liburu.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Hay un número considerable de autores meridionales, sobre todo en los ss. XVIII y XIX, que emplean libru . En algunos de ellos hay ambas formas: F. Elizalde (60 liburu , 96 libru), Moguel (liburu en PAb 57, 195 y CO 285, 293, y ambas variantes en CC : 190 libru, 257 liburu), Añibarro (EL 1 3 y LoraS 146, 188 libru, y EL 2 6, 91 liburu), Iztueta y Villasante (liburu siempre en Jaink). Zuzaeta emplea libru (87) y libro (95). Librü, libürü y lübürü son las formas empleadas por los autores suletinos. Hay también un ejemplo de libru en Gasteluçar. En DFrec hay 962 ejs. de liburu y 2 de libru .
1.
(
V, G, AN, L, BN; Lcc,
Mic 7v
(<-rr->),
SP,
Deen II 30
(
liboria
),
Urt III 323,
Ht VocGr 357,
Lar,
VP
55v,
Añ,
Izt,
Arch VocGr,
Dv,
H,
VocB
),
libru (
AN-egües, R, S; Lar,
Añ,
Gèze,
H (G, L)),
luburu (
S),
libro
Ref.:
Bon-Ond 151;
A (
liburu, libru
);
Lrq (
lübürü
);
Iz Ulz;
Iz
ArOñ
;
Etxba Eib;
Gketx Loiola (
pasara
);
Elexp Berg;
Gte Erd 23
.
Libro.
"
Liburugitea, faire des livres"
SP.
"
Liburu bat begiztatzea, examiner un livre"
Ht VocGr 357.
"(Libro de) caja <-x->, artuemanen liburua, kontuen liburua
"
Lar.
"Sentenciario, sentenzien liburua
"
Ib.
"
Liburuetan egon, estar en letras de imprenta, con la autoridad que esto tiene para muchos. Liburuetan dagozen gauzak baño asko geixago dira munduan
"
Etxba Eib.
Liburuetan irakurten.
PaterN
4.
Lepatrapu galantori nik liburuakaz [bidaletan]
.
fJZ 98.
Nor da digne ireki dezan liburua eta laxa ditzan haren ziguluak?
Lç Apoc 5, 2 (He, Dv, Ur, BiblE liburu, Ip librü; Ol idazti
).
Itsasoori tinta balidi, / zeru zabala liburu, / oi Arabako abantajaok / ezin litezke kontadu.
Lazarraga A6, 1169r.
Antxinako liburuetan.
Ib. A6, 1169v.
Zaarra da liburu, aen esana daigun.
RS 479.
Gurutzearen señalea libruaren gañean.
Ber Trat 54r.
Liburuaren bazterrean, in margine
.
Ax 18 (V 9).
Huna kontuen egiteko / plumak eta libruak.
Gç 204.
S. Franzisko ta Giraldoren libruak izandu ziran kondenatu ta borreroaren eskuz erreak.
Mb IArg I 265.
Birjinen lübürietan.
StJul (ms.) 17v.
Batez ere alduenak liburu espiritual batean egunoro zerbait irakortea.
Gco II 42.
Eureen izenak eskribietan Zeruko liburu ederrian.
JJMg BasEsc 67.
Egiten dau pekatu liburu edo paper loijak irakurten dituzanak.
Astar II 137.
Liburu huntan erraiten dena.
CatLuz 2.
Gipuzkoak bere Fueroetako liburu andi baliosoan.
Izt C 211 (62 libru
).
Liburu onetan oker ezarri diran itzen zuzentzeko bidea.
Lard 555.
Egin izan du bada liburu bat guri irakhastekotzat bere jakitatea.
Dv Lab 244.
Liburu zabaldu batean bezala irakurtzen zuen Iñaziok Zabieren bihotzean.
Laph 128.
Iñork nai badu ikasi / nere librua ikusi.
Xe 243 (v. tbn. 316).
Zer da liburu zaharrenek erakasten dutena?
Elzb Po 1991, 44.
Ama Euskeriaren liburu kantaria.
AB AmaE.
Gizona! Liburu bat bezala mintzo zare.
Arb Igand 118.
Askotan Eskriturako libro santuak ez dute Jaungoikoa noiz eta nola agertu zitzaien besterik esaten.
Goñi 95.
Osabaren lübüriak hartü zütian.
Const 41.
Liburu gutxi bear da sagardoa polita egiteko: sagar ona.
Lab EEguna 84.
Euskerazko liburu salketak eratu.
Ldi IL 139.
Landalde erretor zenaren bataiotako liburutik hartua dugu Xabieraren izena.
Zerb Azk 32.
Bearbada, liburu txiki antzean aterako dut.
Mde Pr 192.
Irlandatzale batzuek "Club Leabhar" edo liburu-klub bat moldatu dute.
Ib. 246.
Eskolako liburu bat.
Mde HaurB 27.
Baditu balio bi, nere ustez, libru goxo onek.
Vill (
in
Bilbao IpuiB 8
).
Liburu, nobela, errebista ta idazki txarrak.
MAtx Gazt 85.
Libururikan etzun ikasi / baña bertsotan maixua.
Lopategi (
in
Uzt Noiz 53
).
Beste zenbait liburu idatzi ditualako jasoagoak eta kementsuagoak.
Berron Kijote 83.
Eun ta berrogetamar milla pezeta garbian geratu zirala-ta nago, eta au eztago zigur jakin eziñik, liburuetan dago eta.
Gerrika 153.
v. tbn.
Libru (en textos meridionales): El 96. Lar, carta a Mb 277. Mb IArg I 52. Cb Eg II 120. LE Doc 127. CatB 9. Ud 113. Azc PB 123. Goñi 19. Iraola 91. Tx B I 110. Auspoa 39, 115. FEtxeb 40. (En textos suletinos) Libru: Tt Onsa 184. Mst III 59, 3. Xarlem 208. UskLiB 1. UNLilia 2. Ip Hil 191. Mde Pr 38. Libürü: Bp II 108. CatLan 102. Mercy 14. Egiat 217. CatS VII. Ip Hil 108.
Libro, parte de una obra extensa.
Eskritura Sagradoan, Erregen laugarren libruan, seigarren kapituluan.
MRos 15a.1r.
Iesusen imitazioneaz laugarren liburua.
SP Imit IV tít. (Ch liburua; Ol, Pi idaztia
).
Jesü Kristen imitazioniaren heren libria.
Mst III tí.
Lehen liburuaren akhabantza.
Mih 75.
Bigarren liburua edo tomoa.
Gco II 1.
Laugarren liburua ez du hark [Xuriok] itzuli.
Hb Esk 99.
Bigarren liburua.
(tít.).
Ibiñ
Virgil
82.
[Aitorkizunak-en] hirugarren liburuan, zatitxo batek [...] badirudi ez dagoela ongi itzulia.
MIH 357.
Cada uno de los libros de la Biblia.
Cf. VocNav: "El libro, el Evangelio. Llegué a misa después de haber pasau el libro (Ribera)". v. LIBURU SAINDU.
Moisesen borz liburuak dirade Genesioa, Exodoa, [...].
Lç
Ins
G, 1r.
Guk dugu sinhesten ezen erran den liburu hautako hitza Iainkoaganikoa dela.
Ib. G, 1v.
Job saintiaren librian irakurten dügü.
Mst I 13, 1 (SP liburuan, Ip librian; Ol idazti
).
Nork eskribitu zituan Lege berriko liburuak?
Ub 110.
Isaias-en liburua.
Lard 492.
Ebandelioa liburu berezia da.
Hb Egia 90.
Testament Zaharreko liburuak.
Jnn SBi 33.
Orrela sortu ziran Ebanjelioak deritzaien liburuak.
Ir YKBiz VII.
Iatorri-Liburua idaztea neri erauntzi bazenida.
Or Aitork 369.
Bi testu dauzkagu Genesisko liburuan.
Vill Jaink 59.
Erregeen liburuak dakarrenez.
Berron Kijote 20.
v. tbn. Lg I 236. Gco II 68. fB Ic I 2. Elsb Fram 169. Inza Azalp 35. Libru: Tt Arima 80.
(Como segundo miembro de comp.).
v. ELIZ-LIBURU, eskuliburu.
Gure agradamentia ezkiribüz emanik eta deliberazione lübürian phausatü gabe.
Mercy 43.
Ordenako erregla eta errezo-liburua.
Bv AsL 208.
Euskerazko bertso liburuak.
Inza (
in
Jaukol Biozk V; v. tbn. bertso l. en Berron Kijote 80).
Agiri-liburua eraman.
"Libro de actas"
.
EAEg
14-2-1937, 1063.
Pernando Amezketarraren ipui liburua.
Etxde AlosT 10.
Iardunean ezagutu nindun azti-liburueri emana nintzala.
"Libros genethliacorum"
.
Or Aitork 78.
Artu euskeraz egin direan ipuin-libruak.
Vill (
in
Bilbao IpuiB 5 (v. tbn. Ag Kr 201)
).
Nere ustez auxe da lenbiziko biaje-liburua euskeraz idatzia.
Anab Aprika 105.
Kontu-liburuak irakurtzeko.
Alzola Atalak 87.
Nik egin dodan idazlan au ezin artu daiteke kondaira liburutzat.
Etxabu Kontu 7.
Zaldun-liburuak irakurteari emona zan.
Onaind STeresa 23.
Linguistika liburu eta aldizkarietan.
MIH 196.
Indiako erlijio-, arte- eta jakite-liburuak.
Ib. 340 (86 jakintza-l.
).
Histori liburu mardul eta trinko bat.
MEIG III 125.
v. tbn. tbn. Inza Azalp 27. Lab Y 1933, 253. Markiegi in Ldi IL 11. Ldi IL 65. Arti Ipuin 35. Osk Kurl 212. Ardoy SFran 143. Berron Kijote 81 y 31.
2.
Libro (del estómago de los rumiantes).
"Cierta víscera en el ganado lanar imitando al libro"
VocB
.
Lau alde dauzka [beiaren urdallak]: urdall edo zaku aundia; saretxua; liburua eta gatzailekua.
Oñatibia
Baserria
76.
Biriak, eztarri ta esteak, errotea edo librua.
Erkiag BatB 56.
Liburuak baditu ezpain zorrotz azkar batzuk, aintzina xehatzen baitituzte eta xukatzen jatekoak.
Gatxitegi Laborantza 140.
"(V-ger-m, Gc, AN-gip, B), cuajo de ganado"
A.
v. librusantxa.
ESKOLA-LIBURU.
Libro escolar, libro de texto.
Yaubetasun ori euskeraren ta irakaskintza berberaren onerako, eskola-liburuetzaz euki bear dau.
Belaus LEItz
116.
Eskola-haur eta ikasleak, eskola-liburu eta tresnak besapean.
Mde Pr 152s.
Haurraren eskola-liburu eta lankeiak.
Mde HaurB 54.
Aritmetika, gramatika edo erlijiozko eskola liburuak "literatura" dira, idatziak daudenez, "letrak" dituztenez.
MIH 219.
LIBURU-BAZTER.
"Márgenes del libro, liburu bazterrak
"
Izt.
LIBURU-BISITATZAILE.
Censor de libros.
Desegin behar dire liburu bisitatzaillen enpleguak.
Revol 95.
LIBURU-DENDA.
Librería.
Kopeta eder eta ausartarekin agertu da liburu-dendetan Txillardegiren bigarren liburua.
MIH 333.
Erosteko biderik, behintzat, ez zegoen liburu dendetan.
MEIG III 103.
(En DFrec hay 11 ejs. de liburudenda, meridionales.)
LIBURU-EGILE
v. liburugile.
LIBURU-ETXE.
Editorial.
Sendoa argitaldaria liburu-etxe famatua da.
Albeniz 277.
LIBURU-GELA.
Biblioteca.
Pareta jasoaz liburu-gela ormaz itxi, jeikitakoan iñolaz arkitu ez zitzan.
"El aposento de los libros"
.
Berron Kijote 86.
Ea bere liburu-gela non ote zegon galde egin zion andreari.
Ib. 86.
LIBURU-GORPUTZ.
Volumen, cuerpo (de libros).
Eun liburu-gorputz baiño geiago arkitu zituzten aundiak eta oso ongi azal-josiak.
"Cien cuerpos de libros"
.
Berron Kijote 75.
LIBURU-JOSLE.
"
Liburu ioslea, relieur"
SP.
LIBURU-LARRUZTATZAILE.
Encuadernador en piel.
Hala-nola, baginen, euskaldunak maizenean, bilo-mozleak, eta orozbat liburu-larruztatzaileak, hauk biarnesak gehienak.
Larre ArtzainE 159.
LIBURU-MOLDATZAILE.
Impresor.
Laserre Jaun Aphezküpiaren eta Eliza Gizunen libürü moldezaliaren eta saltzaliaren etxen.
CatS I.
LIBURU-HOSTO (Dv (s.v. hosto
)).
Hoja de libro.
LIBURU SAINDU (T-L),
LIBURU SANTU,
LIBURU SAKRATU .
(Gralmente. pl.).
"Biblia, [...] Liburu saindua, Liburu sakratua
"
Urt III 323.
"
Liburu sainduak, les Saints livres"
H.
"Bible, bible, liburu-sainduak
"
T-L.
v. IDAZTI DEUN, LETRA SAINDU.
Zure gibelatzeko orazione egitetik eta liburu saindurik irakurtzetik.
SP Imit III 6, 4.
Liburu sakratuak aditzekotzat obligatuak baitziren estudiatuz hebreoaren ikhastera.
ES 93.
Gure kuriostasuna dela kausa galtzen dugu maiz Liburu Sainduen irakurtzetik ginduken probetxua.
Ch I 5, 2 (Leon liburu sainduen; SP, Mst, Ip eskri(p)tura s., Ol idazkunak
).
Lehiatu ere dire Franziako Aphezpikuak liburu sakratu hau franzesezko lengoaiarat itzulia bere diozesetako fidelen eskuetan ematerat [...]. Disposizione horiekien jartzen bazarete liburu saindu hunen irakurtzerat.
He (pról. del Nuevo Testamento).
Milla erregiña edo askoz geiago Fedeko libru santuak kontatzen dituzte.
Cb Eg III 333.
Hanbat maithagune erakhusten du liburu sakratuetan bere zerbitzarien alderat.
Dh 169.
Liburu santuak irakurri.
Añ
EL2
89 (
EL1 78 libru
).
Yainkoa Liburu Sainduen arabera.
Hb Egia 4.
Haren hamabi urthetarik hogei eta hamar urthetarano ezteiküie libürü saintiek besterik deüs erraiten.
Ip Hil 141.
Onela dio Erregeen 1.º Liburu Santuak Samuelen amaz: [...].
Inza Azalp 120.
Liburu sanduak Kristoganako bidea erakusten dute.
Ir YKBiz 276n.
Liburu Sainduak deitzen diren liburu eder batzuetan kausitzen da Ixtorio Saindua.
Zerb IxtS 7.
Estanpa atzean, goikaldean, Liburu Santuetako esanen bat jarri diteke.
NEtx Nola 37.
Liburu Sainduak egiz baitiño Iainkoaren antzeko gerala.
Or Aitork 64.
Liburu Sainduen ezagutza.
Larre ArtzainE 158.
Ezin hobeki ematen bait du aditzera zer-nolakoa behar duen izan itzulpen batek, Liburu Sainduetarikakoa delarik behintzat.
MEIG VII 97.
v. tbn. Lg II 87 (90 liburu sakratu). Mih 75. CatB 49. MarIl 117. Laph 89. Lap 68 (V 34). Arb Igand 72. Or in Gazt MusIx 52. Ardoy SFran 348. L. santu: Ub 58. Ur BulaAl 6. Itz Azald 116 (18 liburu sagradu). Munita 56. Mde Pr 252. MAtx Gazt 77. Libürü seindü: CatLan 54. Libru santu: Auspoa 97, 71.
Beren erlijioko Koran liburu santuak dion guztia itzez-itz artzen dute.
Anab Aprika 53.
LIBURU-SALTZAILE (-aille gral.; Urt II 324; -alle vEys, -salzale Arch VocGr),
LIBURU-MARTXANT
Ref.:
A;
Lh
.
"Librero, vendedor de libros"
A.
Mateo Roquemaurel inprimatzaillea eta liburu-saltzaillea baithan.
ES 379.
G. Roger Leclercq libürü saldzaliaren [sic] inprimeriatik.
CatLan 1.
Saltzen da Baionan, Cluzeau liburu eta paper martxantaren baithan.
ECocin 1.
Liburu saltzailleakin tratu emankorrak egiten.
Vill Jaink 137.
Berdin esango dizu me compró un libro liburu saltzaileak eta liburua erosleagandik hartu duenak.
MIH 389.
LIBURUTAN.
Leyendo, estudiando.
Jainkoak Alcalarat ekharri zuela ez liburutan artzeko, bainan bere arimaren eta bertzerenen arthatzeko.
Laph 79.
Iñazioren ganbaran sartzen zen guziez, Garziak liburutan khausitzen zuen Iñazio.
Ib. 19.
Jeiki zen bertzenaz egiten zen baino lehen, eta sua pizturik hari zen liburutan.
Jnn SBi 168.
Iraganen zuen othoitzean liburutan hari etzen denbora guzia.
Ib. 163.
Eleketa laketago liburutan baino, eta errexkiago ari.
HU Aurp 191.
LIBURUTAN HASI (Dv, H).
"
Liburutan hastea, ikhastea, commencer à apprendre, apprendre à lire"
H.
Liburutan hasiz geroz ez naiz hainbertze eneatzen.
Laph 20.
LIBURUTAN JAKIN.
"Savoir lire"
Dv.
LIBURUTAN JARRI.
Escribir.
Gero nahi ukhan du liburutan skribuz iar ledin.
Lç
Ins
G, 1r.
Yesu-Kristoren esan-egiñak idaztea, liburutan yartzea gogoratu zitzaien.
Ir YKBiz VII.
LIBURU-ZALDI.
"Pupitre"
T-L.
LIBURUZKO.
a)
Literario, de libros.
Aphez zuhurrak dire Yauretxe anaiak / lehenak heda ditu liburuzko gaiak.
Hb Esk 16.
b)
Que tiene forma de libro.
Udal bakotxak bere errikuak diran burdiki gustijentzat idaztizko (liburuzko) billabide bat euki biarko dau.
(1917).
ForuAB
97.
MEZA-LIBURU
v. meza.