Harremana

    OEH - Bilaketa

    3538 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (343)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    leiho.
    tradizioa
    Tr. De uso prácticamente general, aunque es menos frecuente entre escritores vizcaínos, al menos antes de finales del s. XIX. Hay leho (tal vez errata) en Jauretche (168), y leo en algún texto navarro; lexo en Mendigacha (135), y lego en textos salacencos: en una adivinanza recogida por Azkue (EY III 403) y Z. Moso (42). En DFrec hay 46 ejs. de lei(h)o y 1 de leyo.
    sense-1
    (gral.; Volt 78, SP, Deen I 329, Urt I 133, Lar, Mg Nom (G), Añ (G), Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB ), leixo (R-uzt), leigo (AN-olza), leho (AN-gip-erro, Sal), lego, lexo (R-is-uzt), leia (Sal), laio (G-nav, AN-olza). Ref.: Bon-Ond 151; A (leio, leixo, leia, leo); JMB AEF 1926, 17; Lrq; ContR 520, 531; Iz Als (laiyoti), To (leiyua), R 292, Ulz ; Etxba Eib ; CEEN 1971, 333; Holmer ApuntV ; Gte Erd 191.
    Ventana. "Generalmente se entiende en V por esta palabra la ventana triangular antigua, la saetera y la tronera" A. "Txóriak xítan dutzu [...] léixoara" Iz R 294.
    Leiho batetarik saskian erautsi izan nenzen murrutik. Lç 2 Cor 11, 33 (tbn. lei(h)o en las demás versiones). Arren, agir zaitesk[e], / zakuskedan <sa-> leiotik. Lazarraga (B), 1204r. Eta zeruan sartzeko / zu egin zaizkigu leiho. EZ Eliç 384. Leze handi bat [...] alde guztietarik hertsia, atherik eta leihorik eztuena. Ax 580 (V 373). Bere kanberaren bortak eta leihoak zerratzen ditu. Tt Onsa 103. Dorreko leihoa. INav 22. Atera zen leiora. Mb IArg II 312. Sermoia enzuten leio batean zegoela. Cb Eg II 174. Ikhusi zuen leiho batetarik. Lg I 301. Leihorik hautse bagetarik. Egiat 185. Bi leio idikirik párean pár. LE Matr4 533. Eguzki zabalai leioak itxita. Mg CC 150. Botatzen ditue leiotik bera. AA III 376. Komentoko bentana edo leio batera. Añ MisE 166. Leihoak zarratzen baditugu. Dh 215. Zeren etzen leihoti jauzi. Etch 416. Bere gelako leijo edo bentania. Ur MarIl 66. Noek kutxaren leio bat idikita. Lard 9. Zurubiari gora igaiten da, leihoan da, leihoaren hausterat doha. Laph 132. Egüntto batez nindaguelarik maitenareki leihuan. ChantP 76. Eta leio txikira urtenik San Pedrok. AB AmaE 321. Leioetan ainbeste zapi euki oi ditualako. Ag Kr 18. Leioko lora ontziyak. Iraola 118. Kanpoko leihoak nunbait-han hetsiko. Barb Sup 122. Leihoa zabal-eta hatzeman zian soka. Const 19. Zato biar goizian, nik leotik botatzen dudan diruen arrapatzera. (AN-erro). Inza Eusk 1926 (III-IV) 5. Leiora atera zan apaiza. Or SCruz 38. Leihoak oro zabal idekirik. JE Ber 98. Leioak lauso dira, / eguraldiaren / antzo. Ldi BB 70. Leio estu luzangak. Erkiag Arran 134. Leihoak zabal eta usu. JEtchep 99. Autobuseko leiho zabalduek. Osk Kurl 85. Gelako leioan egon nintzan zeletan. Salav 57. Leioa zabaldu ta begira zegoela. NEtx LBB 142. Zeren pareta hortan baitziren leihoak. Etchebarne 100.
    v. tbn. (Para autores vizcaínos): Zav Fab RIEV 1907, 531. Azc PB 344. A BGuzur 107. Echta Jos 71. Altuna 73. Enb 173. Kk Ab II 180. Laux BBa 118. Otx 42. Bilbao IpuiB 236. BEnb NereA 149. Gand Elorri 89. Alzola Atalak 84. Etxba Ibilt 461. Etxabu Kontu 150. Onaind STeresa 69. Gerrika 27.
    azpiadiera-1.1
    "Leihotik etxea arthikitzea, jeter la maison par la fenêtre, [...] dissiper follement" H. "En todas partes cuecen habas [...], an ere leioak atari-begira (G-to)" A EY III 297. Ire leiotik begira zak lenik barrena (AN-ulz). 'Iñoren utsak ateratzen asi gabe, nork bereak ikusi ta garbitu bear'. Inza NaEsZarr 1408.
    azpiadiera-1.2
    Orificio, agujero, abertura.
    Jhs. Joane, obera noa, miña sentitzen det buruan, / medizina bat arren indazu nere bigarren leioan. LasBer 576. (con sentido sexual) Xelina pelatua, kapa leihoekin. Hb Esk 204. Onek [pistolak] irikiko dik ire buruan atea edo leioa. Apaol 102. Txapela be koipez beterik, erdi-erdijan leio biribil bat ebala, bertatik ule pillo bat agiri yakola. Kk Ab I 6. Soiñekoen urratu eta tarratadak, gorputzeko narruak aizea artzeko leio askatuak izan oi zituan. Erkiag BatB 35.
    azpiadiera-1.2.1
    (Referido a los órganos sensoriales).
    Gure gaztetasunetik gaitzera makurtuak dira gure begiak, gure belarriak eta gañerako gure animaren leio edo sentidu guziak. Mb OtGai I 36s. Segan puntakin leio bakar oi / igual aterako diyo. Tx B I 233. Gorputz-leioen bidez baitu landakoen berri. Or Aitork 176.
    azpiadiera-1.3
    (Dv, H).
    Contraventana.
    azpiadiera-1.4
    "Leiuak (Caro Los Vascos), galería de mina" Zubiau Burd 106.
    azpisarrera-1
    ATE-LEIHO. v. 1 ate.
    azpisarrera-2
    LEIHO-AITZIN. Espacio (interior) frente a la ventana.
    Gizona salaren bestaldean, leiho-aitzinean zutik. Mde HaurB 53.
    azpisarrera-3
    LEIHO-ALDE. Zona de la ventana. "Fenêtrage, leiho-alde" T-L.
    Lo-gelako atea iriki ta leio-aldera egin zuan. NEtx LBB 15.
    azpisarrera-4
    LEIHO-HARRI. Antepecho, repisa de la ventana.
    Leio-arrian yausi zan [txoria] . Ldi BB 38.
    azpisarrera-5
    LEIHO-ATALAS. Repisa de la ventana.
    Kolaiua bezela, leio-atalaxian, zintzillik jarri bear niñala. Inzag RIEV 1923, 506.
    azpisarrera-6
    LEIHO-ATETXO. Hoja de la ventana.
    Draska! Ertsi eban leio-atetxua. Erkiag Arran 49.
    azpisarrera-7
    LEIHO-AURRE, LEIAURRE. (En casos locales de decl., en sing.).
    a) Espacio (interior) frente a la ventana.
    Bere gelako leiaurrean illargitan eseri. Arr GB 15. Bere leiaurrean jarrita bordatzen zituen loreen gañera. Ib. 14. Leio-aurrean [...] bizarra kentzen. NEtx Antz 137. b) Espacio (exterior) frente a la ventana.
    Apaiz jauna leio aurretik igarotzen da. Alz Ram 65. Txori laguna leio / aurrean da ari. NEtx LBB 374. Lorez loretsu lorategia leio aurrean. Alzola Atalak 85. [Bidoia] artu omen zin eta leiora tira, zoritxarrez, semea leio aurretik pasatzerakoan. Ataño TxanKan 253. Ez zen karnaba bat besterik, leiho-aurrean kantari. "Outside his window". MEIG IX 103.
    v. tbn. Ldi UO 14.
    azpisarrera-8
    LEIHO-AZPI. Espacio exterior bajo la ventana.
    Mutillaren leio-azpijan azten zan arkakaratzeraño. Altuna 33.
    azpisarrera-9
    LEIHO-BEGI. Hueco de la ventana.
    Ementxe dago [Arantzazu]. Argia jakon / leio-begien zalea... Gand Elorri 218.
    azpisarrera-10
    LEIHO-BURDINA. Reja.
    Etxe hartan enplegatu diren leio burdinentzat eta itzentzat. (1745). SenperEus 30. Leio burdina batzu erakatxirik. HerVal 144. Elizkizun artara bituriko guztiak [...] leio-burni ondora pillatu dira. Ag G 341 (v. tbn. 83).
    azpisarrera-11
    LEIHO-HEGAL. Antepecho de la ventana.
    Leiho-hegalak elgarri hurranduak. JE Ber 53.
    azpisarrera-12
    LEIHO-HEGI. Borde de la ventana.
    Harri-pikatu beltzaan desbardinekin leiho-hegietan. JE Ber 77.
    azpisarrera-13
    LEIHO-ERTZ. Borde de la ventana.
    Ioten Kontze galantan / leio-ertzeko zura. Azc PB 141. Umetako pentsamentuak, ba, sakaka eukazan ostera be biotzean, goiz-txinta leio-ertzean legez. Onaind STeresa 32.
    azpisarrerakoSense-13.1
    Repuisa de la ventana.
    Bein eskuakin leio-ertza arrapatu zunean, katua bezin arin igo uan leiora. Ataño TxanKan 132. Leiho-ertzean eseria zegoen. IBe Act 20, 9 (Lç leiho gainean).
    azpisarrera-14
    LEIHO-ETXE. "Bâti de fenêtre" T-L.
    azpisarrera-15
    LEIHO-GAIN.
    a) Repisa, antepecho de la ventana.
    Iarririk zegoela gizon gazte bat [...] leiho gainean. Lç Act 20, 9 (Ker leio-gaiñean, Arriand leiogane; He, Dv leiho baten gainean, Ol, IBk leioan, IBe leiho-ertzean). San Pablori aditzen leio-gañ batean jarri zan. Lard 520. Papurrak leio-gainean. Elzb Po 181. b) Parte superior de la ventana.
    Leio-gañeko iñarari / [...] zioskan. 'Moradora arriba de la ventana'. Ldi BB 30.
    azpisarrera-16
    LEIHO-GIZON, LEIHA-GIZON (SP). Hombre aficionado a mirar por la ventana. Cf. leihozale.
    azpisarrera-17
    LEIHO GURUTZADA. "Croisée, fenêtre en croix" Dv.
    azpisarrera-18
    LEIHO-JIRA.
    "Leihoaren buelta, ingurua. Leio-jirak harriz ondo josita" ZestErret.
    azpisarrera-19
    LEIHO-KOSKA. Repisa de la ventana.
    Leio-koxka guztiak / beterikan usoz. Zendoia 137.

    azpisarrera-20
    LEIHO-MAHAI. "Leihomahain, planche qui se trouve quelquefois au bas des croisées, du côté de l'intérieur" Hb.
    azpisarrera-21
    LEIHO-MARKU. Marco de la ventana.
    Gurtetxe, leio-marku ta orlakoetarako oso ona da. Munita 54.
    azpisarrera-22
    LEIHO-NESKA, LEIHA-NESKA (SP). Joven aficionada a mirar por la ventana. Cf. leihozale.
    azpisarrera-23
    LEIHO-OHE. "Feuillure" T-L.
    azpisarrera-24
    LEIHO-OIN. Repisa de la ventana.
    Leio-oñari besoak egotziz egon zan gauerdirarte. TAg Uzt 68.
    azpisarrera-25
    LEIHO-ONDO. (En casos locales de decl., en sing.).
    a) Espacio (interior) junto a la ventana.
    Dugun itza leiho ondoan. Hb Egia 20. Leio onduan kristaletik kalera begira. Kk Ab II 73. Bere emaztea leio ondoan kokatuta billatu zun argi-egarri. Etxde JJ 79.
    v. tbn. Ugalde Iltz 20. Osk Kurl 82. NEtx LBB 16. b) Espacio (exterior) junto a la ventana.
    Leio-onduan abestuten eguan kardantxorija. "Outside his window". Altuna 47.
    azpisarrera-26
    LEIHOPE. (En casos locales de decl.sing.).
    a) Espacio (interior) bajo la ventana.
    Leiopean lurrezko pegar aundi bat. Alz Ram 110. b) Espacio (exterior) bajo la ventana.
    Leiopeko kale-zatian. Erkiag BatB 157. Neska zarren leiopean pasa. NEtx LBB 144.
    azpisarrera-27
    LEIHO-SARE (V-m, G-goi-to; O-SP 230 Dv y A, SP (que cita a EZ); leiasare Lar). Ref.: A; A DBols; Arin AEF 1932, 93. Celosía.
    Zein baitire [kanpoko sensuak] arimaren leiho sare deithuak. EZ Man I 16. Gure hormaren atzean gelditu da, leihoetatik zelatan, leiho-sareetatik kirika. Bibl Cant 2, 9 (Ker leio-saretik; Dv xareten artetarik, Ol saretik).
    azpisarrera-28
    LEIHO-SARETA (L-ain ap. A). Celosía.
    azpisarrera-29
    LEIHO-UKALDI (-kh- Lh). Golpe de ventana.
    azpisarrera-30
    LEIHO-ZAPI. Cortina.
    Leio-zapi saretik lipar batez begiratu ondoren. TAg Uzt 140.
    azpisarrera-31
    LEIHO-ZULO. Ventana, hueco de la ventana.
    Azari gisa eizian dabill / leio-zulotik sartuta. PE 138. Leio zulo danetan atorrak eta gonak. Ag Kr 18. Leio-zulotik beiratzen zuen. Tx B II 158. Batek esan dit: "Ni egondu nitzan / leio-zulotik beiraka". Auspoa 97, 135. Leio zulotik argia sartzen zan beziñ len. JAIraz Bizia 20. Bagoiko leio zulotik. Ugalde Iltz 45. Leio-zuloetatik atera ziran atsoak. TxGarm BordaB 67.

    leiho

    leiho
    << LEGENDUN-ETXE 0 / 0 LIBURU-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper