euskaltzaindiaren mendeurrena logoa

Orotariko Euskal Hiztegia

  2. Hizkuntza-baliabideak
  3. Online hiztegiak
  4. Orotariko Euskal Hiztegia

OEH - Bilaketa

3487 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (337)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 lizun.
sense-1
I. (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G, AN ap. A; Volt 117, Urt V 270, Lar in Aq 1417, Añ (G, AN), Izt, Dv, H).
"Sucio" Añ. "Puerca, cosa" Izt. "Puerco, sucio" A.
tradizioa
Tr. No lo hallamos a partir de mediados del s. XIX.

Hain lekhu lizunean eta nardagarrian nola baita ene arima. Mat 252. Biluza bestitzaillea gana, lizuna ura gana. Ib. 248. Zeren okha hura zein lizun eta urde den, are baita lizunago eta urdeago bekhatua. Ax 471 (V 305). Ondoek [...] edoskitzen dute bere inguruneko aire gaixto eta lizun guzia. SP Phil 371s. Lizun eta tatxatua. Arg DevB 199. Gormandiza lizuna. Gç 166. Sugerik edo berze alimale lizunik han egon ez dadin. Mong 594. Urdeen bazka lizunaz. Ch III 14, 1. Kaxoterik lizunenak. Brtc 147. Atsitu eutsen arpegi ederra txu ta gorro lizunakaz. Añ EL2 213. Ezkabi lizun [...] eta miñatza lotsagarri likits askorekin. Izt C 77. Bere kirats lizunak etzion iñori ere alderatzen uzten. Lard 370.
azpiadiera-1.2
2. (V, G, AN ap. A; SP, Urt V 34, Ht VocGr 373, VocBN, Dv, H), lizuin, lixun. Indecente, obsceno; (persona) lujuriosa. "Impudique" Ht VocGr 373.
tradizioa
Tr. Relativamente más frecuente al Norte, y bastante escaso en textos vizcaínos. La forma lixun la emplean autores vizcaínos de influencia aranista. Hay lizuiñ en un texto baztanés de 1792 y lizuña (det.) en un texto de Larrainzar de 1906 (FLV 1988, 283). En DFrec hay 4 ejs. de lizun .

Orain paillarta darama Asmodea lizunak. EZ Man I 108. Bide lizun ta oiherrak / nahi ditut gaitzetsi. EZ Eliç 239. Haragiaren desira desordenatuak eta gogoeta lizunak. Ax 365 (V 241). Venus Iainkosa lizuna. SP Phil 392. Gure plazer lizunek. Gç 161. Hoa spiritu lizuna. Ch III 6, 4 (Mst theia). Gogoramendu lizun suerte guziak. He Phil 444. Gogoeta lizun zikinetan. CatBurg 24. Begiratze lizunak. Mb IArg I 141. Desirkunde lizunak. Brtc 63. Aragiari atsegin ematen dioen lan lizun desonestu guziak. Ub 179. Tratu lizuiñ eta desonestuetan bizi direla. (B, 1792). BOEans 348. Berba lizun, kanta loi ta izen zikinak. CrIc 77. Tentatzalle lizun aek. AA III 332. Kanta lizunetan. Dh 147. Gusto lizun guziak / arras utzi bitza. Izt Po 53. Asko elhe lizun bazerasaten. Laph 60. Jainko falsuer estekatuak eta orobat itzuliak beren lehenagoko bizi lizunerat. Prop 1876-77, 39. Atsegiñ-kontentu lizun bategatik. Arr May 26. Akzione, hitz, behatze lizunak. CatJauf 82. Jan zak [ziriña], lizun orrek, jan zak! Ag G 274. Debru franximent lizuna! Zub 106. Lixuna txaidian ixil-ixil dabil. "El lujurioso" . Laux BBa 118. Algara lizunez beterik aoa. TP Y 1933, 88. Ez genituzke begiak igatuko ikuskizun lizunez. Ldi IL 52s. Agure lizun, begi zorrotzen behatzetara. Mde Po 91. Muin lizun bat ezpaiñetan egiñaz. Etxde JJ 112. Emakume lizunen kalea. Anab Aprika 19. Ostatari denpora laburrekoen zain dagozan oe lizunak. Erkiag BatB 135. Ez izan lizuna, / animak izan dezan / bere osasuna. Auspoa 39, 88. Taberna-zale, jokalari ta / sarri oitura lizunak. Olea 118. Zenbait bertsolariren izkuntz lizuna ezin zin burutu. Ataño TxanKan 80. Adieraz ditzake [hizkuntzak], bada [...] gogoeta zoragarriak eta totel-esaldi baldanak, garbiak eta lizunak, lirinak eta gordinak. MIH 213.
v. tbn. CatLav 130 (V 69). Lar SermAzc 54. Gco II 16. AstLas 72. Hb Egia 85. Lap 308 (V 140). Arb Igand 136. JE Bur 111. KIkG 57. Ox 206. Tx B I 68. TAg Uzt 174. Zait Sof 133. Or QA 207. BEnb NereA 116. Arti Tobera 284. Gazt MusIx 107. MAtx Gazt 52. Ibiñ Virgil 79. NEtx LBB 367. Etxba Ibilt 458. Azurm HitzB 27.
azpiadiera-1.3
3. (Lar, H), lizuin. "Mohoso" Lar.
Arto lizuna edo ogi legorra jan. Ag G 123. Soiñeko loituetatik, ille lizunetik ur arre tanta lodiak yariotzen dituk. 'Feutrée' . Or Mi 63. Ogi zuriya jaten oitua, / gero artua lizuiña. MendaroTx 26. Goldio lizuna erreka agorretan. SMitx Aranz 53.
azpiadiera-1.3.1
Cenagoso, fangoso.
Zundan atrapatzen baduzu leku lizuna. INav 24.
azpiadiera-1.4
4. "(G-bet), torpe, pesado" A.
azpiadiera-1.5
5. "(V-m), maduro a punto de perderse" A.
azpiadiera-1.6
6. "Tacaño, huraño (G-azp)" A Apend.
azpiadiera-1.7
7. Húmedo y cálido (tiempo).
Gaztaiñarora, ikazkintzara, / irauli dute jarduna. / Naiz baterako, naiz besterako / ez dago aro lizuna. "El tiempo está sano" . Or Eus 84. Markiñako aizeak, lizunak (astunak, sargoriak). (V-m). EZBB II 57.
azpiadiera-1.8
8. Malo, malvado, malintencionado.
Baña bestera egiten dezu / oso pikardi lizuna: / zu zera nere arto ta babak / ondatutzen dituzuna. Agirre in Xa EzinB 125. Nik zertarako entzun biar det / olako arrazoi lizuna? Uzt LEG II 29.
sense-2
I I (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (SP, Urt V 270, H), lixun (Urt V 270).
Suciedad. "Lizun bat duzu begian, vous avez un bourrier [?] en l'œil" SP. "Lizun guziak iatzaz garbitzea" H.
Ahal badaidigu, eztugu kutsurik edo lizunik bat ere utzi behar [arropa] hekin gainean. SP Phil 331 (He 333 notharik ez lizunik).
azpiadiera-2.2
2. "Lizunez betherik, plein de vilenies" SP. "Arimako lizunak, les souillures de l'âme" H.
Garbitasun egidazu seigarren orretan / gogoz, itzez, obraz ta ez ala lizunetan. (AN-erro). A CPV 898.
azpiadiera-2.2.1
(Como primer miembro de comp.)
Arren, ama, jadetsi, / lixun-azkespena! Laux BBa 110. Aker bat dakust Zugarramurdin, / noranai du lizun-atsa. Or Eus 252. Bear bearrezkoa zitzaion gizonezko bat bere lizun-egarria asetzeko. Etxde JJ 199. Zugana iarrai dakidan lizun-likatik askaturik. "Concupiscentiae visco expedita" . Or Aitork 279. Lizun-irritsaren ikutua susmauaz. Erkiag BatB 77. Bere inguruan daukan lizun-giroagatik. MAtx Gazt 26.
azpiadiera-2.3
3. (gral.; Lar, Añ (G) H). Ref.: A; Iz ArOñ, UrrAnz; Etxba Eib; Elexp Berg.
 Moho.
[Igarkizun] barriak asmatzen asi orduko, ondo izango da lengo zaarrai autsa ta geuna edo lizuna kendu ta argia erakustea. Ezale 1897, 168b. Lizunarekin ertendako ille aundiakin urdiñ-urdiña egiña. BasoM 105.
azpiadiera-2.3.1
(Lar, Aizk→Lcq 183, H).
"Verdoyo que crían las piedras con el agua" Lar. "Lizunez estaliriko harri batean" H.
azpisarrera-1
LIZUN AHATS. "Lizun ahatsa, vilain, torpe" SP (s.v. ahatsa). "Lizun ahatsa, puant" Ib.
azpisarrera-2
LIZUN-ETXE. Burdel.
Gau batez neska nardagarriak lizun-etxe batera eruan eban. TAg GaGo 20.
azpisarrera-3
LIZUN-KATU. "Lizún-katua, la jineta" Iz ArOñ 166.
azpisarrera-4
LIZUN-SUNDA. "(V-ger), olor pesado que se percibe en una habitación largo tiempo cerrada" A.
Euzkadiko espetxiak, / lixun-sundezko gelatzar illun, / burnizko leio ta atiak. Enb 173.
azpisarrera-5
LIZUN-USAIN. (H; -uxain G-to ap. A; -usai AN-gip ap. A). a) Olor a moho. "Lizun usaina badute soineko hauek" H.
Etxe bat edo gela bat aldi batean iñor bertan bizi gabe egoten ba-da, lizun-usaia edo zoko-usaia sortzen da. Egutegi 10-1-1923 (ap. DRA). Igandero joz, larruak ez du / lizun-usai apurrena. Or Eus 167. Tunika, bere lizun- / usain eta guzi, / sakristitik artuta / zidan jantzarazi. Zendoia 40.
b) (Fig.). Olor a corrupción moral.
Alde danetatik lizun-usaia. Aragi ustelduaren keatsa. Zinetan, dantza-tokietan. MAtx Gazt 23.

lizun

lizun
<< LISTOR-ETXE 0 / 0 LOIA-ETXE >>
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • +34 944 158 144
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper