Azpisarrerak (sarrerak) (346)
fraide.
Tr. Fraide es la forma más empleada al Norte, aunque fraile es tbn. frecuente en los ss. XIX y XX; hay fraire en Eguiateguy, Inchauspe y un texto de Urdax del s. XIX. Al Sur, aunque hay ejs. antiguos y modernos de fraide, son fraile y praile las formas más usuales. En DFrec hay 17 ejs. de fraide, 15 de fraile y 4 de praile, todos ellos meridionales.
Onom.: Pero Sanz Frayrea. (1366) Arzam 239.
1. (V-gip [V-arc ap. A], L, BN, S; SP, Urt I 15, Ht VocGr 416, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), fraile (V-gip, G-nav; VP 87v, H), fraire (Lcc, Gèze), praile, praide . Ref.: A; Lrq; Iz Als (fráiliík), ArOñ ; Etxba Eib (fraillia); Elexp Berg (fraille).
Fraile. "Fraidea, le moine, le religieux" Arch VocGr.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Fraideon ostatuori. fJZ 98. Hartatik beretik ilkhi izan dirade fraide eta serora izateko. Ins G, 5r. Fraidea predikatzen jarri. Lazarraga B27, 1204r. Orain dator fraile malmaz arro bat. Ib. B15, 1182v. Lagun aphez eta fraide, munduaz ukhatuak, / eta enegatik bizi penosa hautatuak. EZ Man I 30. Isiz fraide sar nendin, eta ahalgez ialgi enendin. O Pr 283. Fraide saindu baten bizitzea gurutzea da. Ch III 56, 5 (Mst fraide; SP giristino, Ol lekaide ). Bizitzeko manerien khanbiuak eta pasionen osoki hil erazitziak, egiazko fraidia egiten dizie. Mst I 17, 2 (Ip fraidia ). Santermoko fraileakin <br-> egingo det [...] inor kansatu gabe. DonGut 111 (112 fraile ). S. Anton ta S. Remualdo ta berze fraire sandietarik, üsü dirade bizia lüzatü dütienik. Egiat 191. Fraile ta abadiak / besteekaz batera / jagi dira pozarren / armak artutera. Iraultza 170. Ni apez edo fraire baninz. (Urdax, 1829). ASJU 1993, 586. Memento beretik hartu zuen fraide bilhakatzeko xedea. MarIl 99. Nik ere uste nian arropak egiten zuela fraidea. Elzb PAd 12. Inguruetako aphez eta fraide guziak. Zerb Ipuinak 125. Santa sekulan etzazula egin / fraile joateko ametsik. Tx B 190. Herritar fraide bat, apezturik, lehen mezaren emateko herrirat abian. Iratz 144. Praide prantziskotarrak. Lek SClar 117. Ta ez dabela izan nai praille. Gand Elorri 212. Praille budatarrak. AZavala ( in Goñi 14 ). Bergarako prailletara bialdu zuten zerbait ikastera. NEtx LBB 36. Gure ama orri fraile edo apaizen batek burua berotu dio. Zendoia 173. Baita an joian praille pasiotar bat be. Gerrika 46 (145 fraile ). Izatez ziren, dakigunez, moja eta fraile. MEIG IX 27 ( MIH 150 praile ).
v. tbn. Mat 148. Harb 414. Ax 379 (V 249). FPrBN 25. Hm 189. SP Imit II 9, 6. Tt Arima 97. INav 128. Gç 52. Bp II 63. CatLav 61 (V 39). Mb IArg I 52. Lg II 92. AR 272. Brtc 260. Añ LoraS 45. Dh 255. Prot 66. JesBih 473. Jaur 133. Gy 26. Elsb Fram 153. Lap 258 (V 117). HU Zez 99. Lander EEs 1916, 60. Balad 153. Barb Sup 148. Zub 77. Etcham 167. JE Ber 23. Or Eus 205. Lek SClar 120. Mde Pr 295. Akes Ipiñ 14. Ardoy SFran 291. Alzola Atalak 65.
Frail(l)e: Ber Trat 110r. CartLib 129. El 96. Mg CO 240. Gco I 389. Astar II XIV. Izt C 504. Gy 179. Laph 123. Xe 243. Ud 37. PE 115. Balad 125. Arr May 178. Azc PB 177. Itz Azald 42. Auspoa 97, 24. Ag Serm 85. JE Bur 43. A Ardi 127. MendaroTx 166. ABar Goi 19. Iratz 67. Zerb Azk 93. Bilbao IpuiB 3. And AUzta 127. Osk Kurl 31. Ardoy SFran 18. Etxba Ibilt 462. Azurm HitzB 44. Lf ELit 247. Lf in Casve SGrazi 15. Berron Kijote 101.
Fraire: Ip Hil 194.
Prail(l)e: GavS 6. Mg PAb 197. fB Olg 162. Aran SIgn 60. Ud 91. Bv AsL 125. A in Azc PB 5. A. Zavala in Goñi 13. Ag G 20. Urruz Zer 48. Balad 184. Belaus Andoni 8. Inza Azalp 121. Muj PAm 46. Eguzk RIEV 1927, 426. Or Tormes 11. Tx B II 251. Enb 63. Alz Burr 20. Ldi UO 26. ABar Goi 20. NEtx Nola 11. Lek SClar 138. Vill in Bilbao IpuiB 6. Basarri 163. And AUzta 43. SM Zirik 12. Vill in Gand Elorri 10. BEnb NereA 101. MAtx Gazt 106. Or in Gazt MusIx 38. Uzt Noiz 51. Mattin 128. Etxabu Kontu 95. Onaind STeresa 72. BAyerbe 54.
Pralle: Ur MarIl 93. Ag Kr 222. Kk Ab II 100. SMitx Aranz 89. NEtx LBB 369. Munita 128. Ataño TxanKan 265.
(Como primer miembro de comp.). Cf. Iz ArOñ s.v. aarizaiña: "Solía andar un fraide-mutill cuidando los carneros de los frailes en Aloña".
Hartu zuten fraide-soina. Birjin 343. Fraide lagun orori. AR 144 (v. tbn. fraide lagun en Jnn SBi 92). Alde hetako fraide-aintzindari batzuk. Ib. 86s. Bere fraile jantziak utzirik, monja bat atera erazi zuan bere konbentutik. Inza Azalp 95 (v. fraile-jazkerak en Berron Kijote 102). Nun zaitut ene gela, ene fraide gela, / ene kurutze gorri hoin beso zabala? Iratz 129 (tbn. fraide-gela en Alzola Atalak 84). Gure Herrian gobernamendu tzar batek fraile-serorak herritik kanporat igorri ditu. Zerb IxtS 112. Hirian sartzeko fraile-konbentu baten ondotik iragaiten da. Osk Kurl 147 (v. tbn. praille-konbentu en Bilbao IpuiB 89). Praille-bizitzak eskatzen duen uko egitea. Vill ( in Gand Elorri 15 ). Algortatikan Santanderrera / fraile-eziketa artzeko. FEtxeb 83. Erlisioso familia edo fraide konpainia bat bilakatzea. Larre ArtzainE 265.
Oi Lazkaoko fraide anaiak, idek ba hobi ziloa. Iratz 182.
"Ekintza baino berriketa gehiago dutenei esaten zaie despektiboki. Eztok txarra baiña fraille xamarra" Elexp Berg.
2. " Fraillia, en el frontón, sección redonda insertada en el ángulo de las dos paredes, para ardides del juego. Fraillian jotako pelotia eziñ izan eban errestau " Etxba Eib.
"En las fachadas es frecuente el uso de fraileak, que son avances o salientes de paredes laterales: es decir que ambas paredes laterales avanzan más allá de la pared de la fachada" (AN-burg) AEF 1926, 7.
FRAIDE-ETXE, FRAIDETXE. Convento de frailes.
Eztozu enzun inos praile-etxeetan jazoten dana? Mg PAb 125. Praile-etxe ta elizak egin zitezela txiki ta pobriak. Bv AsL 202. Pagoda ta praille-etxe guzietan sartu-atera ibilli ziran. A. Praille-etxearen aurrean igarotzean, atera zan praille bat komentutik. Urruz Zer 48. Aditu izan zuen fraidetxe bat Eskual-Herrian muntatu nahiz bazabilatela. Othoizlari 1954, 4. Ondarroan praille etxe bat ipinteko azkenengo saioa, 1960garren urtean izan zan. Etxabu Kontu 95.
v. tbn. Jnn SBi 84. Or Eus 204. Fraile-e.: Itz Azald 106. Prailleetxe: Or Mi 82. Fraidetxe: Alzola Atalak 120.
FRAIDE-EULI. "Prailleuli (V-m), mosca borriquera; litm. mosca de fraile, llamada así por su color semejante al del hábito de ciertos frailes" A.
FRAIDE-KATILU. "Fraille-katillua, taza mayor que la de tamaño común. Fraille katilluan kafia eta esnia sopekin, aren barau austia" Etxba Eib.
FRAIDE-KOROI. "Fraile-koroi (msLond), corona de fraile" A.
FRAIDE LEGO. Fraile lego, que no da misa.
Ez da aberatsa, ta ez da / fraille mezakua, / ezpada agura argal bat / ta fraille legua. Azc ( in Ur poBasc 173 ). Hilario, gero Arantzazura praille lego izatera joan zana. Etxabu Kontu 128. Junta-gizon izateko, praille lego izateko lakoxe bokaziñoia biar zan. Gerrika 151.
FRAIDE MEZAKO. Fraile que puede oficiar misa.
Utzirik izendatuta amabost fraile mezako eta bost lego bizitutzeko lainbat ondasun. Izt C 506. Ez da aberatsa, ta ez da / fraille mezakua, / ezpada agura argal bat / ta fraille legua. Azc ( in Ur PoBasc 173 ).
FRAIDE-MIRABE. "Fraide, fraile mirabea, morroia, serviteur qui s'est donné à un convent et qui en garde les règles" H.
FRAIDE-MORROI. v. FRAIDE-MIRABE.
FRAIDE MOTZ. Fraile lego.
Fraile motz batek logelaraiño / eraman zidan mezua. Zendoia 178.
FRAIDE-ONDO (Foix; fraile- Ae). "Défroqué" Foix. "Garraldako fraileondoa, el exfraile de Garralda" A Aezk s.v. -ondo.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper