Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 epai.
    sense-1
    1. (V, G, AN-larr; Lar, Mg PAbVoc, H (+ -ph-)) Ref.: A; Asp Leiz; Iz ArOñ.
     Corte, acción y efecto de cortar; herida. "Corta", "tala" Lar. "1. coupure, blessure. Epai bat lotu, zauri bat osatu, avoir lié une blessure [...]. 2. coupe de bois. Syn. epai-aldia" H. "El corte previo que se hace con el hacha al árbol que va a ser derribado al tronzado con la sierra, para facilitar la dirección de la caída" Asp Leiz. "Epaixa txintxo emon, dar el corte (el hacha) de arriba abajo, vertical u horizontal, pero derecho" Iz ArOñ.
    Buruko mallatu, tontor ta epaijak. Mg PAb 77. Ze egunetan egi eutsen [Jesusi] odolezko epaia, orduan usadio zan legez? CrIc 22 (se refiere a la circuncisión). Egin ziozkan epai edo zauri andiak bere adarrekin. VMg 18. Marka zezala bere burua, baita ondorengo semeak ere Zirkunzisioko marka edo epaiarekin. AA I 8. Saetiaren epaija osatuten txito gatxa dalako. fB Ic II 192. Bere borondatez [...] epairen bat egiten deutsanak. Astar II 100. Epaijentzat, zaurijentzat [...] ez dago osagarri obarik ura baño. Ur Dial 77 (It ebaki, Dv piko). Egur banak epai bi dituan ezkero, / bana dute zotzean aldiz epaitzeko. Or Eus 150. Golpe galdu bat eman gabe erabiltzen du aizkora, eta epaia ere ondo zaindu. Insausti 261.
    sense-2
    2. (V, G ap. A ; Mg PAbVoc, Añ, Dv, H).
    Fallo, sentencia, veredicto. "Epaija, corte; también sentencia" Mg PAbVoc. Tr. Documentado en la tradición meridional desde comienzos del s. XIX. Es usado frecuentemente en la expresión epaia eman 'juzgar, sentenciar'; con este sdo., epaia bota sólo lo hallamos en Etxaide; cf. además infra EPAI EGIN.
    Ez dago onetan zuzenbide, epai edo neurri bardinik. Mg CO 18. Badaukagu zure gañian, Catilina, Batzarraren epai astun ta bizkorra. Mg PAb 213. Arik etorriko da bizi ta illai epaija emotera. Ib. 162. Eman zuen epai edo sentenzia au. VMg 36. Epai bi onetarik bata edo bestea [...] emongo yako bakotxari. Añ EL12 32 (EL1 32 adu ta sentenzia). Epaia ematen deban ekadoiari. Izt C 140. Orain emoten dogun epai eta sentenziyagaz euren mendian iminten doguz. Ur BulaAl 21s (BulaV 14 erabagiagaz). Azaldu, epaia eman eta erabakitzen degu, Jaungoikoak agertua izan dala. Ur BulaG, EE 1885a, 557. Kopetako izerdiarekin ogia jateko eman zion epaia. Lard 10. Naibagerik asko dauka presondegijan daguanak Juezaren epaijaren zain. (1860). BBatzarN 191. Artzen du Jenobebak bere eriotzako epaiaren albistea. Arr GB 27. Betiko epaia, gero bakoa / eldu baiño len neugana. Azc PB 30. Gipuzko guzia, auzi ta epai gauzetarako lau zatitan zatitzen da. Urroz EEs 1915, 38. Sendakiñak lenengo egunetik eman zion epai txarra. Urruz Zer 21. Epaia bere kaltez ixan zan. Kk Ab I 46 (cf. nota: "epai: sentencia"). Epaitu eban burrukari bijak espetxian gerizpea artu egijela alditxo baten, [...]. Epaia bete eben. Ib. 39s. Erio-epaia. Ol 2 Cor 1, 9 (IBe heriotz epaia, IBk heriotze-epaia; Bibl herio-kondedamendua). O Zeru goiak / nolako epaiak / datoz ortikan lurrera. Balad 238 (cf. Bast 33: ze dekretuak). Nere eriotz-epaia atzeratzeko. Or SCruz 98 (v. tbn. eriotz-epai en Zait Sof 194, Etxde JJ 182 y Erkiag BatB 39). Onhartzen ez baduzue epaia, jujearen aitzinerat dukezue agertzea. JE Ber 48. Suge ta larrasuge-kumeak, nola iges-egingo diozue sulezerako epaiari? Ir YKBiz 403. Zuek epaitzen duzuen epaiaz epaituko zaituzte. (Mt 7, 2). Ib. 134s (IBk epai). Epaia eman duan Auzitegiari barkapena eskatu dezaioke. EAEg 22-11-1936, 358. Birjiñak berak "Jainko-epaia" / erri-alde eman zuen! SMitx Aranz 69 (cf. nota: "Jainko-epaia, erderaz, 'juicio de Dios'"). Juezari eskea egin zioten epaia bota zezala. Etxde JJ 177. Biturieko obispoak [emon oan] Ipiñeko eleixea parroki egiteko epaie. Akes Ipiñ 16. Perpausa guztia izanen da debalde; / epaia eman gaberik kondenatu zara. Arti MaldanB 210. Epai onaren itxaropenak, biziteko adorea anditzen deutse [espetxeratu] batzuei. Erkiag BatB 193. Jaunak danori emongo dausku merezi dogun epaia. BEnb NereA 129. Orrenbeste txarkeriren jabe egiten nautela, urkamendirako epaiaz bukatzen du bere jarduna. NEtx LBB 117. Al nuan txukunena jantzi eta arratsaldeko lau ta erdiak inguruan [andregaiaraen etxera] iritxi, esperantza ainbat bildurrarekin, nere epaia zer izango ote zan. JAzpiroz 165.
    v. tbn. Aran SIgn 57. AB AmaE 189. A BeinB 79. Ag AL 27. Itz Azald 37. Ag G 244. GMant Goi 102. ArgiDL 88. KIkV 41. KIkG 27. Inza Azalp 34. Enb 179. Otx 89. Mde HaurB 83. Or Aitork 396. Ayesta 60. En DFrec hay 46 ejs., todos ellos meridionales.
    azpiadiera-2.1
    Juicio, proceso.
    Kanonizaziorako, deun izendatzeko epai ta asterketak egitea agindu eban Gergori IX Aita Santuak. Belaus Andoni 21. Ilta bereala izango dun juizio edo epaiaz. Inza Azalp 80. Zure aldez jaurtiriko epaia okertzat arturik. Otx 23. Azken-epai egunean Sodoma ta Gomorrari baño zigorrada gogorragoa emango zaio. Ir YKBiz 196 (cf. infra EPAI-EGUN). Kalte-ordaintzak jaso al izateko auzi-bidea itzezko epaia izango da. "El procedimiento judicial [...] será el de juicio verbal". EAEg 1-11-1936, 189. Epaiaren barriztapena lortu eben [...]. Eta beste iru edo lau aste pasau ziran epai barrirako. Gerrika 84.
    azpiadiera-2.2
    (Como primer miembro de compuestos).
    Epai-agintaritzaren aurrean. "A la autoridad judicial". EAEg 31-5-1937, 1734. Oñarri eta epai legediak opa dizkioten eskubide guzien jabe. "Legislación orgánica y procesal". Ib. 31-10-1936, 180.
    azpiadiera-2.3
    Juicio, criterio; decisión.
    Konsulteetia kura edo konfesoriagaz, zeñek [...] emongo deutseen epai ziurra. JJMg BasEsc 206. Nere epaiak indar gutxi du, ta gaurko nere esanak indarragotzeko ematen nuakizute atzerritar baten iritzia. Garit Usand 34. Ez erabaki itxuren arauera, epai zuzena egizue. Ir YKBiz 314. Pentsatzen dakianak [...] epaiak (juicios) eta atsapenak (principios) osatzen ditu. Vill Jaink 72. Eta urre ori... Ai, urre, / gizonen epaien jabe. ' Inspirador de los juicios humanos'. Gand Elorri 102. Gure artean pasatu diran / gauzai emonez epaia. Ayesta 26.
    sense-3
    3. Pronunciación, forma de hablar. Cf. ebaki (I, 6).
    Oek arpegian ematen die aiei, nion, zion, diot, ta ala beste epai moldeakin. Mg CC XIV (H lo traduce como "terme, mot. Syn. hitza").
    sense-4
    4. "(AN-5vill, B), cerca de la cumbre, línea de los montes. Arzainak ibili ziren mendian ardi bilan epaiez epai, bi aldetako zearrak ikusiz, los pastores anduvieron en el monte en busca de ovejas, de línea en línea, viendo las laderas de los dos lados" A.
    azpisarrera-1
    EPAI-ARO (-ph- Dv, A).
    Tiempo de poda, de siega. "Saison de couper, tailler, faucher" Dv.
    Loreak agertu dira gure lurrean, ethorri da ephai-aroa. Dv Cant 2, 12 (Echn podako sasoiña, Ker iñauskaldi).
    azpisarrera-2
    EPAI-AULKI.
    Juzgado, tribunal. v. EPAI-TOKI.
    Eseri zan epai-alkian, grekeraz Lithostrotos ta hebreeraz Gabatha deritzan tokian. Ir YKBiz 496. Bere epai-aulkijan jezarririk leguala. Arriand Mt 27, 19 (Ol ebaztaulki, Or auzi-maiean).
    azpisarrera-3
    EPAI-BATZAR.
    Tribunal.
    Epaibatzarra "Euskaltzaindia"k urtero autuko du. Ldi IL 99. Osalariak epai-batzarrean batu ziran. Iritxi zan osalari-burua. Gaxoa astiro aztertu ondoren, besteak esana ontzat emanik atera zan. TAg GaGo 98s.
    azpisarrera-4
    EPAI-BELAR (-bedar V-ger).
    "Corazoncillo, hipericón, hierba que se usa para curar cortaduras" A. "(Scolopendrium officinale), lengua de ciervo (en Kortezubi); para cortadas" Arzadi Plant1 . v. EBAKI-BELAR.
    azpisarrera-5
    EPAI EGIN.
    Juzgar; hacer justicia.
    [Semeari] epai-egiteko eskubidea ere eman dio. Ir YKBiz 106. Epai-egitera etorri naiz ni mundura, ikusten eztutenak ikusi dezaten, ta ikusten dutenak itsutu ditezen. (Io 9, 39). Ib. 333 (He justizia egiterat).
    azpisarrera-6
    EPAI-EGUN.
    Día de juicio.
    Epai-egunean, iri arreri baño zigorrada biguñagoa emango zaie Sodoma ta Gomorrari. Ir YKBiz 196. Martxoko egun bat, hotza, epai-egun bat bezalakoa. Mde HaurB 5.
    azpisarrera-7
    EPAI-EMAILE.
    Juez.
    Baña, neu izan banintz epai emollea, / Seguru biurtuko eutsuen samea. AB AmaE 316. "Gurutze batetik zintzilik hil artean / josiko zaitugu biharko goizaldean" / mintzatu zen hozenki epai-emalea. Arti MaldanB 210. Bi auetatikan nor / da egi-esale? / Kaxero jarriko det / nik epai-emale. Olea 189.
    azpisarrera-8
    EPAI-ERABAKI.
    Sentencia.
    Emana izan zan epai-erabakia bete aurretik. EAEg 1-11-1936, 188. Bidal bitzate [...] atal oneri dagozkien epai-erabakien itzez-itzezko ziñ-aitorpenak. Ib. 7-11-1936, 238.
    azpisarrera-9
    EPAI-ETXE.
    "Juzgado" EEs 1917, 150. "Juzgado municipal, uri-epai-etxe" Ib. 150.
    azpisarrera-10
    EPAI-GAI.
    Causa judicial.
    Ortarako, Zuzentza Burukideak eska bezaio epai-gaia epaia eman duan Auzitegiari. "La causa". EAEg 22-11-1936, 359.
    azpisarrera-11
    EPAI-IDAZTI.
    Proceso.
    Au garbi azaltzen da Gipuzkoako Korrejidoreak aren ta aren anai Pedro Lópezen kontra egin zun epai-idazti edo prozesuan. Manzi GPatroi 21.
    azpisarrera-12
    EPAI-LEKU (Bera, BeraLzM).
    (Neol.). Juzgado. v. EPAI-TOKI. Tr. Creado por Arana Goiri, empleado por primera (y al parecer única) vez en 1897.
    Bere epai-lekuban jarritta eguala. AG 1473. Bazan garbitasunok zeatz azaldu biarrik epai lekura sartu al izateko. Gerrika 180.
    azpisarrera-13
    EPAI-MAHAI.
    Tribunal, jurado.
    Bein-beineko epai-maiak. TAg GaGo 88. Beren gain uztea [...] bai dirua zaitu, bai epai-maia aukera, bai saria ematea. Ldi IL 147. Sei izango ziran, berriz, epai-maiko. TAg Uzt 222. Gudan zauritutakoen gaxo-zaiak aztertzeko epai-maia. EAEg 13-12-1936, 529. Epaimaiekoak euren artean eztabaida gogorrak erabilli ondoren [...], amar urteko espetxealdia bota zioten. Etdxe JJ 169. Epai maikoak, [...], ezeren susmorik gabe, bide okerretik billa, asi ditezela. NEtx LBB 110. Bost gizonekin osatutzen zan / an zeguan epai-maia. Uzt Sas 302. Epai-mairako deitu zidaten neri orduan. MMant 37. Zer pentsatu ote zuten epai-maaikoek, [bertsoak] eskuetan artu zituztenean? Zendoia 107. Ta epai-maia osatu zuten / bertsolari onetatik. Insausti 240. (En DFrec hay 7 ejs. de epaima(ha)i; hay además 9 ejs. de epaimahaiko y uno de epaimahaikotza. )
    azpisarrera-14
    EPAI-MAHAIKIDE
    Bizkaiako Erri-Auzitegi Lege Sailleko epai-maikideak. "Vocales [...] del Tribunal". EAEg 30-10-1936, 170.
    azpisarrera-15
    EPAI-MAILA.
    Instancia judicial.
    Lenen-eskabideen Epailleak epaitu ondoren goragoko Epai-mallan ber-ikusteko eskaerapean arkitzen diran auziak. "Pendientes de ser resueltos en apelación". EAEg 31-1-1937, 945.
    azpisarrera-16
    EPAIPE v. epaipe.
    azpisarrera-17
    EPAI-TOKI.
    Juzgado, tribunal; lugar donde se juzga. v. EPAI-AULKI, EPAI-LEKU.
    Nozbait ioan zirean / irurak batera / Bizkaiko Iaun-ordean / epai-toki aurrera. Azc PB 145s (en la versión de Ur PoBasc 351 tribunal aurrera). "Artu ezazu soñeko zuri au", esaten dio, "ta garbi garbirik eramazu Jesukristoren epai-tokira, betiko bizitzarako". JBDei 1919, 365. Neguak esan dautso Udabarriari: / Neugaz epaitokira biar dok etorri. Enb 179.
    azpisarrera-18
    EPAI-ZATI.
    Distrito judicial.
    Donostiko epai-zatiyan dauden erriak. E.
    azpisarrera-19
    EPAI-ZULO v. epaizulo.

    epai

    epai
    << EMAGIN-ETXE 0 / 0 EPAIKI-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper