Harremana

    OEH - Bilaketa

    3538 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (343)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    oihal.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde Leiçarraga. Al Norte la forma general es oihal; hay un ej. de oiyal en ECocin (40, junto al frec. oihal ), y oial en un texto de San Juan de Luz (DonibOh 170) y en Zubiri (77). Al Sur se documenta ya en Lazarraga, RG y RS y, en el s. XVII, en BBizk (33) y CatAnz; a partir de mediados del s. XVIII su uso es más frecuente en la tradición guipuzcoana y moderna. Se encuentra, además, en Lizarraga de Elcano, Echenique, Samper, Hualde y Z. Moso. La forma mejor documentada es oial. Hay oxal en CatAnz , Barrutia y Hualde, ojal en Guerrico (cf. la grafía <ojal> en RS), oijal en Astarloa y Uriarte, y la forma aspirada en Aresti, Lasa, Oskillaso, IBk y BiblE. Sobre la pronunciación de algunas formas, véase FHV 175s. En DFrec hay 17 ejs. de oi(h)al.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; SP, Urt II 45, Lecl, VocBN , Gèze 338y353, Dv; oial Lcc, SP, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl (oy-), Izt 86v, Dv, H (V, G), VocB ), oixal (R), oxal (R-is-uzt), ogal (vEys (G), H (L)), oigal (H (G)), ojal (G-goi; Mic 8v), oijal, ojel (Deen I 39). Ref.: Bon-Ond 152; A (oial, oixal); A Apend (oial); EI 209s; Lrq; EAEL 143.
     Paño; tela, lienzo; (pl.) en gral., artículos de paño. "Frisar paño, oiala frisadu" Lcc. "Paño" Lar. "Raja, paño grueso de baja estofa, oial lodi bat" Ib. "Seceno, paño seceno, de hilo gordo y muy basto, oial loditzar bat" Ib. "(Paño) veintidoseno, veinticuatreno, ogeitabiko, ogeita lauko oiala" Ib. "Pezako oihal ou ilezko oihal ou landa oihal, drap de laine" Dv. "Oihal arronta, toile commune" Ib. (s.v. arront). "Oihal gordina, toile écrue" H. "Aitzinetik behar du oihala ekharri, neurria hartu eta jostera eman. [...] En otros [pueblos] de BN y S extienden su significación a todo tejido, sea de lana, de cáñamo o de lino" A. "Oixal-puska (R-uzt), retazo de paño" Ib.
    Nehork eztrauka eratxekiten oihal pedazu latz bat abillamendu zar bati. Lç Mt 9, 16 (He, TB, HeH, SalabBN, Dv, Ip, Leon, IBk, BiblE oihal, LE, Ur, Echn, Samper, Or, Arriand oial, Ur (V) oijal, Hual oxal; tbn. en Ir YKBiz 94 oial). Ene kapea oial ona da. Lazarraga 1195r. San Bernardoren abitoa, / oial balza ta zuria. Ib. (B), 1198vb. Erroango oiala, merke dala gora da. RG A, 28. Zelan baista oiala <-oja->, alakoa mendela. RS 20. Oial <-oja-> ona hutxan saldu doa. Ib. 541 (tbn. en O Pr 658 oihal ona). Baduzu zenbait oihal Angleterragorik? Volt 254. Kapa, buruko trapua eta gerrikoa oihal beretik egiten zituzten. Harb 425. Oihalaren parte bat, neurtzen eta ordenatzen dugu kapatako. Ax 66 (V 43). Ioanetak zaia oihal mehez. O Pr 268. [Brodatzailleak] hainitz mothazko oialaren gainean hainitz moldez ere sartzen baitituzte sirikuak, urrea eta zilharra. SP Phil 179 (He 181 zenbait oihalen gaiñean). Iru toleztura egiten ditut oxalean, edo kapaan iru señalatzen dira eta bat da oxala. CatAnz 3 (cf. infra 6). Badakigü imajina hoiek oihalez, zurez edo harriz direla. Bp I 84. [Relijiusak] praubeki hazten, oihal lodiz beztitzen. Mst I 25, 8 (SP lodiz, Ol soñeko lodi, Leon soineko arrunt). Onenbat seda, oial eder, estalki mee ta apaingarri. Mb IArg I 224. Zenbeit oihal peza saltzen ditu. Lg II 399. Oial ederrezko estalpe edo kanp-etxetxo bat. Ub 29. Ojal erdi errea edo arrak jana. Gco II 264. Erosi nai dezun oiala edo tela, ona edo gaiztoa dan. AA III 440. Ez euken non erosi oialik, ez eunik, ez oñetakorik. Añ MisE 74. Oihal <-jh-> pixka bat, nere gorputz pustela estaltzeko. Dh 118. Jostunak kenzen dabe arija, sedia, oijal atala, miesa zatija. Astar II 156. Zaragollen alderdi bata oihal hobez ezar dezen. 'En étoffe plus forte'. Etch 302. Oihal arrunter phuska bat. "Toile grossière". Arch Gram 69. Arri, zur, eun eta oialean edozein lan-modu egiteko. Lard 82. Badakizue oihala egos, yo, latsa, bihur eta idorraraz. Hb Egia 138. [Oinez abiatu zen] gorphutza oihal lodiz estalia. Laph 34. Jostorratz bat ariarekin eta oial-puska batzuek. Arr GB 63. Saldu zituan oialak, baita ere bere zaldiya. Bv AsL 43. Oihal puxka bat hamalau sos balio zituena. Prop 1885, 200. [Galtzak eta maripulisa] oihal beltz ederrezkoak ziren. Elzb PAd 4. Ardi ari edo ule lodiagaz egindako oial zati edo mantarrak. Ag AL 23s.
    ( s. XX.) Or nunbaiten egiñiko oial mengelak ingeles oial sendotzat emoteko. Ag Kr 100 (v. tbn. ingles oihal ona en Arti Ipuin 58). Oihal edo arropa puska batzu dilindan. Prop 1906, 29. Ontziak Flandesa zijoazen, burnia eramanaz, oialak ekartzera. Etxeg RIEV 1908, 191. Ehaiten, oihalaren izartzen, ikertzen, [...]. JE Bur 197. Soinean oial zar adabatuak. A Ardi 6. Bi berga oihal. Barb Sup 1. Oiala josten edo kapillatzen. Dospital GH 1927, 396. Oial fiñezko traje ederrak. Tx B II 147. Oial txarraren gisa / zare ajatua. MendaroTx 314. Oihalaren gainean olio margoztatuz [...]. JE Ber 60. Lau soñeko egitteko lain oial, gai obienetarikua. Otx 181. [Sei aizpa] oial batetik jantziak. / Oial ortatik gorputz banari / neurri banan ebakiak. Or Eus 197. Gure amak, kutxean noizko oialak ditu? / [...] Bere eskuz, ezkontzeko zitunak eundu. Ib. 103. Egiñaldi apaindua oialez azaleztua. (In JMB ELG 123). Zapik, oialak eta sedak saltzen. JAIraz Bizia 73. Saski bat, zapi edo bestelako oihal peza batez estalia. Mde Pr 77. [Askan] oialak iñun diran astiñaldi ta zartakadak artzen zituen. Erkiag Arran 137. Theresaren larrua hukitu zuen oihal oro aztatu. Mde HaurB 54. Oial oneko txilaba. Anab Aprika 55. Oialak orrazten ditu orrazi arantzatsuz. Ibiñ Virgil 75. Ez urrezko oialik, ez Ephireko borontzik. "Auro vestis". Ib. 91. Florenziako oialez egindako sotana. Berron Kijote 82. Kurutze aundi bat utsik oial bategaz, da aldare bat. Gerrika 252. Espartin-zolak lihoz edo soka-gaiez ziren denboran eta gaina oihal azkarrez. JAzpiroz 100. Denda edo ziralako aiek, ol eta oialez erdipurdi eginda. MEIG I 203. Ontziak, oialak eta etxerako bear izaten diran gauz asko saltzen zituzten. Ib. 204.
    v. tbn. Egiat 238. Prop 1876-77, 186. HU Zez 167. Arb Igand 15. Lf Murtuts 1. GAlm 1958, 13. Oial: AB AmaE 217. Echta Jos 147. BAizk in Onaind MEOE 641. Kk Ab I 32. StPierre 14. Lh Yol 6. Inza Azalp 15s. Enb 176. NEtx Nola 16. Etxde JJ 95. Vill Jaink 117. Ardoy SFran 151. Uzt Sas 33. Etxabu Kontu 76. Onaind STeresa 86.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.).
    Ez dut uste agertuko dutela pulpituan oial batezko soñekorik edo sermoirik. Mb IArg I 54. Gau-oialak, zuta / beltzez, zearra / dirdariz: Yaungoikok / eio-bearra. Ldi UO 28 (v. tbn. 30). Illunak esegi ditu bere oialak inguruko ormetan. Erkiag BatB 110.
    sense-2
    2. (oial G-azp-goi, AN-ulz), ohial (BN-ciz), oddal (G-azp). Ref.: EI 209s; Iz Ulz.
     Paño, trozo de tela; trapo, pañuelo. "A hora de misa [...] el buruko oial que tenía puesto se lo quitaron" (Iza, 1659). ReinEusk 148s. "Oyálak barratu ttut, he extendido los trapos" Iz Ulz.
    Has zedin diszipuluen oinén ikhutzen eta gerrikatua zen oihalaz ixukatzen. Lç Io 13, 5 (TB, HeH, Dv, LE, EvS, Leon, Or oi(h)al; He lonyera, Ol miesa, Ker, IBk, BiblE eskuzapia). Huná hire markoa, zein eduki baitut gorderik oihal batetan. Lç Lc 19, 20 (TB, Dv, Leon oihal, HeH oihaltto; He mokanes, Oteiza, Brunet, Ol, Arriand, Or, Ker, IBk, BiblE zapi). Bere saskian tolestaturik arkitzen zen oial batean. Mb IArg I 256. Oial ta zapi mea. Ib. 195. Hartu zuen oihal bat aitzinean. Lg II 253 (tbn. en Ir YKBiz 437 oial bat artu). Biltzen da bilhozko oihal azkar batetan. Ip Dial 104 (Dv zurdazko oihal tinko; It, Ur eun). Xukha zazu oihal batekin, ongi frotatuz. ECocin 20 (40 oiyal). Leher zaitzu bihiak, tapa zaitzu guziak oihal zerratu batian. Ib. 53. Zauriak berak lotzen, oihalak eta lothurak berak garbitzen. Laph 199. [Komuniatzerakoan] atxiki oihala eskuen gainean, kokotsaz beheraxago. CatJauf 116. Batzuk ebiltzan oial zarrak zuloan sartu eziñik. Echta Jos 82s. Medikuak onak ziren: [...] bainan oihalik ez loturen egiteko. Oro paperez. StPierre 23. Jesusek bere iduria oialean ezarririk utzi ziola. Inza Azalp 69. [Beilariak] begitarteak estaliak oial beltz batekin. Zub 77. Oial illaun batez legortu didan / bekokia. Ldi BB 122. Zomorro-zorroak biltzerakoan, oso on dezu eskuak oial batekin [estaltzea] . Munita 94. Bere izena esan dut burukoaren oialean milloi bat aldiz. Txill Let 45. Nire maitea, / zeinen aurpegia / oihal aberatseon dakardan jarria. / Bera da Salbatorea, / ni Beronika berria. Arti MaldanB 231.
    v. tbn. Jnn SBi 203. Arb Igand 78. Lh Yol 33. Barb Sup 124. Oial: Samper Mt 26, 67. Tx B II 66.
    azpiadiera-2.1
    Paulok soiñean erabillitako zapitxo ta gerri-oialak geisoai ezarrita. "Sudaria et semicinctia". Ker Act 19, 12 (Arriand gerri-oialaik; He oihal, TB loihal, Dv gerriko, Ol altzoko, IBe, BiblE jantzi, IBk soineko).
    sense-3
    3. Mortaja, sudario.
    Ethor zedin monumentera, eta beheititurik ikhus zitzan oihalak aldaratuak. "Posita linteamina". Lç Io 20, 4-5 (TB, HeH, Dv, EvS oihalak; He mihiseak, LE misésko maindreak, Ol miesak, Leon hil-mihiseak, BiblE oihal zerrendak). Ilkhi zen hilla zena, [...] bisaia zuela estalia oihal batez. He Io 11, 44 (TB, LE oi(h)al; Lç krobitxet, HeH, Dv, EvS, IBk hil-oihal, Ol miesa, Leon hil-mihise, Or, BiblE zapi; tbn. en Lg II 205 bisaia oihal batez estalia). Gorputz illak egoten ziran mai gañean, oial beltz bat gañetik zuela. Mb IArg II 271. Atera zan illobitik, bere gorputza lotzen zuten oialak berartan utzirik. Inza Azalp 75. Bi morroik Aimonen illotza dakarte, oial batez estalita. Zait Sof 196.
    v. tbn. JesBih 417. Hb Esk 199. Dv LEd 184. Oiala: Ir YKBiz 520n.
    azpiadiera-3.1
    [Jesusen gorputza] trozatu zuten mihise oihal batzutan urrin onekien. He Io 19, 40 (Lç mihistoihalez, LE misésko maindre, TB, HeH, Dv, EvS, IBk oihal, Ol miesa, Leon hil-mihise, Or paxa, Ker zapi, IBe, BiblE oihal zerrenda). Herio oihalaren kantuak. Mercy 35.
    sense-4
    4. (V-ple-al, G ap. A; Añ; ojale V-gip ap. Etxba Eib).Pañal, mantilla de niño. "Pañales, (V) sein trapuak, oialak [...]; (G) pisazapia, aur oialak" Añ. "Datorkixon umiandako ojaliak apaintzen diardu" Etxba Eib.
    Iesus iaio zekion, / mihiskando oihal lodiz / abel odiz / ohakoa zegion. O Po 59. Belengo portalean, baturik oxalean. Acto 366. [Bere Semea] oihalez troxaturik, ezarri zuen manyadera batean. He Lc 2, 7 (Ol, Ker, IBk, BiblE oi(h)al; Arriand oialeztu; Oteiza, Brunet zapi, HeH, Dv, Leon xatar, Or aur-oial; tbn. en LE Doc 151, CatS 97 e Ip Hil 96 oi(h)al). Jaio horduko oial berotan bildu. Mb IArg I 107. Maiolátzen [du] / oiál garbietán. LE Kop 36. Ditut troxa oialak, / arkume-larruba, / aurraren berogarri. Echag 124. Zure Amaren negarra izango da zure tros eta oial. Arr GB 24. Aurrek loa gozoa etxe-oialetan. Or Eus 124 (v. tbn. Lc 2, 12). [Ama] neuk be zeu bildu gura oial bigunez. Gand Elorri 210. Oial arin batzuek seaskatik jaso. NEtx Antz 119s. [Nere bizkar-gaiñak] Olandako oial goxotan aziak. "Entre sinabafas y holandas". Berron Kijote 166.
    v. tbn. Lg II 107. Jnn SBi 13. Oial: Urqz 42.
    azpiadiera-4.1
    Arentzako ainbat pixa-oial sortzerik ezpaitago kristau-etxeetan. Ldi IL 17.
    sense-5
    5. (Ae, S; Dv). Ref.: CEEN 1971, 337; AtBou 386.
     Colgadura, cortina, tapiz; sábana, mantel. "Aintzineko oihal, serviette, tablier de cuisine" Dv. "La campana de la chimenea, [...] va cuidadosamente decorada con tiras de tela, lisa o fruncida, llamada etsaminako oiala (Ae)" CEEN 1971, 337. "Oihal (S) et mahai(ko) oihal 'linge (de table)'" AtBou 386.
    Koltxoi edo oial batean lurrean Santisimoa artu [zuen] . Cb Just 124. Turkia oihal baten gainen / apairia hedaturik izan zen. "Sur un tapis de Turquie". Arch Fab 87. Elizako oiala urratu zan bi zatitan goienetik beeraño. "Ecce velum templi". Ur Mt 27, 51 (Arriand, Ker, IBk, BiblE oi(h)ala; Lç, TB, SalabBN, Dv bela, He, Echn, Samper, Leon beloa, Hual belua, Ip mihisia, Ur (V), Ol, Or estalki(j)a; tbn. en Lard 462, Inza Azalp 70 oiala). Pareta kisuz xurituak oihal aberatsez gorde ziren. Atheka 16. Lotu zen aldareko oihalei. Jnn SBi 52. Bide eder bat, estalia bururen-buru oihalik baliosenez. Ib. 109. Zer antzerekin josten eta brodatzen zütian Tenploaren eta aphezen althatzeko oihalak! Ip Hil 52. Arautu zuan bere kaiola, [...] mai, jarleku, oe ta oial bereziz egokitua. Ag G 219s. Ormetatik kurtxoñak eta oialik ederrenetarikuak eukazan eskegitta. Otx 124. Au esku-lan ederra! Au oial portitza! '¡Qué lienzo más fino!'. Or Eus 365. Gramatikuen eskoletako atalburuan oiala dago dilindan. Or Aitork 27. Opamahain alboan hamar ginen bakarrik / eta ez zen lorerik, ez kanturik, / ez oihalik, [...]. Mde Pr 288. Nire ogea oialez apaindu dot, Ejiptoko eunezko oial ederrez. Ker Prov 7, 16 (BiblE lihoz egindako oihal koloretsuz; Dv khurtxoin thindatu, Ol ari-lan eta galartzu). Oihala kraskoen pean emanen duzu, eta harat, oihalaren barnera sartuko duzu Lekukotasun kutxa. Bibl Ex 26, 33 (Ker oiala; Dv bela, Ur belo, Ol errezel, BiblE gortina).
    azpiadiera-5.1
    Telón. "Rideau de théâtre" Lh. v. ATZE-OIHAL. Tr. Documentado en autores septentrionales y guipuzcoanos del s. XX.
    Aintzineko oihal handia aphalduko dute. Barb Sup 19. Oihala eror arazten dute gain-beheiti. Ib. 27. Oiala. Lab EEguna 81 (al final de un acto o de la obra de teatro: tbn. en ABar Goi 75, SoEg EG 1958, 158 y Larz Senper 54). Oiala behera. Lek EunD 32. Berri-emailea, oialetarik kanpo. Monzon EG 1956 (5-6), 88. Lagunak alde egin zuanean, oihal handia jatsi, ta [...]. Azkenean oihal handia goruntz hasi, eta berriz bethe zuten aizea txaloek. Osk Kurl 177. Arizale guziak oihalaren gibelean egonen dira. Lf (in Casve SGrazi 12). Teatroan bageunde, hor ikusiko genituzke orain agurka, oihala altxatzean. MEIG I 129.
    v. tbn. Oial: Zait Plat 49. NEtx LBB 193.
    azpiadiera-5.2
    Teatro-oihal handia. Osk Kurl 175.
    sense-6
    6. (V-m ap. A ; Lar Cor 214).
    Velo, mantilla, capa. "Éstas en las caserías usan también de abarcas, y en las cabezas de unos tocados de lienzo, más o menos fino, con que se cubren, [...]; y tiene este tocado varios nombres, según los países: kurbitxeta, buruko estalkia, oiala, zapia" Lar Cor 214. "En algunos pueblos, como Lekeitio, llaman hoy oial sólo a la mantilla con que se cubren las mujeres en el templo" A.
    Rebeka lotsatu zan, eta bere burua oialez estali zuen. Lard 28. Oial batekin arpegia estali zuen, eta oial au etzuen geroztik [kentzen] . Ib. 81. Doña Maria Chambra / sartu zan etxean: / oiala kendu barik / [...]. Azc PB 157s (Ur PoBasc 269 mantua). Badute oihal handi luze bat, ilez edo hariz, sorbaldatik aintzinerat eta gibelerat aphal jausten dena. Prop 1897, 283. Burutik berako oial me zengleagaz inguraturik. Ag Kr 220s. Zortzi egiko oial andi loretua (zortzi puntako mantoia) lepotik bera egokiro ipiñita. Ag G 70.
    sense-7
    7. Vela (de barco). "Ontziak aizearen mende erabilteko belak" Zubk Ond. v. HAIZE-OIHAL, OIHAL-HEGO.
    Untzitxoaren oihala hanpaturik zedukan. Arb Igand 146. Itsas-aizeak zut-oialak aizatuki, aurrera zeramatzin [ontzixkak] . Or Mi 117 (120 ontzi oial-aizatua). Aizerik ez ta oiala zimur, / arraunez doaz barnera. Or Eus 386. Ontzitxoak arrantzura aizeari oialak alderen alde zabalduta. TAg Uzt 145. Itxaso barna oialak bilduta yoatea obe dugu. Zait Sof 20. Oialak zabal, arraunak sendo. Erkiag Arran 197. Eratsi ontzi-aga nagusia, arin; [...] ikusi ia aga txikietako oialakaz ondo doan. Larrak EG 1959 (3-6), 178. Oialak betean elkarrekin egatu gaitezen itsaso zabalean barrena. Ibiñ Virgil 83. Oial nagusia aizetara jasorik, ondartzara yoiazan. Ker Act 27, 40 (Arriand, BiblE oi(h)ala; Lç, TB, Dv bela, He artimoiña, IBk haize-oihalak).
    v. tbn. Mde Po 87. Osk Kurl 124. Oial: Anab Poli 34. Gazt MusIx 101.
    azpiadiera-7.1
    Zear oiala zabalduta luiari amorrik ez dagion ontzia. 'Las escotas de una nave'. Zait Sof 181.
    sense-8
    8. (V, G ap. A ; A Apend, Lh; oixal V, G ap. Iz ArOñ ).
    "Cuerpo, estampa de un animal o de un hombre. Negu gogorra oiñen ganean igaroteko, oial gitxikotxua da ori, berori bere, nire antzean (V-ger)" A. "Resistencia. Danori jausita dago, eztauko oialik, el enfermo está totalmente decaído, ya no tiene resistencia" A Apend. "Au fig., corpulence d'un animal. Oihal handiko behia, vache de grande corpulence" Lh. "Oixala euki, tener resistencia, fortaleza" Iz ArOñ.
    Oial gutxiko gizona (gizon exkaxa) nontsu danentz ez ikustea. Zait Sof II 41.
    sense-9
    9. Bandera.
    Eztozuez zeuek bandera oial da burdin zarrak gordeten gertaera on batzuen gomutagarri legez? Ag Kr 96. Oialaren arauz neurri abek geitu edo txikitu ditezke. "Enseña". EAEg 21-10-1936, 100. Ire guda-oialari yarraitzen nor azartuko aitaren igarketak entzunda? Zait Sof 146 (v. GUDA-ZAPI). Bear-bearrezko gertatu zitzaien oial edo ikurriña, alkartasunaren irudia. Zait EG 1956 (11-12), 33.
    sense-10
    10. "(L), tente. Itzal-oihal bat emazu hemen, faites un abri à cet endroit" Lh.
    sense-11
    11. Natural, cualidad, aptitud.
    [Bustintza Mañarikoa] saillean denak maitêna zuten, / ain baitzizun oial ona. "Por su buen natural". Or Eus 195.
    sense-12
    12. (Fig.). "Oial garbirik eztiagu orrenganik aterako, de ése no sacaremos cuenta limpia (B)" A EY III 270.
    azpiadiera-12.1
    Nire samiñaldien oiala ez dut egundo zabalduko. 'Yo nunca revelaré mis desgracias'. Zait Sof 66.
    sense-13
    13. Pantalla (de cine). v. ARGI-OIHAL.
    Sarritan [zineko] oialean azaltzen dan baño okerragoa ez al da alkitan gertatzen dana? MAtx Gazt 60. Gelako atea itxitzen ari dira, sala ilundu eta oihala argitzen denean. MEIG I 179. Urrutiko lurralde ederrak kolore bizitan eta oihal zabalagoan. Ib. 181.
    azpisarrera-1
    HAIZE-OIHAL, HANKA-OIHAL, ANTZEZ-OIHAL, HAUR-OIHAL, HAUTS-OIHAL, BULAR-OIHAL, BURU-OIHAL, BURUKO-OIHAL, ELIZ-OIHAL, HERRI-OIHAL, ESKU-OIHAL, ESTAL-OIHAL, ESTALKI-OIHAL, EHUN-OIHAL, IDUN-OIHAL, HIL-OIHAL, IRIN-OIHAL, LEPOKO-OIHAL, LIHO-OIHAL, MAHAI-OIHAL, MASTA-OIHAL, MEZAKO-OIHAL, OIN-OIHAL, SUDUR-OIHAL. v. haize, hanka, antzez-oihal, haur, hauts, bular, buru, eliza, herri, esku, estali, estalki, ehun, idun, hil, irin, lepo, liho, mahai, masta, meza, oin, sudur.
    azpisarrera-2
    ARGI-OIHAL.
    Pantalla (de cine).
    Argi-oihaleko irudi horietako batek besoa luzatzen duenean, makurtu egiten omen gara. MIH 328.
    azpisarrera-3
    ATZE-OIHAL.
    Telón.
    Atze-oiala jaso ta zeru izarratua dager. NEtx Antz 117. Atze-oiala erortzen da berriro. Ib. 120.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Telón de fondo.
    Gero, atze-oihal gisa, [...]. MEIG III 109. Mintzagai usua, [...] euskararen eta euskal literaturaren gerra-aurretikako egoera, gure noraezeko atze-oihala, izan ohi zen. MEIG VII 37.
    azpisarrera-4
    OIHAL-HAGA.
    Mástil de velero.
    Ikusi zuan suaren erdi-erdian ontzi aundibat erretzen, bere oial-aga ta zur puxka guziekin... Lh Yol 46.
    azpisarrera-5
    OIHAL-AURREKO.
    "Avantal, mantala, oial aurrekoa" Lar (v. tbn. Añ).
    azpisarrera-6
    OIHAL-HAUTSI. (En formas no personales del vb.). Cortar (prendas de vestir).
    Badugu etxekandere gaien preparatzeko eskola berezi bat: hor neskatxeri erakasten zaiote josten, oihal-hausten, lisatzen. Herr 6-7-1961 (ap. DRA ).
    azpisarrera-7
    OIHAL-BANASTA (V-gip).
    "Lixibako oialak erabiltzeko otzara" Urkia EEs 1930, 25.
    azpisarrera-8
    OIHAL-BAZTER.
    "Oialbazter (AN, L, BN, S), orillo de paño" A.
    azpisarrera-9
    OIHAL-BEHARRI.
    "(L, BN, S), ganse de serviette" Lh.
    azpisarrera-10
    OIHAL-BEGI.
    "(L), ganse" Lh. Cf. ojal.
    azpisarrera-11
    OIHAL-BURUKO.
    "Penne, partie de la chaîne de la toile, attachée à l'ensouple" Dv. "Parte de la trama de la tela unida al plegador" A (que cita a Salaberry, pero no lo encontramos; su fuente es posiblemente Duvoisin).
    azpisarrera-12
    OIHAL-EHAILE.
    "Barbaricarius, [...] ziriku oihaleháillea, ziriku telagillea" Urt III 262.
    azpisarrera-13
    OIHAL-HEGAZKIN. v. hegazkin.
    azpisarrera-14
    OIHAL-HEGO.
    Alas de vela.
    [Onzia] itsas bazterretik urruti dabillen aldian, aize bizi-aserretuak urratzen diozka gañeko oial-egoak, zur luzeak edo mastak. Mb IArg I 199.
    azpisarrera-15
    OIHALEKO.
    (Niño) de pañales.
    Oraingo umeak ikaragarriro dira aurrera-etorriak. Eta ez prakadunak eta gonadunak bakarrik; oialekoak eurak be bai. Zam EEs 1917, 64.
    azpisarrera-16
    OIHAL-ESTU.
    Cinta. v. OIHAL-IZPI.
    Obispoak eliz jaietan erabilli oi daben antzeko txapela eruatebien, paper zuriagaz egiña! Oial-estu edo zinta gorriakaz apaindurikoa Eguen Donean, da oialtxu baltzagaz Bariakuan... Ag Kr 42.
    azpisarrera-17
    OIHAL-ETXE.
    Tienda (de campaña). v. OIHAL-ETXOLA.
    Oihal etxeak behar dire landatu. Ilhuntzerat doha. Prop 1896, 257. Sar-arazi gintuen herritarrek egina zarokuten oihal-etxe batetarat. Prop 1906, 181.
    azpisarrera-18
    OIHAL-ETXOLA.
    Tienda (de campaña). v. OIHAL-ETXE, OIHAL-TXABOLA.
    Oial-etxolak non muntatu ditutzue? Herr 19-4-1962, 4. Igorri zituen Izraeldarrak bakotxa bere oihal-etxolarat. Othoizlari 54 (1969) 38. Oihal-etxolazko kanpamenduak. BiblE Num 13, 19.
    azpisarrerakoSense-18.1
    Tabernáculo.
    Hamaika zapi, egoitza estaliko duen oihal-etxola eratzeko. BiblE Ex 26, 7.
    azpisarrera-19
    OIHALEZKO.
    azpisarrerakoSense-19.1
    a) (Sal; H (+ oial-); oixalezko V-gip). Ref.: Iz ArOñ; ZMoso 70.
     "Qui est fait de drap ou de toile" H. "Oixalesko frakaak, clase de tela" Iz ArOñ.
    Oihalezko banda bat atxiki behar da eskuetan. CatLav 234 (V 119; tbn. en CrIc 135 oialezko banda). rzai oialezko soñekoa. Mb IArg I 349. Kasaka ta pantaloi / oialezko fiña. Echag 119. Ereman zuen oihalezko egoitzetarat. Jnn SBi 88. Oihalezko zapatak. JE Bur 141n. Mendi-ostatuak, oialezko txosnak. Ag G 179. Franela gañean oialezko gurutze gorri bat izan beza. EAEg 31-5-1937, 1729. Ene oihalezko zakua. Mde EG 1957 (1-2), 49. [Irudiek] janzkiak oihalezkoak zituzten. Judasek, oihalezko sakel bat oratzen zuan. Osk Kurl 191. Etxen eginik oialezko txamarta bat. ZMoso 35. Guk oihalezko zakuño bat aski ginuen. Larre ArtzainE 13.
    v. tbn. ECocin 47. Prop 1888, 150. Prop 1906, 26. Oialezko: Tx B 109. TAg Uzt 178. JAIraz Bizia 86. EG 1959 (1-2), 67. Anab Aprika 37.
    azpisarrerakoSense-19.2
    b) De vela (barco).
    Hanitz itsas-huntzi mila kolorezkoak, [...] oihalezko asko, lurriñezko gehienak. Osk Kurl 124.
    azpisarrera-20
    OIHAL EZKOZTATU.
    Tela encerada.
    Huneki [ezkuareki] egiten dira tortxak, oihal ezkostatiak eta hertskallü mota hanitx. Ip Dial 11 (It ezkoztuak, Ur enzeraubak, Dv tela ezkodunak).
    azpisarrera-21
    OIHAL-FABRIKA.
    Fábrica de paños o tejidos.
    Hau lenazko oihal fabrika baten buruzagi, han berean. JE Bur 197.
    azpisarrera-22
    OIHAL-GAIN.
    "Sobrepaño, oialgaña" Lar.
    azpisarrera-23
    OIHAL-GARBITZAILE.
    "Lavador de paños, oial garbitzallea" Lcc.
    azpisarrera-24
    OIHAL-GARBITZE.
    "Lavadura de paños, oial garbizaitea" Lcc.
    azpisarrerakoSense-24.1
    Abere jatekogiñan [zabiltzaz], / eta ni barriz oial garbitzen. Enb 181. Oial garbitzen arrijan. Laux BBa 72.
    azpisarrera-25
    OIHAL-GOBADA.
    "Enxebe, colada de paños, oial gobada" Lar.
    azpisarrera-26
    OIHAL GORRI.
    azpisarrerakoSense-26.1
    a) "Entrapada, paño carmesí basto, oialgorri bat" Lar. "Ratina, grana menos fina, oialgorria" Ib.
    azpiadiera-1.1
    [Jesusi] gorputz odoldua oial gorrizko mantu zar batekin estali zioten. Lard 455.
    azpisarrerakoSense-26.2
    b) Paño rojo, tela roja.
    harturen du muleta orduan; / hura da oihal gorri makhila buruan. Hb Esk 224. [Zaldia] zumez da egina, eta oihal gorri batez estalia. JE Bur 141n. Len par egitteko jantzi zioten oial gorria kendurik, jantzi zizkioten bere soñekoak eta atera zuten gurutziltzatzera. Inza Azalp 68. Jabeak illezko oial gorria ipiñi zion [txalupari] atzean ta bi aldeetara, kanpotarrak exeritzeko tokian. Anab Poli 91.
    azpisarrera-27
    OIHAL-IRUDI.
    Lienzo.
    Mariaren Sorkunde garbiaren oial-irudia. JBDei 1919, 245.
    azpisarrera-28
    OIHAL-ISATS.
    "Oial-isats, un arbusto grande" A Apend.
    azpisarrera-29
    OIHAL-IZPI.
    Cinta. v. OIHAL-ESTU
    Oihal izpi bat bizkarretik edo gerrian. Hb Egia 64.
    azpisarrera-30
    OIHAL-JOKETAN.
    Haciendo la colada.
    Oial-joketan diarduzula / iturri-lats gardenean. Or Eus 36.
    azpisarrera-31
    OIHAL-KAÑA (Lar; oihalkain Hb).
    "Girón del vestido, pedazo desgarrado, oialkaña" Lar. "Mengajo, girón de la ropa, que va colgando" Ib.
    azpisarrera-32
    OIHAL KURUTXATU.
    "Oihal khürütxatia (S; Foix), gomme adhérente à la toile écrue" Lh.
    azpisarrera-33
    OIHAL LATZ (H; oialatz Lar).
    "Buriel, paño tosco, marrega, oialatza" Lar.
    azpisarrera-34
    OIHAL-LITS.
    "Penne détachée" Dv.
    azpisarrera-35
    OIHAL LUZE (Añ; oialuze Lar).
    "Manteo, oialuzea" Lar (v. tbn. Añ).
    Ezdala ere asko oialuzeak arrastatzea eta jakintegietan anitz ergotizatzea ongi aritaditzeko. Izt Carta a JJMg 25 (se ref. a 'ser manteísta'). Etxe inguruetan iguzkiari zabal-zabala irriz ikusten ziren oihal luze ederrak. HU Zez 67.
    azpisarrera-36
    OIHAL-MERKATARI.
    "Pañero, oialaria, oial merkataria" Lar.
    azpisarrera-37
    OIHAL NABAR (Lar, Hb).
    "Rajeta, raja, paño mezclado de colores" Lar.
    azpisarrera-38
    OIHAL OBRATU.
    "(S; Foix), gomme adhérente à la toile écrue" Lh.
    azpisarrera-39
    OIHAL-ONTZI.
    Barco de vela.
    Oial-ontzi, lurrin-ontzi, / aize-burrunbak jo ditun gisan / batean dute ein irrintzi. Or Eus 397. Beste ontziak, oial-ontzi asko, bazebiltzan ara-onera. Anab Poli 52.
    azpisarrera-40
    OIHAL-SALTZAILE (H (+ oial-)).
    "Marchand de drap ou de toile" H.
    Alkarregaz egoten zirean sarri, oial saltzallea ez besteak. Ag Kr 94.
    azpisarrera-41
    OIHAL-SARE.
    Cortina.
    Geletan jarri dituen oe bigunak, leioetan dauden oial sareak. Ag G 369.
    azpisarrera-42
    OIHAL TRABARI.
    Red, telaraña.
    Ez da sarzen bekatuaren aiztur ta oikur gaistoen oial trabarietan. Mb IArg I 293.
    azpisarrera-43
    OIHAL-TXABOLA.
    Tabernáculo. v. OIHAL-ETXOLA.
    Oial-zerrenda biak oial-txabola bat egingo dabe. Ker Ex 26, 11 (BiblE oihal-etxola).
    azpisarrera-44
    OIHAL URDIN.
    Paño, tela azul. "Palmilla, paño, oial urdiña" Lar.
    [Arraintzaleak] tirain oihal urdinez alaiki jauntziak. Iratz 111. Oial urdiñezko galtza sendoak. [...] Oial urdiñezko txano biribilla. Etxde AlosT 14.
    azpisarrera-45
    OIHAL URDINETAN.
    "En plein air (litt. sous la tente bleue)" Lh.
    Oial-urdiñetan yasan eziñiko euri-yasa. Zait Sof 171 (v. tbn. Plat 84).
    azpisarrera-46
    OIHAL-ZAPI.
    Paño.
    Zauri gañetik kenzen den oial zapiari [...] itsasten zaio zauriko zerbait odol ta materi. Mb IArg I 279.
    azpisarrera-47
    OIHAL-ZARE (G-nav ap. A Apend ).
    Cesto de tela.
    azpisarrera-48
    OIHAL-ZATAR.
    "Trapo, pedazo roto de lienzo, zapi zatarra, oialzatarra" Lar. "Trapo, [...] (G) zapi zatarra, oial zatarra" Añ.
    azpisarrera-49
    OIHAL-ZERRENDA (AN-5vill ap. EI 210 ).
    Konfirmatzera goaitean zergatik eramaiten da oihal xerrenda bat? CatLav 233 (V 118). Gerritik behera dohakon oihal zerrenda xoilaz jauntzia. Prop 1897, 159 (v. tbn. 1907, 180 gerritik beherako oihal zerrenda). [Yauretxola] ederki apaindutako amar oial-zerrendaz egin bear duzu. Ol Ex 26, 1 (Ker oial-zerrenda; Dv erridau, Ur kortiña, Bibl oihalki, BiblE zapi). Esku-oinak oihal-zerrendaz loturik eta aurpegia zapi batez estalirik zituen. BiblE Io 11, 44 (IBe oihal-zerrendaz; Lç lothura, He lokharri, LE benda, Dv, Leon xerrenda).
    azpisarrera-50
    OIHAL-ZORKI.
    Trapo.
    Eskuak oial-zorkiagaz legortuten eioan etxeruntz. Ag Kr 102.
    azpisarrera-51
    OIHAL ZURI.
    azpisarrerakoSense-51.1
    a) Ropa blanca; mantelería. "Ojalsuria, ropa blanca" Deen I 299. v. EHUN ZURI.
    Oihal xuriz estali mahaiñ xume baten gaiñian. Atheka 90. [Armairuan] koka ditezen mihise, atorra, mokanes, hitz batez oihal xuri mota guziak. JE Bur 190. Kutxa beharrena, / andreak oihal xuriz betheko duena. Ox 68. Otharrean amak ezarri oihal xuria hedatu zuen. Barb Piar I 151. Alaitu zitzaidan bihotza mahi luze luzea ikusi nuanean. Oihal zuri zuria, lorontzi ttikiak, [...]. Osk Kurl 85.
    azpisarrerakoSense-51.2
    b) Lienzo, tela blanca.
    [Lurtatu zuten] oial xuri bat aurpegian ezartzen ziotela. Mb IArg II 302. Obirako beharko dituen oial zuri, mirra garbi ta aroma guziak. Mb OtGai III 79. Ezartzen duzu bi kullera irris oihal xuri batean leherrarazteko ilharren eltzera. ECocin 3. Jesus maitearen begitartea oihal xuriz xukhatzera. Dv LEd 13. Etxe-leio guztiak oial zuri ta urdiñez, loraz da landaraz jantzirik. Ag Kr 316 (v. tbn. 47). Kruxpetaño horiek hirriz ari zaizkit, oihal xuri horren erditik. Barb Sup 21. Beronikak nola garbittu zion bidera atera-ta bere aurpegia oial zuri-zuri batekin. Inza Azalp 69. Bildu zuten burutik asi ta gorputz guztia oial zuri berri aietan. Ib. 71. Zaldi bakarrekiko gurdia zan, gañean oial zuria estalgarriz itzalean egoteko. Anab Aprika 27.
    v. tbn. Erkiag BatB 145.
    azpisarrerakoSense-51.3
    c) Vela (de barco).
    Jaso zituen txalopetako oial zuriak. Ag Kr 197. Iguzkipean ugartedia... / Ur zabalean oial zuria... "Una vela". Ldi BB 138.
    v. tbn. Oihal zuri: Lasa Poem 67.

    oihal

    oihal
    << OHOL-ETXE 0 / 0 OIHAN-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper