Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
etimologikoa
Etim. Para su relación con nabar, v. FHV 266.
sense-1
(
AN;
VP
64v,
Añ (G, AN) ,
H );
nabarreri (
AN-5vill-ulz-egüés-ilzarb-olza, B, Ae, Sal, R; Lar, Añ (G, AN), H, VocB , ZMoso 72 );
naparreri (
V-m-gip, G-goi-bet-nav );
naparrai (
G-azp );
naparri (
V-och-gip; Zam Voc
);
nafarrei (
G-nav, AN );
nafarrai (
G-nav );
nafarri (
V-gip );
nauarreri (
H )
Ref.:
Bon-Ond 141; VocPir 316; A (nafarrei, nabarreri, naparreri, naparri ); ZMoso 72; Iz Ulz (nabarrerie ), Als (nafarrei ), R 404; Ond Bac (nafarrai ); Etxba Eib (nafarrixa ); Elexp Berg (naparri ); ZestErret (naparrai ) .
Viruela. "Petite vérole" Bon-Ond y VocPir. "Viruela" A. "Arpegi guztia pikauta zeukan, gaztetan naparrixa pasauta " Elexp Berg . v. astanafarreri, 1 baztanga.
Tr. Documentado en Mendiburu, J.J. Moguel y en autores meridionales desde finales del s. XIX.
Aurtasun guzian bagenuen zer edo zer. Bagenuen bein ortz-aginen agertzea; bein baztanga edo nabarreria .
Mb OtGai I 18.
Onelakuen eskandalubak iraasten dira nafarreijaren gisaan .
JJMg Mayatz 105.
Naparrei edo sakutea izan ei eban .
Ag Kr 222.
Zenbat ixurri, naparri ta abar, / sartu dan Euzkel-errira .
Enb 87.
Zaartzaroan, nafarreria .
Erkiag BatB 138.
Albaiteruen esanak naparreria edo beste zerbait dela eta .
MEIG I 101.
v. tbn.
Naparreri: A Ezale 1897, 182b. Inzag RIEV 1933, 415. Ibiñ EG 1951 (7-8), 8. Naparrei: Aran-Bago ManMed 203. EEs 1914, 58. Naparri: AB AmaE 91. FLV 1988, 276 (Larrainzar, 1905).
azpiadiera-1.1
"Naparraia pasau, gosea pasatu, hilaren azkenera ezin iritsirik ibili [...]. Honek pasauber dik naparraia honek! "
ZestErret .
azpiadiera-1.2
"Naparreri (G-bet), sarampión; litm., enfermedad abigarrada"
A .
azpiadiera-1.3
naparreria (V-gip ap. Iz UrrAnz
);
naparrei (G-goi ap. AEF 1955, 108 );
naparri (V-gip ap. Elexp Berg
).
(Ref. a diversas enfermedades del ganado).
"Glosopeda o mal de boca (naparreie ). [...] Se les hinchan éstos [los pies], cayéndoseles las pezuñas"
AEF 1955, 108.
"Naparrerixia, la viruela (enfermedad del ganado de pezuña hendida)"
Iz UrrAnz .
Nafarreri gaitz eriotsuak arrapaturik edo bestelako gertakari gaiztoren batekin ardiak gitxiturik .
Izt C 226 (v. tbn. 221) .
Ardijen arteko naparrerija.
"Viruela" .
ForuAB
95.
azpisarrera-1
NAFARRERI BELTZ
(nabarreri beltz AN-araq ap. A Apend ; naparreri beltz Garate Cont BAP 1949, 362). Viruela.
azpisarrera-2
NAFARRERI-ETXE .
"Naparri-etxe, lazareto para enfermos de viruela que se encontraba en las proximidades del caserío Hondartza" Elexp Berg.
azpisarrera-3
NAFARRERI GORRI
(nafarrei G-nav ap. A; CEEN 1972, 49; nabarreri A Apend ). Sarampión.
azpisarrera-4
NAFARRERI-PIKA .
"Naparreripeka, cacaraña" A Apend .
azpisarrera-5
NAFARRERI-PIKATU
(naparreri-p. G-goi, nafarri p. V-gip; naparreripekatu A Apend ). Ref.: VocZe g 286; Etxba Eib (nafarri pikatu ). "Cara apedreada, musu naparreri pikatue " VocZeg 286. "Cacarañado" A Apend . "Picado de viruelas. Gaurko egunian, ez da ikusten iñor nafarripikautakorik " Etxba Eib .
azpisarrera-6
NAFARRERI PIKORTA .
"Nafarreri pikortak, grains de petote vérole" H s.v. pikorra.
azpisarrera-7
NAFARRERI ZURI .
"Naparreri zuri, es varicela en Guipúzcoa" Garate Cont BAP 1949, 362.