Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    behartsu.
    sense-1
    1. (Lar, Añ, Dv, H, Zam Voc; -rsu Ht VocGr, Lecl); biartsu (V-gip ap. Etxba Eib ).
    (Sust. y adj.). Necesitado, pobre, indigente. "Indigent, beharsua" Ht VocGr 386. "Misérable" Ib. 386. "Indigente" Lar, Añ. "Besogneux" Dv. "Beartsu, syn. de l'adjectif beharra, pauvre, indigent" Ib. "Nécessiteux, qui est dans le besoin. Syn. gabea" H. "Menesteroso" Zam Voc. v. behar (II, 2), behardun, behartsun, pobre, txiro. Tr. Propio de la tradición meridional; bien documentado desde mediados del s. XVIII. Entre los autores septentrionales sólo se encuentra en Goyhetche, Zerbitzari y Xalbador. En DFrec hay 44 ejs., meridionales.
    Atozte nigana, behartsu-naigabetu, nekatu edo eritasun-pe gogorrean arkitzen zarazten guziok. Mb IArg I 187. Egun oro arkitzen da langille ta merkatari alferren eran behartsuago ta gabeago. Ib. 82. Lan onetan gastatu zuen bere ondasun guzia, galdu zuen ekuste bera ta gelditu zen itsutu, beharsu ta irabaz-biderik ere bage. Ib. 107. Agitz eroa da munduko itxerik onen, aberatsenen ta estimatuenean sar ditekela, txar-en, beharsuenen ta zikingarrienean sarzen dena. Ib. 237. Artu zuen soldadu behartsuak bere bidea. Mb IArg II 269. Eriari osasuna ta behartsuari ondasuna emateko. Ib. 330. Gizon ezer-ezenak eta eririk behartsuenak. Ib. 343. Onen gurasoak lurreko gauzetan beartsuak ziran. Cb Josefa 2. Jende onék ematenzitioténak errepartiaraztenzitue beartsuéi, bera naiz beartsuéna izaník. LE JMSB 165. Pobre behartsuak bezala bizi ziran, ur ta ogi barau zirala. Ub 118. Gizon guziak, ala aberatsak nola behartsuak. Ib. 161. Jesus ain pobre, beharsu, manso ta humil ekusi ta. Ib. 84. Biartsu edo pobretxu bati kentzen bajako [...] asko ebana egun bat ondo igaroteko, izango da pekatu mortala. CrIc 87. Aberastu egizu nire arime beartsua zeruzko ondasunez. Añ EL1 165 (EL2 177 arima on-bearra). Nekatzalle edo ofiziodun beartsu batek, ze neke-bear latz-garratzak eztitu igaro bear izaten, mantenduteko bere etxea? Añ LoraS 124. Uste dot iru erako pobre beartsuz beterik dagoala mundu au: [...] deboziñorik eztaukeenak, bolsarik ez dabenak ta denporaren premiñadunak. Ib. 146. Eman bear zaie egiazko pobre bearsuai, eta batez ere lotsatiai. Gco II 37. Zori onekoak gogoz edo espirituz beartsu diranak. Zeñ ote dira zori oneko beartsu oek? Ote dira atez ate eskean dabiltzanak? AA I 618. Gerta diteke erri batean izatea premia estuan dauden bearsuak. Ib. 507. Apaindura au emango dio Jaunak doatsu bakoitzari, munduan dan beartsuena eta aztuena baliz ere. AA III 583. Beste aldetik berriz / jende beartsua, / ardit batengatika / oi da urkatua. It Fab 53. Bi dote eun ta berrogei ta amarna dukatekoak donzella beartsuentzat. Izt C 501. Janen bat eman nai dezunean ots-egin zaiezu beartsu edo pobreai, argal edo ezinduai, errenai eta itsuai. Lard 416. Zorionekoak gogozko beartsuak, bada zeruko erreinua oiena da. Ib. 379. Oien emakume alargun beartsuak etzirala ain ondo begiratuak eta lagunduak nola Hebreakoenak. Ib. 488. Onekin artutako dirua Apostoluai eraman zien, beartsuetan zabaldu zezaten. Ib. 485. Aberatsai eta beartsuai. Ur Apoc ( (G)) 13, 16 ((Ur ( (V)) ezeuki,) (Ip behar)). Heldu zaizkitzun behartsu eta penatuen othoitz eta galdeak. 'Les prières et les demandes des personnes pauvres et affligées qui viennent à vous'. Gy Visites 8 (ap. Dv). Jainkoak danik aberatsena guziz beartsu, eta beartsuena txit aberats beñgoan egin litzake. Arr GB 136. Aitak ematen ziozkan urrezko apaindurak beartsuen artean zabaldu oi zituen. Ib. 6s. Nere erriko neskame eta serbitzaririk beartsuenak ere nik baño aisago daramate denbora. Ib. 67. Urrengoan, beartsu bati bere janzi eta apainduriya ederrak eman ziozkan. Aran SIgn 19. Pobretegietan pobrerik beartsuenaren eran, baztertuta, purrustatua ta utziya. 'Como pobre entre los pobres'. Ib. 111. Emaztea det osoro prestua, / erremediatzeko beti beartsua. AB AmaE 408. Zeruko Errege azaldu zan lurrian (pobre) biartsu, eta au gure amorioz. Bv AsL 82. Diru guziya eman zien eskale ta biartsuai. Ib. 60. Amoriuaren indarrak gidatuko zituala [...] jenderik biartsuenak arkitzen ziran tokitara. Ib. 163. Zuazi, saldu zazu dezun guziya eta emaiezu beartsuai. Ib. 60. Etxola batean jaio, beartsuen artean beartsu. Ant JesBi 93. Guzi hura zurgiñ edo arotz beartsu baten semetzat iduki zezaten. Arr May 117. Daukazan ondasun guztiak euskaldun beartsu edo txiroentzat geldituko dira. Ag AL 138. Beartsu guztientzat zabal-zabalik eukazan beti iauregiko ateak eta zenbat eta beartsuago izan etorrena, ainbat eta biguntasun geiagogaz artu oi eroan. Ib. 143.
    ( s. XX) Aberastasun guztien iturburuak beartsu ta urriak izan dira beti. Ag Kr 162. Asko da famili beartsuko neskame pobre batek nire aberastasunari ez begiratutea. Ib. 121. Gizon beartsua, biño ona eta zuzena animako gauzetan. Goñi 49. Guztiok gera emen beartsuak, txirorik ezta emen; eskalerik, zarrak gera baina, eztegu inoiz ezagutu. A Ardi 72. Beartsu ero-ustekoak Santa Agedan sartzeko. ForuAG 319. Zorionekoak biotzez beartsu diranak; berena dute ta zeruetako erreinua <o->. KIkG 79 (KIkV 105 biotzez txiroak) Ixil, beartsu ta lanean bizi izan zan Jesukristo. KIkV 28. Gaxo nengoen eta Zuk indartu nazu; beartsu arkitzen nintzan eta zure ondasunez bete nazu. ArgiDL 47s. Beartsu ta naigabetua bizitu zalako egongo zan noski, orren zar itxurakoa. A. Pagoaga Itzald II 14. Gurago neuke aren otsein izan, beartsu ta guzti bere, beste areena baiño. Or Tormes 83. Bere buruarentzat / olako grandeza, / beartsua danikan / aditu nai eza. Gaztelu (in Tx B 117). Aldi atan jente biartsuak oñez egiten zituezan euren ibilketak. Kk Ab II 167. Emakumia txirua zan, beartsua <bera->, erropa-garbitzen bere bizimodua ataraten ebana. Ib. 71. Ordun, naski, mutil bat gogo ba nu, beartsu izanik ere, maita nezake. Or Mi 97s. Beti ixan zala txiro ta biartsuba. Makiña bat bidar aparittarako ogirik be ixan ez. Otx 57. Langille deritzanak baño beartsuago oi-baitira, askotan, otseñak. Ldi IL 106. Gaurdaño bildu-mordotxoan, geiena beartsuen alez egiña da. Ib. 105. Azkenaldean oso jausi eta beartsu bizi izan ziran luzaro. JMB ELG 63. Gutxienez eneolitos-garaitik aberatsak eta beartsuak nabarmentzen asi ziran Euskalerrian. Ib. 67. Yainkoak beste munduan emango dizu yende beartsu oiei egin diezun ongiaren ordaña. Ir YKBiz 295. Apezak mun eskeiñi, / atxoak olata: / erriko beartsuak / ez du deusik palta. Or Eus 349. Langille txiro ta beartsuei eleiz-gizonak egoarri ta eroapena irakatsi bear ei-eutsezan. Eguzk GizAuz 26. Aen artean lander edo beartsurik ez egoan. Ib. 13. Lege gaitasuna eta legezko beartsu izaera aitor dizkio Jaurlaritzak. "Beneficio legal de pobreza". EAEg 8-4-1937, 1456. Ez da behartsua guti duena, bainan hainitz nahi duena. Zerb Prov 342. Zeñen beartsu ikusi zuan esan gabe. JAIraz Bizia 91. Euskera, beartsu, oso beartsu iritxi zaigu euskal-pizkunde egunetara. Etxde AlosT 8. Alostorrean ezin azaldu zezakean beartsuenganako eskuzabaltasuna Bidanin erakutsi zun. Ib. 58. Beartsuentzat oso esku-zabala agertu omen da. Munita 104. Lagundu omen diote gizakume behartsu bati baino gehiagori. Mde Pr 266. Batu ta batu dirua, beti beartsu bizitzeko? NEtx Antz 104. Beartsuen etxetara poz apur bat zabaltzea. Ib. 78. Andik abiatu giñan mahomatar aberatsen ildegia ikusteko. [...] Goazen orain beartsuen ildegira. Anab Aprika 15. Jatorriz ere beartsua ta / eskola gutxi ikasia, / bertsolaria ez egokia, / itz neurtzaille itxusia. And AUzta 111. Ongi ornitutako etxe zenbaitzutan Eguberri ederrak pasatuko zituzten, ez ordea bertze zenbait beartsuk. Izeta DirG 95. Ez dauke beartsu ta emutsak geiago dirutsuen apetapean zetan egon orain artean lez. Erkiag BatB 128. Andra beartsua edozein esanguratan. Buruz ariña, zentzun aundibakoa; gogoa ta kemena, guztia bearrekoak; ondasunetan, ez eukia. Ib. 23. Etxebazter beartsuak, eskillara baltzak, gela usaintsuak, oe zikiñak. Ib. 135. Moldatu bearko zuten al zan bezela, beste beartsu-jendearen lagunartean. NEtx LBB 33. Gizon beartsu deabruzko au / beti ari da tentatzen, / ta iseka bat asmatutzen du / nik ez dudala gastatzen. Azpillaga (in Mattin 127). Bizirik ere nola egoiten zira zu? Eskaleak ez dira zu bezain behartsu. Xa Odol 148. Bada hoinbertze sofrikario eta hoinbertze behartsu, / zure eskua izan dadila denen alderat indartsu. Ib. 218. Bear bezela joan aal nadiñ munduko lau parte osotan barrena, beartsuen alde ekintza-billa; alaxen bait da zaldungoaren eginkizuna. Berron Kijote 49. Etxe beartsu baterako ez dek nolanaiko zama. Ataño TxanKan 169. Segurantzi geiago gabe, basarritarra izango dek gizonik beartsuena. TxGarm BordaB 65. Aberatsek galera handirik gabe egin dezaketena, ordea, ez zaie behartsuei egoki. Eta nor gu baino behartsuago gai honetan? MIH 163. Pozak, ordea, behartsuaren zorionak bezala, ez du luzaroan irauten. MEIG VII 55.
    v. tbn. Legaz 52. Zab Gabon 78. Moc Damu 36. EEs 1918, 156. Lh Yol 17. Inza Azalp 126. Jaukol Biozk 33. Lek EunD 41. Enb 89. ABar Goi 20. TAg Uzt 305. BEnb NereA 249. MAtx Gazt 59. Alzola Atalak 67. BAyerbe 15.
    sense-2
    2. Necesario. v. behar (II), beharrezko.
    Ez arren, Jauna, ukatu nire arimeari doktrina argi ta janari beartsu au. Añ EL1 101 (EL2 109 bear bear). Ara adibide beartsu bat. Añ LoraS 26. Esanik au edo beste okasiño edo adiskidetasuna beartsua, premiñazkoa edo ontsua dala zuentzat. Ib. 22. Entero beartsua da, ta agaitik gura neunke josirik geratu zedin zuen biotzetan. Ib. 66. Baña konbeni bajatzuez prestaera oneek Komuniño aurretik, eztira beartsu-ezagoak emotera noatzuezan adibideak Komuniño osterako. 'Menos necesarios'. Ib. 60. Eskerrak eman ondorean Ama Birjiñari, zerren ain euri gozo eta beartsua egin zien, biurtu ziran etxera. Zab Gabon 101. Oso biotz onekoa, Jaungoikoaren serbitzari leiala, beartsua zuen guzia etzutenai ematen zielako. Goñi 37.
    sense-3
    3. "Trabajoso. Saill aldatzu au erebiltzia, oso biartsua, cultivar esta era en desnivel, es cosa trabajosa" Etxba Eib.
    azpisarrera-1
    BEHARTSU-ETXE.
    Asilo, casa de beneficencia. v. behartsutegi.
    Biyetako bat ukatuko balitz, ukatzen ez danarentzat izango dira ontasun guziyak. --Eta biyak ukatzen badira? --Beartsu-etxetarako. Alz Txib 87.
    azpisarrera-2
    BEHARTSURIK.
    En estado de necesidad.
    Bazaut, guztiz ezaindurik, loiturik, beartsurik ta gaisorik nagoala. Añ EL1 159 (Cf. tbn. ib. 127: Euki badozu gorrotoa Jangoikoagan, gaisorik, beartsu edo arikaturik zaukezalako (EL2 134 gaixopean edo artutxu ta nekatu).).

    behartsu

    behartsu
    << BEATA-ETXE 0 / 0 BEHE-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper