Tr. Hallamos la var. kalle en Zuzaeta y en una de las versiones de CantCS. En DFrec hay 465 ejs., ninguno de ellos septentrional.
sense-1
1.
(V, G; Lcc, VP 14r, Lar, Añ, H(V, G));
kalle (V-arr, AN-gip; H)
Ref.:
A;
IzArOñ;
EtxbaEib;
HolmerApuntV;
ElexpBerg;
GteErd 177, 190;
ZestErret. Calle.
"Kallen beiti jetsi zen (AN-gip)"GteErd 177.
"'San Juan' kalean bizi da (AN-5vill)"Ib.190. v. karrika. Tr. De uso general en los dialectos guipuzcoano y vizcaíno; entre los navarros sólo hemos encontrado algún ej. en Lizarraga de Elcano. No aparece en autores septentrionales.
Iturrioz kalean andra Maria Baldako / Arte kalean andra Otxanda Gabiolako. MLastur 35s.
Mosiur Chanfarron, jaun andia, / Irun kalean datza illa. (c. 1545). TAV 3.1.16 (Irungo kalean en otra versión).
Kalean paseatzea.Lazarraga 1195v.
Bide artati iramo badot / zure kalera gezirik. Ib. 1195v.
Ze eikek maurtuti oeanean, eder eztanik kalean. RS 36.
Bere boltsearen eskatu jako publiko kale batean.
EiBer
532.
Kalebarrengo jaubea. BBizk 30.
Kalleetan, dibersiñoko lekubetan. Zuzaeta 140.
Erri onetako kaleak, plazak eta leku guziak dirala urre garbia. AA III 581.
Kalletatik eta plazetatik billatuko dot neure arimeak maite dauena. CantCS(V) 3, 3 (G y V-m kaleetatik).
Beko kalean alboradea joten egoala. AgKr 50.
Kale guziya artuaz, allegatu da Katu kaieko muturrera. Iraola 61.
Iruditegiak aurkeztatzen du arrantzale kale bat. IllTestim 3.
Amezketan kale bakar bat baizik izan ez arren. AArdi 129.
Orain larogei urte, / kale poz-gabeok / eguzkiak zitun ta / zure aur-yolasak / alaitzen. LdiBB 88.
Parisko kale batean / etxe zikiñen artean / bat dago zikiñagoa. MdePo 41.
Eibarko kale bati Mogelen izena ematea erabaki dute. Basarri 47.
Kale auetan galduta ere beera jo beti. AnabAprika 19.
Au dezu emakume lizunen kalea. Ib. 19.
Uiolaren antzean doa kaleak betean gizon-ibaia. ErkiagBatB 146.
Ezkurdi-kalea esaten dautse beti. AlzolaAtalak 138.
Zoaz berehala "Kale-Zuzen"era, Judaren etxera. IBeAct 9, 11 (Ker, IBk kale; Lç, He, TB, Dv, k(h)arrika, Ol txaide).
Burgosko kale zaar aietan. Insausti 42.
Aita xextogintzan aritzen zen Goiko kale zaharrean. MIH 366.
Foruen kaleak eta plazak loratzen zaizkigu nonnahi. MEIG VI 69.
azpiadiera-1.1
(En ines., con gora, behera, zehar, etc.)."Kallean gora ta bera ibili gara (V-arr)"GteErd 190.
Kaleetan barruna eskean asi zan. AranSIgn 79.
Bilboko kalietan zear ebiltzan alkarregaz. AgKr 189.
Gazte galduen gisan / kalietan zear. JanEd II 118.
Markesaren alaba / kalian barrena. Balad 231.
Pernando bai omen zijoan Alegiko kalean bera. MujPAm 73.
Kale luze batean barrena. OrSCruz 47.
Amsterdameko kaletan gaindi / berriz narama orhoitzak. MdePo 79.
Antxen zijoazen kaleetan barrena bizkaitar sendoa ta donostiar txikia. AnabPoli 53.
Arranegi kalean zear gorantz egin eban. ErkiagArran 49.
Ernani kalean barrena nijoala. Salav 53.
An joan zan kalean aurrera. NEtxLBB 52.
Kalean barrena sartu zan Don Kijoteren etxeraiño. BerronKijote 71.
Oraindik kalean barrena ez badabiltza, bada ordu ibili daitezen. MEIG IX 43.
v. tbn. Echta Jos 284. Tx B I 85. Eguzk GizAuz 163. Txill Let 114.
azpiadiera-1.1.1
(En ablativo). Ikusgarrija da bide agiri ta kaleetati ziar igaroten. MgPAb 128.
Kaletik zear zijoala. LabEEguna 108.
Kale berritik barrena. UgaldeIltz 14.
azpiadiera-1.1.2
(En caso absoluto det.). Kalea bera burua baxu daroa.
Salinas
3.
Bere begien aurretik kalea barrena. CbEg II 197.
Anzuelako kale goena gora zijoan amonatxo bat. Apaol 117.
Kalea bera yo gendun tapa-tapa. OrTormes 65.
Kalea-gora-bera dijoa Semea, / soñean daramala gurutze berea. SMitxAranz 128.
Eibarko kaliak ziar juan ei zan plaentxiatarrori. SMZirik 130.
Kalea barna zijoan mutiko bati kopla au entzun omen zion. GaztMusIx 161.
Gozoak joaten itun Donostiko kaleak barrena.AtañoTxanKan 208.
v. tbn. Goñi 50.
azpiadiera-1.1.3
(En caso absoluto indet.). Une atan bertan kale-ziar burdi bat etorran. Altuna 40.
azpiadiera-1.2
Parte de fuera, exterior (frecuentemente opuesto a etxe)."Portada de la [casa], kaleko atea"Lcc.
"El exterior de un edificio. Ze denpora eitten dau kalian?"ElexpBerg.
"Kaleko atea (V-gip)"GteErd 267.
Bere tresenak kaléan / sendátzen ukiturík, / zenbat obéki aldaréan / berbérak ofraturík?LEKop 151.
Oñaztu baten gisan urten zan kalera. ABAmaE 266.
Eldu garrittik eta jaurti eban kalera, txakur bat izan balitz lez. EchtaJos 64.
Gure auzia kalera atera bear diagu. LabEEguna 98.
Kaleko atetik begiratuaz. Ib. 90.
Etxean ere egon eziñik kalera aldegin nuen berriz. TxillLet 43.
Bero egoan kalean, bero etxeetan. ErkiagArran 155.
Neskea didar ta garrixika kaleko leioa edegiten asi zanean. Ib. 143.
Naiz ta kalean printzesa baten / dotoreziak eduki, / etxe barruan nola dabiltzan / gure Jainkoak ba-daki. Basarri 139.
Leiotik kalera begira zaudela. VillJaink 142.
Nere bidoiak ez nituala kalean utziko. LabSuEm 185.
Ni ez ninduan jarri iñok orretara, ez etxekoak eta ez kalekoak. EtxabuKontu 13.
sense-2
2.
(V-gip, G-azp)
Ref.:
IzArOñ(izate);
EtxbaEib;
GketxLoiola(neska-senti)
;
ElexpBerg;
GteErd 190. Casco urbano, población (frecuentemente opuesto a baserri, mendi...)."Ango izate danak paiño kalia gurago"IzArOñ(s.v. izate).
"Kalia ala baserrixa naixago dozu?"EtxbaEib.
"Mutiko oiek ez dira oraindik jaietan kalera joaten"GketxLoiola.
"Baserrittik kalera joan zan bizitzera"ElexpBerg.
"Azpeitiko kalean jaioa da (G-azp)"GteErd 190.
Beste batzuek dira beranduago ere doktrina ez dakitenak, gaizki aziak, ala baserrietan nola kaleetan. MgCC 214.
Baseerriko gurasuak ardura andija artu biar badabee [...] ainbat andijagua artu biar dabeela kalekuak. JJMgBasEsc IV.
Arkitzen gera kale / Donostiakoan. Echag 259.
Atoz gure kalera, / baserritar legera, / musika oiek utzita. Xe 121.
Lonja zar bat erosi ak eban kalean. ABAmaE 214.
Oraiñ alabeagaz kalean da bizi. Ib. 216.
Zu, mendiyan oituba zaude, ta kalian ez da gauza bera. AlzBern 70.
Ez al dezu ezer erosi gaur kalean mezatara juan zeradenian?MocDamu 26.
Etzituan añ laster ulertu Mañasik kalekoen autuak. AgKr 201.
Kaletik urrin bizi diran baserritarrak. BelausLEItz 119.
Baserri, itsaso ta kale. LdiUO 51.
Lekeitioko kalean / bisigu denpora danean. OrEus 111.
Muñogain batetik begiztatu zuen Aizarnako kalea. TAgUzt 302.
Askok kalea uzten dute ta / beste askok baserria. Basarri 135.
Baserrian zintzo bizi, / ez jun kalera igesi. AndAUzta 127.
Gai asko / sortzen ditu baserriak. / Bear diranak etxerako ta / kalera saldu besteak. Ib. 139.
Txistulari maitea, / etzaitez ixildu, / mendi, baserri, kale / danian zabaldu. BEnbNereA 223.
Amak kaleko iturritik ekarririko ura. ErkiagBatB 97.
Errira, kalera gitxitan etorria. Ib. 53.
Kalean berriz baratzara eta ganbarara joaterik ez. Salav 20.
Baserri au kaletik oso urruti dago. Ib. 9.
Kaleko etxeak ugaldu eta / gutxitutzen basarria. UztSas 44.
Basarritikan kalerakua / etzan oso bide motza. Ib. 106.
Urte batzuk lenagotik ezkonduta, kalean bizi zan nere arreba. AtañoTxanKan 124.
Etxe orietako bat ortxe dago Segurako kalean. Insausti 40.
Larre-hizkuntza dena kale-hizkuntza bihur dedin. MIH 34s.
Kalera begira ari nahi dugu, baserrira begira baino gehiago. MEIG VIII 92.
v. tbn. MendaroTx 57. BAyerbe 17. JAzpiroz 126. Gerrika 163.
sense-3
3."(V-ger), montoncitos de hierba que se forman a medida que se va segando"A.
azpiadiera-3.1
"Arto-kalia, el espacio entre hileras de maíz"IzArOñ.
sense-4
4.
(V, G)
Ref.:
EtxbaEib;
Elexp Berg. Fallo, acción de fallar."Emboque, agujeta en el juego de bolos; es decir, pasar la bola por entre los bolos sin derribar ninguno"A.
"Juan jako ondora bere betiko ipoñekin zegozer ataratzeko asmuan, baña kale oinguan"EtxbaEib.
"Fallo, el no acertar el objetivo. Boletan, nik, kalia kalian gaiñian"ElexpBerg.
"Baloia amama etorri jakuan Satrustegiri, baiña sekulako kalia egin juan"Ib.s.v. amama. Cf. KALE EGIN. Ara, orain dijoa ezpata sartzera... eup! kale!... Berriz... tira tira... e...up!... uts!UrruzZer 143.
Fralle birek, kale. (tít.). EtxbaIbilt 455.
Batzuetan bale, besteetan kale, baiña beti zale. Zendoia 44.
azpisarrera-1
KALE-HAIZE. Ganas de ir a vivir del caserío al casco urbano (litm. 'viento de la calle').
Neskatxen kale-aize onekin gure erri txikietako mutil asko ezkondu gabe gelditu bearrean arkitzen dirala. MAtxGazt 82.
azpisarrera-2
KALE-AIZKORA. "Kale-aixkoria. Llaman así los baserritarras al hacha pequeña, generalmente de forma triangular, que usan los kaletarras. Ganorabako aura kale-aixkora nano batekin etorri zuan basora"ElexpBerg.
azpisarrera-3
KALEAK HAUTSI. "Kaliek austen ibilli, andar vagabundo sin ir a la mar"(V-ger). OrtVoc.
Ik pai! Lastimes abil aur kaliek austen... kalbo arraidxue!OrtOroig 17.
azpisarrera-4
KALEAK KALE. De calle en calle.
v. KALERIK KALE. Kaleak kale iragan zituan atso ximur arek. ErkiagArran 187.
Osatzaillearen billa kaleak-kale. ErkiagBatB 98.
Kaleak kale ikusi ditu, aztarren bila. Ib. 196.
azpisarrera-5
KALE-ALDE.
azpisarrerakoSense-5.1
a)Parte exterior (de un edificio), lado que da a la calle.
Kale aldeko ateak ondo itxita gela batera aldatu zituzten. AranSIgn 60.
Ateratzen du gero kale-aldera, esanaz: Ecce homo. AgSerm 353.
azpiadiera-1.1
Calle (opuesto al interior de los edificios).
Onetan [...] Madalen neskatilla apaiña agertu zan kale-aldetik. ErkiagArran 19.
An ate-ondoan barruko lanari baiño kale-aldeko zerbaiteri jaramon aundiago egiñaz. ErkiagBatB 57.
azpisarrerakoSense-5.2
b)Casco urbano.
Eta ni barriz aldatsa bera / Jatsiaz kale aldera. ABAmaE 462.
Uste ixanik kale-aldera juatia baño obeto ixango yakola lo-alditxo bat egitia. KkAb I 74.
Neroni ere triste arkitzen nintzan kale aldean, baserriko bizi-modua gogoratuta. Salav 19.
Kale aldean oitu ta ezitako gazteak baiziran, baserriko mutil ez-jakin aiek alako amar baziralakoan etortzen itun. AtañoTxanKan 194s.
v. tbn. SM Zirik 108. Basarri 127.
azpisarrerakoSense-5.3
c)Acera, lado de una calle.
Batzuetan bakhoitza kale-alde batetik, nahiz artillezko pilotea eskuz, nahiz lurretik putzezko pilotea ostikoka elkarri bota. OskKurl 76.
Ostikada bat ematen zion ondotik iragaiten zan bakhoitzean, beste kale-aldetik ethorri behar bazuan ere. Ib. 69.
azpisarrera-6
KALE-ARGITZAILE. Farolero.
Pertsonaia nagusia Esquilache siziliarra da, harako Madrilgo kale-argitzaile eta garbitzaile, baita kapa eta kapelu zaharren etsai hura. MEIG I 192.
azpisarrera-7
KALE-HARI. Calle, vía pública.
Kale arian bertan edo arri malla bat igonda idoroten dan kortea. AgKr 19.
Atietan, leioetan, kale-ari guztian gizaldra ugariak agiri ziran. Ib. 218.
Orrenbeste diru eztu iñork egundaño Oñatiko kale arian bota. AgG 74.
a)
(G; -basarriV-gip). Caserío que se encuentra (o ha acabado por encontrarse) dentro del casco urbano.
"Len kale-basarri mordoxkia zuan Zapatarikotik asi tta Altos Hornoseraiño"ElexpBerg.
azpiadiera-1.1
(kale-baserritar). Lenengo bizitzan, atzekaldera, kale-basarritar batzuek zituzten bizilagun. NEtxIzotzK 10.
azpisarrerakoSense-9.2
b)Casco urbano y caserío.
Kale-baserri, estutu gogor / maitasunaren katea, / danon artean senda dezagun / gure sorterri maitea. Basarri 62.
Aski zuten [...] kale-baserrietako arazoak astintzearekin. MEIG VII 32.
azpisarrera-10
KALE-BATZE. "Cuestación pública. Lagun arteko gaztiak gaur kale-batzia dabe, itxasuan galdu diranen famelixen alde"EtxbaEib.
azpisarrera-11
KALE-BAZTER.
azpisarrerakoSense-11.1
a)Esquina.
v. KALE-KANTOI. Propinak partitzeko / kale baztarretan. AzpPr 26.
Oñatiko kale bazter bateko etxe illun batean zegoan denda txiki bat. Apaol 93.
Kale bazter farol ondoan hotzak ebakirik hiltzen den eskale antzo. AzurmHitzB 56.
azpiadiera-1.1
(Con suf. dim.). "Anjel" deitu eutsan kale baztertxuan. AgKr 112.
azpisarrerakoSense-11.2
b)Acera.
"Kale bazterrean (V-gip, AN-gip)"GteErd 198.
Kale bazterretako paper, zotz, zakar, lasto, buruko ule ta maluta galdu guztiak. AgKr 12.
Beste bein be kale baztar batian billau eban. SMZirik 55.
Anarkistak jaso ditue illik, gorpu, kale bazterrean. ErkiagBatB 185.
An utzi eben, kale bazter illunean etzanda, luze. Ib. 88.
Aita ikusi zuan, kale bazterrean zain. OskKurl 77.
Lan asko egin eban [Regoyos pintoreak], Durangon bertan eta inguruetan. Batez be kale-baztarretan. AlzolaAtalak 138.
Kale baztarretan boltsak betean. BBarand 35.
azpisarrerakoSense-11.3
c)Extremo del casco urbano.
Zenbat aldiz Aiako kale-baztarretik ezkutuka ateratzen nintzan, eta Pagoetako mendira. Albeniz 49.
azpisarrera-12
KALE-BIDE. Calzada.
Emengo kale-bidiak ain dira desbardiñak! danak arriz. Gerrika 250.
azpisarrera-13
KALE EDO BALE. "Kale o bale, asmatu edo ez, azken erabakia hartu behar denean esaten da. Kale o bale inberra zeon"ZestErret.
azpisarrera-14
KALE-BITARTE. Callejón, esquina.
Kale bitarte batetik Fraixko agertu zan galtzarpian periodikua ekarrela. SMZirik 22.
azpisarrera-15
KALE EGIN (V-gip, G-azp)
Ref.:
IzArOñ;
EtxbaEib;
ElexpBerg;
ZestErret. Fallar, no acertar; fracasar.
"Kale eiñ, pasar la bola sin echar los bolos. [...] Kale eiñ: pasar la bola"IzArOñ.
"Dirutara juan da andrian etxekuetara, baña kale eiñ dau"EtxbaEib.
"Fallar, errar el golpe, el tiro, etc... Porterixa aurrian bakarrik zeuala kale ein zeban"ElexpBerg.
"Jatorriz, bola-jokoan, bola birlen artean bat ere bota gabe igaro dela adierazteko erabiltzen zen. Hedaduraz, huts egin edo zerbait ez lortu, ez asmatu adieraztera pasa da. Esamiñan kale indu"ZestErret.
Nik be kale egin neban aldi batean. Otx 152.
Iñork ere etzuen / kalerik egiten. Olea 162.
Kale egindako guztitan, / kartutxoai aitzakitan.Insausti 294.
azpisarrerakoSense-15.1
Fallar, no acudir.
"No venir cuando se le esperaba"IzArOñ.
"Neska batekin geldittuta zeuan baiña kale ein ddotsa"ElexpBerg.
Iru ikastaldietara kale egiteak, ikastaroz kanpora gelditu bearra erakarriko dio ikasleari. "La falta de asistencia".EAEg 28-12-1936, 667.
azpisarrera-16
KALE EMAN. "Kale emun, dejar el chico a la chica"IzArOñ.
azpisarrera-17
KALE-ERDI.
azpisarrerakoSense-17.1
a)Medio de la calle; plena calle.
Kale-erdijan itxi eban. Altuna 105.
Bat, kutxa ta maletakin gelditu zan kale erdin. JAIrazBizia 49.
Illuntze aldean zearo erori / kale erdian lurrera. Auspoa 39, 108.
Kale erdian agurtu dot baltzik jantziriko andra bat. AlzolaAtalak 67.
azpisarrerakoSense-17.2
b)Centro de la población.
Etxe ori kale erdian egoan. Guardia zibillen kuartela be amar metro barruan egoan. Gerrika 82.
azpisarrera-18
KALE-HERRI. Casco urbano.
Urietako edo kale-errietako osasunbideaz. "Higiene urbana".EAEg 12-12-1936, 524.
Leenago aitatu dugun bide orren ezkerretara duakagu, gaur, Asteasuko kale-erri geiena. GarmEsKL I 24.
azpisarrera-19
KALE-ERTZ. Esquina.
v. KALE-KANTOI. Gizon burusoil bizar zuri bat / bi makuluren gañian, / kale ertzian ikusi nuben / iñora eziñ joanian. OtañBertsol 160.
Kale ertz guztietatik eztarri erreakaz indarrez deiezka. AgKr 196.
Zaldi ganekoak bere agertu dira, ta kale ertzetan dagoz seiñan seiñan, erne, artega, urduri. ErkiagBatB 146.
Batzuek pago-ipurditik, besteak munto-baztarretik, besteak aruzko kale-ertzetik azalduak dituzu. MAtxGazt 72.
v. tbn. Alkain 124. Insausti 45.
azpisarrera-20
KALE ESTU. Calleja, callejón.
"Calleja, kalestua"Lar.
No incluimos aquí los ejs. menos lexicalizados Etxe zaar eta barriak, aundi ta txikiak; kale estuak ugari samar. ErkiagBatB 111.
azpisarrera-21
KALE-ETXE. Vivienda, piso situado en el casco urbano.
Bizi bitez or kale-etxean. JaukolBiozk 106.
Edozein motetako kale-etxeak besterenganatzea."Fincas urbanas".EAEg 19-11-1936, 337.
Gaurko kale etxeak egiteko [gazteluaren] zimenduak urratu ta lur zati ura estali zuten. EtxdeAlosT 106.
Bost milla metro inguru tubo zabaldu zituzten, kale-etxera bezela basarri bakartuetara. Munita 115.
Gaur kale-etxe bezela jarria dagoan arren, garai artan etxe koxkor bat zan. Salav 36.
Basarriak txit gutxitu dira / da kale-etxe geiago. UztSas 253.
Kaletxe oso txikixe. Gerrika 174.
Arkaitz bizitik sortzen dan iturriko ura izan dedilla, alegia; eta ez kale-etxeko kanillatik datorrena.AZavala(inGerrika 9).
azpisarrera-22
KALE-EHUN. "Etxe-eunak kale-eunak baiño iraupen obea izaten zula esaten dute"IzLinOñ 182.
azpisarrera-23
KALE-EUSKARA. "Kale-euskeria, el euskara de mala calidad que hablan los kaletarras que se expresan casi siempre en castellano. Bergan, askok kale-euskera zelebre bat eitten dau"ElexpBerg.
azpisarrera-24
KALE-GARBITZAILE (V-gip)
Ref.:
EtxbaEib;
ElexpBerg. Barrendero.
Orra sei bertso kale-garbitzalleari. Bil 40.
Kale garbitzalla bat emen aurkitzean, / ez dakit zer irago jatan biotzean. ABAmaE 258.
Jakin nai det, etxerakuan kale garbitzalliak galdetuko balirake ere. Iraola 116.
Ba-ezpada kalegarbitzalleari "etxefuegoak" botatzez uzteko esan diot. LabEEguna 104.
Kalegarbitzalleak gerala uste dute. JAIrazBizia 50.
Ikazketako mandoa eta kale-garbitzallearen zaldia. LekSClar 141.
Paxan kale-garbitzallia Azalgia-neko tabernako muestradorian euan iztarria freskatuaz. SMZirik 64.
Zure aita kalegarbitzale izan zenduala... jabetzen naiz. LabSuEm 180.
Nik, egia esan, kale-garbitzaile edo zatar-biltzaile izatea nahiago nuke. MIH 203.
v. tbn.
EEs 1919, 205.
azpisarrera-25
KALE-GIRO. Tiempo apropiado para salir a la calle.
"Gaur kale giro da (G-azp)"GteErd 42.
Ez dago kale-giro txarra. MIH 135.
azpisarrera-26
KALE-GIZON. (El) que vive en el casco urbano.
v. kaletar. Kale gizonak izaten dira / guri eta borobillak, / [...] gu nekazari gizarajuok / argalak eta zamillak. AndAUzta 114.
azpisarrera-27
KALE GOGOR. "Kale gogorra (V-m), miseria. Kale gogorraren ganean geratu dira, se han quedado en la miseria"A.
azpisarrera-28
KALE GORRI. (En casos locales de decl. sing.).Pura calle.
"Kale-gorrixa, el arroyo. Kale-gorrixan gañian laga eban lamai barik, le abandonó sobre el arroyo sin un cuarto"EtxbaEib.
"Kalegorrixan geratu. Etxerik gabe gelditu. Nausixak etara egin giñuzen etxetik eta kalegorrixan geratu giñan. Lanik gabe ere bai"ElexpBerg.
"Kale gorriyan garai hartan sei ume hasi inbertzian e?"ZestErret.
Kale gorrian itxi ba-dagi, orduan zer?EguzkGizAuz 18.
Aurrak ezin kale gorrian utzi.EAEg 7-11-1936, 239.
Kale gorrian gelditzen danak / pentsa nundik jango duan. Basarri 133.
Ez jun kalera igesi: / kale gorrian gauza guztiak / biar dira erosi. AndAUzta 127.
Ez dago kale gorrian, eta tira! Lo egingo dau nasai. ErkiagBatB 123.
Ta aurrentzako bizimodua / kale gorrian atondu. FEtxeb 193.
Ez daukagu base-ballera joaterik, kale gorrira baizik. MEIG I 180.
azpisarrerakoSense-28.1
Behar beltzak eta kale gorriak eman dioten hazibide latza galduak izango ditu. MEIG III 92.
azpisarrera-29
KALE ITSU. Callejón sin salida.
"Irteerarik ez duen kalea"ZestErret.
Irteera gabeko kale itsu ortan egon?VillJaink 160.
Han irteerarik gabeko kale itxua besterik ez dezu. MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).
azpisarrera-30
KALE-IZKINA. Esquina.
v. KALE-KANTOI. Euren itxura barregarriro kale eskina eta plazetan erakusten daben paperak. AgIoan 219.
Ala bearrez, emakumezko bat kale-ixkiña batetik bestera. Mok 16.
Amaika begiratu egiña / neskatxai kale-eskiñan, / diruz pobriak izanagatik / ortatik osatzen giñan. UztLEG II 88.
azpisarrera-31
KALE-KALEAN.
azpisarrerakoSense-31.1
a)En medio de la calee.
Amatxo batek ikusten badu bere alaba / kale-kalean mutillen batei elduta. JaukolBiozk 91.
Bat-batean adiskide batekin tril dagit kale-kalean. EG 1956 (11-12), 62.
azpisarrerakoSense-31.2
b)En el casco urbano.
"Kale kalean ez naiz bizi (G-azp)"GteErd 56.
Aizarnako kale-kalean zegoan etxe ori; plazan bertan. UztSas 333.
azpisarrera-32
KALE-KANTAL. Esquina.
v. KALE-KANTOI. Amaituteko lana joan dan astean, / Antonigaz asia kale kantalean. ABAmaE 313.
azpisarrera-33
KALE-KANTOI.
azpisarrerakoSense-33.1
a)
(G-azp)
Ref.:
GketxLoiola;
ZestErret. Esquina.
v. KALE-KANTAL, KALE-BAZTER, KALE-ERTZ, KALE-IZKINA. Eta gu soñubakin / alde guztietan, / gelditubaz kantari / kale-kantoietan. Echag 148.
Kale-kantoi batean billatu det. AlzSTFer 139.
Kale kantoietan eleiz barruan bezela ikusia ta bedeinkatua izan dedilla gure amaren irudi gozoa. AgSerm 292.
Jarri zuten bandua kale-kantoi guzietan. Goñi 73.
Erronka bazeukaten / kale kantoietan. EusJok II 28.
Edo kale-kantoietan pillaka, ala ardotegi zuloetan lagun-artean. AnabUsauri 67.
Urte askoan bandoa berak egin zuan Donostiako kale-kantoietan. (In AlzSTFer 127n).
Plaentxiako kale-kantoi batian an euan Joxe Martin. SMZirik 148.
Kale kantoi guzietatik zetozkion aurrak. NEtxLBB 92.
Jauregietan adina etxola eta kale-kantoietan aurki daitekeen gizatasuna. MEIG I 173.
azpisarrerakoSense-33.2
b)
(G-azp ap. ZestErret). Bode de la calle.
azpisarrera-34
KALE-KASKO. Casco urbano.
Onekin esan nai nuke [Segurak] kale-kaskoa ondo itxia izango zuala.Insausti 37.
azpisarrera-35
KALEKO. Laico.
Bagenituen bestetan idazleak, elizako eta geroxeago kalekoak ere bai. MEIG VII 39.
azpisarrera-36
KALEKO ARROPA;
KALEKO JANTZI. Ropa de calle.
"Kaleko jantziekin zegoen polizia (G-azp, AN-gip)"GteErd 179.
Kaleko arroparekin eta beharreko tresneria guztiarekin bere gelatik kirofanora bihurtu zenean. ArtiIpuin 75.
KALEKO JIRA. "Kaleko jira in, kaleko buelta egin; kaletik egin beharreko enkargu guztiak eta ekarri beharreko guztia ekarri. >Behin kaleko buelta ite zunian, gurekin lanea"ZestErret.
"Ingenun lagunekin kaleko jira"Ib.(s.v. jira).
azpisarrera-39
KALE-MUSTUR. "(Vc), esquina de calle"A.
"Gure kale-musturrean bizi dan atsoa makalik eidago (V-m), dicen está enferma la anciana que vive en la esquina de nuestra calle"Ib.(s.v. mustur).
azpisarrera-40
KALE NAGUSI (Lar, H). Calle mayor, calle principal.
"Kale nagusia, grand rue, rue principale"H.
Iru errege datoz / kale nagusitik. Bil 142.
Zeña ikusten dan / aspaldi guziyan / kale nagusiyan. Ib. 93.
Neskatilla orregaz Erriberatik Kalenagusirako malletan beiñ euki eban jarduna. AgKr 152.
Santa Maria eliz-aurreko Kale Nagusian. AnabPoli 139.
Kale nagusian betik gora goazela. Alkain 58.
azpisarrerakoSense-40.1
(Pl.).Calles principales. Kale nagusietan argi ugariago dago besteetan baiño. ErkiagBatB 126.
Indi-gaztaiñak ikusiko dituzute [...] kale nagusietan, jardiñetan eta abar. Ostolaiz 161.
azpisarrera-41
KALE-PLAZA. (Pl.).Calles y plazas.
Kale-plazetan behin eta berriro entzunaz buruz ikasiak baititugu haren bertsoak. MEIG IX 43.
azpisarrera-42
KALERA BOTA (V-gip, G-azp). Despedir, expulsar.
"Despedir del trabajo; arrojar de casa. Ogei urtian beragaz eukitako biargiña bota dau kalera. Gaztiak zarra bota eban kalera"EtxbaEib.
"Eskolatik kalera bota dabe"ElexpBerg.
"Kanpora bota, nonbaitetik egotzi"ZestErret.
Mirabeak esan dit nagusiak kalera botako ninduala. LabSuEm 169.
Asarretu gabe baiñan kalera botako dut. Ib. 177.
Neskamiak kalera botatziakin aiskidetasuna neurri batera eldutzen zanian. EtxbaIbilt 473.
Alako lantegian ez dakit zenbat lagun kalera bota omen zituztela.AZink 141.
azpisarrera-43
KALERIK KALE (V-arr-gip);
KALETIK KALE (Lar)
Ref.:
EtxbaEib;
GteErd 190. De calle en calle.
"Callejear, andar de calle en calle, kaletik kale ibilli"Lar.
"Sanjuanetan jigantiak eta nanu buru aundixak kalerik kale"EtxbaEib(s.v. jigantia).
"An ibili gara kallerik kalle (V-arr)"GteErd 190.
v. KALEZ KALE. Kalerik kale ibillita ezta ikasten barriketia, alperrerija ta dongaro esatia ezpada. MgPAb 189.
Ordituta ibilten zirian dantzan naaste plazarik plaza, kalerik kale. fBOlg 142.
Urten neban nik errira / eta ninoian kalerik kale / denda guztiai begira. AzcPB 126.
Etxak eder egiten erdi-biloizik kalerik kale ioatea. ABGuzur 136.
Euren egitekoa da, errian da inguruetan, jateko bear dana, kalerik kale saltzea. AgKr 66.
Kalerik-kale luzaro ibillitta gero, ate txiki zar batera eldu ziran. Altuna 104.
Zapatuetan, apaldu ta gero, kaleik-kale urteten eben errondan. KkAb II 178.
Kalerik kale nai al zenduen / ni zure billa juatia?Tx(inImazAuspoa 24, 152).
Nolako zoroak / gauez kalerik-kale / ibil oi diranak!LdiBB 8.
Soñulariak kalerik-kale ta baserririk-baserri egun onak emonaz. BilbaoIpuiB 236.
Joan adi kalerik-kale ta jo zak pregoia. NEtxLBB 166.
Batzuk an sartu ziran; bañan besteak kalerik kale asi giñan. Alkain 61.
Kalerik-kale musikea joten urten izan genduan.EtxabuKontu 32.
v. tbn. AB AmaE 260. Urruz Urz 12. Echta Jos 278. Belaus Andoni 20. Otx 84. Or Tormes 11. Osk Kurl 86. Erkiag BatB 31. Gerrika 135.
azpisarrera-44
KALERIK KALEKO. (Adnom. de kalerik kale). Etorri ziran kanpai ots zindo ta kalerik kaleko soñuen zarata bizigarriakaz. AgKr 60.
Ur barriak zirala-ta jo genduzan kalerik-kaleko musikak. EtxabuKontu 211.
azpisarrera-45
KALERIK KALERIKAKO. Pasacalle.
v. KALEz-KALEKO (b). Soiñu pozgarriak entzun eragiñaz kalerik-kalerikakoetan erri osoari alako pozantza ta jolas-giroa ezartzen dautse. ErkiagArran 33.
"Fig. golfo. Kale-txakur ebillen, iñun ostaturik emon gura ez zetsela"EtxbaEib.
"Atzo ez bazkaltzera..., ez afaltzera..., kale-txakur majua eindda ago"ElexpBerg.
Gazte gajoa, sendi gaberik, / erbesteko kale-zakur... / Nora oake? Non topa orain / erruki izpi baten ezur?SMitxEG 1956 (3-4), 3.
azpisarrera-48
KALE-TXOKOv. KALE-ZOKO.
azpisarrera-49
KALE-UMEv. kalekume.
azpisarrera-50
KALE-ZATAR. "Basura. Sasoi baten kalezatarra karriatzen zeben baserrittarrak souan botatzeko"ElexpBerg.
"Gure sobarrenian kalezatar pillia egon zan gure mutikotan"Ib.
KALEZ KALE. De calle en calle, callejeando.
"Andar de calle en calle, kalez kale ibilli"VocZeg 286.
"Kalez kale ibiltzea, courir les rues, battre le pavé"H.
v. KALERIK KALE. Sar-eraz zuen bere bigarren karrozan ta erabilli zuen kalez-kale. MbIArg I 393.
Badarabilte Jesus Jerusalenen etxez etxe, kalez kale. AAI 520.
Onela elizatik urkamendiraño bere burua kalez-kale eraman azi zuan. BvAsL 109.
Jai egunetan ateratzen zan kalez kale, urdai zatitxo bat, listariarekin lotuta. UrruzZer 97.
Jai-bezpera etorri zan eta asi ziran arratsean musikariak kalez-kale. AnabPoli 78.
Gizon mozkorti eta horditu bi dabiltza hortik kalez kale. ArtiTobera 268.
Eneban pausu gitxi emon biar izan kalez kale, zapatak be erdi apurtu arte. Gerrika 113.
v. tbn. Aran SIgn 108. Etxde JJ 252. Txill Let 58. Ugalde Iltz 51. Salav 51. EZBB I 35 (V-m).
azpisarrera-54
KALEZ KALEKO.
azpisarrerakoSense-54.1
a)(Adnom. de kalez kale). Honratzen ditu beraren Sakramentu hau agertuz ta kalez-kaleko prozesioan erabilliz. MbIArg I 388.
Kalez-kaleko egungo prozesioa. Ib. 391.
azpisarrerakoSense-54.2
b)(Sust.).Pasacalle; desfile.
v. kalejira. Orga mutur beltz horrek, / kalez-kalekoan, / gainean gazte eder bi / ditu jaun antzean. Eguzk(inOnaindMEOE 715).
Musikariok kalez-kalekoan "Kaigana" ingurura eltzean geldi-aldi egiten dakie. ErkiagArran 34.
azpisarrera-55
KALE-ZOKO;
KALE-ZOKONDO.
azpisarrerakoSense-55.1
a)Esquina.
v. KALE-KANTOI. Egundoko aize-gurpil eta txirimolak egiten zituen kale zokondoetan, arbola-ondoetan, plazearen erdian. ErkiagArran 161.
Egundoko aize-gurpil eta txirimolak egiten zituen kale zokondoetan, arbola-ondoetan, plazearen erdian. NEtxLBB 222.
Kale zokoan illun da gogor euria. Ib. 222.
azpisarrerakoSense-55.2
b)KALE-TXOKO. (Con matiz despectivo).Casco urbano, interior de la población.
v. KALE-ZULO. Gurekin mendira eta frentera joanda, iltzeko arrisku geiago zeukala, kale-txokoan baño. Alkain 114.
azpisarrera-56
KALE-ZULO.
azpisarrerakoSense-56.1
a)Callejuela.
Etxetxo beltz anitzen artean kokaturik zegon amonarena, Luzaroren barrenaldean kalezulo biurri ta ezez inguraturik. EtxdeItxas 22.
Kale-zulo oietako ke mio orrek ez dit onik egiten. AtañoTxanKan 12.
azpisarrerakoSense-56.2
b)Casco urbano (en ocasiones con matiz despectivo).
Urte on beza arrantzaleak, / urte on nekazariak, / urte on beza kale zuloko / langille maitagarriak. Basarri 68.
Kale-xulotik igeska [...] jaiero aize osasuntsu billa Arratera jo oi duten eibartar eta eibartar eztiran ainbatzuk. AEmilAndreM 77.
[Frentean] atzeraka asten ziran aiek, kale-zuloan berak ibiltzen zirala aurreraka. Alkain 135.
Kale-zuloan entxufea nai zutela. Ib. 78.