OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ogi.
tradizioa
Tr. La forma general es ogi; hay un ej. de obi en Ortuzar. En DFrec hay 91 ejs. de ogi.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Volt 103, Mic 8v, SP, Deen I 21, Urt Gram 20, Ht VocGr 395, VP 68v, Lar, Aq 1441, Añ, Izt 22r, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, Lcq 173, H, Zam Voc ), obi (V-ger-m, AN), oi (AN-araq), ugi (AN-gip) Ref.: Bon-Ond 152; A (obi, ogi); Ort Voc (obi); Lrq; Asp Leiz2 (obiasetze); Iz Ulz, IzG (obi), ArOñ (erregaldostu), To , R 292; Echaide Nav 308-309; Etxba Eib (ogixa); EAEL 133; Ibarra Dima 265; Elexp Berg; Gte Erd 289; ZestErret .
Pan. "Panem, ogi" (voc. de Aimery Picaud, s. XII) TAV 2.2.12. "Ogea, broyt (pan)" (voc. de Arnold von Harff, finales del s. XV) Ib. 2.2.18 (v. tbn. ogi en el voc de Marineo Sículo, ib. 3.2.4). "No falta de comer un pedaço ogia" (1536). Ib. 3.1.15, 102. "Ogi berria, pain frais, et pain fait avec du froment nouveau. Ogi zaharra, idorra, elkhorra, pain vieux, sec, dur. [...] Ogia orhatzea, pétrir le pain. Ogia laberatzea, enfourner la pâte de pain" H. "Ogíe artzí de, se ha levantado el pan; ogíe artzítzen dauket; ogíe érre, cocer el pan; ogíe kozkortuik dagó, está duro el pan;[...] gu ogi-éki kontént" Iz Ulz. "Ogi au erregaldostu ein da, baltzittu erre baarik" Iz ArOñ (s.v. erregaldostu). "Nai nizun ógia nási ta eztiezt al ekuntu, quería (yo) amasar el pan" Iz R 292. "Ogie esarri, lebadureas eta uras masea itea eta gero astindu arte tapaute berotan egotea. Iru ordu inguru egoten da esarrite" Ibarra Dima 265. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
Lur[r]ak dak[a]r og[ia] / zotzak ardan bustia. PaterN 2s (Cf. A EY IV 7: lurrak dakar ogia, txotxak ardo txuria (G-goi)). Baldin Iainkoaren Semea bahaiz, errak harri hauk ogi egin ditezen. Mt 4, 3. Putxeak ogi baga ipirdira dau bidea. RS 247. Ogi gogorrari agin zorrotza. Ib. 539 (tbn. en O Pr 348 y Etxba Eib). Itxian ogia ezin jan, eta Arangurenen artoa. RIs 48. Athariko probeari / hauts diozok ogia. EZ Eliç 115. Ogia laberatzean motz edo adardun egiten da. O Pr 344. Haz nezak egunko aragiaz, atzoko ogiaz, eta xazko arnoaz. Ib. 213. Ogia behar baita ian iaki suerte guziekin. SP Phil 91. Eztizut eskietan ogi komunik, persona laikoer eman denik. Tt Arima 99. Ene jana ta ene edana, urarekin ogia. Acto 320. Sakramentuan estago ogiaren eta ardoaren sustanziarik. El 73. Ogi ausiki bat. Lg I 349. Txakur gosiak, ogija ames. Mg PAb 122. Beteten dabee sabela ogi beratu ta ondo koipetuz. Ib. 130. Millisketan dabe ogi gana, ta [...] ogia botetan deutse txakurrari. LoraS 78. Ematen ere ziozkan ogi biguñ ta okela zatitxoak. VMg 20. Jósten, errokan, ógi ta lixua egíten, [...]. LE Prog 118. Ogi ta gazna mahañilat. Etch 332. Arto-zaiez egindako ogia. It Fab 257. Jaten badu ogi altxatua, [...]. Dv Ex 12, 15 (Urt legamiarekiko ogia, BiblE legamidun ogia). [Ixurazu] salda ogiaren trenpatzeko. ECocin 3. Ogirik beltzena janharitzat. Laph 37 (v. tbn. 199 pobren ogia). Ogi latz gogor artatik apur bat aoan maskatu. Arr GB 24. Beroak erre arazten du ogia. Prop 1881, 112. Garizko ogia eta matseko ardaoa. Itz Azald 156 (v. tbn. Berron Kijote 48 ogia gari-zurizkoa). San Tomaseko feriya / txorixua ta ogiya. Alz STFer 116. Zekaleagaz egindako ogia. Ag AL 55. Kiskalduko gera sopako ogiya bezela. Iraola 86. Arto lizuna edo ogi legorra jan. Ag G 123. Saski bat ogi zeramala. Or SCruz 81. Urte a ezurtea zan ogitan. "Estéril de pan" . Or Tormes 83. Ardoa eta hogi eta gasna. Zub 22. Bere karroa ogi bero beroz betherik. Barb Leg 66. Ogi pitta bat dut mokanesaren buruan hartua, ene etxean erakusteko zuen ogia zein den xuria. Ib. 23. [Arrañak] ogi aokadeagaz iges egittian alkar jo ta ogija galdu. Otx 137. Amar labealdi ogi. Or Eus 107. Aragi zerra bat eman zioten ogi tartean jarrita. Etxde JJ 159. Zestokada ogia ekarri eban makala! Bilbao IpuiB 162. Ogia uts-utsik mausta-mausta jatia. SM Zirik 41. Ai, Azentzi, besteren saltsetan ezta ogirik busti bear. NEtx Antz 76. San Juan eurigabea, urtea ogi gabea. And AUzta 102 (cf. ogitsu). Gauza bat da predikatzea, eta beste bat oso diferentea ogia ematea. Arti Tobera 277. Irinik hoberenarekin egin orea ere ez da ogia, labean axala egin artean. Xa Odol 58. Txekorrak gizendu bear / ogi-truke emateko. Uzt Sas 76 (v. tbn. Egiat 199 ardu ta ogi trüküz emaiten). Ogi ta gasna manatuz pinta bat arnorekin. Larre ArtzainE 134. Laborea da jakia ez dena eta jakiarekin jaten dena (ogia, taloa edo antzekoak). MEIG II 108.
azpiadiera-1.1
Eserita jan ditu / libra ta erdi ogi. Xe 207. Ogiz lau libra, iru pinta ardo, / bakaillo-azal bi. Or Eus 416. Gutxienez libra bat ogi jaten omen zuan. Uzt Sas 340.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de comp.).
Begira litezen ogi altxagarritik. Mt 16, 12 (Dv ogi altxagarri, Ol, Ir YKBiz 235 ogi-orantza, Ker ogi-legamiñ, BiblE ogi-lemami ). Jarririk dü etxen ogi jaten. Egiat 225 (tbn. ogi-jaten en Or Eus 368). Noiz ta non eman zinidan niri zuk ogi gauzarik? VMg 3. Nere bizkarrean daramadala ogi zorroa. Ib. 35. [Okin gaisoak] irteten dirala alduen tokira ogi saltzera. AA II 51. Agiñak geroago eta azkarrago ditu. Aren ogi txikitzea! Apaol 119. Aberatsaren maitik jausten ziran ogi-ondarrak jan. Itz Azald 40. Asi zan ale (garaun), urun eta ogi-saleroskuntzan. Kk Ab I 75s. Krakadarentzat behar nituzken bi ogi-olaten bilha. Barb Sup 157. Edegi neban neure ogi-zerua, ta [...] artu neban olata bat. "Mi paraíso panal" . Or Tormes 45 (ref. al arcaz del pan). Janari-zorrak eta ogi-zorrak zurituteko. Erkiag Arran 114.
azpiadiera-1.2.1
(Comp. copulativo).
Ogi-ezkaluak artuta, bedeinkatu zituen, ikasleai eman ziezten. Lard 405. Naigo duzu gose dagonari ematen zaion ogi-okela. Or Mi 135.
azpiadiera-1.3
(Como segundo miembro de comp.).
Ez dute yan nahiko eskaile ogia, / irabaz badukete bere yanaria. Hb Esk 88. Gaztaña txikolen batzuk, sagar txatxarren bat, intxaurren batzuk, tremes-ogi zatiren bat... Kk Ab I 61.
azpiadiera-1.4
(Fig.).
Ikhas dezagun nardaduretan eta tentazionetan frogaturikako debozione sendoago baten ogi idorretik eta sailletik iaten. SP Phil 497 (He 503 ogi idorretik eta zailletik). Iauna, egizu ogi bat ene nigarrez, eta ogi hartzaz, othoi ardura, ardura bazka nezazu. Tt Onsa 46. Ene izpiritu xumea eztela gai ogi osoaren Eskual-herriko mahainean presentatzeko. ES 194. Haz nazazü, Jauna, negarraren ogiaz, eta nigarrak bere doian edan erazi zadatzü. Mst I 21, 6 (SP, Ch, Ip nigarrezko ogi, Ol negar-ogi, Pi negarrezko ogi; v. tbn. nigarrezko ogia en Brtc 79). Jainkoaren hitzaren ogia txikitu bageaz, [...] goseak hilzen daude asko ta asko. Lar Carta a Mb 278 (v. tbn. Jainkoaren hitzaren ogia en Jaur 397). Jangoikoaren esanak egiten ez dituena, [...] sarzen da mundu beraren ogi gogorrean. Mb IArg I 162. Jangoikuaren berbiaren ogi ederra zabaldurik. Mg CO III. [Gizon ollakoiak] ezertan ez oi due iduki etxeko ogi ederra, eta kanpoan gogotik jango due arto urdindua ere. AA II 100 (ref. a la propia esposa). Nik ipiñi nituan nere Elizan zuri Sakramentuak eta nere itzaren ogia emateko eskudunak. AA III 461s. [Atzerrira] joaten diranean ikusten dute zeñen garratza dan kanpoko ogia. Zab Gabon 66. Kharats bazen desterrüzkü [sic] ogi hori, eztitzen zian Jesüs haurraren presentziak. Ip Hil 127. Au dik ogia / idurimenak; au, edaria! Ldi UO 46. Gaztetzaro-ogitik yakide ninduken / onen onginaia ezpaituk siñisten. 'El pan de juventud' . Ldi BB 82. Bazka dezagun bein-betirako gogo euskeltzalea egiaren ogiz eta ardoz. Ldi IL 52. Biotzeko argi zaitudan Iainkoa, ta nere animaren barneko ogi. Or Aitork 26.
azpiadiera-1.4.1
" Ogi bezanbat gazta izan din (Sal), has tenido tantos quesos como panes. Quiere decir: tú hablas mal de otro, otro habla mal de ti" A.
Ez beti gazta ta ogi. RS 502. Ogi bezanbat gazna nahi luke. O Pr 346. Agintzen zaioteneko / aboro gasna ogi baiño, / yauzten dire berehala. Gy 57. Bere xixtima batzuek ogi baino gasna gehiago hitzemaiten dute, eta biziki abantail guti emaiten. Herr 9-7-1959, 1 (v. tbn. ogi baino gasna gehiago hitz eman en Herr 17-1-1963, 3).
azpiadiera-1.4.2
Ez ote da obe izango pake-pakean etxean egotea or munduan zear joatea baiño gari-gabeko ogi billa? "A buscar pan de trastrigo" . Berron Kijote 87.
sense-2
2. (AN, L, BN, S; SP, Urt IV 417, Gèze, Lcq 173, Dv, H, VocB ) Ref.: Alth Bot 8; A; Lrq; EAEL 76; Gte Erd 99 .
Trigo; cosecha de trigo, campo de trigo. "Blé, froment. Ogiak, les blés, panes del campo" SP. "Moisson, ogi, uztak " Gèze 340. "La planta de trigo" VocB . " Ezta ogirik neke gaberik (S), no hay trigo sin fatiga" A. Tr. Propio de la tradición septentrional, se encuentra tbn. en un texto alto-navarro del s. XVII y en Echenique.
Ogirik eztakusat biltzen hazi erein gaberik. E 13. Ethor zedin haren etsaia, eta erein zezan hiraka ogi artean. Mt 13, 25 (He, Dv, Echn, Leon, TB, Ip ogi; EvAN, Hual, Samper, IBk, BiblE gari). Ehun neurri ogi. Lc 16, 7. Ezpal eta garba ogiak / geure eskuz billzera. EZ Eliç 276. Laborariak bere elgian, bere ogia edo artoa urte batian galzen dianian. Tt Onsa 69. Dozena bat errugo ogi eta baba. CartVera 265. Ogiak ogia daroku / bere denboran ekhartzen; / bañan erein ezten lekhutik / sekulan ezta ilkhitzen. 206. Lakha bat ogi kornadu batean. He Apoc 6, 6 (Ip, Echn bi libera ogi). Etxeko lau erregu ogi, borz zaku ogi ekarririk. HerVal 242. Biltzen du artho, ogi, bai belhar neguko. Hb Esk 92. Landan, artho eta ogi hautak heldu dire. Hb Egia 132. Ogi zohiaren lastoa, ala ogi burutu-gabearena othe laizteke goriago bazkatzat? Dv Lab 120. Urthe batez arthoa eginez eta bertzean ogia. Ib. 82. Ogietako belhar gaixtoak khentzea. Ib. 206. Bazabilan Jesus larunbat batez ogi batzuetan. Echn Mt 12, 1 (TB ogietan gaindi). Ogia bil zazue nere granerora. Ib. 13,30 (TB, EvL, Dv, SalabBN, Ip, Leon ogia; Hual, Samper garia). Bethiereko urite batzuengatik, mendietako jendek etzuten ez ogirik ez arthorik. Prop 1892, 57. Ogiek bakotxarena bere aldian behar baitute sarthu aro deno. JE Bur 164. Ogiak eskuz oraino jotzen ziren denboran. Barb Sup 98. [Alhorrak] ogi urhezkoz estaliak. Ib. 141. [Xolomak] ogietan desmasia handiak egiten dituelako. Dass-Eliss GH 1924, 467. Alhorrak xuri, ogiak zorhi. Ox 69. Erein ogiko hazi garbia. Ib. 122. Ogia erein eta jo. Etcham 165. Ogiak meta batean ezarririk, su eman zioten. Eta su harekin, ogi guziak bihitu ziren. Barb Leg 60. Xaberrik zuen eihera baten arrandan ezartzeko. Zonbatetan? Ehun eta hogoi ogi gaitzurutan. Ardoy SFran 80. Ogi piska bat, irina eta / artotik berriz lau zaku. Mattin 37. Basa Jaunak / ogi eta bihien üztatzen / zeikün guri ikhasazi. Casve SGrazi 52. Ikusiz Nafarroako ogi edo garia landetan. Larre ArtzainE 303.
v. tbn. Ax 75 (V 50). Urt Gen 42, 2. Egiat 190. Elsb Fram 82. ArmUs 1893, 28. Iratz 151. Zerb IxtS 28. Lf Murtuts 8. JEtchep 46. GAlm 1960, 46. Gatxitegi Laborantza 67.
azpiadiera-2.1
(Como primer miembro de comp.). " Ogi alde eder bat, una buena cosecha de trigo" Lander (ap. DRA ).
Bera iarten itots-emaiten, / ber' ereiten, ber' ogi epaiten. O Po 51. Ogi jotzen hari dena ere bai, hartan parte izateko. He 1 Cor 9, 10 (v. tbn. ogi jotzen ari en Bibl 1 Cor 9, 9, Barb Leg 60 y Xikito 2). Ogi saltzetik Josepek bildu zuen lekhu hekietako diru guzia. Dv Gen 47, 14 (Bibl bihiaren ordain, BiblE gari truke ). Etzeko emazteki athalzaina, ogi garbitzen hari zelarik, lohakartu zen. Dv 2 Sam 4, 5. Ogi-leku da hemen ere zelaia. JE Ber 24. Ogi biltzen ikusi zituzten bide bazterreko landa batean. Zerb IxtS 50. Ama aldean, ogi lerro batzuetan jarria. Zerb Azk 25. Laborari batek erosi baitu ogi-berexteko tresna. GAlm 1960, 45.
sense-3
3. Pieza de pan. " Ogi luxea, litt., petit pain long, petit pain de forme longue, étroite, plus ou moins contourné sur lui-même, que l'on cuit dans une fournée de ménage, pour en régaler les enfants" H. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Har zitzan Iesusek ogiak, eta graziak rendaturik parti zietzén diszipuluei. Io 6, 11 (He, TB, LE, BiblE ogiak ). Eztiagu hemen borz ogi eta bi arrain baizen. Mt 14, 17 (Echn bortz ogi ). Ogi bat zaio aitziñera / ohorezki zerbitzatzen. 112. Ogiak ere baziran iru, bakotxa lau librakoa. Acto 221. Egizu lehenik enetzat ogi xume bat. Lg I 349s. Artu zuan bere eskuetan ogi bat, bedeikatu zuan ogia. Ub 87 (v. tbn. en Mb IArg I 388, UskLiB 89 ogi bat ). Bialduten deutsazu [...] ogi erdija basora. fB Ic I 70. Lau kuartoko ogia. It Fab 169. Su-auts-azpian erretako ogiak prestatu. Lard 18. Gaur ogi asko biar ditu jarri maian. Bv AsL 38. Igarotzen du garizuma ogi-erdi batekin. Ib. 83. Ogi bat bazan bere sarri emotea. AB AmaE 296. [Ethorri zitzaioten] bele bat ogi bat osoa mokoan. Jnn SBi 116. Librako ogiyakin. Iraola 93. Zeinbat ogi txiki, ardo ta sagardo. A Ardi 66s. Ogiak apurtuten mai zapi txarpil batzuetara. Or Tormes 47. Tori ogi bat, botill bat ardo / eta lakari bat baba. Tx B II 135. Bere ogi alimaletik koskoa doi-doia gelditzen zitzaion. Barb Leg 139. Neure agiñak zatiuko leuke / ogi andi bat osorik. Or Eus 111 (v. tbn. Ag Kr 48 ogi andi bat). Berreun denarioko ogia erosiko dugu. Ir YKBiz 209. Ogi bakar batekin / zitun janaritu. Lek SClar 128. Oramaian zeuden tremesak eta ogiak erreta. And AUzta 105. Ogi aundi borobil [bat] . Anab Aprika 79. Ogi osoa jan omen zuan. Uzt Sas 341. Ogi biribil bat, ogi opil olioz (busti) bat eta talo bat. Bibl Ex 29, 23 (Dv ogi zathi bat, Ur ope bat, Ol, Ker, BiblE opil bat ). Ogei ta amar ogi bina kilokoak ekartzeko. BBarand 101. Eskuko zorruan ogi aundi bi sartu eustezan. Gerrika 121.
v. tbn. Tt Arima 98. Bp II 74. Etch 618. Brtc 189. LE Ong 24r. Zav Fab RIEV 1909, 35. MarIl 75. HerVal 238. Laph 160. Prop 1881, 112. Zby RIEV 1908, 208. Aran SIgn 82. Azc PB 188. JanEd II 140. JE Ber 24. Inza Azalp 60. Otx 141. Zerb Azk 103. Bilbao IpuiB 162. SM Zirik 41. Berron Kijote 203.
azpiadiera-3.1
" Ogi (AN-gip), llaman así al pan de seis libras" Garbiz Lezo 33.
sense-4
4. (S ap. Lrq ; Lar, H).
Alimento, sustento. "(Los) duelos con pan son menos, illa obira, bizia sarera; proguak ogiaz eztira proguak " Lar. "4. pain, nourriture quotidienne. Bere ogiaren irabazteko ere ezta, il n'est pas homme même à gagner son pain; 5. pain, subsistance. Ene lanetik athera behar dut ene eta ene haurren ogia " H.
Gorputzaren ogia da, zer-ere bizitzeko bianda eta bestimenda behar baita. Mat 82. Bere ogia bortaz borta galdatu. Tt Arima 66. Kristiak Jinkoaren hitzaz haz ditzen, zoin baita haren haurren ogia eta Zelüko bazka haien Salbatzeko. Bp I 18. [Hazten zuen] bere ogitik eta bere edaritik. Lg I 306. [Jinkuari] galdegiten daukogü Ogia, erran nahi da arimako eta gorphützeko hazkürria. CatLan 71. Zer egin ez darue ogi edo diruba irabazi gura ditubenak? Mg CO 94 (v. tbn. ogia irabazi en fB Ic II 279, Astar II 79, Bordel 34, Gy 290, Lard 514, Darthayet Manuel 346, Apaol 113, Azc PB 321, Ag Kr 97, Urruz Zer 97, Ayerb EEs 1915, 259, GMant Goi 29, Kk Ab II 184, Enb 195, Etcham 31, ABar Goi 49, TAg Uzt 196, Erkiag BatB 23, BEnb NereA 52, Alzola Atalak 68, NEtx LBB 311, Uzt Sas 325, Mattin 114). Ez da nere eztarritik lapur ogirik igaroko. VMg 28. Ara nola ogi bage, edo bere mantenu bage ezin gorputza bizi ditekean. Gco I 426. Gure ogia ta dirua bere eskuetan. Dh 228. Trabája ez ogi, akabatzen denagátik, baizik dirauenagátik betiróko bizitzan. LE Io 6, 27 (Ol, Or ogi;bianda, Ker, IBk, BiblE janari). Ogijaren izenian aituten da [...] nai beste edozeinbere janari eta edari. Aituten bere da erropa edo soñekua, bizi lekuba, [...]. Astar II 260. [Arrebak] eramaiten beitzeitan ogia esküti. Etch 174. Egun bakoitxak ditazut emaiten / bere ogia. Arch Fab 227. Alferkeriak ezin sorraraz ogia. Hb Esk 166 (v. tbn. 184). Goseteak artuta, ogi-eske. Lard 213 (v. tbn. Altuna 23 ogi-eske). Zure eskütik nahi nikezü bizi nizano ogia. ChantP 76 (tbn. en Mde HaurB 67). Bertsoak ez dirate ematen ogirik. AB AmaE 398. [Andre hoik] beren buruak lehen jin jabe tzarrei sal litzazkete, ogi truk. HU Zez 105. Berorregaz ezkontzen bada, ogia izango dau. Ag Kr 124. Umexurxaren ogi-eskasa / zian ordukotz gogoan. Ox 55. Kopetako izerdiaren gostuz janen duk hire ogia. Zerb IxtS 10. Basalde baitan galduta, ogirik gabe ta ortozik. Zait Sof 115. Bizia, arnasa, ogia... Zer ez / zera Zu, Jainko, guretzat? SMitx Aranz 178. Mendiak eta basoak ondo zaitzen ditun erriak izango ditu ura ta ogia. Munita 136. Bost mutilletatik iru Ameriketara joan ziran ogibilla. Etxde JJ 68 (v. tbn. Erkiag BatB 166, Uzt Sas 162 ogiaren billa). Etxeko ogia, sendiaren poza, [...] orra zer dan arrantzalearen arloa. Erkiag Arran 116. Jakitiak ezteu ogirik jaten. Osk Kurl 116. Zu jaio ziñan etxean bere / ez dozu ogi-faltarik. BEnb NereA 180. Ogi bako egunik be ez eban euki. Alzola Atalak 87. Hamabortz bat egunez gainerat / dugu ogi eskasia. Mattin 36. Ogia galdez, biziaren irriskuan. Xa Odol 174. [Gaurko Estatuak] ogia --lehorra badere--, jakitea, lasaitasuna ematen dizkigu. MEIG I 150.
azpiadiera-4.1
(Para expresar la existencia, vida o situación de algo). " Ogirik ez nahi, perdre le goût du pain, mourir" Hb GH 1929, 91.
Dohatsu duk Iainkoaren resumán ogi ianen duena. Lc 14, 15 (He, Oteiza, Brunet ogia jan, Leon mahainean jarri, BiblE otorduan parte hartu; tbn. en Ir YKBiz 295 ogia yan ). Zematuok ogien jala. "Los amenazados comedores de pan" . RS 23. Mehatxatoek oraño jaten dute ogia. Volt 231. Luziferren ogia, [...] izanen dela sekulakotz labe gorri hartan, zure ogia. Tt Onsa 84. [Bergarako danzari koplariak] probadu bedi nolakoa dan infernuko ogia. Acto 239. Dohatsu damu eta lazerietan direnak, bere ogia nigarretan yaten dutenak, [...]. (Mt 5, 4-5). Lg II 145 (He nigarrez daudezenak ). Amaika alper ogia jaten / badago emen lurrian. Urruz Urz 43. Apezak eta neskak ez omen dakite urrengo urten ogia non yanen, esaera zarrak dionez. Or Mi 51. Alperraguak mantentzen ditu / artuak edo ogiyak. Tx B I 269. Amaika alper aundik / jaten du ogiya. Uzt Auspoa 22, 107. Bere zaldiari arretaz kontu-egiteko esan zion ostalariari, izan ere munduan ez zan beste bat aiñ onik, ogia jaten zuanik. "Era la mejor pieza que comía pan en el mundo" . Berron Kijote 46.
azpiadiera-4.2
(Para expresar lo cotidiano).
Ene gauazko eta egunazko ogia, nigarrak izan ziren. Ax 502 (V 324; tbn. en Mg CO 37 ogija ). Gau ta egun ogi biurtu zaizkidan malkoak. (Ps 41, 4). Or Aitork 389 (Dv nigarrak ditut ogitzat, Ol nire ogia neronen malkoak dira, Ker nigar-malkoak dira nire ogi, BiblE malkoak ditut janari ).
azpiadiera-4.3
(Como primer miembro de comp.).
An zuen mai ta ogi-janari ta jaki guzia zen eremu-mendia ta mendiko ezkurra. Mb IArg I 162. Joan jakoz gaur ogi bildurrak. AB AmaE 323 (se ref. a una persona a la que le ha tocado la lotería). [Arrantzaleak] diru-aldi dabenean be, ogi zorrak kitutu ta praka-jaka mengel batzuk egin ezkero, [...]. Ag Kr 45. Gosetzen zanari etzitzaion debekatzen ogi-amesa, ta egarritzen zanak an izaten zuan ur-txangilla. Ag G 24. I, gizatxar alper ogi-yalea az. Billatu egik nagosi on bat. "Tú, bellaco y gallofero eres" . Or Tormes 63.
azpiadiera-4.3.1
(Comp. copulativo).
Onezkero etxên daudela / ogi-mâiak atondurik. Or Eus 225.
sense-5
5. (H).
Pan eucarístico; hostia. Tr. De uso general.
Ezen gu baikara anhitz, ogi bat gara eta gorputz bat: zeren guziak ogi batetan partizipant baikara. 1 Cor 10, 17 (He ogi ). Ni naiz ogi bizia zerutik iautsi naizena. Io 6, 51 (Dv, BiblE ogi bizia; v. tbn. ogi bizi en Harb 280, SP Imit IV 2, 3, Gç 125, Cb Eg III 232, Monho 136, Lard 401, Ir YKBiz 220, Inza Azalp 144, Gazt MusIx 221). Ogi proposizionekoak, ziraden hamabi ogi aste oroz tenplean [...] presentatzen ziradenik. Decl ã 5r. Ogi konsagratua / arimako sustentua. MPortal 1s. Arimaren ianharitzat / Aiñgeruen ogia. Arg DevB 201 (v. tbn. a(i)ngeruen ogi en EZ Man I 19, Mat 264, SP Imit III 14, 1, Gç 111, Ch IV 11, 4, Mst III 14, 1, Mb IArg I 271, Cb Eg II 138, Brtc 71, Monho 138, Mg CC 119, Añ EL1 175, AA I 463, Jaur 191, UskLiB 106, Dv LEd 245, Bv AsL 82, Zby RIEV 1908, 210). Ogi, substantziaz goragokoa, urrikal gakizkitzu. 126. Ogi dibinoa izan zen zathitu / mahain saindu huntan. Ib. 124. Ezpaitzen permis ogi sakratu eta sanktifikaturik iatera, iaun aphezer baizi. Tt Arima 99. Hostia, zeña dan legamia bageko ogia. OA 44s. Jan zituen ofrendako ogiak. He Mt 12, 4. Lebami gabeko ogien lehenbiziko egunean. He Mc 14, 12 (v. OGI-HIL). Sazerdoteak, ostien edo ogien geñen erraten dituen konsagrazioko [itzak] . OrorbSerm 101. Graziaren bizitza dakarren ogia da Aldareko Sakramentua. Mb IArg I 271. Zeruko ogi bethierekoa eta bizitzea ematen duena. Lg II 165 (v. tbn. zeruko ogi en Mat 268, SP Phil 468, Gç 124, Arg DevB 54, Brtc 31, Añ EL1 174 (zeruzko), Astar II 231, MarIl 57, Ir YKBiz 215, Etxde JJ 221, NEtx LBB 267). Kanbiatzen düte ogia Jesü-Kristoren gorphützera, eta arnua haren odolera. CatLan 130. Ogi Jangoikozko, Sakramentu aldarakoan ematen [dana] . Mg CC 219. Jesus artzain, Jesus ogi. Monho 138. Ogi ta ardoaren sakrifizioa. AA I 494. Kristoren gorputz eta odol benetakua ogi eta ardauaren anz edo irudipian. Astar II 207. Nik munduagatik emango dedan ogia, nere aragia dala. Lard 402. Ogi jaungoikoari belaunbiko jarri yakon mandoa ta ezin izan eutsoen eragin ezer artu, alik eta zeruko Ogia bere aurretik kendu eben arte. Belaus Andoni 14s. Eukaristiako ogi-deuna. Inza Azalp 144. Zeruko Jauna ogi biurturik. Etxde JJ 231.
azpiadiera-5.1
(Como primer miembro de comp.). "La frase tomada del ms. de Otxandiano, p. 91, Eleizarako ogi-argiak, 'el pan y la luz destinados a la Iglesia'" A Morf 398.
Ezen egiazki ezagutzen dute bere Jauna ogi hautstean. SP Imit IV 14, 2 (Ol ogi-puskatzean; Ch, Mst, Ip ogiaren haustean ). Mana Aldareko Sakramentuko ogiaren ainzur-itzala da, ta ogi-itzalak edo manak ematen [ziezten indarrak] . Mb IArg I 271. Yesusek ogi-bedeinkatze arekin ogi ura bere aragi egin ta yatera eman [zien] . Ir YKBiz 529n (v. tbn. 530 ogi-austean ).
azpiadiera-5.2
(Como segundo miembro de comp.).
Angeru ogia / da gizonarentzat. EL2 184s. Aittagureko itz auetan Zeru-ogi edo Eukaristiko ogia bakarrik adittu bear [zan] . Inza Azalp 142. Zeruko Ogi bizi, guri bizia emateko zerutik jetxi zan Jesus-ogia. Ib. 144. Neu naz, ba, Gotzon-ogia. Enb 98. Apeza urbildu zen Ebanjelio-ogiz agoa ezotzeko. Or Mi 147. Opari-Ogia zuri. 'Hostia Santa' . Or Eus 229. Ni naiz bizi-ogia. Ir YKBiz 220.
azpisarrera-1
AURRE-OGI, ETXE OGI, GARAGARREZKO OGI, ITSAS-OGI, LAUKO OGI. v. aurrogi, etxe, garagar, itsas ogi, lauko.
azpisarrera-2
EGUNEROKO OGI, EGUNEKO OGI, EGUNEANGO OGI. "Iguzu egun eguneroko ogia, donnez-nous aujourd'hui (Seigneur), le pain de chaque jour" H.
Gure eguneko ogia iguk egun. Mt 6, 11 (He, Ur (G), Samper egunoroko ogia, TB eguneko ogia, SalabBN egunian eguneko ogia, Echn eguneroko ogia, Hual egunorozko ogia; Leon hazkurrizko ogia, Ker, BiblE egun (h)onetako ogia; tbn. en Ber Trat 92r, Tt Onsa 180, El 5, CatLan 12, CatAe 4, CatSal 5, Mdg 159 egunorozko ogia; Mat 89, Gç 37, Bp I 41, FPrS 21, Mg PAb 157, UskLiB 13, CatS 14, CatR 5, CatLuz 3, Arb Igand 203, CatJauf 2 eguneko ogia; CatB 10, CatBurg 4, Ub 81, Gco I 422, Legaz 5, KIkV 46, KIkG 30, ArgiDL 13, Inza Azalp 143, Ir YKBiz 269, Osk Kurl 56, NEtx LBB 169 eguneroko ogia; Cb CatV 33, Mg PAb 159, CatAnz2 3 eguneango ogia; OA 1, Iraz 3, Añ CatAN 3, Lard 383 egunoroko ogia; Monho 72 egungo ogia; CatUlz 3 egunerozko ogie, Astar II 249, CatBus 4, CatLlo 4 egunian eguniango ogia; Bet 4, Cap (ed.1893) 4, Zubia 168, Urqz 31, Arz 20s, Itz Azald 65 egunean eguneango ogia, Jaur 190 egunean eguneko ogia ). Egun-oroko ogiak esan nai du egunean eguneko jan-edana, ta bizitzeko behar dan guzia. Ub 161. Egunoroko ogia gorputzarenzat bezela, egunoroko ogi edo alimentu espirituala animarenzat bear [degu] . Gco I 424. Gure eguneroko ogia Eukaristia da... Inza Azalp 143.
azpisarrerakoSense-2.1
(Para expresar lo cotidiano, lo diario).
[Etxe neskameak] illiti ta berzunak / dizkiz aurtigitzen, / nere bizkar ezurrak / asko minberatzen. / Au da ematen didan / egueneko [sic] ogia. Mg ( in VMg 107 (tbn en. Zav Fab RIEV 1907, 537 eguneko ogia ) ). Jesu Kristoren Pasiño Santua izan bedi eguneango ogia. LoraS 158. Jolas danen artean, au [zinea] izango baita zure eguneroko ogia. MAtx Gazt 59. An denboraldi bat pasa genduan, instruzioak egiñez eta ikasiz jo ta ke. Ori eguneroko ogia bezela zan guretzat. AZink 110. Onakuak eta txarraguak entzutia eguneroko ogia zan. Gerrika 92. Gure arimaren eguneroko --edo asteroko-- ogia [dugu zinema] . MEIG I 123.
v. tbn. Ayesta 126.
azpisarrerakoSense-2.2
Alimento, sustento.
Lantegi balioso onetatik egunoroko ogia eta alogera ateratzen zituztela. Izt C 67. Mündiaz gütietsirik, egüneko ogia bere lanaz irabazten zielarik. Ip Hil 133. Familiari egunean eguneko ogia ezin emanez lanak. Ox 202. Zelan irabaziko eban orain eguneroko ogia? Zelan bizimodua atara? Bilbao IpuiB 27. Etxez-etxe zabilan, egunean eguneko ogiaren eske. JEtchep 34. Gizonezkoak eguneroko ogia ekarri bear du etxera. MAtx Gazt 14. Nekazaritzan irabazi dau eguneroko ogia. Alzola Atalak 115. Eguneroko ogia, kostata irabazten da. EZBB I 88. Biarretik eta lurretik urten biar eban eguneroko ogiak. Gerrika 146.
v. tbn. Egunean eguneko ogia: Laph 170. JE Bur 200. Eguneroko ogia: Itz Azald 115. Urruz Zer 32. Akes Ipiñ 22. NEtx LBB 8. Egunoroko ogia: BEnb NereA 100. Eguneango ogi: Zait Sof 144.
azpisarrera-3
IRRIS-OGI. Pan de arroz.
Irris ogia. Leher araz zazu libera erdi bat irris esnian banilla puska batekin; [...] emaitzu zortzi arroltze gorringo banazka, higituz, [...]. ECocin 35.
azpisarrera-4
OGI-AHAMEN. Bocado de pan.
Gogoan hartu duguia behin zer den ogi ahamena? Zonbat lan eta nek'izerdiren azkenekotz den ordaina? Ox 74.
azpisarrera-5
OGIA ERRE ARTERAINOKO OPIL, OGIA ERRE ARTINOKO OPIL.
Cosa provisional (hasta que haya algo mejor).
Zioten zonbaitek [...]: "Zer jalgi ditake Aita Saindu zahar hortarik? Gazteagoko baten beha egoitekoa, denbora jan dukegu!". Eskualdun zaharrek erranen zuten: ogia erre artinoko opila! SoEg Herr 5-2-1959, 1. Xede batzu badira airean. [...] Anartean ez dute leku xaharra arbuiatzen: "ogia erre artinoko opila" zaiote Semenarioa. Herr 27-1-1966, 2. Uharte Garazin aurkitu ginuen, ogia erre artinoko opila, Etxe Alegera; opil horrek bi urte iraun dauku. Herr 18-9-2003, 3.
azpisarrerakoSense-5.1
Sucedáneo.
[Partida] biak ere amaturren artean, ogia erre arterainoko opila! Herr 25-3-2004, 7.
azpisarrera-6
OGI AILIS. "Ogi aillisa, pain qui n'est pas levé" SP (s.v. aillisa). v. OGI-HIL.
Eta janen dituzte haragiak suan errerik, eta ogi airisak letxura basekin. Dv Ex 12, 8 (Bibl altxagarrigabeko ogiekin). Halaber saski bat ogi airis olioz bustiak izanen direnak, ophil altxarri-gabeak olioz gantzutuak. Dv Num 6, 15.
azpisarrera-7
OGI ALA ARDO (G-azp-goi, S; ardao V-arr; arno L), OGI EDO ARDO (B). Ref.: A. "Juego infantil de azar equivalente al de 'cara o cruz', con la diferencia de que en vez de moneda se echa al aire una piedrecilla plana mojada por un lado" A.
azpisarrera-8
OGI-ALE (G, AN; H (s.v. garaua)). Ref.: A; EAEL 76. "Trigo; litm., grano de pan" A. v. O.-BIHI.
Nere betroiak ez du / auko loalia, / egunero nai ezik / ogi-alia. Xe 299.
azpisarrera-9
OGI-ALOR. Campo de trigo.
Landa handitik Aspelzeko ogiaren aldetik hirur mugarriz markatua dena. (1780). SenperEus 170. Ordu hartan zihoan Iesus ogi alhor batzu gaindi. HeH Mt 12, 1 (He ogipe; v. infra OGI-LANDA). Bere ogi-alhorrean edo landan. Jnn SBi 244. Üngüra ogi alhorra, begista ogirik ederrena... Eskual 2-10-1908, 4. Lur guziak ogi-alor eta mahasti bilakatuak. Zub 83. Zer da hantxeko mamu beltxa ogi-alhor horren erdian? Lf Murtuts 7. Argalegi den ogi alhorrean zikina laster nagusitzen da. GAlm 1946, 19.
v. tbn. Ogi alhor: JEtchep 27.
azpisarrera-10
OGI ALPERRA JAN. "(G-goi), vivir de gorra" Garate Cont RIEV 1930, 156.
azpisarrera-11
OGI-APAR. "Ogi-aparrak, migas de pan" Iz ArOñ (s.v. apar).
azpisarrera-12
OGI-APUR (V-gip, G-azp-goi; Urt II 74, Añ; ogi-anpur ), OGI-PAPUR (G-azp; H; o.-papor SP, s.v. paporra ), OTAPUR (Lar H, Mg PAbVoc 236, Izt 72v, Bera), OTTAPUR, TTAPUR, ATAPUR. Ref.: VocZeg 287; Iz ArOñ (apur, ogi-mamiña); Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Miga de pan. "Ogi paporra, miette de pain" SP. "Miga del pan, [...] ogi apurra, anpurra" Añ. Cf. VocNav: "Atapurres de pan, migas de pan y plato de migas cocidas. Aparece en un pedimento a las Cortes de Navarra del año 1817 [Cuenca y Montaña]"; "tapurras, migajas [Aézcoa]"; "tapurres, migajas [Cuenca, Pamplona, Montaña. // Migajas que se echan en la sopa o en el vino [id.]".
Jaten dute bederen haurren ogi papurretarik. He Mc 7, 28 (v. infra OGI-PORROSKA). Deseatzenzuéna játea abratsarén maietik erortzenziren atapúrrak. LE ( in BOEanm 229; tbn. atapur en LE-Ir 309). Obe dire Jaunonen maiéko otapúrrak múnduko obénak baño. Ib. 832. Txakurtxoak ere jaten dituzte beren nagusien maietik erortzen diran ogi apurrak. Ur (G)Mt 15, 27 (EvAN ttapur, Samper ottapur, Arriand otapur, Ker, IBk, BiblE ogi-apur). Txakolin-txiztil batzuk eta ogi-apur bi. A BeinB 72. Paparrean geldituriko ogi-apur apurtxo batzuk eskuekaz iñarrosten. Or Tormes 69. [Liburu ontan] ez dago galtzekorik, ez otapurrik; dana da mami, dana da iaki. Ibiñ EG 1954 (5-8), 118. Otapurrak utzi ta ogi osoa iatera euskera iristen ez dan bitartean, galduak gera. EG 1954 (5-8), 126. Ogi-apur ta jaki-ondakiñ billa [ebiltzan oilloak] . Erkiag Arran 121. [Txoriei] ogi-apurrak emanez pasatzen zuan denborarik geiena. Salav 74.
v. tbn. VMg 34s. Echve Dev 140. Lard 404. Altuna 24. Ir YKBiz 307. Anab Poli 130. Uzt Sas 69. Ogi-papur: Lg I 201. Sorarrain EG 1954 (5-8), 85. Otapur: Mde HaurB 36.
azpisarrerakoSense-12.1
Mai gañetik erortzen diran ogi-papurtxoak. Ir YKBiz 229n.
azpisarrera-13
OGI-ARDO, OGI-MAHATSARNO.
azpisarrerakoSense-13.1
a) (G ap. A; o.-ardao V ap. A).
Pan y vino. "Ligera refacción, comida ligera de funerales" A.
Kolazionian hartzen ahal dugula barura hautse gabe ogi mahatzarno, eta bi frutu suertetarik. Tt Arima 59. [Jaunaren gorputza ta odola] ogi-ardo ainzur-itxuran. Mb IArg I 388. Ogi-ardoak itzulten eta aldatzen dira Jesu-Kristoren gorputzera ta odolera. Ub 202. Eskiniten dituz mez-emolleak ogi-ardaoak bere izenean. EL2 111. Baldin bagagoz, / ogi ardaoz / gertaurik urdai ta babaz, / [...]. AB AmaE 368. Neu ikustera datorren gizona, [...] ogi-ardao puska bat ez emotiarren kanpora jaurtiko ete dogu ba? A Ezale 1897, 163b. Ogi-ardaoa, beste zer edo zertxogaz, alkarregaz artu oi izaten dabe. A EY II 57.
azpisarrerakoSense-13.2
b) "Cerealis liquor, [...] ogi ardoa, ogi arnoa " Urt IV 416.
azpisarrera-14
OGI-ARRAIL. Ogi arralla (G, AN-gip...), pan rallado. Ogi arralletan pasa (G-bet).
azpisarrera-15
OGI ARRAILATU. Pan rallado. " Ogi arrallaua, arrailatan pasatako ogia, ogi birrindua" ZestErret .
Ogi arrallatuz eta arrautzez estali [txuletak] . Cocinan 41. Ematen zaio [solomuari] ogi azal tostatu eta arrallatua. Ib. 9.
azpisarrera-16
OGI-ARRAPO. "(Lc), el pan esponjado" A. v. OGI-HARRO.
azpisarrera-17
OGI-ARRAULTZA. "Ogi-arraultze (AN-5vill), empanada" A.
azpisarrera-18
OGI-HARRI. "El año 1702 en el molino de Erroyondo había dos piedras de moler, una para trigo, ogiarrie, y otra para maíz, artoarrie (G-goi)" Arin AEF 1960, 68.
Ogi-arria garia eotzekoa zan, ta arta-arria, berriz, artoa eotzekoa. PEBiz 21.
azpisarrera-19
OGI HARRO (G-nav, B; VP ), OTARRO (G-goi). Ref.: A (ogi arro); A Apend (otarro); Iz Als (ogi arru). Tipo de pan esponjoso. "Mollete" VP 73r. "El pan esponjado" A. "Ogi arru, el pan fofo" Iz Als.
azpisarrera-20
OGI ARRUNT. "Ogi ar[r]untaz bazkatzen gaitu, il nous nourrit du pain commun" SP (s.v. arunta).
azpisarrera-21
OGI-ASKA (L, BN, S ap. Lh). Artesa.
azpisarrera-22
OGI-ASKARI (L, R). Ref.: A; Lh. "Merienda ligera, por ej., de pan y tocino" A. "Petit déjeuner" Lh, que cita a Lf.
azpisarrera-23
OGI-ASTE (V-ger-m, G-goi). Ref.: A; JMB AEF 1923, 120. "Primer funeral" A. "El domingo siguiente al de la terminación del novenario recibe el nombre de ogi astea (comienzo del pan)" AEF 1923, 120.
azpisarrera-24
OGI-ATAL (Lar, Añ). "Cantero de pan, ogi kantala, egiya, atala" Lar. "Mendrugo" Añ.
Eskuan eukan ogi atala. Echta Jos 44.
azpisarrerakoSense-24.1
" Ogi ataltxu bat, un petit morceau de pain" H (s.v. atal).
azpisarrera-25
OGI-ATE (Dv, s.v. athe). Pila de trigo.
Ogi athen gañen hegaltaz ikhusten diren [eltxuak] . Ip Dial 33 (Dv ogi meta, It gari pilla, Ur gari pillu).
azpisarrera-26
OGI-AZAL (V-gip, G-goi, S; Volt 68), OGI-AXAL (L, BN, S; Ht VocGr 344, Lecl, H (s.v. ogia)), OTAZAL (L, BN, S; Mg PAbVoc 236, Izt 72v). Ref.: Lh (ogi-axal, otazal); Iz ArOñ (ogi-mamiña); Etxba Eib; Arin AEF 1980, 65; Elexp Berg. Corteza del pan. "Berakatz sopendako, ogi-azalak" Etxba Eib. "Ogi-azala gazuretan beratu, eta arekin lotu. Odola tiatzen do (G-goi)" Arin AEF 1980, 65. "Ogi-azalak ez ei dau gizentzen" Elexp Berg.
Pette xikiro maithena, / ogi-axal batengatik / hirian bazarraitana. "Un peu de pain" . Gy 253. Emotzu ogi axalak xiorturik. ECocin 14. Ogi axala mehe pikatua. Ib. 3. Abek ez dira galletak, abek dira ogi azalak. Iraola 46. Berela asi ziren ogiazalari ozkaka. Or Mi 89. Oilo-salda, ogi-axal gogorño batzuekin. JE Ber 35. Labean astiro erregorritzen dan ogi-azalaren antzera. TAg Uzt 191. Umeak ogi-azala eskatzen dutenean esan ohi da. (In EZBB I 54 ).
v. tbn. Jnn SBi 366. Const 20.
azpisarrera-27
OGI-HAZI, OTAZI (G-goi ap. Gte Erd). Semilla de trigo. "Otazia erein" Gte Erd 99.
Zenbat ogi hazi erain behar den lurtze arauka. Dv Lab 55. Ogi hazi xuxentzeko moldeez. Ib. 49. Hur ükhuratia phozu dü ogi aziak; tharrok handiak ere eztütü traukatzen ahal. Eskual 30-10-1908, 4. Ogi hazi onaren hatzemaitera. GAlm 1960, 45.
azpisarrera-28
OGI-AZPIKO. "Sirvientes, criados, [...] (V) ogitukoak, ogiazpikoak" Añ.
azpisarrera-29
OGI-BALA.
azpisarrerakoSense-29.1
a) "(V-m), cesto para llevar panes al horno" A.
azpisarrerakoSense-29.2
b) (AN-gip ap. A), O.-FAL (B ap. Izeta BHizt2). "Montoncitos de trigo" A. "Fajo de trigo. Ogi-fala lotzeko bilurre ibiltzen dugu" Izeta BHizt2.
azpisarrera-30
OGI-BARRA. Barra de pan.
Asi giñan bakaillaua pipar berdeekin, metro bat inguruko ogi-barra... Zendoia 218.
azpisarrera-31
OGI-BAZTER. Campo de trigo. v. OGI-LANDA.
Yesus igaraiten zen ogi bazter batetarik. SalabBN Mt 12, 1.
azpisarrera-32
OGI BEDEINKATU. Pan bendito. "Ogi-bedinkatua, pan bendito. Ogi guztiak dira bedinkatuak, norberan izardixagaz irabazixak izan ezkero" Etxba Eib.
Ikusazu gozo daten / ogi bedeikatuan. Aldaz 61s. Ogi benedikatia da Sakramentü saintiaren üdüri bat, zoñen emaiten Elizan hasi bait ziren. Bp I 118 (v. tbn. ogi bedeinkatu y variantes en Bet 15, EZ Man I 23, Mat 168, CatBurg 37, Cb CatV 53, Oe 46, Añ CatAN 53, Gco II 19, CatB 59, CatLlo 69, CatLuz 24, CatBus 32, Lard 171, CatAe 58, CatSal 59, CatR 59, Legaz 43, Itz Azald 154, CatUlz 44).
azpisarrerakoSense-32.1
Gure etxera datozenak ogi bedeikatua bezalakoak dira. AA II 122. Baserrietako umeak dira, mendi mutillak, ogi bedeinkatua bezelakoak. Ag G 58. Ogi bedeinkatua bezela irakurri oi zuan, igandietan, [...] paper purtzill bat. Ib. 219. 15. 000 liburutto behin, geroago ez dakit zenbat, denak joan ziren ogi benedikatua bezala. Larre ArtzainE 287.
azpisarrerakoSense-32.2
Ez dugu ia oraintsu arte modu erosorik izan idazle zaharragoen lanak irakurtzeko. Egungo egunean ere, ez da ogi bedeinkatua izengoiti horren azalpean eskaini zaigun guztia. MEIG IV 129.
azpisarrera-33
OGI-BEGI. "(AN, L, BN, S, R), ojos del pan" A.
azpisarrera-34
OGI-BELAR (S ap. A; SP (s.v. mokorra), Foix). "Grigne de pain" SP. "Corteza de pan" A. "Croûton de pain, ogi belarra" Foix. v. OGI-MOKOR.
Etzen haboro eiheran baratzen khanbilaren heiñeko ogi-belar bat baizik. GAlm 1961, 47 (ap. DRA ).
azpisarrera-35
OGI-BELAR. "(Sc), planta de trigo" A.
Ogi-belharren sabairatzeko emaiten dauku dohaina. Etcham Herr 28-2-1957, 4.
azpisarrera-36
OGI BELTZ.
azpisarrerakoSense-36.1
a) (V-gip, G-azp; o. baltz V-gip) Ref.: Etxba Eib ( ogi-baltza ); Elexp Berg ( basillora ) .
Pan negro (de varios cereales); pan integral. "Pan negro. Ogi-baltza oiñtsukua; len zan tremesa, el pan integral es reciente; antes era el pan moreno" Etxba Eib. " Gose-denporan makiña bat ogi-beltz jandakuak gaittuk. Basilloria esaten jakuan " Elexp Berg. "Ogi integrala, zahidun irinez egindakoa" ZestErret .
Ogi baltzetan, zortzi lauko. Mg PAb 74. Janharitzat ogi beltza eta idorra. Laph 150. Ogi beltzak izitzen dio barnea. Ib. 40. Gose onarentzat ez da ogi beltzik. Zab Gabon 53. Kopau batean lau ontza ogi baltz aoan sartuaz. Ag AL 55. Jana, beti bera: okela [...], ogi beltza, ardua berriz baso txiki bat. EE 1929, 74. Itxuraz beintzat ez da beti azolio ta ogi beltz utsean egona. Munita 100. Ogi beltza baño beltzago da ogiaren eza. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1335. Gose onarentzat ez da ogi beltzik. EZBB I 136. Ogi baltz ori zuriaren onduan ipiñi. Gerrika 81.
v. tbn. GAlm 1946, 17.
azpisarrerakoSense-36.2
b) Trigo morato o moreno.
Eguerdirako alderat dauden mendi mazelak aski artho-lekhu onak dire, lur-sagarra eta ogi beltza ere heldu dire gogotik. Prop 1892, 56.
azpisarrera-37
OGI BERO.
"Pan caliente. También se dice gaurko-ogixa. Ogi-beruakin konturik [ez] etxeko andriak, la patrona no tiene cuenta con el pan fresco" Etxba Eib.
azpisarrera-38
OGI-BIHI (L, BN, S; Volt 80 (<-qu->), Urt IV 416, Ht VocGr 334, Lecl, Dv (s.v. bihi), H; bii AN-5vill, B), OGI-BIGI (B, R; VocB). Ref.: A (ogi-bii, ogi-bigi); Lrq; EAEL 76; Izeta BHizt2. Grano de trigo; trigo. Cf. OGI-META. Tr. Documentado en la tradición septentrional.
Lurrak fruktu ekharten du, behin belhar, gero buru, gero ogi bihi bethea buruan. Mc 4, 28 (He, TB, HeH ogi bihi; Dv ogi, BiblE ale ). Erein zuen bere landan hazi ona, ogi bihi garbia. Ax 120 (V 79). Ogi-bihi, ogi eta bianda. Urt Gen 45, 23 (Bibl ogi-bihi; Dv bihi, BiblE gari-ale ). Ogi bihi bat bakharrik / aski da nere asetzeko. Gy 98. [Harrek] zer kalteak ez dituzte egiten ogi bihian! Dv Dial 33 (Ip ogi bihi; It gari ale, Ur gari garau ). Zenbat buru ekhartzen ditu landako ogi bihiak? Dv Lab 39. Bertzen alorrean sartu zira ogi-bihi gordin batzuen jateko. Lf Murtuts 8. Bildüren dü ogi bihia bere bihitegietarat. Ip Mt 3, 12 (TB ogi-bihi; Echn, Leon ogia, He, Dv, SalabBN bihia, Ur, Samper, Hual, Ol, Or, IBk, IBe garia ). Ogi bihiaren gaineko xoria duzu hori. (L). A EY III 349. Arnegiko menditik galdu izan dira bi behi: [...]. Biak ogi bihi kolore, biak xintxekin. Herr 12-9-1957, 3. San Frantses egunean ereina den ogi bihia pizu ta nasai etortzen. EZBB II 99.
v. tbn. EvS y Leon Io 12, 24. Dass-Eliss GH 1924, 467. Ox 75. Barb Leg 126. JE GH 1933, 123.
azpisarrerakoSense-38.1
Ni Jesu Kristoren ogi bihia naizena, orai berean izanen naiz ehoa. Jnn SBi 184.
azpisarrera-39
OGI-BILTZE. Recolección de trigo.
Asteetako besta-burua eginen duzu ogi biltzetako fruituen pikainak eskainiz. Dv Ex 34, 22 (Bibl ogi uzta, BiblE gari-uzta). Lanetan den gozoena ogi biltzea. JE Bur 162. Joaiten dira auzoetarat, arto-ogi jorratzerat, ogi biltzetan. Othoizlari 1969 (n. 54), 31.
azpisarrera-40
OGI-BIHOTZ (S ap. Lrq; Foix ap. Lh). "Mie de pain" Lh y Lrq.
azpisarrera-41
OGI-BIRRIN. Migaja de pan. v. OGI-APUR.
Ogi-birrin bat egozten eban lurrera. EEs 1928, 12. Bere etxeko leioan ipintzen ebazan ogi-birriñak txorientzako. ZArg 1955, 286.
azpisarrera-42
OGI-BIZAR ( (L, BN, S ap. Lh)). Barba del trigo.
azpisarrera-43
OGI BIZARDUN (AN-5vill, L, B, BN, S, R; VocB). Ref.: A; Lh; Caro CEEN 1969, 221; Izeta BHizt2. "Espiga de trigo con barbas" A. "Blé barbu" Lh. "La siembra tenía lugar en noviembre y a veces hasta a comienzos de enero, empleándose los trigos: 1) rojo (garigorriya), 2) barbudo (ogibizarduna) [...]" Caro CEEN 1969, 221. "Ogi bizerdun aunitz gure landan" Izeta BHizt2.
azpisarrera-44
OGI BIZARGABE. Trigo sin espiga o barba.
Askotan ogi bizargabeek bizarra hartzen baitute tokiz aldatzetan. Dv Lab 39.
azpisarrera-45
OGI-BODIN. "Grosse gerbe de blé" SP (s.v. bodina).
azpisarrera-46
OGI-BOLLO. Bollo de pan.
Ogi-bollo bana artu ta joaten giñan kozinara. Albeniz 64.
azpisarrera-47
OGI-BOSKA. "(BN-baig), sopas de pan" A.
azpisarrera-48
OGI-BURNO. "Ogi-bürno (S), carguilla de trigo" A.
azpisarrera-49
OGI-BURU.
azpisarrerakoSense-49.1
a) (AN, L, BN, S, R; Urt I 225, Lecl, Hb, Dv (s.v. buru), H, VocB). Ref.: A; Lrq; Caro CEEN 1969, 222. Espiga de trigo. "Las espigas (ogiburuak) se golpeaban sobre la losa, con un palo" Caro CEEN 1969, 222. Tr. Documentado en autores septentrionales y en Echenique.
Bertzeren elgian ogi burien trenkatzen hasi [ziren] . Tt Arima 97. Zazpi ogi buru meharrek iretsi zituzten zazpi ogi buru bihitsu eta betheak. Urt Gen 41, 7 (Dv, Bibl ogi-buru ). Ogi buriak phikatiak. SalabBN Mt 12, 1, (tít.). Gose izanez, hasi ziren ogi buru biltzen eta jaten. Dv Mt 12, 1 (He, TB, EvL, HeH, Ip, Echn, Leon ogi-buru; Lç, Hual, Samper buruka, SalabBN buru, Ol, Ker, IBk, IBe, BiblE galburu ). Zohituren zaizkote ogi-buru horiak. JE Bur 162. Ogi buru hutsek itho zituzten ogi buru betheak. Zerb IxtS 26.
v. tbn. Lg I 245s. Ox 69. Barb Leg 63. Lf Murtuts 12.
azpisarrerakoSense-49.2
b) "(L, BN), cierta marca del ganado vacuno bajo el rabo" A.
Idiek eta behiek badute gibelean, buztanaren azpiko-aldean, ile izarra deitzen den seinale bat. Seinale hori deitzen dute oraino ogi-burua, zeren azienda batzuetan ogi-buruaren itxura zerbait baduen. Dv Lab 245.
azpisarrera-50
OGI-BURUKA. Espiga de trigo.
Iragaten zela Jesus ogipean gaindi, haren diszipuluek hauts zetzaten ogi burukak eta jan zetzaten eskuz bihiturik. He Lc 6, 1 (HeH ogi buruka;buruka, TB ogi ondo, Dv, Leon ogi-buru, Oteiza, Brunet, BiblE galburu). Gosez daudezinei eskutik khendu diozkate ogi-burukak. Dv Iob 24, 10.
azpisarrera-51
OGI-BURUXKA. Espiga de trigo.
Ogi epailleen ondoan ogi buruzkak biltzen hari zela. SP Phil 188 (He 190 ogi buruxka bilzen). Ogi bat, berak bere ogi-alhorrean edo landan bildurikako ogi buruxkez egina zuena. Jnn SBi 244. Oro ogi buruxka lotzen ari ginen. Zerb IxtS 25.
azpisarrera-52
OGI BUZTIN. "Ogi-buztina (Sal), pan mal fermentado" A. v. 1 buztin (2).
azpisarrera-53
OGI-EBAKITZALE ( (B, S)). Ref.: A; Lh. Segador.
azpisarrera-54
OGI-EDARI. "Cerealis liquor, bira, ogi edaria" Urt IV 416.
azpisarrera-55
OGI-HEGI. "Cantero de pan, ogi kantala, egiya" Lar.
azpisarrera-56
OGI-EGILE. v. ogigile.
azpisarrera-57
OGI-EGITE. Siembra de trigo.
Goldea hautsi neguan, ogi-egitetan, eta berritu ez baduzu artho-egitetako, [...]. Dv Lab 140s.
azpisarrera-58
OGI-EIHERA. "(S; Foix), moulin à blé" Lh.
azpisarrera-59
OGI-ELGE. Campo de trigo. v. OGI-LANDA.
Igaran zen Jesus ogi elge bat gainti neskanegun batez. Ip Mt 12, 1.
azpisarrera-60
OGI-EMAILE (Dv A). "Panadero, repartidor de pan" A.
Ogi-emaileen buruzagiak [...] erran zuen: eta nik amets izatu dut hirur saski irin banituela buruaren gainean. Dv Gen 40, 16 (Urt ogi Iabe nausi, Ur okiñen nagusi, Ol okinburu, Ker ogiginburu, Bibl ogizain, BiblE okin-arduradun). Ejiptoko erregearen edarizaina eta ogiemailea preso gertatu ziren. Zelaiberri Herr 28-5-1959, 4.
v. tbn. Ogimalle: EG 1956 (3-4), 12.
azpisarrera-61
OGI-EPAILE (-ph - Gèze 340, Dv, A). Segador.
Erripirak beteak dira ogi epaillez eta erzillez. Volt 142s. Ruth Boozen ogi epailleen ondoan ogi buruzkak biltzen hari [zen] . SP Phil 188 (He 190 ogi ephallen). [Utzitzatzue] handitzerat uztaraiño, eta uztaren denboran erranen daroet ogi ephailleei. He Mt 13, 30 (Ip ogi-ephaile; Lç, TB, SalabBN bil(t)zale, HeH, Dv ephaile, Echn, BiblE igitari).
v. tbn. Ogi epaille: ES 193. Ogiephaile: ArmUs 1893, 28.
azpisarrera-62
OGI-EPAITE ( -ph- Dv A), OGI-EPAITZA ( -ph- Dv A <-aita>, Hb). Siega. "Moisson de froment. Ogiephaiteetan pagatuko zaitut, je vous paierai au temps de la moisson" Dv. "La cosecha (ogipathia, ogipaitha [donde th = tt]) podía comenzar en julio (AN-5vill)" Caro CEEN 1969, 221.
Noiz zen iguzki, noiz euri, noiz fruituak zohi, noiz ogi ephaiteak, mahats biltzeak. JEtchep 21.
azpisarrera-63
OGI-ERAUZTALE. "(B), trillador" A.
azpisarrera-64
OGI-ERDIKO.
azpisarrerakoSense-64.1
a) "(V?), medio racionero, antiguo beneficiado de la iglesia" A.
azpisarrerakoSense-64.2
b) "(V-gip), funerales de ínfima clase" A.
azpisarrerakoSense-64.3
c) " Ogierdiko (AN-gip), llaman así al pan de tres libras" Garbiz Lezo 34.
azpisarrera-65
OGI-EREINGIA. Campo de trigo.
Barna ala goiheratiska ereitia da hoberenik? --Nulako den ogi ereingia, zer sasoeki egiten den azika. Eskual 30-10-1908, 4.
azpisarrera-66
OGI-EREITZA. "Emblavure" Foix.
azpisarrera-67
OGI-HERRA. "(S), épi de froment barbu" Lh.
azpisarrera-68
OGI-ERRALDI (AN-araq ap. Satr VocP). "La masada, ogi erraldia" ZMoso 69.
azpisarrera-69
OGI ERRE (B, R ap. A; Lar DVC 226, VocB, Foix ap. Lh). "Pan cocido" Lar DVC. "Pan de trigo" A. "Pain cuit" Lh.
Yangoikoak ez zioten nagi eman Ysraelitarrei ogi erreak, baizikan mana. FamInst 934. Uzta ederra ekarriz, ogi-erre ona egin behar luke. GAlm 1937, 87 (ap. DRA ).
azpisarrerakoSense-69.1
"Escalfado pan, ogi kiskaldua, erreegia " Lar.
Ogi erraberria, etxagalzaigarria. RG A, 5. Talo bero guria obea dala, bera bakarrik jateko, ogi erre-zar elkortua baino. Izt C 28s. Ogi erre-zar kaskartuak. Lard 114. Ogi erre-berri bero-beroak artu giñituen. Ib. 115. Sei librako ogi erre-berria. Zab Gabon 49. Esan oi dute ogi erre-berriyak biyotz-erria uzten dubela. Moc Damu 7.
azpisarrerakoSense-69.2
"Pan de fuego, ogia errea " Mic 8r.
azpisarrera-70
OGI ERREGABE. Pan sin cocer.
Ogi erregabea erretzat ematen dala. AA II 183.
azpisarrera-71
OGI-ERREGAIN, OGI-GAINERRE. "Pan regañado, es del Bascuence ogi erregaña, gañerrea, y se aplica al pan que se raja por haberse quemado" Lar.
azpisarrera-72
OGI-ERREGUTA, OGI-ERREGUTADA, OGI-ERROTADA, OGI-ERROBETA (V-gip), OGIERREBETA (V-gip). Ref.: Iz ArOñ (errobeta). "Ogi errobeta bat, un pedazo de pan. Ogierrebeta bat, rodaja de pan" Iz ArOñ.
Arto edo ogi erregutadak koipatsutubaz, eukiko dogu gosari ezin obia. Mg PAb 69s. Ogi errotadak aidean da edanontzia eskutik eskura ibilten dira. Ag Kr 48s.
v. tbn. Ogi-erregutada: Erkiag BatB 123.
azpisarrera-73
OGI-ERRETZE. Cocción de pan.
Egun bakoitzak dizu neke berea... / astelenak gurean ogi-erretzea. (In Onaind MEOE 1070 ). Labera ogi-erretzera doaien alargun goiztarra. Or Mi 130.
azpisarrera-74
OGI ERROTZ.
Pan duro. " Ogi errotza, pain rassis" StJayme AnA 4.
azpisarrera-75
OGI-ERTSI. "(Sal), pan mal fermentado" A.
azpisarrera-76
OGI-ERTZ. "Cantero de pan, ogi erza, basterra erz, baster azala" Lar in Aq 1335.
Ogi-ertzari mamia kenduz / egin dio zorrotena. Or Eus 84.
azpisarrera-77
OGI-ESKUTA. "Glainot de blé" SP.
azpisarrera-78
OGI-ESPAL. Manojo de trigo.
Haziaren biltzeko hautatzen dira landan, aurkhintza ederrenean, ogi espalak. Dv Lab 44. Ogi espala joka erabiltzen da buru hartan kanpoko aldera; bihirik ederrenak eta pisuenak alde hartara erortzen dira. Ib. 44. Ogi-ezpalak. (tít) "Les javelles de blé" . Barb Leg 61.
azpisarrera-79
OGI ETA JAKI IZAN. Ser uña y carne.
Ezkenduke eguno zuk eta nik begi onez alkar ikusiko. Ezkara gu iñoiz ogi ta jaki ixango. Otx 69.
azpisarrera-80
OGI ETA UR. A pan y agua. v. UR ETA OGI.
Ogi ta hur zure khostüz eman. Egiat 200.
azpisarrerakoSense-80.1
( ogian eta urean ).
Bere bizi guziak barur, askotan ogian eta urean, edo orobat belhar xoilez. Dh 172.
azpisarrera-81
OGI-ETXE. "Beth-lehem, ogi-etxe" Lç Decl Mm 3v.
azpisarrera-82
OGI-EZTEIAK (Pl.). "(S), la lune de miel" Lh.
Ta, ez banauk sobera kurios, non bearrak ditutzue zuen ogi-ezteiak? Herr 26-4-1962, 4.
azpisarrera-83
OGI-FLOKA. Ramo, haz de trigo.
Ondoko ogikan, berhez azitako ogi-flok ederrenak. Eskual 2-10-1908, 4.
azpisarrera-84
OGI-GARAU. "Ogi garaua, garaba, garauna, [...] grain de froment" H (s.v. garaua). v. OGI-BIHI.
Ogi garabik <garra-> da nekatu gaberik. Volt 264.
azpisarrera-85
OGI-GARBA (L-ain ap. A; SP), OGI-KARBA. "Ogi garba, gerbe de blé" SP (s.v. garba). "Gavilla de trigo" A (s.v. garba).
Elkharrekin estakatzen zituztela landan ogi kharbak. Lg I 91.
azpisarrera-86
OGI-GAZA. "Pan insulso" Lar (s.v. hogaza).
azpisarrera-87
OGIGINAN. Haciendo pan.
Gau ta egun ekiñik beti ogigiñan. AB AmaE 294.
azpisarrera-88
OGI GROSAINA. "Froment barbu" SP. v. grosaina.
azpisarrera-89
OGI IDORREAN. "(Sal), a pan y agua (estar condenado)" A.
azpisarrera-90
OGI-HIL, OTIL ( (V-m-och ap. A)). Pan ázimo. "Pan mal asado. Algunos han llamado así al pan ácimo" A.
Muñoskan yendea otillez asetzen zuna. Or Mi 127. Lenbiziko Otil-egunean, Paska-ilketakoan. Ol Mc 14, 12 (Ker ogi-ill, IBk ogi Hil, IBe otil;altxagarri gabeko ogi, BiblE Legamigabeko Ogi; tbn. en Or MB 319 lenbiziko Otil-egunean). Otil-saskitik otil bat, olioz oratutako opil bat eta txosna bat. Ol Ex 29, 23 (Ker ogi-ilen otzaratxo).
azpisarrerakoSense-90.1
Festividad de los ázimos.
Bi egunen buruan Paska eta Otillak zetozan. Ol Mc 14, 1 (Arriand Igaratza edo Otilleteaik, Or ogi-illen Pazkoa, Ker Pazkoa ta Ogi-illetako egunak, Dv Bazko eta Airisak).
azpisarrera-91
OGI ILAUN. "Ogi ilhauna, blé chamois, barrenean mamirik eztuena" SP (s.v. ilhaun).
azpisarrera-92
OGI-HILETA, OTILETA. Festividad de los ázimos. v. supra OGI-HIL.
Egun bi-buru Igaratza edo Otilleteaik bai-ziran. Arriand Mc 14, 1. Otilleta-egunetarik (ogi il-eta, txatxandu-bako ogijaik) lenenguan, ikasliaik Josuri urbildu yakazan. Arriand Mt 26, 17.
azpisarrera-93
OGI-ILINTI, OGI-ILHENTI (SP), OGI-ILHENDI (SP). "Blé chamois" SP.
azpisarrera-94
OGI ILUN. Pan negro.
Lenengo aldiz ogi illuna edo beltza an erosi eta jan genduan. AZink 61.
azpisarrera-95
OGI-IRIN (V-gip ap. Elexp Berg; ogirin G-bet; Bera; ogiin S ap. Lrq). Harina de trigo. "Otil: artzi edo yeiki gabeko ogiriñez egin dan aia erreta" Ol (en el voc. final de la Biblia (ed. 1958)).
Borz zaku ogi, sei gaizuru bii, berzealde lau erregu ogi irun (irin). HerVal 242. Eunda berrogeita amar anega ogi-irin obenekotik, eta irureun anega bastoxeagotik. Lard 210. Ogi airisak, ogi xigor bat, altxagarrigabea eta olioz bustia, ophilak, [...]: oro eginen dituzu ogi-irin ederrenetik. Dv Ex 29, 2 (Bibl ogi irin; Ur gari iriñ, Ol, BiblE galirin, Ker gari-urun). Misionestari zerbeit hazkurri gozo eman, ogi irinezko ophil bat egiten diote. Prop 1881, 112. Bi gaitzuru arto irin, ogi irin puxka batekin nahasirik. Etchebarne 26.
azpisarrera-96
OGI ITSU (L, BN ap. A; -ütsü Foix). "Espiga muerta de trigo" A. "Épi vide de blé, ogi ütsia" Foix.
azpisarrera-97
OGI-IZTE. "(V-m), funeral último; del aniversario" DRA.
azpisarrera-98
OGI IZTIN (BN, Sal, S; o. istin V-gip). Ref.: A (ogi iztina, iztin); Iz ArOñ (istiña). "Pan mal fermentado" A. "Pan mal asado" Ib. (s.v. iztin). "Pan poco poroso" Iz ArOñ.
azpisarrera-99
OGI-JABE. Repartidor de pan.
Ejiptuko Erregeren kopemailleak eta ogijabeak ofentsatu zutela Ejiptuko Errege bere Iauna. Urt Gen 40, 1 (Dv ogi-emaile; v. tbn. 40, 2 ogi Iabe Nausi ).
azpisarrera-100
OGI-JOILE (L-ain ap. A; Dv). "Batteur en grange" Dv. "Trillador" A. v. OGI-JOTZAILE.
Iraulden ari denak esperantzaz irauli behar duela eta ogi joileak bere partea ukanen duelako esperantzaz. Bibl 1 Cor 9, 10.
azpisarrera-101
OGI-JORRA (L, B, BN, S; A Apend). Ref.: A; A Apend; Lh; Izeta BHizt2. "Escarda de trigo" A. "Ogi-jorraren igesi dabillena olo-jorrak arrapatzen du (B)" A Apend. "Gaur goizean ogi-yorran aizenak gara" Izeta BHizt2.
Herrokak ber tregoan beitira, ogi jorra eta kharrakatzia egin ditake aisago. Eskual 30-10-198, 4. Ogi jorran nai eztuenak, olo jorra arrapatzen du. (B) "Al que no quiere una taza, se le da taza y media" . Inza Eusk 1928 (II) 95. Falta haundia egiten zuten, bada belarretako, bada arto jorrako ala ogi jorrako. Etchebarne 20s.
azpisarrera-102
OGI-JOTZAILE. Trillador. v. OGI-JOILE.
Begitarte badute ogi-jotzaileek, eta deusen eskasik ez dute beraz aldi huntako langileek. Barb Piar I 32.
azpisarrera-103
OGI-JOTZE (L, B, BN, S ap. A; Dv)). "Battage du froment" Dv. "Trilla" A.
Ogi-joiteko egunetan bere herritar gaizoekin aurkitzea. HU Aurp 93. Begi, beharriak atxikiz Eskual-herriko ogi joiteer. JE Bur 81. Itzuli ziren oro, zoin bere ogi-jotzeko tokira. Barb Piar I 233. Ogi-joiteko mekanikak [ezagutu] . JE Ber 18. Mahain-ingurua, bazkal artean, bataio, komunione, ezkontza, ogi-joite (gari-jotze) apairu luzeak bazirelarik. Lf ELit 62. Ogi jotzean, erhautz harek kotsatzen ditu bihi sanoak. Gatxitegi Laborantza 70. Belar epaiteak, iratzeak, mahasti aitzurreak, ogi-joiteak eta holakoak. Larre ArtzainE 57.
azpisarrera-104
OGI-KABARDEN (SP, Hb), OGI-KABARDAN (SP). "Froment barbu" SP (s.v. kabardena). Lhande transcribe erróneamente de Hb ogi kabardun. v. kabarden.
azpisarrera-105
OGI-KANTAL (Urt IV 417, Lar, Añ (G)), OGI-KANTAIL (H). "Pedazo de pan" Lar y Añ. "Cortezón de pan, ogi moskorra, kantala" Lar. "Cantero de pan, ogi kantala" Ib.
azpisarrera-106
OGI-KANTOI. "Ogikantona (AN), pedazo de pan" Aq 611.
azpisarrera-107
OGI-KASKO ( (L ap. Lh)). Cuscurro, mendrugo de pan.
[Etzuten] bezperan utzirikako ogi kaxko zenbeit baizik. Jnn SBi 367.
azpisarrera-108
OGI KISKURTU. "Tostada, (V) ogi kiskurtua" Añ.
azpisarrera-109
OGI-KIZKOR (V-gip ap. Gte Erd 289). Pan tostado.
azpisarrera-110
OGI-KOSKA. "(L, BN, S), pain mal cuit" Lh.
azpisarrera-111
OGI-KOSKO (G-goi), OGI-KOXKO (BN-ciz). "Ogi-kutxur esan bearrean ogi-mustur esaten da Arronan, ogi-kosko Amezketan. Donazaharren ogi-koxko du izena" A EY I 345. v. kosko (5).
Ogi-kosko hau harrazu beraz othoi. "Le croûton" . Barb Leg 139.
azpisarrera-112
OGI-KOSKOR (V-gip, L, BN, S; H), OGI-KOXKOR (G-azp), OGI-KOZKOR (V, G, AN, B, BN, S), OBIKOZKOR (AN-larr), OGI-KUZKUR (V-arr-m, G-azp). Ref.: A (ogi-kozkor, ogi-kuzkur); Lh (ogi-koskor, ogi-kozkor); Asp Leiz 334; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret (ogi-koxkor).
Trozo de pan; currusco de pan. "Ogi-kozkor: 1.º (V, G, AN), corteza de pan; 2.º (B), mendrugo de pan" A. "Croûton de pain" Lh. "Obikozkor, corrusco de pan" Asp Leiz 334. "La primera rebanada del pan. Danok giñan ogi-koskorran guran" Etxba Eib. "Cuscurro de pan. Bolintxotik etxerakuan jaten jat ogi-koskorra" Elexp Berg.

Ez al dik iñork ogi kozkor bat emain ire gosea iltzeko. Inza EEs 1913, 12. Har zazu beraz mahain gainetik ogi kozkor hori eta biek jan dezagun. Zerb Ipuinak 519. Ogi koskor bat eta txokolate pixka bat artu zuen. FIr 148. Guk aurrai aora eramateko ogi koxkor bat ez. ABar Goi 19. Emoten ddako sein egitekoari ogi kuzkurra. (V-arr, G-azp). A EY I 345. Yan zan ogi kozkorra seme bat iteko. (B). Ib. 345. Tipula bat eta gazta-pixkat eta ogi-koxkorren batzuk. "Mendrugos de pan" . Berron Kijote 118. Naikoa dau emagalduak ogi-kuskur bat. Ker Prov 6, 26 (Dv ogi bakhar bat, BiblE ogi-zati bat ). Geienak ekartzen zuten ogi koskor bana poltxikoan. BBarand 14. Batek artalea txapelean, besteak ogi koxkorren batzuk... AZink 19.
v. tbn. Ataño TxanKan 121. Albeniz 47. Ogi-koxkor: Basarri 121.
azpisarrera-113
OGI-KURRUSKO. "Esquina o corteza de pan" Iz ArOñ.
azpisarrera-114
OGI-KUTXUR. Cuscurro de pan. v. OGI-KOSKOR.
Sortzeko dagoan seina semea izatea gura bada, ama izatekoak ogi-kutxurra yan dagiala. (V-ger-m, AN-larr, B, BN-ciz). A EY I 345.
azpisarrera-115
OGI-KUZKUR. "(Lc), rastrojo de trigo" A. Cf. OGI-KOSKOR.
azpisarrera-116
OGI-LABE (Ae ap. CEEN 1971, 338). Horno de pan.
Ogi-labean errezko sakrifizioa eskaintzen baduzu, izan behar da irin zethabatutik. Dv Lev 2, 4 (Ol, Bibl, BiblE labean). Etxeko ogi-laberako ere bai [egurra] . Ataño TxanKan 59.
azpisarrera-117
OGI-LAGUN.
Bere ogi-lagunari (colega) gordinki eraso zion. Etxde JJ 176.
azpisarrera-118
OGI-LANDA. Campo de trigo.
Larunbat egun batez, Jesus iragan zen ogi landa batzuetarik. Dv Mt 12, 1 (Leon ogi-landa; He ogipe, TB, Echn ogi, HeH ogi alhor, Ip ogi elge, SalabBN ogi bazter, Hual alor erin, Samper eregin, BiblE gari-soro ). Brigant multzo batek, ogi landa osoak, oraino pherde zirelarik phikatu [zituzten] . Elsb Fram 70. Hesi hazkarra [dago] ogi-landaren edo mahastiaren inguruan. Arb Igand 19. Ogi landa eta mahasti zenbeit. JE Bur 83. Ogi-landa edo elge xoragarrien gainera. Barb Piar II 171.
azpisarrerakoSense-118.1
Oihantsu zitazken bazterrak, [...] irastortz eta otegiz aberatsago ezinez eta ogi eta arto landaz. Ardoy SFran 32s.
azpisarrera-119
OGI-LANDARE. "(B), planta de trigo" A.
Ogi landareak ere behar ditu ongailuak nasaiki. GAlm 1946, 17.
azpisarrera-120
OGI-LASTO (AN-5vill, L, BN, S). Ref.: A Apend; Lh. "Tallo de trigo" A Apend. "Paille de froment" Lh.
azpisarrera-121
OGI LIPERTU. "Pan rallado, ogi papurtua, lipertua" Lar (s.v. rallado).
azpisarrera-122
OGI-MAHATSARNO. v. OGI-ARDO.
azpisarrera-123
OGI-MAGASIN. "Comes horreorum, ogi magasiñ eta okhintzategi sarijenta" Urt V 397.
azpisarrera-124
OGI-MAMI.
azpisarrerakoSense-124.1
a) (G-azp, L, S; SP (s.v. mamia ), Ht VocGr 386, Lar, , Lecl, Arch VocGr, H, Foix (ap. Lh ); ogi mamin V-gip; ) Ref.: Lh; Iz ArOñ ( -mamiña ); Etxba Eib ( -mamiña ); Elexp Berg ( -mamiña ); ZestErret .
Miga de pan. " Ogi mamia, azalik gabekoa, mie de pain, qui n'a pas de croûte" H (s.v. mamia ). " Ogi-mamiña ez dau jan gura txakurrak " Etxba Eib. " Zenbaittek ogi-mamiña jan da azala laga eitten dau " Elexp Berg.
Padera batean arno liga ogi mamiz eta hautsarekin ahia eginik. Mong 588. Ogi gustijai azala kendu ta apur-apur egiñik, zorro andi bat betetu eban ogi mamiñez. Otx 137. Tiragoma eskuan dula, dixon-egilleari ogi-mami bildu bat kazkora irauzi nai litxiokek. Ldi IL 17. Ai Maria! Ortzik ez dunak ogi-mamia. (AN-5vill). EZBB I 26. Zuloa egunero / bete ogi-mamiz. Zendoia 35.
azpisarrerakoSense-124.2
b) Pan rallado.
[Kosteletak] gatz eta biper beltxarekin nahastekatua den ogi mamian itzulika eta fritaraz. ECocin 9. Ogi mamia eltzian; [...] haxixa fritazazu zarthainian, ogi mamia gabe, eta hau gero eman. Ib. 9.
azpisarrera-125
OGI MEHE. "Oblea, (c.) oblea, ogi mea" Añ. "Opil leku askotan esaten da berarizko ogi zapal mee bategaitik; [...] ogi mee (V-m)" A Ezale 1897, 132a.
Ogi mee edo hostia zuri baten iduri. Ub 201.
azpisarrera-126
OGI-META. "(L, BN, S), montón de trigo" A.
Ogi meten gainean hegaldaka ikhusten diren [eltzoak] . Dv Dial 33 (It gari pilla, Ur gari pillu, Ip ogi athe).
azpisarrerakoSense-126.1
" Ogimeta-gaineko xori (BN), litm., pájaro que vive sobre un montón de trigo: se dice de persona que no ha tenido sufrimientos ni ha conocido la desgracia" A. " Ogi-metaren gaineko txoria, persona enriquecida de repente (L)" A EY III 283.
Gu bezain ongi denik ez duk Donibanen. / [...] Ogi meta gaineko xoriak gu. Ox 37. Bainan ez dira, Parisen ere, sehi guziak ogi-metaren gaineko xori. JE Med 239. Getariarra da eta hortxe jada xutik. [...] Hogoi bat urtheko ogimetaren gaineko xori bat. Zerb Herr 17-5-1956, 4.
azpisarrera-127
OGI-MINDURI (AN-olza), OGI-MINGARRI (AN-egüés). Ref.: BonOnd 150. Hierba mala.
azpisarrera-128
OGI-MOKA. "Gallofa, mendrugo de pan" Lar. "Regojo, regojuelo de pan, ogimoka, otondoa" Ib.
azpisarrera-129
OGI-MOKADU, OGI-KOPAU, OGI-POKADO. Bocado de pan o comida.
Ez zan iñor baso bat ur ta ogi kopau bat emoteko. NekeA 237. Berrogei egunian ogi kopau, eta beste gauzarik bere auan sartu baga [dago] . Astar II 248. Zazpi urte eta geiagoan ogi-mokadu bat gabe. Arr GB 109. Ogi pokado bat ahalaz xitxi moko batekin. GAlm 1931, 79. Jatsi egizu ogi-kopau bat mutil onentzat. Erkiag BatB 121.
v. tbn. Ur Gen 18, 5. Ogi pokau: Ur MarIl 103.
azpisarrera-130
OGI-MOKO. "Bouchée de pain" Hb.
azpisarrera-131
OGI-MOKOR (BN? ap. A; -kh- S ap. Lh; SP, Foix ap. Lh), OGI-MOSKOR (Lar, Hb), OGI-MUSKUR (Urt V 367). "Grigne de pain" SP (s.v. mokorra). "Cortezón de pan, ogi moskorra" Lar. "Mendrugo de pan" A (que cita a Oihenart). Cf. mozkor (II, 2).
Ahalge-gabeak bitu epher erreak; zer ahalgorrak? Ogi-mokorrak. O Pr 9. Alfortxak artho buruz eta ogi mokhorrez hanpatuak. GAlm 1931, 78. Karrikarat jautsiz Ainhoako aho xuriek zokoetarat igorri ogi mokor idortuen biltzeko. Zerb Azk 45. Jende herabeak ogi mokor mutzituak, ahalge gabeak aldiz eper erreak. EZBB II 13.
azpisarrera-132
OGI-MULU. "(L), tas de blé" Lh.
azpisarrera-133
OGI-MURRU. "(L), zoquete de pan" A (s.v. murru).
Zure sabela da ogi-murru liliz inguratua bezala. Dv Cant 7, 2.
azpisarrera-134
OGI-MUSKIN ( (V-m, L, BN, S)). Ref.: A; Lh. "Mendrugos de pan, borona, etc." A. "Morceau de pain" Lh.
azpisarrera-135
OGI-MUSTAR. "Canto de pan (AN-erro)" A Apend.
azpisarrera-136
OGI-MUTUR (V-gip; obi- AN-larr ap. Asp Leiz2, s.v. mutur ), OGI-MUZTUR (AN-ulz ap. Iz Ulz ), OGI-MUSTUR (G-azp ap. A EY I 345). "Ogi muzturre, el pedazo de pan" Iz Ulz. "Ogi-kutxur esan bearrean ogi-mustur esaten da Arronan" A EY I 345.
Ogi mutur bat eta txorizo-mutur bat-edo etxean artuta. And AUzta 76.
azpisarrerakoSense-136.1
Jan dodazala ogi ta lukainka-mutur ta gaztae-zatija. Kk Ab I 65.
azpisarrera-137
OGI-MUTX. "(S), épi de froment dépourvu de barbes" Lh.
azpisarrera-138
OGI NAGUSIKO. "Funeral de 1.a clase" A Apend.
azpisarrera-139
OGI NOSTRAI (SP, Urt Gram 20 A), OGI NATRAI, OGI NERTROI. "Froment" Urt Gram 20. "Trigo candeal" A.
Idiari nigarra darionian egizue ahia ogi natraiaren [el ed. corrige nostraiaren] irinez eta hartaz lot goizetan eta arratsetan. Mong 592. Emozue yaterat forru ostuak xehaturik ogi nertroiarekin batean. Ib. 590.
azpisarrera-140
OGI-OGI ( (V-m-gip)). "Masa del pan" Garate Cont RIEV 1930, 156. "Labamiñaz erabilli ta jaso gabeko ogikiñaren zatia; masa sin cocer de harina tratada con levadura y sin fermentar" Zubk Ond.
azpisarrera-141
OGI-OKELA. "Rebanada de pan (L). Lander" DRA.
azpisarrera-142
OGI-OPIL (Lcc, Añ, -ph - Urt, Dv A). "Bollo de pan" Lcc. "Adorea liba, [...] ogi ophillak" Urt I 225. "Empanada, (c.) enpanada, ogi opila" Añ. "Galleta o torta de harina de trigo" A.
Goizian goizik jaikirik / ogiopilak eginik. (In Etxde EG 1956 (7-8), 15 ( Balad 40 goiz ophilak ) ). Hauspian ogi ophil poxin ianik, barur egin zian berrogei egunez eta berrogei gauez. Tt Arima 83. Ogi biribil bat, ogi opil olioz (busti) bat. Bibl Ex 29, 23 (Dv ogi xigor, Ur, Ol, Ker, BiblE opil ).
azpisarrera-143
OGI-ORE (V-gip, B, R; VocB; ogi orha Urt II 376; oriora V-gip). Ref.: A (ogi-ore); Etxba Eib (ogioria, orioria). "Masa de trigo" VocB. "Masa de harina de trigo" A. "Masa de pan. Argisaixan ordez, ogioria erabiltzen genduan gauzen idurixak ataratzeko" Etxba Eib. "Oriora apur baten eske, juan zaittez Ermuarretara" Ib.
[Ogi oneek egiteko] txantxaduria aurrez eginda ezarri biar jako ogi oriari. Mg PAb 151. Txantxadura edo lebadura au puska bat baño ez izan arren, urun edo ogi-ora gustija txantxartu edo aziten dau. Astar I XIIbis (ap. DRA ). Ostiral saindu-egunez ogi-orea ez omen da arrotzen. Or Eus 174n.
azpisarrera-144
OGI-ORRATZ.
azpisarrerakoSense-144.1
a) "Agujas de pastelería, ogi-orratzak " Lar.
azpisarrerakoSense-144.2
b) "Premières pousses" Lh.
azpisarrera-145
OGI-ORRAZI. "Espiga de trigo" A (s.v. orrazi).
azpisarrera-146
OGI OSOKO. "(V-gip), funeral de primera; litm., de pan entero" A.
azpisarrera-147
OGI-HOSTO (L, BN, S ap. Lh). Hoja de trigo.
azpisarrera-148
OGI-OTARRA (G-azp). "Ogia erabiltzeko egiña da. Bi klasetakoak dira ogi-otarrak. Laukoadrokoa bat; [...] Otar au ogitegian erabiltzen dute; ogia labetegitik saldu-lekura eramaten. Beste ogi-otarra erretangularra da. [...] Otar au da etxeetara ogia eramaten ikusten duguna" Garm EskL I 62.
azpisarrera-149
OGI-OTZARA. "(V-gip), ogia eukitzeko otzara zapala" Urkia EEs 1930, 28.
azpisarrera-150
OGI-OTZUR. "Mendrugo, [...] (V) ogi otzurra" Añ. v. otzur.
azpisarrerakoSense-150.1
v. OTZURREAN.
Eguneango ogi otzurrean ari nauk, ara ta ona ibilki. Zait Sof 144.
azpisarrera-151
OGI-PALA (V-gip, L; -phala BN, S; H (s.v. phala)). Ref.: Lh; Elexp Berg. "Pala de horno. Labepalia be esate jakon, ogipalia be bai" Elexp Berg.
azpisarrera-152
OGI-PAPUR. v. OGI-APUR.
azpisarrera-153
OGI PAPURTU. "Pan rallado, ogi papurtua, lipertua" Lar (s.v. rallado).
azpisarrera-154
OGI-PARTITZAILE. Repartidor de pan. v. OGI-EMAILE.
Bat, erregearen mahainean arnoa partitzen zuena: bertzea, ogi partitzailea. Zerb IxtS 26.
azpisarrera-155
OGI-PEZA. "Cereale solum, ogi kantala, ogi pheza" Urt IV 417.
azpisarrera-156
OGI-PILA. "(B), montón de trigo" A.
Zure sabela, liriozko esiz etsia den ogi pila bezalakoa. Echn Cant 7, 2 (Dv ogi-murru; (Cant 7, 3) Ol, Ker gari-moltzo, BiblE garipilo).
azpisarrera-157
OGI-PISKIN. "Ogi-piskiña, migas de pan" Iz ArOñ (s.v. puskíñak).
azpisarrera-158
OGI-PORRO. Pedazo de pan.
[Txito] herbal direnei ematen zaiote ogi phorroa arnoan bustirik. Dv Lab 290.
azpisarrera-159
OGI-PORROSKA, OGI-PORROXKA, OGI-PORROKA (H), OGI-PURRUXKA. Miga de pan. "Ogi phorroka bat, une miette de pain" H (s.v. phorroka). v. OGI-APUR.
Xakur thipiek mahain azpian yaten dituzte haurren ogi porrosketarik. TB Mc 7, 28 (HeH ogi-porroxkak, Leon ogi purruxkak;aphur, He ogi papur, Dv papor, BiblE ogi-apur ).
azpisarrera-160
OGI-POXI, OGI-POZI, OGI-POZIN. Mendrugo, pedazo de pan o comida.
Ene plazerra hona luken / banu zonbait ogi-poxi / arno ezti hunekin. Bordel 78. Jarraikiten zaitadan / ogi poxi baten, hirian. "Pour un peu de pain" . Arch Fab 137. Ekharriko dut ogi pozi bat, eta barnea hazkartuko darotzuete. Dv Gen 18, 5 (Urt ogi pozin bat; Ur ogi mokadu, Ol ogi puska, Ker ogi apur, Bibl ogi puxka, BiblE jateko zerbait). Bere ogi poxiak bustitzen zituen arroltze freskoan. Lap 57 (V 30). Ama-umek hobe luketenean / azi baino ogi-poxi bana. (In Onaind MEOE 618 ).
azpisarrera-161
OGI-PULU. "Tas de blé" Lh.
Ogi pulua, bekhanki da irakaz xahua. "Un monceau de froment" . O Pr 347.
azpisarrera-162
OGI-PULUKA.
azpisarrerakoSense-162.1
a) "(BN), bolita de pan" A (s.v. puluka ).
azpisarrerakoSense-162.2
b) "(S), porcioncita de trigo" A (s.v. puluka ).
azpisarrera-163
OGI-PUSKA, OGI-PUXKA.
azpisarrerakoSense-163.1
a) (L, BN, S, R-is; Urt IV 417, VP, Lar, Añ, Hb, H; ogipuske AN-ulz) Ref.: Lh; Iz Ulz (tóri), R 405. Pedazo de pan. "Eskean bildutako ogi-puska, mendrigo [sic] de pan" VP 45r. "Gallofa, mendrugo de pan" Lar. "Zoquete de pan, ogipuska, zatia" Ib. "Mendrugo" Ib. "Pedazo de pan" Lar y Añ. "Tó ogi-púska kau áskaltako" Iz R 405. v. OGI-ZATI.
Tr. Documentado sobre todo en autores guipuzcoanos y septentrionales desde mediados del s. XVII; se encuentra tbn. en algunos textos vizcaínos del s. XIX y en Lizarraga de Elcano.
Orari bere ganik hastantzeko ogi puskaren emaitea. Ax 411 (V 267). Ogi puska bat arzera baloa bezain oharkabean joan oi da komunio santa arzera. Mb IArg I 81. Nai zenuke oraingo ogi puska bategatik galdu dezadan bizitza guziko ogia? VMg 27. Zazpi saski ogi puskez betheak. TB Mt 15, 37. Ostiyan dago ogi puska bat. CatLlo 72. Pika zatzu ogi puxka ttipi batzu, burran edo urinian fritatzeko. ECocin 4. Hemen ogi puxka bat, han ardit bat eta emaile guzier ezagutza handi bat erakatsiz. Laph 55. Ogi-puska leor beltza. Arr GB 18. Osasunak lagundu ezkero, ez da faltako ogi puska bat... Apaol 110. Ogi puska batentzako irabaziko badu, arrisko artean ibilli bearrik. Alz Ram 31. Bazeukat emen ogi puska tortillakin. Anab Poli 45. Ematen zigun ogi-puska bana eltzean bustita. Salav 19. Arkume-mordo bat bi ogi-pusken erdian jarrita eman zidan. JAzpiroz 208.
v. tbn. Ub 87. Ldi IL 49. Or Eus 420. Ol Gen 18, 5. Ogi puska: Arg DevB 126. Cb CatV 73. Cb SIgn 53. LE Prog 124. Mg PAb 92. CatBus 45. Bv AsL 168. Arb Igand 84. JE Bur 62. Ag G 135. Zub 26. JAIraz Bizia 89. Etxde JJ 159. Lab SuEm 169. Ogi puxka: MarIl 114. Lard 440. Barb Leg 66. Bibl Gen 18, 5.
azpiadiera-1.1
Gizajoa, ogi puska baño obea da. Urruz Urz 44. Ogi puska baño obea [zan] . Apaol 31. Oso gizon jatorra zan, eta guretzako ere ogi-puska bezin ona. Salav 21. Baziren Gumersindo Azcárate, Pablo Iglesias eta Salmerón ogi-puskaren irudiak buruz behera ipintzen zituztenak. MIH 368s.
azpiadiera-1.2
"Zoquetero, ogipuskazalea " Lar.
azpisarrerakoSense-163.2
b) (Un) poco de trigo o trigal.
Ogi phuska baten orde, balinbadu mailhar phuska bat, dirutuko du ogia bezain ongi. Dv Lab 89.
azpisarrera-164
OGI-PUSKETA, OGI-PUXKETA (V-gip). "Pedazo de pan. Ogi puxketia baiño obia, pertsona ona" Elexp Berg.
Aora daramagun ogi pusketa zor ta lorrean jaten diñagu. Ag G 269. Beti ekartzen zuan poltxikuan ogi-pusketa bat. Salav 74. Sutan ziortu ogi pusketa aundi bat. BasoM 131.
azpisarrera-165
OGI RAPA. Pan rallado. v. OGI PAPURTU.
Guziak gorritu direnean ongi, emaiten ogi rapa puxka bat, salda xorta bat, mahats molkho bat eta espizeria puxka bat. ECocin 13s.
azpisarrera-166
OGI RAPURA. v. OGI RAPA.
Perrexil buket bat, baratxuri xister bat, [...] pasa zaitzu zarthainean, ogi rapura koloriaren emaiteko; eta utz zazu egosterat. ECocin 15.
azpisarrera-167
OGI-SALTZAILE. "Panadero, vendedor de pan, ogidun u ogisaltzalle" Zam Voc.
azpisarrerakoSense-167.1
Ogi, ardo ta aragi saltzalleak. Ag G 220.
azpisarrera-168
OGI-SALUTADORE. "El pan de Nochebuena. [...] En general, se considera en el País Vasco como remedio antirrábico, pero también tiene otras aplicaciones. En Lekeitio lo lanzan al mar embravecido para calmarlo; [...]" JMB AEF 1922, 134s.
azpisarrera-169
OGI SALUTADU. "(V-ger-ple), pan que se guarda la noche de Navidad, al cual se le atribuye la virtud de curar la rabia" A.
azpisarrera-170
OGI-SARTZE. Cosecha de trigo. Cf. ogi sartzen en JE Bur 161 y Barb Leg 61.
Beren haurren laguntzeagatik lehenago berek hain laket zuten ogi sartzean. JE Bur 163.
azpisarrera-171
OGI-SASKI. "(G-bet), ogia erabiltzeko egiña da" Garm EskL 62. v. supra OGI-OTARRA.
azpisarrera-172
OGI-TAKO. "Pedazo grande de pan. Arrasaldeko eskolian ondoren, ogi-tako bat" Etxba Eib.
azpisarrera-173
OGI-TATU. Pedazo de pan.
Otseñak, ogi-tatuak <lat-> eta jaki gizenak jaurtiten yaustezak. Eguzk GizAuz 104.
azpisarrera-174
OGI-TINA. "Cuscute, ogi thiña" Foix.
azpisarrera-175
OGI-TROKO. Pedazo de pan.
Ogi trokua ezpanetan eta kandelak sudurrean, arima pielak badakie laguntzen premiña danean. (V-m). EZBB II 75.
azpisarrera-176
OGI TXIGOR (Lar), OGI XIGOR (B, L, BN, S; H). Ref.: Lh; Izeta BHizt2 (xigor). "Tostada" Lar. "Ogi xigorra, pain rôti" H s.v. xigor. "Pain grillé, rôti" Lh.
Ogi xigorrak esnean. ECocin 35. Hauts zaitzu ogi xigorrak, eman trenpan horren barnian. Ib. 36. Ogi airisak, ogi xigor bat, altxagarrigabea eta olioz bustia. Dv Ex 29, 2.
azpisarrera-177
OGI TXIGORTU (AN-5vill; Lar, Añ (G); txiortu AN-gip), OGI XIGORTU (SP; xiortu BN-arb), OGI ZIGORTU (G-azp), OGI ZIGERTU (B), OGI TXIURTU (A). Ref.: Gte Erd 289. Tostada. "Ogi xigortua, pain rôti" SP.
Hiru xerra ogi xigortu. Lf Murtuts 9. Hor nuen ixtanteko bero-berorik [kafesnea], bere bi xerra ogi-xigortuekin. Larre ArtzainE 111.
azpisarrera-178
OGI TXOKARTU (S), OGI TZOKARTU (S). Ref.: Gte Erd 289. Pan tostado.
azpisarrera-179
OGI-UR. Pan y agua. v. OGI ETA UR.
Igandeaz kanpora, aste osoan ogi-uraz barau egiten zuen. Aran SIgn 21.
azpisarrera-180
OGI-URTE. Año de buena cosecha de trigo.
Apirilean ihinzte, ogi-urte. EZBB I 37. (v. tbn. EZBB II 14)
azpisarrera-181
OGI-USTE.
azpisarrerakoSense-181.1
a) "(G-azp-bet), funeral llamado vulg. quitapán" A.
azpisarrerakoSense-181.2
b) Esperanza de (comer) pan.
Biguna baita uztarria ogi-ustean dagoenarentzat. Azurm HitzB 64.
azpisarrera-182
OGI HUTS.
Solo pan; (p. ext.) sola comida.
Mantena ezpagaizke ere / ogi utsak mundu onetan. Elizalde 117s. Gizon batek jango ezpalu urte guzian ogi utsa, ta edan ez ardoa baño, [...]. Mg CC 196. Ogi utsarekin ez da bizi gizona, baizik Jaungoikoaren aotik irtetzen dan itz guziarekin. Ur Mt 4, 4 (Dv, Samper ogi utsarekin; tbn. en AA III 547 ogi utsean bizi, Ir YKBiz 47 ogi utsez bizi ). Franziskok ospitalea hartu zuen egoitzatzat, eta ogi hutsa janharitzat. Laph 198. Etzuen jaten ortziraletan ogi hutsa baizik. Jnn SBi 357.
azpisarrerakoSense-182.1
Ogi huts ala zaharo, guziak baino zailago eta gogorrago Eskualdun kaskoetan tema. HU Aurp 206.
azpisarrerakoSense-182.2
(ogi hutsean). (L, BN, S ap. A; H). "Ogi hutsean eta ur hotzean ezartzea, mettre quelqu'un au pain sec (seul) et à l'eau froide (par punition)" H. "A pan y agua (estar condenado)" A (s.v. ogi).
azpisarrera-183
OGI-UZTA. Cosecha de trigo. v. OGI-BILTZE.
Ogi uzta eder eta nasaien altxatzea. GAlm 1946, 17. Asteetako besta eginen duzu --ogi uztaren lehen fruituak-- gero, Mozkin besta, urte azkenean. Bibl Ex 34, 22.
azpisarrera-184
OGI XIGOR. v. OGI TXIGOR.
azpisarrera-185
OGI-XOTX. Tarja.
Athea xutik zaukaten bi pazoteak, beheretik eta gaineraino oxke zuri batzuz oxkatuak ziren, bolanjerietako ogi-xotx batzu bezala. Barb Piar I 130.
azpisarrera-186
OGI ZAKAR. Hogaza. v. OGI ZATAR.
Naiago nuke oraintxe laurden bat ogi edo ogi zakar bat zardin-zar pare batekin. "Un cuartal de pan o una hogaza" . Berron Kijote 203.
azpisarrera-187
OGI-ZAMA. Bala, haz de trigo.
Ogizamak amarratzen gintuen Larrean, eta orduan ene ogi zama altxatu izan zen eta egotu zen xuxen. Urt Gen 37, 7 (BiblE garibalak lotzen).
azpisarrera-188
OGI-ZANGO (L, BN ap. Lh; H; o.-zankho S ap. Lh). Trigo (planta). "Ogi-zangoa, pied de [...] froment" H (s.v. zangoa).
Ogi-zangoa handitu zenean. Leon Mt 13, 26.
azpisarrera-189
OGI ZATAR. Hogaza. v. OGI ZAKAR.
Gaztai erdika ori gogorra, ogi zatar andi legorra. Ag G 324.
azpisarrera-190
OGI-ZATI (V-arr-gip; Lar, Añ; -th- Urt I 417, H). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. "Zoquete de pan" Lar. "Mendrugo" Ib. "Pedazo de pan, mendrugo" Añ. "Rebanada de pan. Lurrera jausten bajakun ogi-zatixa, jaso eta mun eiñ biar izaten gentsan" Etxba Eib. v. OGI-PUSKA. Tr. Documentado en autores vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII; se encuentra tbn. en Duvoisin (Ex 29, 23) e Inchauspe.
Jangoikoaren izenean ematen zioten ogi zatiren batekin. Mb IArg II 343. Ogi zatirik gogorren da beltzena gorde oi zuen. Cb SIgn 53. To ogi zati bat, ta ez egik zaukarik. VMg 27. Hamabi zareta ogi zathi. Ip Mt 14, 20. Ogi zati gogor beltzari begiratuaz. Arr GB 24. Imiñi eistazu gaztaia edo, ogi zati bategaz. Kk Ab I 64. Erueik itz-sora yaki anpur bet da obi zati bet bakarrik. Ort Oroig 15. Eskeko ogi-zatiak ataretan asi nintzan kolkotik. Or Tormes 69. Nekatu arren gau t'egun lanian, / pozik ogi-zati bat ikusten danian. Enb 164. Kafe utsetan ogi-zatiak beratuta jaten zitun. TAg Uzt 253. Eskalea ogi-zatiaz pozik. EZBB I 100.
v. tbn. Zab Gabon 66. Ag G 325. ArgiDL 124. Altuna 104. Otx 137. JMB ELG 86. Bilbao IpuiB 239. Erkiag BatB 121. BiblE Prov 6, 26.
azpisarrerakoSense-190.1
Ogi zatitxo bat dirudi gure Jesus maitagarriak aldareko bere Sakramentuan. Mb OtGai III 161. Eguerdian bakotxak bere ogi-zatitxoa yan eban. EEs 1928, 10.
azpisarrera-191
OGI-ZELAI. Campo de trigo. v. OGI-LANDA.
Zeiñ ar / edo arbiska ote zan / kaltetsuena ogizelai ta / artasoro ederretan. Otag EE 1881c, 23.
azpisarrera-192
OGI-ZERRA (G-azp-to, L-ain, B, S, R; Lar, Gèze, H, Foix ap. Lh), OGI-XERRA (H, A) Ref.: A; ZestErret .
"Rebanada de pan" Lar (s.v. sierra). "Melada, ogi zerra eztitua" Ib. "Picastote, koipatsua, ogizerra koipean" Ib. "Tranche de pain" Gèze. "Ogi [...] xerra, tranche de pain" H (s.v. xerra). "Ogixerra, rebanadita de pan" A (s.v. xerra).
Ogi-zerra eta puskak berekin artuta, lanera itzuli zan. Lard 160. Arbi xoxtorra bi ogi-xerra-tartean estuturik eukon. Or Tormes 27. Ogi zerra eder bat emaiten dio. Barb Leg 131. Amak bi ogi zerraren artean xingar eta arroltze emana data. JEtchep 79.
azpisarrerakoSense-192.1
Ogi-zerratxo bana erosteko. Lard 400.
azpisarrerakoSense-192.2
Baruraren hausteko ogi-idor-xerra batez. JE Ber 61.
azpisarrera-193
OGI ZERRAKATU, OGI XERRAKATU. Pan cortado en rebanadas.
Arraniazazu ogi xerrakatua supier batean. ECocin 4.
azpisarrera-194
OGI-ZERRENDA. Rebanada de pan.
Ogi-zerrenda biren tartean atera zion lukainka errea. TAg Uzt 204.
azpisarrera-195
OGI-ZESTO (V-gip). Cesta para llevar el pan. "O gi-zestuak buruan" Elexp Berg (s.v. ogidun).
azpisarrera-196
OGI-ZIZKI. "(L), chaume, éteules qui vertent en un champ de froment moissonné lui-même" H.
azpisarrera-197
OGI-ZIZTER. "Ogi-zizter, rebanada de pan" A (s.v. zizter).
azpisarrera-198
OGIZKO.
azpisarrerakoSense-198.1
a) (V ap. A EY; Dv). De pan. "Ez dut aspaldian ogizko aserik egin, il y a longtemps que je ne me suis rassasié de pain" Dv. "Ogizko naia egin, satisfacerse al hartarse de pan (Vc)" A EY III 335.
Nere Jangoikoa, zere ogizko ta ardozko edo Aldareko Sakramentuko janariz eman didazun atseginz andiagatik. Mb IArg I 273. Danak ontzi batetik iateko asmoetan, zurezko edo ogizko koillara banagaz. Ag AL 60. Ormak ogizkoak zirean, leioak, barriz, azukerazkoak. Bilbao IpuiB 213.
azpisarrerakoSense-198.2
b) De trigo. "Adoreus, ogi bizartsúzkoa, ogizkoa", "adorea liba, ogizko ophillak" Urt I 225.
Ogizko opil bat eginik, hauspian errerik, eman zeron ogi opil hartarik iatera. Tt Onsa 104. Eztu ñiork geiago eken jeneroik erosiko: [...] oliozkoak, eta irin lorezkoak, eta ogizkoak. Echn Apoc 18, 13. Han ereinen ogitto hazi gorria / han jin arte ogizko ophil xuria. Balad 65.
azpisarrera-199
OGI-ZOPA. Sopa de pan.
Ogi-zopa. Zopa guzietarik xinplena eta errexena. ECocin 3. Goizean bi ogi-zopa, / nolatan zuri ez opa? Zendoia 156.
azpisarrera-200
OGI-ZUHAITZ. Arbol del pan.
Ogi-zuhaitzaren fruituak borobil ferde baten itxura du, jende baten burua bezain handia da frangotan. Herr 21-7-1960, 4.
azpisarrera-201
OGI-ZUKU. Sopa.
Ogi zukua lenbizi, baburrun gorria edo baba beltza urrengo. Ag G 24s ( Kr 45 ogi zukoa ). Jan zuten ogi-zuku beltza ta babarrun gorria urdagi-izpi batekin. Anab Poli 93.
azpisarrera-202
OGI ZURI (V-gip, G-azp), OGI TXURI, OGI XURI. Pan blanco. "Bi aldiz eralgi biar izate zuan iriña ogi zurixa nai zanian" Elexp Berg (s.v. basillora). "Bi bae klase zittuan, bata salgatxuaua, [...] ta bestia estuaua ogi zurixandako" Ib. (s.v. salga). "Zahia kendutako irinarekin egiten den ogia" ZestErret.
Besteai ogi zuri ona eman, ta zuk ori jaten dezu? Cb SIgn 53. Ogi zurija aentzat baño, gozuago da guretzat arto erregutada galanta. Mg PAb 59. Saskiya ogi-zuri-ederrez bete-betia. Bv AsL 138. Bilhakatuko naiz Jesus Jaunari dohakon ogi xuri bat. Jnn SBi 184. Bixigu-erre, ogi zuri, gaztae, [...]. Kk Ab I 11. Arroltze bana, ogi xuri eta sukre poxi batekin. StPierre 24. Pakeko artopuska obia dala esaten degu, aserre-arteko ogi zuria baño. EEs 1924, 83n. Orain, zeziña eta ogi txuriya / janaz, obeto dabiltza. MendaroTx 164. Gure euskera biar bagendu / ogi zuria jateko, / [...] / danak leukie ikasiko. BEnb NereA 190. Horra hiru saski ogi xuri ene buruaren gainean. Bibl Gen 40, 16 (BiblE hiru saski opil ). Ogi zuria ta ardoarekin egiten genduan arrantxoa. AZink 93. Ogi zuria ugari ekarri eben. Gerrika 81.
v. tbn. Ag G 189. Yanzi 136. Or Eus 282. Erkiag BatB 156. Uzt Sas 74. Ogi xuri: Elzb Po 213. GAlm 1946, 17. Ardoy SFran 33. Ogi txuri: NEtx LBB 301.
azpisarrerakoSense-202.1
(Con reduplicación intensiva).
Ogi zuri zuria ekarten zioten, [...] taloa eskatzen zuan bakhoitzean. Osk Kurl 96.
azpisarrerakoSense-202.2
Etxeko ogi zuria ezertan ez daukeenak, eta kanpoko arto urdindua pozik jango duenak. AA I 589 (ref. a la propia esposa).
azpisarrerakoSense-202.3
"Donde menos se piensa salta la liebre. Lur beltxak ogitxuria (AN)" Aq (p. 63).
azpisarrerakoSense-202.4
Komunixtak arrunt etsai zituen, eta oihu patarraka ari ezker-ezkerretik. Gizontto horientzat nahaskeria, ogi xuri! SoEg Herr 10-10-1957, 1.
azpisarrerakoSense-202.5
(Ref. al pan eucarístico).
O Angeruen ogi zuri ederra! O Zeruzko Kopau gozoa! EL1 161. Osti zuri, ogi txuri, / Jainko egindako gari. NEtx Nola 35.
azpiadiera-5.1
[Gotzaiaren] mintzoak Zure erriari arretaz banatzen zion Zure ogi zuria. Or Aitork 121.
azpisarrera-203
OGI-ZURRA. "(V-ple), pan no fermentado" A.
ogi
<< OBISPO-ETXE 0 / 0 OHOL-ETXE >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper