Harremana

    OEH - Bilaketa

    3538 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (343)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    osasun.
    sense-1
    (V, G, AN, L, B, BN-ciz-baig, Sal; Lcc, Mic 9r, SP, Urt Gram 508, Ht VocGr 317, Lar, Añ, Dv (s.v. osagarri), H (V, G)), osartzun (BN, S; H (BN, S)). Ref.: Bon-Ond 155; A; Lh (osartzun); Iz Ulz, Als, ArOñ; Etxba Eib; Izeta BHizt2; Elexp Berg; Gte Erd 290.
    Salud. "Osasuna duzu?" Urt Gram 508. "Sanidad" Añ. "Au moral, arimako osasuna, la santé de l'âme" H. "Osasuna, mundu ontako ondasuna (L-ain), la salud (es) la riqueza de este mundo" A. "Guai Ama Berjiniarri zérreskau ber duau? Osasuna ta baki" Iz Als. "Osasuna da gizonan ondasun aundiña" Etxba Eib. "Gure aitetxi xaarra osasunez gabetue ta ezindue" Izeta BHizt2. "Zure osasunaren gorabera or dago (G-azp)" Gte Erd 290. Tr. Documentado desde Leiçarraga en todas las épocas y dialectos excepto en suletino, donde sólo hay un ej. de Archu (que emplea la forma osarzün ). La forma general es osasun (osatsun al menos una vez en fray Bartolomé). Hay tres ejs. de osasuna, con -a constitutiva, en Urte, Aguirre de Asteasu e Iturriaga (en todos ellos junto a osasun ); en los tres casos osasuna aparece acompañado de on (osasuna onean, osasuna onik ). En DFrec hay 98 ejs. de osasun, todos ellos meridionales.
    Urthe asea eta gosea, osasuna eta eritasuna igorten dituena. Lç Ins C, 2r. Nere osasunaz duen kuidaduaz eskuetan milla bider muñ egiten diot. CartEsp 463. Zuk eriei daroezu / bihurtzen osasuna. EZ Noel 103. Bizitzak, osasunak, esperanza andiak / an galdu zituen Franzes gustiak. EgiaK 88. Orai baituzu osasuna, indar, antze, adimendu eta zeure burua zeure eskuko. Ax 218 (V 145). Beuke eurak osasun ori. Mic 13r. Emeki eta baratxe egiten den osasuna, dio midikuak, segurago da bethiere. SP Phil 21 (He 20 osasuna). Zure osasunaren berri onak izaiteaz. CartNav 138. Matasanoen eskuan osasuna dabena. Acto 297. Haiñitz ungi dagikezu osasuna duzuiño, baiñan erituz geroz ez dakit zertakotz gai izanen zaren. Ch I 23, 4 (SP osasuna; Mst, Ip, Leon osagarritan zireno, Ol sasoalik). Erioaren kontra ez urteak, ez indarrak, ez osasun edo ondasunak ezer balio dute. Cb Eg II 175. Maiz jan gabe eta osasun gabe, ezin iñor bizi diteke. Ub 203 (cf. osasungabe). Zerren dabillen bere osasun, etxe ta izen onaren kaltian. Mg PAb 70. Lenago galduko dodaz osasun ta ondasun guztiak, Zu ofendidu baño. Añ EL1 143. Osasun gitxikoa dan argala kontuz dabil. Añ LoraS 105. Ameetan dabee eureen osatsuna, Jaungoikuaren lege santuba austeko. fB Ic I 82. Osasuna dutenak ez dute mediku bearrik. Oteiza Lc 5, 31 (Brunet osasuna dutenak; Lç oso diradenek, He sendo direnek, TB osagarrian direnek, Dv sasual direnek, Ol sendoek, Leon osagarrikoak, Or osasunaz daudenak, Ker, BiblE osasundun). Zenbatek ez diote euli oiei zor osasuna! It Dial 17 (Ur, Dv osasun; Ip osagarri). Aberastu zan guztiz / Ameriketatik, / baña geroztik ez du / osasuna onik. It Fab 166. Pilotan gehienik gorphutza zalutzen, / Hango lasterketarik osasuna sortzen. Hb Esk 216. Eri gaxoak bazijoazkion osasun eske. Lard 430. Izanen dira gizenago, hazkarrago eta osasun hobekoak. Dv Dial 55. Eriaren itxuratik ezagütü zuen khanbarako aire minthüak osarzüna txartü zeiola. Arch Gram 3. Bere osasun eroriak etzion astirik ematen, Ordenak jartzen ziozkan egin bidiak betetzeko. Bv AsL 197. Edan ezazu iturriko ura ezeren naste gabe eta orra gauzarik onena osasunarako. Urruz Urz 53. Hortakotz uzten zituen bazterrerat osasuna galarazten ahal zioten penitentzia guziak. Jnn SBi 79. Gaztetan izandu du/ osasun fuertia. AzpPr 120. Hiritarrak osasun bila mendietarat datorzin denboran. HU Zez 73. Emeki-emeki bihotzmin horrek osasun guzia galarazi zeraukon. Arb Igand 137.
    ( s. XX.) Fedea da medikuba zeñek erakustenttigun medizinak osasuna arzeko gure animak. (Larrainzar, 1905). FLV 1988, 273. Aurra azi zen, eta osasun ederrekoa ekusi zuen Lasserrek. Goñi 54. Ibilli zan [...] urak edaten osagillearen aginduaz, da guztizko osasun onaz jarri zan. Echta Jos 329. Nere osasuna da brontzezkua. Iraola 138. Zuk ematen didazu indar ta osasun berria, zuk gaztetzen nazu. Ag G 137. Osasun bagako errijak, ez indarrerako, ez adimen gauzetarako daukela ganorarik. Kk Ab I 20. Euskera beti ezpañean, / osasun ona gorputzean. Jaukol Biozk 106. Bein be ezta gexorik egoten, osasun gogorra dau. Kk Ab II 99. Nolako astea ez dute han iraganen, zain eta odol osasunerako segurtamenak egunetik egunera jabalduak! JE Ber 88. Gorputzean osasun, / animan pakea. Ldi UO 13. Gorria baiño xuria naigo / osasunaren kaltean. "Salud". Or Eus 170. Karidadea biztu bear da, gizartearen osasuna batez be orrexek ekarri dagike ta. Eguzk GizAuz 190. Ardien osasuna eta diru artu-emanak kalteturik gelditzen diralarik. EAEg 14-6-1937, 1809. Jainkoak urte askotan olakotxe osasun eta umorea eman dezaikala! NEtx Nola 25. Emen Ameriketan, osasuna ta Yainkoa lagun, nere diña egingo al diñat. Or QA 47. Goraintzi etxenkoei, agian osasun hobean daude engoitik? Mde Pr 62. Jaunak eman deizula / luzaro osasun. Basarri 55. Oso osasun txarrarekin ibili zen hau haur denporan. Arti Tobera 284. Relijiñua, aiñ ondo jarrittakua da eze [...], iraungo dau osasun eta urte-oneko. Etxba Ibilt 469. Gazte-gaztetatik egon da beti osasun aundi barik. Alzola Atalak 103. Ikusitzen da osasun gabe / aspalditxuan dagola. Uzt Noiz 98. Ogei urtetan pasia dago / ta ez da oso debilla, / beste gauzarik ez det eskatzen: / osasun izan dedilla. Uzt Sas 205. Nik zuretako osasun on bat galdatzen dut Jainkoari. Xa Odol 333. Osasune, paregabeko ondasune. (AN-erro). Inza NaEsZarr 2328. Bere aizta Maria bizi zan Castellanos de la Cañada eritxonera eroan eben osasun billa. Onaind STeresa 31. Ara emen osasunerako zer birtuteak dauzkan. Ostolaiz 61. Ez da euskaldunik asko hizkuntzari eta herriari Zaitegiren neurrian lana, ondasunak, osasuna bera eskaini dizkionik. MIH 371s.
    v. tbn. Mat 240. Volt 202. Ber Trat 44r. Harb 218. Cap 101. Hm 84. Arg DevB 129. Gç 148. BBizk 38. Mong 587. CartNav 141. ES 182. OA 14. SermAN 7. CatLav 312 (V 155). Arz 48. Urqz 38. Lar SermAzc 48. FLV 1989, 105 (Munarriz, s. XVIII). He Gudu 114. Mb IArg I 107. GavS 4. Lg II 174. Mih 98. LE Prog 110. Brtc 125. Zuzaeta 160. DurPl 49. Monho 140. VMg 40. AA I 541. Dh 197. JJMg BasEsc 146. Astar II 24. fB Ic III 350. Zav Fab RIEV 1909, 36. Echag 235. JesBih 450. MarIl 112. Jaur 131. Bordel 35. Izt C 99. CatBus 50. Gy 102. Bil 156. Ur BulAl 56. Aran SIgn 86. Elzb Po 196. PE 114. Ud 74. Legaz 28. AB AmaE 153. Sor Bar 54. Arr May 181. Zby RIEV 1908, 294. Arrantz 93. JanEd I 109. Azc PB 97. Moc Damu 8. Itz Azald 168. Balad 234. A Ardi 91. Ill Pill 28. KIkV 115. KIkG 84. EusJok 141. EusJok II 159. JanEd II 115. ArgiDL 115. Inza Azalp 128. Barb Sup 155. Ox 173. Tx B 48. Enb 34. FIr 132. Etcham 84. Alz Ram 24. Lab EEguna 114. Otx 162. ABar Goi 33. TAg Uzt 123. EA OlBe 22. Zerb IxtS 32. SMitx Aranz 204. JAIraz Bizia 85. Munita 15. Etxde JJ 232. Anab Poli 41. Zait Plat 117. SM Zirik 52. And AUzta 61. Erkiag BatB 183. Osk Kurl 74. Vill Jaink 104. Gand Elorri 102. BEnb NereA 188. MAtx Gazt 101. Gazt MusIx 200. Salav 20. Mattin 26. Berron Kijote 85. Etxabu Kontu 80. Ataño TxanKan 250. FEtxeb 159. Larre ArtzainE 120.
    azpiadiera-1.1
    (Empleado en fórmulas de saludo o despedida).
    Iainkoa dizula osasuna <-zona> adiskidea. Volt 172. Jeinkoak dizula osasuna eta konsueloa. (Vera, 1674). FLV 2006, 264. Agur Gandara Jauna ta osasuna. Lar Carta a Gandara 161. Euskaldunai osasuna. Lar DT CCIV. Don Viktor Munibe ta Arangurengori, osasuna, pakea ta urte luzeak. VMg I. Etxekoak, adiyo, / Pazkua jai ona, / bake, amoriyua / eta osasuna. Echag 128. Bidaldi on ta osasun obe Yaunak! Ldi IL 19. Gabon, erromesa, pake ta osasun. SMitx Aranz 142. Osasun, herritarrak! Arti Tobera 266. Osasun dizula, Mandatari Berezi jauna. Ib. 268.
    azpiadiera-1.2
    (Fórmula empleada en los brindis). (Precedido de gen. y con sociativo). A (tu, su...) salud.
    azpiadiera-1.2.1
    "Zure osasunarekin, a votre santé" SP.
    azpiadiera-1.2.2
    (Con dat.). "(A tu) salud, zure osasunari" Lar. "Brindar el que va a beber, [...] iñoren osasunari edan" Lar. "A la salud de v.m., bere osasunari, orren, berorren osasunari" Ib. (s.v. brindar). "(A tu) salud, a la de Vmd, zure, berorren osasunari" Añ. "A la salud de Vmd, [...] zure osasunari" Ib. (s.v. brindar).
    Jaunaren... osasunari edaten diot. Urt Gram 530.
    azpiadiera-1.2.3
    (Con suf. -gatik). "A la salud de v.m., [...], zure osasunagatik" Lar, Añ (s.v. brindar).
    Neure lagun ona zure osasuna gaiti. Mg PAb 112s.
    azpiadiera-1.2.4
    (En alativo). "Brindar, [...], iñoren osasunera edan" Añ. "Zure osasunera, à votre santé" H.
    Atoz edan dezagun aen osasunara kuartillu bat. AA III 368. Erreko degu pipan beorren osasunera. Sor Bar 89. Zure osasunara / noa edatera, / konbidatutzen zaitut / begira egotera. Urruz Urz 54. Praiskuren zaldiaren osasunera edan eben. Bilbao IpuiB 222. (Basoa artu ta edanez). Zure osasunera! Lab SuEm 171.
    azpiadiera-1.2.5
    "Zeure osasunerako ta neure onerako, a vuestra salud y a mi provecho (antigua y familiar fórmula de brindis)" A.
    Brindo zure ta familija guzti onen osasunerako. Mg PAb 112. Jaunak, edan daigun ezkongeiaren osasunerako. Ag Kr 146. Bartoloren osasunerako be edan bearko yoat. Bilbao IpuiB 57.
    azpiadiera-1.2.6
    Artu zuan Txominek, eskeñi zioten bota-ardoa [...] eta esanaz lenbizi eman zionari "berorren osasun onerako" [...].Zab Gabon 66s.
    azpiadiera-1.3
    (Como primer miembro de comp.).
    Osasun egunetan atsegin eman bear dioela. VMg 24. Bizi zaitezte ongi osasun pakean. AB AmaE 412. Zituan irurogeiren bat urte, osasun kolorea eta geiegi ez arren zer arin mardua. Apaol 31. Osasun-bakiakin / etortzia bada, / denpora gitxi barru / probatuko gara. EusJok II 132. Gizon bikaña egoan, osasun itxura andikoa. Ag Kr 218. Osasun-erri ta ondasun-erri da au. A Ardi 2. Gurutz Deunaren gorde-lekua, / Osasun-toki zorijontsua. Enb 68. Osasun Trebetza Batzordean. "Junta Asesora Técnica de Sanidad". EAEg 17-12-1936, 565. Osasun Zaingoa. "[Departamento de] Sanidad". Ib. 30-12-1936, 685. Osasun gizonen jardunkizunak. "Las clases sanitarias". Ib. 17-12-1936, 568. Gorantz dirdaika doaz osasun-otoi ta samin-oiu oskideak. Zait Sof 62. Ene osasun-Iainko. "Deus salutis meae". Or Aitork 289. Osasun iturrietatik ura pozik aterako duzute. Ol Is 12, 3. Osasun-ardurea deukien nausiek ontzat emon da gero [...], bedeinkatu oan [kanpo santua] . Akes Ipiñ 16. Osasun-eritasunari dagokionez, eri dauntzan adiskideei ta etsaiei on ta gaitz egiteko altsuen nor ote? Zait Plat 93. Orko urtiak / ezin obiak, / osasun diruz betiak, / biotz-biotzez opa dautzuez / Enbeita bertsolariak. BEnb NereA 199. Alemaniatik osasun arrazoinez libraturik etorria zen. Larre ArtzainE 140.
    azpiadiera-1.4
    Salvación.
    Ene osasuneko Jauna zera zu. Miserere 333. Gaur osasuna gertatu zaio etxe oni [...], galdurik zegona billatzera ta gaizkatzera (salbatzera) etorri baita Gizasemea. Ir YKBiz 367. Argandik baitut osasuna; Ua baitut Iainko ta osasun, laguntza; ez naiz aurrera kordokatuko. "Salutaris". Or Aitork 182.
    azpiadiera-1.5
    (En función de adj.). Sano.
    Kolorga ta geiso-antzez agiri eztedin [...] ta bai ostera eurak baizen gorribaltz eta osasun. Erkiag Arran 34.
    azpisarrera-1
    OSASUNA EMAN. Dar salud, sanar, curar.
    Eure eskua hedaturik osasun emaitera. Lç Act 4, 30 (He sendatzeak [...] egiteko). [Iaungoikoak] zeñek ain liberalkiro ematen baitigu bizia, osasuna, hazienda eta dugun ondasun guzia. Ber Trat 58v. Gorputz febleari emozu osasuna. EZ Man II 83. Ama piadosa onek emon eutsan osasuna. Urqz 26. Gorputzari, baldin badagokio osasuna emateko. CatBurg 38. (OA 74, Iraz 40, Cb CatV 54, Oe 144, CatB 60, Legaz 46, KIkG 77 osasuna eman; CatLlo 76, Itz Azald 167, KIkV 102 osasuna emon; CatUlz 47 osasune man; CatSal 59 osasunaren eman; CatAe 58 osasunein eman) Huna non ditudan deabruak khasatzen eta diotedan osasuna ematen eriei. He Lc 13, 32. Zuen fedea, ezen zegon leku artatik solamente bere itzarekin eman zezokela osasuna <-sona>, bere mutillari. (Munarriz, 1743-53). FLV 1989, 105. Elizako gauzak dira eriari, dagokan aldian, osasuna emateko. Mb IArg I 188. Komulga zaite an ta S. Luisek osasuna emango dizu. Cb Just 72. Soñoko apaindubak ez deutsa gaisuari osasuna emongo. Mg PAb 45. Berari arantzea atera ta osasuna eman ziona. VMg 42. Extrema unzinoeko sakramentuba da [...], gorputzari osasuna emoteko. fB Ic III 271. Guziai osasuna emanda, agintzen zien, ez arren barreatzeko, galdu nai zuten aiek jakin etzezaten. Lard 402. Laztantze utsarekin ia bat-batetango osasuna ematea. 'Darle salud'. Aran SIgn 93. Norbait ezpada laster minduten / Osasuna emotera, / Mundutik laster juan bear dau / Ama Euskerak bestera. AB AmaE 5. Ur orrek ez du bere izatez osasuna eman lezaken kalidaderik. Goñi 68. Bizitza ta osasuna emon egiozala. Or Tormes 115. Batari bustitiak osasuna emon eutson, bestiari bustitiak erijotza ekarri eutson. Kk Ab II 23. Jaungoikuari eska zaiogun / osasuna emateko. Tx B II 61. Belengo Jesusek osasuna eman dezaion. NEtx Antz 123.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Etzion Jangoikoak osasunik eman.Mb IArg I 333. Ondasunik eztio Jaunak eman, ezta osasunik ere. NEtx LBB 89.
    azpisarrerakoSense-1.2
    Eman zidan osasun, hasti ta toki ona. Mb IArg I 53. Esaiozute azari ari, nik Demonioak botatzen dituala eta ematen dedala osasun osoa gaur eta biar. Oteiza Lc 13, 32 (He osasuna ematen; Lç, TB, Ol, BiblE sendatu, Dv sendarazi, Ker osatu).
    azpisarrera-2
    OSASUN-AGIRI. "Patente de sanidad" BeraLzM.
    azpisarrerakoSense-2.1
    Signo de salud.
    Jan ondoren soña apur bat otz nabaitzia, osasun-agiria dala jakiñazoten digu esakun orrek. Abeletxe (in EZBB II 9).
    azpisarrera-3
    OSASUNAREKIN, OSASUNAGAZ. Con salud, en estado de salud. v. OSASUNEAN.
    Geure etxetara osasunarekin bihurturik. Mat 336. Bide handitik nihor osasunarekin doa. Volt 135. Sendo eta osasunarekin zabiltzaiño. Ax 214 (V 143). Gizon bat igorri zioen berariaz iakiteagatik ea osasunarekin zegoenz. SP Phil 125. Bagindaitezkeien sendo: Baginaudezkeien osasunarekin, baginabiltzkeien osasunarekin. ES 242. Bertati geratu zan osasunagaz. Urqz 26. Osasunakin bazaude, / ni miñbaga egongo naiz / zeregatik. Gamiz 201. Osasunarekin aldareko maira dijoanari, on egiten dio sakramentu santu onek. Ub 204. Bizi zerala osasunarekin ta kezka andi gabe. Mg CC 253. Osasunarekiñ arkitzen zan neskatxa au. AA III 532. Osasunarekin etzan eta goiza argitu baino lehen Iaunaren tribunalerat deithuak izatea. Dh 56. Txit det nik atsegin, / zu emen arkitzea / osasunarekin. It Fab 93. Eginkizun guztiak egingo dituzte [...], nola ardi-jabeak berak osasunarekin dagoela egin izan al litzakean. Izt C 226. Ardura andijagaz begiratu biar jako osasunagaz eukiteko. Ur Dial 74. Eraso eta ausi-abartza gogor aietatik onez eta osasunarekin Jainkoak atera zezan. Arr GB 96. Jaunari eskerrak, osasunarekin etorri naiz. Zab Gabon 55. Aretx gazte au osasunagaz / Bizi leiteken lekura. AB AmaE 85. Osasunagaz bizi, / bear egin da ian. Azc PB 34. Betoz guztiak osasunagaz / eta inor bere ez gaisorik. Ib. 65 (v. tbn. el mismo ej. en Erkiag Arran 46). Egongo ziran, aita Adalbaldogaitik arrenetan da arrenetan, ainbat lasterren osasunagaz eurakana biurtu zedin. Ag AL 163. Jaungoikoaren guramenaz, agertu eittezan osasunagaz. Echta Jos 286. Alakoxe ederki bizi izan da Peru Fermin [...], osasunarekin eta pakean. Mok 7. Seminarioko aurreneko urteetan, osasunarekin zegoanean "meritissimus" atera omen zun. Or SCruz 19. Agur, Manu! Ikusi arte; / osasunagaz ibilli zaite. Enb 120. Gaurko antzera beti alai ta / osasunagaz ibilli. BEnb NereA 68. Osasunakin zebiltzanean / eta berdin agonian. Auspoa 39, 115. Berrogei ta lau urte / berez ez da zarra, / osasunakin bada / bear du indarra. Uzt Sas 192. Osasunagaz etorri giñan, / dana ez gendun galtzia. FEtxeb 50.
    azpisarrerakoSense-3.1
    "Osasunakin urratu, ¡que rompas con salud! Zerbait estrainatzen denean esana. Auto barrixa, e? Osasunakin urratu! Elexp Berg.
    Gorde ditzela bostegun milla errialak eta gastatu ditzatela osasunarekin. Apaol 47. Osasunarekin gastatu zuk ere dirua. BBarand 161.
    azpisarrera-4
    OSASUNAZ. Con buena salud, en plena forma, sano. v. OSASUNEZ.
    Semerik onena zekusala, ez sendo ta osasunaz, bai gurutzean josirik, etenik, illik. Lar SermAzc 49. Oiean egun edo osasunaz ibilli, neretzat guztia bat da, zure gustoa bada. Cb Eg III 279. Urteten badau osasunaz zabiltzee bazterretan zabalduten, nik bai egin dodala osaketia. Mg PAb 84. Oera joan arren osasunaz, nok segurutuko deutsue, elduko zareala bizirik egunsentira? Añ LoraS 129. Non lekuan lekuan bañuen etxea, / Osasunaz jartzeko gaixo dan tristea? AB AmaE 411. Eladi topau eban argalago ta zurbillago, baña osasunaz. Echta Jos 159. Senarra osasunaz ta ondo etorrela ikusitta, besarkatu eban. Altuna 92. Osasunaz ta / ogasunakaz / jarri daiala / azkerik. Enb 105. Osasunaz daudenak ez-baña, gaixorik daudenak dute sendagille bearra. Or Lc 5, 31 (Oteiza osasuna dutenak).
    azpisarrera-5
    OSASUN-BELAR (Urt III 21; osasun-bedar V-ger ap. Arzdi Plant1). Hierba medicinal. "Athanasia" Urt III 21. "(Mentha citrata) o (Mentha viridis), sándalo o yerba buena (en Kortezubi)" Arzdi Plant1 278.
    Zubek languak baño osasun bedarren ezaguera geijago daukee onelangoren batzuk. Mg PAb 52.
    azpisarrera-6
    OSASUN BETE. Buena salud.
    Euren osasun betean ain onak eta Jaungoikoaren bildurrekoak izan ez ziranak. Itz Azald 163. Zârra izanagatik bazun ark osasun betea! 'Robusta salud'. Ldi BB 98.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Beingoan sendaturik / osasun betean.Echag 267. Lazaro zutik osasun betean jarri zitzaien. Lard 426. Gazte eta azkar, osasun betean zelarik. HU Aurp 102.
    azpisarrerakoSense-6.2
    Geisotasun arrisku andikoan bat aurkituten danean, ez dala izaten eta ez dituzala gauzak ikusten, osasun on eta betean dagoanean legez. Itz Azald 163.
    azpisarrera-7
    OSASUNEAN (Lar, Añ, Izt 108v). Con buena salud, en buena forma. "(En sana) salud" Lar y Añ. v. OSASUN ONEAN.
    Bihotza deskantsuan, izpiritua errepausuan, gorphutza osasunian. Brtc 121. Osasunean zareno, egizu penitentzia. Dh 123. Gure gorphutza osasunean dugunean. JesBih 449. Arrazoinak entzuten ditu, phizatzen ditu eta osasunean bezanbat zuhurtziarekin ihardesten diote. Laph 250. Berriz osasunean eta arrosa eder batek baño ederrago ematen zuela jarri zan. Arr GB 54. Oraindi bizi da ta osasunean dago. Or SCruz 82. Zaude gurekin osasunean. Larre ArtzainE 344.
    azpisarrera-8
    OSASUN EDERREAN. Sano, con buena salud.
    Pozik laztandu zituan osasun ederrean bere lagun biotzeko maiteak. Aran SIgn 88. Gorputzeko eritasunetik libre beñgoan ikusi zan eta osasun ederrean. Arr May 66s. Alper nekauko dira / arantza ta sasi, / osasun ederrian / gu bagara bixi. Enb 120.
    azpisarrera-9
    OSASUNEKO (Dv, H). (Adnom.).
    a) Saludable; de salud. "Osasuneko egunak, les jours (de santé) où l'on est en bonne santé" H.
    Osasuneko egun santu onek [igaro] dibersiñoe askotarik apartetan gareala. Oe 153. Ez konsejurik eman Evari jaateko osasuneko arbolako frutua. Mg CC 223. Ekarri eutsan zerutik osasuneko eguzki ederra. Astar II 272. Nik sendatuten zaitut osasuneko krismeagaz. Itz Azald 131.
    b) (Dv, H). (Ref. a seres vivos). Sano. "En parlant des personnes, qui a bonne santé" Dv. "Osasuneko behia nahi dut, je veux une vache qui soit en bonne santé" H.
    Ezkondubak ta ezkontzagak, osasunekuak ta gaixuak, guztiak orazinoe egin legijela. fB Ic II 281. Osasunekoek eztute mediku bearrik, baizik eriek. Echn Mt 9, 12 (Ur (V) oso). Zer lan on egin dezake holako langileak nahi bezen gizon azkarra eta bertzenaz osasunekoa izanik ere? HU Zez 203.
    c) "Chose pour laquelle il faut être en santé. Osasuneko lan bat da hau, ce travail est un travail à faire en santé" H.
    azpisarrera-10
    OSASUN-EMAILE. a) Curativo, saludable, (lo) que proporciona salud.
    Askorentzat da Kristoren korputza eriotza dakarren pozoia, nola dan osasun emallea ondo prestaturik artzen dutenentzat. Mg CC 252. Gitxi jan-edatea da ain ontsua ta osasun-emolle alasokoa. Añ LoraS 15. Izan zeruzko osagarri ezin geiagoan osasun-emollea, gu barriz beti gaisorik. Ib. 82.
    b) "Médico, osasun emollea" Izt 71v.
    azpisarrera-11
    OSASUN-EMANGARRI. Remedio, medicina.
    Agortu arte iturriak, / Ainbeste gaixo, ainbeste gatxen / Osasun emongarriak. AB AmaE 7.
    azpisarrera-12
    OSASUNERA ETORRI. Recobrar la salud.
    Zezena agertu zan orduko, kojo guztijak osasunera etorri ziran. Kk Ab I 121. Drake osasunera etorri zala mama gozua-ren bitartez. Kk Ab II 25.
    azpisarrera-13
    OSASUN-ETXE. Centro de salud.
    Aurren Osasun Etxea irasi naiean. "Casa de Salud Infantil". EAEg 12-2-1937, 1047. Segurak aiuntamentu oso zarra zeukan. Gaur bota ta osasun-etxea eginda dago bertan. Insausti 221.
    azpisarrera-14
    OSASUNEZ (Estar, etc.) sano, con buena salud, en plena forma. "Osasunez al zerate?, ¿tenéis salud? (G-goi)" A EY III 334.
    Itxasotar guztiak osasunez etxeratu eizala eskatuten. Ag Kr 16. Bearrekoa du animak ere bere janaria, indartsu ta osasunez iraungo badu. ArgiDL 42. Osasunez juan ta / Zorunez etorri. Enb 98. Abere ta kristauak gaude osasunez. "Estamos de buena salud". Or Eus 130. Ezer ezpaitu yasango, osasunez erritik irtetzea baño. 'Sano y salvo'. Zait Sof 63. Neska osasunez ludiratu zan. Etxde AlosT 19. Arrantzale lerdena, osasunez etorren arren, aren izen ona guztia bearrean egoan jaioterri laztanean. Erkiag Arran 186. Osasunez gaude, Jainkoari eskerrak. Anab Usauri (ed. 1986) 90. Irurak osasunez, irurak mendiko aidez indartuak. NEtx LBB 95. Osasunez bizi nai badu. Ostolaiz 20. Eta etxera, bakez da osasunez. Gerrika 257.
    azpisarrera-15
    OSASUNEZKO (H) (Adnom.). Saludable, sano.
    Osasunezko janari tertzijokua. fB Ic II 254. Ikusiko baluke Ebanjelio donearen osasunezko argi ederra! Ag Serm 346. Osasunezko ta argittasunezko atsegiña. Inza Azalp 113. Eguzki argiak / ortzi garbitik / osasunezko / aixe bigunaz nastian / bialtzen dauskun / laztan gozuaz. Enb 175. Gaur... osasunezko eguna da. Lab EEguna 110.
    azpisarrera-16
    OSASUN-GALGARRI. Insano, perjudicial para la salud.
    Edari garbi doarikako maitagarri au, ez dala osasun-galgarria, baizikan egillea eta sendagarria. Izt C 76. Erriko aize osasun galgarriak utzirik, naba-mendietako aize garbitara. Bv AsL 30.
    azpisarrera-17
    OSASUN-KALTE. "Antihigiénico" Bera. "Insalubre" T-L. v. osasungaitz.
    Osasun-kalte diran lurrak zuaitzak ontzen ditu. Munita 138.
    azpisarrerakoSense-17.1
    "Osasun-kaltezko, malsano" BeraLzM.
    azpisarrera-18
    OSASUN-MAKAL (Añ), OSASUN-MASKAL (Lar, Añ; o.-maskar Añ). "Valetudinario" Lar y Añ.
    azpisarrera-19
    OSASUN ONEAN (Lar, Añ). Sano, con buena salud. "(En sana) salud" Lar y Añ. v. OSASUNEAN.
    Denbora guti duela ikhusi dut eta osasuna onean zen. Urt Gram 504. Arkitzen du osasun onean ta al-ere eramaten du itxera. Mb IArg I 281. Gelditu zan otsoa gaitz gabe ta osasun onean! VMg 9. Osasuna onean gaudela ezin askotan moldatu bagera konfesio on bat egiteko. AA III 572. Osasun onean dagozanak, nozik nozera artu bear dabe gure Jauna? Itz Azald 162. Osasun onean gatoz. Lab EEguna 82. Osasun onin ni arkitzen naiz. Auspoa 39, 32. Igande goizez, lagun artean, / ustez osasun onean. Basarri 88. Maitasunez beterik / ta osasun onean. MMant 148.
    azpisarrera-20
    OSASUN OSOAN. Sano, en plena forma.
    Gizon eri, burua galdu ta ere, osasun osoan arkitzen dela esaten duena. Mb IArg I 82. Gaitzik bage ta osasun osoan. Ib. II 310.
    azpisarrera-21
    OSASUN SENDOAN. Sano, con buena salud.
    Alargunduta laster, osasun senduan eguala [...], egin eban aitak testamentuba. JJMg BasEsc (ed. 1845) 290.

    osasun

    osasun
    << ORGA-ETXE 0 / 0 OSTATU-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper