Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    golde.
    etimologikoa
    Etim. Posiblemente de lat. culter.
    Onom.: Goldaraz. (1200) Arzam 259.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, SP, Lar, Aq 834, Añ, H); golda (V-ger-arr-m-gip, G-nav); kolde (AN-erro); bolda (V-gip) Ref.: A (golde, golda); EI 104; Asp Leiz (goldarteko); Etxba Eib ; Iz ArOñ (bolda), UrrAnz , Als (golda), Ulz ; Caro CEEN 1969, 218; EAEL 139; Elexp Berg (golda); ZestErret .
     Arado. "Otro instrumento que se dice goldea (Vergara, 1566)" Zumalde Munibe 1957, 145s. Tr. Hallamos goldeaz 'con el arado, usando el arado' en Añibarro, Hiribarren (Esk 45), Duvoisin (Lab 329), T. Agirre (Uzt 263), Ibiñagabeitia (Virgil 71), goldez en Tx. Garmendia (BordaB 28) y J. Azpiroz (79), y goldearekin en Larreguy e Ibiñagabeitia (Virgil 86); cf. además golde makurrez 'uomere' en Ibiñagabeitia.
    Bere eskua goldean ezarten. Lç Lc 9, 62 (He, Oteiza, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe golde). Askotan estu oi bearko dau / errelleagaz goldea. Lazarraga 1196r. Uztarriori ezarrizkero, / sufridu bear goldea. Ib. 1196v. Idi bereari goldea. RG A, 42. Goldearen amorekati pot nabarrari. "On baise le soc pour l'amour de la charrue". O Pr 201. Aitzur, golde, bost orzeko. Mb IArg I 211. Atxur, burdiñara ta / golde biurturik [armak] . GavS 33. Goldearekin lanean hari. Lg II 144. Lurra goldeaz landuten ibillirik. Añ GGero 305 (Ax 468 (V 303) golde pikoetan). Goldeari eskua ezarri. Lard 388. Hiru idi pare [...] lau zaldi bertzalde, golde bakhar bati lauzkatuak. Dv Lab 29. Idiek deramate herrestan goldea. Ox 150. Burran bezala sartzen baita hango lur ustelean goldea. Zerb Metsiko 324. Golde gañera makurturik. Or Mi 109. Goldearen eskulekuetan eskuak tinko josita. TAg Uzt 264. Goldearen eskea zala. Etxde JJ 109. Golde makurrez lur astuna irauli. Ibiñ Virgil 105. Goldeari lotzen dena. Ardoy SFran 340. Jardun izan gaituk [...] laiez lurra jiratzen. Gero goldea sortu uan da oni eskerrak. TxGarm BordaB 18. Bazekitela noski burnizko goldeak egiten. MEIG III 46.
    v. tbn. It Fab 101. Izt C 232. Gy 7. Hb Esk 185. NecCart 6. Elzb Po 196. Arb Igand 42. HerVal 242. Ag G 15. ForuAB 115. Lh Yol 29. Altuna 82. MendaroTx 145. Ir YKBiz 185. Eguzk GizAuz 122. Zait Sof 170. Arti MaldanB 213. Erkiag BatB 124. Salav 18. Uzt Sas 74. Berron Kijote 125. Ataño TxanKan 59. Zendoia 17. Albeniz 19. Larre ArtzainE 41. Golda: Gerrika 28.
    azpiadiera-1.1
    (SP, VocBN, Gèze, Dv, H).
    Reja de arado.
    sense-2
    2. (gral.; SP, Dv, H) Ref.: A; Caro CEEN 1969, 218.
     "Lur golde bat" SP (sin trad.). "Arpent" Dv. "Fanega de tierra. Golde bat lur (BNc), trozo de terreno que con una pareja de bueyes se puede labrar en un día" A. "28 áreas" A Apend. Cf. infra GOLDE-LUR.
    Iduzki sartzeko partetik bi golde eta hari daitsikola golde erdi bat iduzki atheratzeko partetik. (1768). SenperEus 72. Golde bat lur bete bageko tokian. Izt C 143. Hobe da gizentzea bi golde ongarriz. Hb Esk 151. Donibane Lohizuko kantoinamenduko goldea da orotarik handiena. Badagokitza 46 ara eta 53 zantiara. Dv Lab 61. Utzi zioen 600 (sei ehun) hektarako eremu bat, hori baita, 2000 (bi mila) golderen ingurua. Prop 1906, 122. Goldeko, onela nastu bear dira. EEs 1916, 270.
    azpisarrera-1
    GOLDE-AITZIN.
    "Goldeaintzin, herrebesa, maladroit" (BN-mix). Premorena 9.
    azpisarrera-2
    GOLDE-AKER (H (+ -kh-); goldakher H). Orejera del arado.
    azpisarrera-3
    GOLDE-AKERTXO (H). Orejera del arado.
    azpisarrera-4
    GOLDEAN; GOLDEN; GOLDAN (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Arando.
    Lohilakateko alhor batean golden ari zen hura. Barb Sup 147. Goldean ari danak. Ir YKBiz 185n. Emen bei-pare batek ez du goldean marka aundirik egingo. TxGarm BordaB 52.
    v. tbn. Zait in MEIG III 108.
    azpisarrera-5
    GOLDE HANDI. "El moderno golda-aundi de anchas vertederas y ruedas de hierro (G-goi)" JMB AEF 1924, 192.
    Lur-lan au golde aundiekin egiten da (golde azpi-arrotzaleak). NekIr 46.
    azpisarrera-6
    GOLDE-ARDATZ. Madera del arado.
    Aurrenik golde-muturra eta golde-ardatz makur aztuna. "Inflexi [...] graue robur aratri". Ibiñ Virgil 73.
    azpisarrera-7
    GOLDE-ARRASTO; GOLDARRASTO. AxN explica hildoa (470) por gold-arrastoa.
    Goldeaz lurra bezala urratu didate bizkarra / goldarrasto luzeak eginez. BiblE Ps 129, 3.
    azpisarrera-8
    GOLDE-ARRO. "Bolda-arrua, surco" Iz ArOñ.
    azpisarrera-9
    GOLDE-HARRO. "Goldearen atzetik lur azpia arrotzeko iru ortzdun tresna (V-gip)" Urkia EEs 1930, 44.
    azpisarrera-10
    GOLDE-ASKA. "(G-to), surco o sulco que se abre en la tierra para la siembra con arado de cuatro púas" A.
    azpisarrera-11
    GOLDE AZPI-HARROTZAILE. v. supra GOLDE HANDI.
    azpisarrera-12
    GOLDE-BELARRI (-beharri BN, S ap. A; H, Foix; goldabeharri Lar, H). "Orejeras, en el arado" Lar. "Maderas laterales del arado" A. "(Pièce de bois latérale de la) charrue, golde beharriak" Foix.
    Golde-belarri, txakur, estukia antzebage kolpatzen ari zen. Or Mi 113.
    azpisarrera-13
    GOLDE-BURDINA (S ap. A; golda-burdin Lh). "Reja del arado" A.
    Golde burdina batzu. HerVal 182.
    azpisarrera-14
    GOLDE-BURU. "Reja del arado" Ond Bac. "Un coldanpuru" (Beriáin, 1820). LexHNav I 94.
    azpisarrera-15
    GOLDE-BUZTAN (Sal, R ap. A; golda-buztan R-vid ap. A Apend). Timón del arado.
    azpisarrera-16
    GOLDE-ENDAITZ (golde-andaitz Lh; golde-andatx Lh). Timón del arado.
    Idiak askaturik / golde-andaitzeti (aga). Or Eus 34.
    azpisarrera-17
    GOLDE-ETXE (golda-etxe V-gip ap. Iz ArOñ 108; goldetxe Izt C 232, H). Madera del arado. "(G), l'ensemble, tout l'appareil qui constitue une charrue" H.
    Golde-etxea autsi zen; zumarra, ta endaitza uztarriarekin deramate. Or Mi 114.
    azpisarrera-18
    GOLDE-GIDER (L, BN ap. A). Timón del arado.
    azpisarrera-19
    GOLDE-IGUN (g.-iruin G-to; goldairun V-gip; boldairun V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (bolda). Timón del arado.
    azpisarrera-20
    GOLDE-LAN. AxN explica golde nabarretan eta golde pikoetan (470) por golde lanetan.
    Oraindik izango dira bost urte, golde-lanik eta uztarik gabe. Ol Gen 45, 6 (Ur ezin goldeatu).
    azpisarrera-21
    GOLDE-LUR (G, B ap. A). Fanega de tierra. "Golde-lurra Gipuzkoan eun sagorrondoren lurra da (G-to)" A. Cf. supra (2).
    Bi golde lur eta erdi. (1768). SenperEus 72. Zenbat hazi erain behar den golde lurrean. Dv Lab 55. Amar golde lur bazeuzkaten lantzeko. Ag G 21. Golde-lur asko zituan zelaiak. Salav 26. Bertanbera utzitako golde-lur gutxi batzu zituen. Ibiñ Virgil 110. Labra-lur onenetatik golde-lur asko saldu zituan. Berron Kijote 32.
    azpisarrera-22
    GOLDE-MIHI. "Golda-miiña, reja de arado. Bolda miiña: 1) la pieza entera de hierro de zur-boldia; 2) la punta separable de la reja de frantzes-boldia" Iz ArOñ.
    azpisarrera-23
    GOLDE-MUTUR. (G-to ap. A; golda-m. G-to, L, BN-baig ap. A).
    a) Reja del arado.
    Itaia eta golde-muturra. JMB ELG 74. Bean okotza okozpe-bage / iduriz golde-muturra. Or Eus 371. Soroa landu golde-muturrarekin. Ibiñ Virgil 89. b) "Deslenguado, picotero [...] (AN-larr)" A EY III 276.
    "Goldemutur" deritzon Urlirenekoak / erretulika asten du neskazâr gaisoak. Or Eus 18. Golde-mutur (mingain-zorrotz) eta goi arro aiek oro. Zait EG 1957 (7-8), 24.
    azpisarrera-24
    GOLDE-ORRAZI. "Bolda-orrasixa, la madera vertical del arado con agujeros para levantar o bajar la punta de la reja" Iz ArOñ.
    azpisarrera-25
    GOLDEPEAN. Bajo el yugo, sujeto al arado.
    Goldepean lurrun-iario dagoen zezena erortzen da. Ibiñ Virgil 104.
    azpisarrera-26
    GOLDE-PIKOETAN. Arando. "Golde pikoetan haritzea" SP (sin trad.).
    Golde nabarretan edo golde-pikoetan [...] gibelat beha dagoela hari denak. Ax 468 (V 303).
    azpisarrera-27
    GOLDE-PIKOI. (H (+ g.-piko)).
    a) Cierto tipo de arado.
    Goldephikoiak eta arhe bat utziak dire. (1749). SenperEus 35. Gehien tokietan ikhusten ditut golde-pikoi batzu lurra axaletik deramatenak. Dv Lab 33. b) "(L-ain), reja del arado" A.
    azpisarrera-28
    GOLDE-PIKOTXA (H). Arado.
    azpisarrera-29
    GOLDE-SOKA (B, L, BN, S). Ref.: A; Lh. "(B), soga de seto que se usa en vez de cadena para sujetar el arado" A. "Chaînette d'attelage de la charrue" Lh.
    azpisarrera-30
    GOLDE-TIMOI. Timón del arado.
    Kurtereari lotzen zaio gurdi-pertika; baita ere golde-timoia. Garm EskL I 124.
    azpisarrera-31
    GOLDE TXIKI (AN-larr). Tipo de arado pequeño. "Arado de una púa" EI 104.
    Lur-lan au [...] geienetan, golde txikiarekin egiten da. NekIr 46.
    azpisarrera-32
    GOLDE-URRATS. Marcha que se lleva al arar.
    Bethiko bere golde-hurratsean, jandarmen ondorat heldu izan zelarik [...] geldiarazten du behi parea. Barb Sup 148.
    azpisarrera-33
    GOLDEZ EGIN. Arar.
    Titok Jerusalengo oru edo lur guzia goldez egin eta aretu zuen. Lard 546.
    azpisarrera-34
    GOLDE-ZOHI.
    a) "Goldazoi (Gc), soga de seto que se usa en vez de cadena para sujetar el arado" A.
    b) "Goldazoi, [...] tepe de arado" Asp Leiz.
    c) "Goldezoiya, la tierra que levanta el arado" Iz To. "Golde-soi, golde-soil, goldeak lurra iraultzean gora botatzen duen lurra" ZestErret.
    azpisarrera-35
    GOLDE-ZULO. Surco.
    Mendi-ganetatti bera datozen erreka-arroak euren [Basaiaunen] gauetako goldaketa-aldietan eineko golda-zuloak ei dire. Akes Ipiñ 31.
    azpisarrera-36
    GOLDE-ZUR (L, BN, S ap. A); GOLDAZUR (SP). Madera del arado.

    golde

    golde
    << GEZUR-ETXE 0 / 0 GUARDA-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper