noticia'. Zait Sof 34. Siñetsi diet zure liburueri ta ango itz oso izkutueri. Or Aitork 347. Barren, baiezkoari indar geiagorekin zinetsitzeko erabiltzen da Eibarren. SM Zirik 38n. Itz orreri sinetsiaz, bada, ez diot kalte geiagorik egingo. Berron Kijote 113.
    azpiadiera-2.3
    (Con complementos directo e indirecto). Creer (algo a alguien).
    Ene andre ona, ori sinisten dizut ta erruki zaitut. Cb Eg III 369. Asko engañau ziñan, baldin sinistu bazeunstan itxiko neutsula erlijinoian sartuten. JJMg BasEsc 225. Sinistu eutsan guzurra. Ib. 33. [Naiko dabee] presko preskorik, ta merke merke sinistu daijegun, [...] ez dabeela pekaturik egiten. fB Olg 184s. Nok nai dozu au sinistu dagizun? Astar II 114. Sinis zadazu, [...] etsaiaren engañioa besterik ez dala iruripen ori. Echve OngiB 47. Egia diozula / sinistuko dizut. It Fab 159. Gizonak sinistu nai izan etzioten bera zeruko Aitaren Semea zanik. Arr GB 81. Siñistuten deutsut, Kanuta, diraustazun guztia. Echta Jos 41. Siñistu egidazu eztodala eguno geiago esango. Otx 151. Geitxo xinixtu nion maite niñuala. JAIraz Bizia 59. Sinistu idan, oraindik zorion-apur bat ere ez detala euki. MAtx Gazt 33.
    sense-3
    3. (H; sinistu V-gip).
    Creer, tener fe religiosa. "Jentill arteko emakumian alabia osatu eban Jaunak, sinistuebalako" Etxba Eib. Tr. De uso gral.
    Sinhesten duenak bizitze eternala du. Lç Io 5, tí. Badakusak zenbat milla diraden Iudu sinhetsi dutenak. Lç Act 21, 20 (He, TB, Dv sinhetsi dutenak, Ol siñetsi, Ker siñisten). Ezaizela beldur, sinhets ezak solament, eta hura sendaturen baita. Lç Lc 8, 50 (Oteiza sinistu, BiblE sinetsi). Zelan iakingo dogu ondo sinisten? --Ondo entendiduagaz Kredoa eta fedeko Artikuluak. Cap 24. Sinhetsiren duena eta bathaiaturen dena salbatuko da. Lg II 296 (v. tbn. 180). Sinhetsten dut Jauna; ordean finka zazu ene fede eskasa. Mih 39. Zergatik behar da sinhetsi? CatLan 21. Sinhesten duzu? --Bai, Jauna, sinhesten dut. CatLuz 10. Sinisten duena eta bataiatzen dana, salbatuko da. Lard 477 (tbn. en AA III 270). Sinhestea sobera zaiotenez edo sinhesteko beldur direnez. Hb Egia 125. Zer behar da arren phentsatü sinhetsi nahi eztienez? CatS 31. Zori ontsuba zeu, ziñetsi dozun zeu, Jaunaren aginduz esan yatzuna beteko dalako . (1897; Lc 1, 45). AG 1535 (Arriand ziñetsi). Bearrezkoa al da sinistea, zerua iristeko? KIkG 10. Ergela! ene baitan nere buruari deituta, sinesteko bidea ez duk ori! FIr 164. Itsuki sinhesten duten etarik trufatzen ziren. Zub 37. Nere bizarragan geiegi ez sinisten ta, [...]. Ldi IL 95. Yesusek bazekien asieratik, nor ziran siñesten etzutenak. Ir YKBiz 221s. Siñetsi ta bere burua bataiarazten duena gaizkatuko da; siñesten eztuena berriz galduko da. Ib. 541. Sinistu! Nik ere sinisten nuen, txikitan, amak ala nai zuelako. Erakutsi ziran Jaungoiko trakets bat, [...]. ABar Goi 53. Siñetsiz senda nindeken, ene adimena garbiturik. "Sanari credendo poteram". Or Aitork 131s. Haurrideak, bihotzez da sinesten zuzentasunerat heltzeko, ahoz aitortzen fedea salbamendurako. Ardoy SFran 348. Galdegiten dio orduan Frantsesek sinesten duen harek ere, eta nahi duen girixtino bilakatu. Ib. 166.
    sense-4
    4. Obedecer. "Dans les deux pays de dialectes souletin et bas-navarrais, [...] l'acte d'obéir s'exprime universellement et exclusivement par le terme sinhetsi" Lander EEs 1916, 203. "Ez nu sinhetsi nahi, il ne veut pas m'obéir" Lh. Algunos ejs. pueden corresponder a la 2.ª acepción.
    Halakoz behar dügü orok arrazonari eta eginbidiari zinetsi eta konformatü. Etchart 8.1r. Ama sinhetz eztezanak, amaizuna. "Celui qui n'a pas voulu obéir à sa mère". O Pr 22. Aita amak maitha, ohora, sinhez eta urgatz ditzen. --Haurrek behar dütieia sinhetsi bere aita amak gaizorotan? --Bai, ezpadira Jinkoaren, eta egin bidiaren kontre haien maniak. Bp I 93 (v. tbn. 53). Jinkuarenak bezala / [Eliza] haren maniak sinhetsi. StJul 26r. Izanen da eguna / aitortuko dutena / sinetsi balute Monho / ez zaiela gertatuko / ontasunen galtzea / ez gosetez hiltzea. Monho 54. Nabukodonosor erregeak galdetzen du oro khurtzea haren urrezko itxuraren aitzinean. Etzuten sinhetsi Ananias, Azarias eta Mizaelek. Hb Egia 26. Haren egitatea / ez dakikek gaitzi: / hortan segurik ez dik / aphezik sinhetsi. Zby RIEV 1909, 227. Sinets nazazu; zin egiten duzularik gure enperadoren jainkoen izenean, errazu: [...]. Jnn SBi 159. Herriko gizon guziek, Larrondo guardak bezala sinhetsi bazinituzte, elizatik etxerako bide guzia kurutzez hartua zinukete. Barb Sup 7. Au be, il egin zan; eta beroni siñesten (nagusijaren gurea egin) leutsoen gustijaik, be, aldebanatu. Arriand Act 5, 37. Aita maitea, zure erranik / nik eztut nahi sinetsi, / eta hortako nabila beti / zure erranetik igesi. Mattin (in Xa EzinB 130).
    v. tbn. Sinhetsi: UNLilia 16. Zerb IxtS 10. Mattin in Xa EzinB 130. Siñetsi: Zait Sof 74.
    sense-5
    5. (Lar; -ñ- Ht VocGr 319, -nh- Lecl, VocBN), sinistu (-ñ- Lar). (Part. en función de adj.). "Siñetsia, cru" Ht VocGr 319. "Creído" Lar. "Válido, corriente, creído, goaitia, sinistua" Ib.
    Zuhurziari ere dagoka elhe berri guziak ez zinetstea, eta adituak edo zinetsiak berehala, bertzeren beharrietara ez eramaitea. SP Imit I 4, 2 (Ch aditu eta siñhetsi guzien, Leon entzunak edo sinetsiak). Okean siñetsia nere oroimen barnean kanpoan bezala ikusi ezik. "Oceanum, quem credidi". Or Aitork 255. Alferretan ez ahal ziren izanen balizkako jainkotasun bati zuzenduko zizkion otoitz erdi sinetsiak? Mde HaurB 95.
    azpiadiera-5.1
    Arrazoina ezin pasa, / hau ezin-bertzia! / nagusi den partia / beti sinetsia. Bordel 179. Iesus ez sinhetsiak / laudaturen ditu haren errefau gezurtiak. EZ Man I 67. O dohatsu ene eskuñekoak, / ene Aita sinhetsiak, ene bihotzekoak. Ib. 86.
    sense-6
    6. (Part. en función de sust.). Fiel, creyente.
    Zühür zaharrek Izarian zazpi gaiza ezin hobenak zütien ediren ta zeliaren dohaiñak ziradiala zioen: sinhetsien argia, ekipiaren bizitarzüna, honki goberniaren potheria, [...]. Egiat 205s.
    azpisarrera-1
    EZIN SINESTEKO.
    Increíble.
    Ezin sinhesteko gaiza dük hau. GH 1950, 52. Beste abelbüriak: / horiek ezin sinhesteko! / behi, bohor, zamariak / dütützie gisa orotako. "C'en est incroyable". Casve SGrazi 90. Ura ostera, bere bizitasun ezin sinistekoarekin, Nafarretera joan zan. Alkain 156.
    azpisarrera-2
    EZIN SINETSI (-ñ- Ht VocGr 374, -nh- >BN-ciz-arb-lab ap. Gte Erd 166 ; H (s.v. sinistezina), ezin sinistu Añ).
    "Increíble" Añ.
    Ezin sinhetsia da zenbat baliatzen diren kanpoko aphaindura horiek. MarIl 11. Oi gauza harrigarri eta ezin sinhetsia! Hb Egia 45. Ezin sinhetsia izana gatik, egiazki gerthatu gerthakaria da hau. Barb Sup 67n. Mundu paregabea eta ezin sinhetsia. JEtchep 27. Ezin onhartua, ezin sinhetsia dutala horrek holakorik egin duala. Larz Senper 76. Gure joaite hau ezin sinetsia da. Ardoy SFran 340. Zer ondorio ezin sinhetsiak ukanen dituen horgo bilkura ixil horrek. Ib. 114. Hori zitzautan gauza harrigarria, kasik ezin sinetsia. Xa Odol 31. Abar tzar batek begian jorik oldar ezin sinetsian. Ib. 328.
    v. tbn. JE Bur 17. Iratz 85. Sinhe-: Zerb IxtS 103. GH 1957, 178.
    azpisarrerakoSense-2.1
    "Ezin sinetsi alakoa da (AN-5vill)" Gte Erd 166.
    Berak egin omen zituan oso ibillaldi luzeak, ezin-sinistu alako denbora gutxian. Anab Aprika 81 (v. tbn. 36 ezin sinistu alako).
    azpiadiera-1.1
    Eziñ siñhetsi bezain handia da motibo edo intenzione hunen bertutea. He Gudu 72. Ezin sinhets bezenbat bekhatoros. MarIl 123.
    azpisarrera-3
    EZIN SINETSIZKO.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Lf Gram 491; -nh- Dv).
    Increíble.
    Han dira ezin zinetsizko plazerez. SP Phil 59. Ezin sinhetsizko gozotasunarekin. MarIl 107. Ixtorio bat ezin sinetsizkoa iduriko zaiotena hainitzei. Jnn SBi 280. Zer ontasun, zer amodio ezin sinhetsizkoak! Jnn Bihotz 93. Oro harrituak, ezin sinetzizko berriak baitzabiltzan. StPierre 12. Ezin sinetsizko sorginkeriak. Zub 112. Elizkizun horieri ezin sinhetsizko eskual usain baten ematen. Zerb Gerlan 35. Ezin siñetsizko irrika sartu zitzaion ezpatariak ikusteko, ta ezin siñetsizko eran nausitu. Or Aitork 139. Erregeak eskaintzen zion ezin sinetsizko parada. Ardoy SFran 320. Ezin sinetsizkoa da gozogabeko urteotan eman digun euskal bizitzaren irudi garbia. MIH 33. HU Zez 123. Sinhe-: ES 91. Hb Esk 224. Prop 1876-77, 389. GH 1934, 295. JEtchep 16.
    azpisarrera-4
    EZ SINETSI.
    "Ez-sinistua (V-ger), el desconfiado" A (s.v. sinistu).
    azpisarrera-5
    SINIS-SEINALE.
    "Símbolo de la fe, fedeseñalea, siñis señalea" Añ.
    azpisarrera-6
    SINESTEAK LAN IZAN, SINESTEAK LANAK IZAN, SINESTEAK LAN EDUKI, SINESTEAK LANAK EDUKI.
    "Lan izan, sinisteak lan du (costar)" A Apend. "Alako arri garaua jaso laikiala besagañera, sinistiak be lanak daukaz" Etxba Eib (s.v. besagaña. ). "Sinesteak baditu lanak! (AN-5vill)" Gte Erd 166. "Sinistiake lanak dizkik!" ZestErret.
    Utsaldia bat aiñ andia, arras ezaguna ta txit argia, gizon jakintsuak dutela azaldu, eta mundu osoan zabaldu sinisteak ere lan du! Izt C 188. Beste aldetik, sinestean lanak ditu, bainan, dirutsua danaren zantzuak badakuskigu. A Ardi 24. Txirrita ez omen da / mezetan izandu, / euskalduna dala're / sinistiak lan du. (In Tx B 122). Izai ori berrogei ta lau metro luze bada; ondotik metro ta ogei zentimetrora, iru metro ta erdi bada inguruz; bere zura amabi metro kubiko ta erdi. Sinisteak ere lanak ditu. Munita 80.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Lana da sinhestea orduko gizona, / barnetik kharra yari, katoliko zena. Hb Esk 50.
    azpisarrera-7
    SINESTEKE.
    Sin creer, sin fe.
    Siñesteke gelditutako yuduek atzerritarren biotza senideen aurka axatu ta sumindu zuten. Ol Act 14, 2.
    azpisarrera-8
    SINESTEKO (-nh- Dv, -ñh- Urt III 103, sinisteko G-azp).
    Creíble, digno de crédito. "Sinhestekoa da gizon hori, cet homme mérite créance, doit être cru. Sinhesteko da egiaz mintzo dela, il est à croire qu'il parle vrai" Dv. "Sinistekoa ez da! (G-azp)" Gte Erd 166. v. sinesgarri.
    Hik eure buruaz testifikatzen duk, hire testimoniajea eztuk sinhesteko. Lç Io 8, 13 (He ez da sinhetstekoa). Zeren ikhusirik eztela bera sinhesteko, ekhartzen baititu lekhukoak. Ax 265 (V 177). Hitz guziak eztira zinetsteko, ez eta gogoratzen diren guziak. SP Imit I 4, 1 (Leon ez dira sinestekoak). --Haur sorthü deia bekhatiareki? --Ezta hori sinhesteko. Bp II 93s (v. tbn. I 123). Arrozoinekin sinhesteko da, hau izan zela mundu guziko lehenbiziko hitzkuntza. ES 387. Ezta sinistekoa zer gertatzen zatan. Lar Cor 300. Etzan sinisteko gauza, baña dirudianez, ala gertatu da denbora doakabe oetan. AA II 188 (I 570 ez da sinisteko gauza). Jauna, sinistekoa da, Jainkoa gizonakin lurrean bizi dala! Lard 213. Geroztik, ezliteke deus sinhesteko, oro amets ditezke. Hb Egia 87. Bekhatuaren penan hertsiki sinhestekoak. Zby Pel 3. Sinistekoa danez, biotz añ on eta errukitsua Ama amodiotsu onek eman zion. Arr May 195 (v. tbn. 170). Jakintsunek berek hala diotenaz geroz, sinisteko ahal dire. HU Aurp 97. Eztala siñistutekoa Anjelek erriko jaietan bere burua ez erakustea. Ag Kr 56. Ez da sinesteko lagünek beno haboroxo jan behar ziala. Const 19. Urtetik urtera, ia sinesteko ez den moduan, ugaritzen ari diren euskal liburuak. MEIG II 88. Sinestekoa da izan zutela zertaz mintza eremu horretan. MEIG IV 124 (98 ez da sinesteko).
    v. tbn. Ardoy SFran 80. Bibl 1 Tim 1, 15 (sinestekoa da). -ñ-: Pi Imit IV 2, 5.
    azpisarrerakoSense-8.1
    Erabaki zuan Laterango Eliz-Batzarre Nagusiak egi siñistekotzat au. Inza Azalp 56. Egitzat dauzkagu auek eta siñesteko guztiak, ortan etsirik gaude, ola siñisten degu. Ib. 25.
    azpisarrera-9
    SINESTENAGO.
    Zentenerak sinhestenago zuen gobernazalea eta pilotua, ezen ez Paulek erraiten zituen gauzák. "Croyait plus". Lç Act 27, 11 (He sinhetstenago zituen; TB sinhesten zuen hobeki, BiblE fede gehiago zuen).
    azpisarrera-10
    SINESTEN DUT (-nh- L, BN, S ap. Lh ).
    Credo. "Le Credo. Sinhesten-duta ikhasak, apprends le Credo" Lh. v. sinesdet.
    Errakek hemen sinhetsten dut . EZ Man II 47. Kredoa edo sinhesten düt, latiz edo üskaraz erraiten dizüt. Bp I 121. Kredo, Kredoa, sinisten det, diote guziak. Cb Eg II 96. Hunen ordain erran daiteke sinhesten dut . MarIl 50. Apostoluek izkiribatu zuten Sinhesten dut. Hb Egia 99. Kredo edo sinhesten dut esplikatua. Lap III (tít.). Errazü Sinhesten düt eta Fedezko Aktia. Ip Hil 229. Nola deitzen dire Sinhesten duteko Egiak? --Deitzen dire Sinhesten duteko hamabi artikuluak. --Errazu Sinhesten dut . CatJauf 48. Tira Patxi! agindu zion amak, esaiok osabari sinhesten dot... Osk Kurl 56. Gogoz ikasirik "Gure Aita", "Agur Maria" eta "Sinesten dut". Ardoy SFran 163.
    v. tbn. Sinhesten dut: CatLan 22. JesBih 431.
    azpisarrera-11
    SINESTERA EMAN.
    Hacer creíble.
    Une batean an gertatu zana sinistera emateko egizko irakurgai onen egilleak ezin asmatu nola esan. Anab Usauri 41.
    azpisarrera-12
    SINETSI AHAL EZINEKO.
    Increíble. v. EZIN SINETSI, EZIN SINETSIZKO.
    Gauza gogor ta siñistu-aal-eziñeko pixu zuna. AGoen Agurea 42.
    azpisarrera-13
    SINETSIA EMAN.
    Dar crédito. "Creerá, no se les creerá, etxake onen promesai sinisturik emongo" Izt 31v. v. SINESTE(A) EMAN.
    azpisarrera-14
    SINETSIA IZAN.
    Ser creído. "Artificium saepe orationi fidem abrogat, fiñeziak [...] debekatzen du maiz solasturia siñhetsia izatetik" Urt I 40.
    Jaungoikoak berak rebelatu edo aditzera eman zirauzkan Eleiza Ama santuari [...] bera sinistua izan dadin. OA 52. Gonbiduari geronek pratika iratxakitzen diogunean, hanitz hobeki sinhetsiak gare. Mih 92. Idalgotan sartu gabe direla sinetsiak / gure osebak direla edo gure kusiak. Monho 60. Ez du Otsoak ekarri bere esanaren agiri edo probanzarik; bere esan utsa ez da asko sinistua izateko. VMg 36. Gezurti, ta lapurrak ez dutela izan bear sinistuak. Ib. 37. Yesus-Kristok etzuen nahikatu sinhetsia izan hitzetarik, mirakuluz erakusten zuen bere yainkotasuna. Hb Egia 106. Ahizpa, enükezü ez sinhetsia, / zazpi urthe huntan ohian zirela. 'Je ne serais pas crue'. ChantP 286. Eta ez badira ere gutartean nehon hanbat sinetsiak, halere beti mintzo. HU Zez 29s. Jainkoaren hitzak merezi du sinhetsia izaitea. CatJauf IV. Egia dioena ezta beti sinetsia. Arti Tobera 283.
    v. tbn. Dh 111 (sinhets).
    azpisarrerakoSense-14.1
    Beraz hek [Sainduak] nola berak frogatuak baitira, sinhetsiago behar dira, bat ere berririk iakin gabe bere plazerera mintzo direnak baiño. Ax 504 (V 325).
    azpisarrerakoSense-14.2
    Ezen badakite Lapurdin eta berze ingurutako eskualdun guzietan, gure frogak ederrak direla kausa osoki sinhetsia zarela. Mong 586.
    azpisarrera-15
    SINETSIARENA EGIN.
    Fingir creer.
    Zenbat Eskualdunek ez dute sinetsi, edo alegia sinetsiarena egin, Berdoly gaizoak xede bat tzarra ukanikan ere, bihotz ona duela. HU Aurp 143.
    azpisarrerakoSense-15.1
    Sinesten edo erdi sinetsiaren egiten. HU Zez 194.
    azpisarrera-16
    SINETSI BEHAR, SINES-BEHAR.
    azpisarrerakoSense-16.1
    a) Digno de crédito; que hay que creer.
    Sinistu, ta aitortu behar ditu, Kristau-Dotriñak erakusten dituan, egia sinis-beharrak. Ub 195 (105 egia sinitsbeharrak). Guziak dira sinists-beharrak [sic], zeren Espiritu Santuak agertuak eta erakutsiak diran. Ib. 109. Ungi egin lezakete sinhestea badirela gauza eder sinhetsi beharrak, nahiz ez diren ikusten eta elengatzen. Hb Egia XI.
    v. tbn. Ol Imit IV 2, 5 (ziñesbearra).
    azpiadiera-1.1
    Belarrak zion esana adituz / ez ziran geldi bidean: / "Aurreraxeago dago goxoa" / zeuden sinis-bearrean. Or Eus 327.
    azpiadiera-1.2
    "Auctor testis idoneus locuples, siñhestea merezi duena, [...] lekhuko siñhetsgarria, siñhetsi beharra" Urt III 103.
    Simonida sinets-bearra balitz beintzat. Zait Plat 91.
    azpisarrerakoSense-16.2
    b) Dogma.
    Erromako Elizak eta nik siñisten dittugun gauzak dira sinis-gaiak edo siñistu bearrak, Kredoan erakusten zaizkigun bezala. Inza Azalp 29.
    azpisarrera-17
    SINETSI-BEHARREKO.
    (Lo) que hay que creer.
    Nai ta ez siñestu bearreko eskutuki edo misterioak. Eguzk GizAuz 77. Lau urte ziran ozta-ozta Aita Santuak Andre Mari pekatuaren zipriztiñik gabe sortua zala sinisbearreko egitan sartu zuala. ZArg 1958, 59.
    azpisarrera-18
    SINETSI EGIN (-nh- S-saug).
    "Croire" Lh.
    azpisarrera-19
    SINETSI ERAGIN (siñetseragin Ht VocGr 401, -ñh- Urt I 524, sinistu eragin Añ (s.v. creíble)).
    Hacer creer. "Persuader, ustetzea, siñets eragitea" Ht VocGr. v. sinetsarazi.
    Sinistu eragin gura eutsan [...] salbauko zala konfesau baga. Mg CO 166s. [Bere erresurrekzioa] mundu guzian sinistu eragin zuenean. Gco II 79. Bere doktriñia sinistu eragiteko. JJMg BasEsc 37. Engainetan dabela jueza, guzurra sinistu eraginda. fB Ic II 163. Gipuzkoako barri ez dakienari ez da erraz sinisteragiten, bertako artzain samalda andiaren izaera gozoa nolakoa dan. Izt C 225. Gaizto aundia! Zer patata sinistu eragin zidan Bergarako plazan! Apaol 121. Tximista orri zorgiñik eztagoala siñistu eragin? A BeinB 80 (Txirrist 135 siniztu eragin). Ikusi ez doguna, [...], sinistu eragiten dauskun onoimen zerutarra, da sinismena. KIkV 86. Beste iñongoak baño obeto bizi dirala siñestu eragin. Eguzk GizAuz 136. Ire gaitasunak iñori sinistu eragingo leuskioela. Larrak EG 1958, 295. Aoan zugatz-adar bat eukala siñistu eragin eutsan. Bilbao IpuiB 188.
    v. tbn. Sinistu eragin: Ur (V, G) Mt 28, 14. Zab Gabon 66. Itz Azald 22. Erkiag BatB 20. Siñistu eragin: Echta Jos 296.
    azpisarrerakoSense-19.1
    "Larritu daruaz erdi sinistu eraginik, pekatu egin dabeela tentazinuetan" Mg CO 149.
    azpisarrera-20
    SINETSI GABE. v. sinesgabe.
    azpisarrera-21
    SINETSIZKO.
    De fe, fiel.
    Siñetsizko irakaspeneri irri egin, eta geo ainbeste ipuin gezurruts siñestera beartu. Or Aitork 132.
    azpisarrera-22
    SINETS-SINETS EGIN.
    Creer absolutamente.
    Sinits-sinits eginda Jesu-Kristo biztu dala eta aren gorputza obian ez datzala. Lard 470.

    sinetsi

    sinetsi
    << sikiera 0 / 0 1 soberania >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper