OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
orga.
etimologikoa
Etim. De vasc. *organa; para la interpretación de esta forma, v. FHV 145.
sense-1
1. (AN, L, B, BN, S; SP, Urt III 233, Ht VocGr, Lar, (G, AN), Arch VocGr, Gèze, Dv, H) Ref.: A; Lrq /orgã [oxítona]/; Satr VocP ; Izeta BHizt ; Gte Erd 287.
Carro. " Orga zenbeit tona harriz kargaturik heldu da (BN-lab)" Gte Erd 287. Cf. A: "Muchos, los más, lo usan en plural". Tr. Al Sur se documenta en Beovide y Oskillaso, y, con el significado de 'vagón', en Azkue y Erkiaga. Se emplea gralmte. en plural (aunque en los textos más antiguos domina el sing.). En DFrec hay 4 ejs.
Gaixtoaren konzientzia eta barren aldeak, orgaren edo gurdiaren arroda bezala dira. Ax 429s (V 278). Orgâ gaiztoenak karrankarik handiena. Bela 41 (aunque en la ed. de 1896 hay -a, Peillen señala que en el orig. se lee <orgä>, representando la diéresis una vocal nasal). Orgâ txarrago eta karranka handiago. O Pr 371 (Saug 115 orgak xarrago, Bela 41 orga gaiztoenak; la forma , inusual en Oihenart, podría representar tal vez una nasal acentuada; cf. el refrán de Bela citado supra). Suzko orga batean Elias altxatua izaitea. CatLav 401. (V 192) Beldur zen arka eror zedin orgetarik. Lg I 302. Uztartu izan zituzten orga berri batekin. Ib. 258. Orga eziñ mugitua. Gy 132. Orgekin othe biltzera goan nahi laiteke. Dv Lab 100. Orgak hustu eta. Laph 245 (244 orga bat egur). Orga burdina bat. HerVal 196. Suzko gurdi, orga bat. Bv AsL 78. Aurthiki zituzten khurutzefikak orga tonberoetarat, eramaiteko nork daki norat. Elsb Fram 163. Presondegitik hiriaren erdira zeramatelarik, orga handi batzuen gainean xutik. HU Aurp 47. Gure mundu hunek baladuka orgetakoaren iduriko haxa bat. Darric RIEV 1912, 224. Orger ostiko tiratuz. Etcham 191. Gizon hori behar diagu lagundu bere orgen altxatzen. Barb Leg 62. Ez jende, ez abre, ez eta orga bat bidean utzia, ez otomobil bat ere. JE Ber 40. Orgak patarrari behera intziraka doatzi. Iratz 58. Orga batzuen gainean ezarri zuten. Zerb IxtS 51. Beharko zutela borta kankail hura orgetan kargatu. Lf Murtuts 33. Orga batzu tarrantan iragaiten zirelarik bide berrian. JEtchep 23. Orga ttiki bat, asto ttipi ttipi batek narreztua. Osk Kurl 65. Orga hutsak ziren doi doia harat joanen, ez haatik gibelerat kargaturik. Larre ArtzainE 37.
azpiadiera-1.1
Orgak idien aitzinian [= '(empezar) por lo posterior'].Saug 138. Erranen du zonbaitek orga ezarri dudala idien aitzinian. Tt Onsa 42. Ez ote da hau aspaldiko orga idien aitzinean hura berbera? MIH 389.
azpiadiera-1.2
Vagón de tren.
Tolosako gelunean [...] orga eder batean sartu nintzanean. A Ardi 74. Orga eta bagoiak egoten diran lekuak. Erkiag BatB 129. Bidean jango dau, jan-organ. Ib. 167.
sense-2
2. (SP, H, A).
Carretada. " Orga bat egur, une charretée de bois" SP. " Orga bat olho, un carro de avena" A. v. orgatara.
Bi orga kisu. (1745). SenperEus 30. Hogoi eta berrogoi orga belhar. Dv Lab 125. Ehun orga ile. Hb Egia 146. Orga-ileak. Ib. 146. Bi orga belhar ebatsi diozka. Zerb Artho 476. Hemen orga bat etxe-ongarriren hustera. JE Ber 15. Orga egurra ekarririk etxera. Barb Leg 127. Girixtinoa, zure orga pherdea etzinukela bezperatik biltzen ahal, igande goizetan arizan gabe? Egunaria 22-6-1969 (ap. DRA ). Eta ekar-arazten dut zurgina eta bi orga teila. Etchebarne 83. Orga belarrak behin idortuz geroz. Larre ArtzainE 50.
v. tbn. Gy 131. Laph 244.
azpiadiera-2.1
" Orga bat bihi (S; Foix), huit sacs de grains ou hectolitre" Lh. "Hectolitre (de grain, blé en général)" Lrq.
azpiadiera-2.2
Orduan, utzirik gure mandozaina ez dakit zenbat mila orgaz eta debruz mintzo zela, guan ginen aitzina.Elzb PAd 27 (cf. s.v. orgatarta).
sense-3
3. "(G-to), haz de leña" A.
sense-4
4. Soporte móvil.
Brontzezko hamar orga egin zituen [...]. Orga bakoitzak brontzeko lau gurpil zituen. BiblE 3 Reg 7, 27-30 (Ol idulki, Ker ondope ).
azpisarrera-1
ESKU-ORGA. v. eskorga.
azpisarrera-2
ORGA-HAGA (L, BN, S; Dv; organhaga BN-mix, S; Foix ap. Lh, H). Ref.: A (orgahaga, organhaga); Lh y Lrq (organhaga). "Varal, pieza de madera de catorce centímetros de diámetro, de mayor longitud que el carro, destinada a sujetar en ella paja, heno, helecho" A.
Bere aldean badu makhila bat, orga haga bezain handia. Prop 1880b, 11.
azpisarrera-3
ORGA-ALTZO. Interior del carro (?).
Zerbait bitzikeria muntatzeko, bethitik hauta baitzen, ethorri zitzaukun galtza zuritan, orga-altzoan zutik. Larz GH 1959, 86.
azpisarrera-4
ORGA-ARDATZ. (Lar; orgardatz H).
a) "Cubo de ruedas" Lar.
Kurpil bakoitzak burni urtuzko txopin bat zeraman; orga-ardatz bat: onen neurria, ogei zentimetro zan luze ta ogeitabi diametroa. "Cubo". Garm EskL I 144.
b) "(B), eje del carro" A. "Eje de la rueda del carro. Zirrikain orgardatza autsi zaiku" Izeta BHizt2.
azpisarrera-5
ORGA-ARKUTX. "Organarkütx (S-saug), train de roues du chariot" Lh.
azpisarrera-6
ORGA-ARRASTA. Freno de carro.
Orga arrasta bat bi burietarik erakatxirik. HerVal 196.
azpisarrera-7
ORGA-ARRODA (Urt IV 159). Rueda de carro.
Indarka ari zelarik, harri bat ezin jaliz orga-arrudaren libratzeko, ez zena, gaizoa, itzuliphurdika erori! Larz GH 1959, 90.
azpisarrera-8
ORGA-ASKA. "Orgaska (L), carril, huella de la rueda del carro" A.
azpisarrera-9
ORGA-HATZ (SP A, H; organhatz Arch UFH). "Orga-hatza <-tsa>, l'ornière. Orga-hatzeko ura, eau qui coule par l'ornière de la charrette" SP.
azpisarrera-10
ORGA-BEGI. "(BN-ciz), cubo de la rueda del carro" A.
azpisarrera-11
ORGA-EGILE. v. orgagile.
azpisarrera-12
ORGA-HEREXA (S ap. A, s.v. orga-hatz). Huella de la rueda del carro.
azpisarrera-13
ORGA-ERREKA (Dv (orgerreka) A (s.v. orga-hatz)). Huella de la rueda del carro.
azpisarrera-14
ORGA-ERRESTO. "Orgerresto (L-ain), huella de las ruedas" A.
azpisarrera-15
ORGA ESTALI (H; orgestali Lar). "Carricoche" Lar.
azpisarrera-16
ORGA-ESTEKA. "Cohum, [...] idi uztarria, orgesteka, orgestekua" Urt V 307.
azpisarrera-17
ORGA-ETXE (B ap. A; H; orgetxe H; organetxe S ap. Lh; SP, H). "Le corps de la charrette" SP. "Cerrado de tablas que se encajona en los bordes del carro" A.
Erretangular kerako zur batzuen gañean joaten zan orga-etxea. Garm EskL I 144.
azpisarrera-18
ORGA-EZPATA. "Orgezpatak, bâtons placés verticalement sur le devant et l'arrière de la charrette pour retenir la charge" H.
azpisarrera-19
ORGA-GIDARI. "Auriga, [...] orga gidaria, orga záña" Urt III 201.
azpisarrera-20
ORGA-ITZE (orgitze L-côte ap. A; o rganitze Sc ap. A). "El más grande de los clavos" A.
azpisarrera-21
ORGA-IZTER. "Orga izterrak, les deux bras (cuisses) en lesquels se bifurque le brancard en sa partie arrière" H.
azpisarrera-22
ORGA-KABILA. "Torno para tensar las cuerdas del carro" Satr in HerVal 281.
Bi orga kabila einik. HerVal 183.
azpisarrera-23
ORGA-LANTZA. (H; -nz - Lar).
a) "Pértigo, lanza del carro" Lar. b) (Lh). Varal del carro.
azpisarrera-24
ORGA-LARATZ. "Crémaillère verticale sur le devant d'une charrette où l'on fixe le bout de devant de l'organhaga" H.
azpisarrera-25
ORGA LASTER. (Dv A). a) "Orga-laster, char rapide" Dv.
Eta iganarazi zuen bere bigarren orga-lasterrera. Dv Gen 41, 43 (Urt orga, Ur, Ol gurdi, Ker burdi, Bibl karro, BiblE zalgurdi). Faraonen zaldieria eta orga-laster eta armada guzia. Dv Ex 14, 9. Burdinazko orga-lasterrez. Dv Ios 17, 16.
b) Vagón de tren.
Orga-lasterretan du [Galtxagorrik] gorputza hedatzen, / Luzean ehun urrats dituela hartzen, / Egiten du ziztua nihork ez bezala, / Ageri ifernutik duela xirola. (Sara, 1864). BertsoB 205.
azpisarrera-26
ORGA-MIHI. "Partie du brancard, partant de la partie d'arrière où il bifurque et qui s'attache au joug" H.
azpisarrera-27
ORGA-NATXA. "(BN), eje del carro" A (s.v. natxa).
azpisarrera-28
ORGA-HOKI. "Organ-hoki (S-saug), essieu de char" Lh.
azpisarrera-29
ORGA-PARE.
Carro.
Orga pare berri bat. (1749). SenperEus 35. Orga pare mendrena. (1765). Ib. 59. Orga pare bat ferraturik. HerVal 149. Bortz abere buru; orga pare bat, eta zer ez oraino. HU Zez 165. Emadazue bakarrik orga pare bat eta barrika bat arno. Zerb Azk 35. Igande goizean miretsi ditugu halere plazan orga pare bat, braban bat tonboroan ekharria eta bi jela xahar. Herr 27-2-1958, 2.
azpisarrera-30
ORGA-ORRAZI. "Orgorrazea, partie de la charrette à essieu tournant avec les roues qui empêche l'essieu de glisser en avant ou en arrière" H.
azpisarrera-31
ORGA-SARGA (H; -sargu L, BN, S ap. Lh). "Orga-sargak, volées de devant et d'arrière" H.
azpisarrera-32
ORGA-SORROILA. Torno para tensar las cuerdas del carro. v. ORGA-KABILA.
Bi orga sorroila. HerVal 159.
azpisarrera-33
ORGA-UHAL. "Orguhala, courroie de dessous et du milieu du joug qui le fixe au brancard" H.
azpisarrera-34
ORGA-XARRETA.
Carreta.
Orga xarretarenzat berriz, garlea, brozela eta tonberoak komun. (1749). SenperEus 35.
azpisarrera-35
ORGA-ZATI.
Pieza de carro.
Haritz bat organzati gai. (1754). SenperEus 98 (tbn. 114, 116, et passim).
azpisarrera-36
ORGA-ZIHI. "Axis, [...] orga zihia, karreta zihia" Urt III 233.
orga
<< ORDEZKO ETXE 0 / 0 OSASUN-ETXE >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper