OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kartzela.
sense-1
(Urt IV 230; -rz- Lcc y Lar; det., -rz- SP y H), gartzela (det.; -rz- SP A, H), kartzel (-rz- Lar, Chaho Lh), kartzelu .
Cárcel, prisión. "Prison. Garzelan edo garzelean dago, il demeure en prison" SP. "Presos de la cárcel, presoak, karzelean daudenak" Lar. "Garzelan dagoena, qui est en prison (Ax)" H. v. espetxe, presondegi, itxitegi, ixtegi.
Tr. Atestiguado al Norte en Dechepare, Leiçarraga, autores del s. XVII, Goyhetche, Hiribarren y en una balada labortana. Al Sur se encuentra bien documentado desde Lazarraga, aunque en el s. XX su uso disminuye. Kar(t)zela es la forma general en textos guipuzcoanos y vizcaínos (tbn. en Etcheberri de Ziburu, Urte (Gen 40, 3), Goyhetche (245) e Hiribarren (Esk 139 -rz-)). Hay kar(t)zel en Dechepare, Gasteluçar (73), Gamiz y en JanEd (I 82). Ejs. ambiguos que podrían corresponder a un tema kar(t)zel o kar(t)zele se encuentran en Leiçarraga (1 Petr 3, 19 karzeleko), Etcheberri de Ziburu (Man I 53), Lizarraga de Elcano (Ong 112r) y Samper (karzelean), Haramburu (270 karzeletik), Hualde (karzelian), Inza e Izeta (DirG 73; kartzelean) y Etxaide (JJ 103n kartzelera). Para las formas con oclusiva sonora hay gar(t)zela (det.) en Materre (pero tbn. garzeletik (359)), Echenique, unos versos alto-navarros (Auspoa 97, 32) y Larre; gar(t)zele en Axular y en unos textos de Goñi del s. XVIII (FLV 1992, 310 y FLV 1993, 142); garzel en un texto de Ibero del s. XIX (FLV 1988, 152), y gartzela, no ambiguo, en Aresti (Tobera 282), Azurmendi (HitzB 30) y BiblE. Hay además kar(t)zelu en Tartas (junto a karzeletik). En DFrec hay 158 ejs. de gartzela y 19 de kartzela, todos ellos meridionales.
Pensa ezak karzel hori gaitz bada, / nonbait ere ifernuia are gaitzago dela. E 243. Itsi jatzun, bada, sekulareko / karzela gogor onetako ateak. Lazarraga B15 1181v. Pazientki suportatzen dute bere karzela. EZ Man I 128 (Noel 132 karzela izigarrian). Guztiok gaude mundu hunetako garzele hunetan. Ax 56 (V 36). Garzelean dagoneari, emozu nahi duen bezanbat iatera eta edatera. Ib. 431 (V 280; v. tbn. en contexto similar Mat 22 garzelan daudenen, FLV 1988, 279 (Larrainzar, 1905) karzelan dagonari). Kartzelu hartarik libratu deno. Tt Onsa 163 (ib. 163 karzelu). Ialgi da karzeletik. Ib. 126. Ai ene txori ariñak / egatzen duzu / jaulako karzelbaga. Gamiz 203. Infernuko karzela illun. Cb Eg II 130. Eriotza bat egin ta, dio, / dago Barrabas karzelan. Cb Bast 30. Karzela gogor baten. Zuzaeta 50. Infernua da, argi gabeko presondegi karzela. Ub 156 (v. tbn. Mg CO 98 karzela edo presondegi, Astar II 57 presondegi edo karzela). [Laguna] justiziari emanik eta karzelan ipiñi erazorik. Gco I 436. Ez da inor karzelara eruaten, ez multeetan, dantzan egin ez dabelako. fB Olg 147. Alabia justizijak karzelaan daukala. fB Ic I app. 7. Beste preso guziak itxira edo karzelara eramanda, San Pablo kanpoan utzi zuen. Lard 530. Kartzelatik [...] libratu. Sor AKaik 121. Bakardadian arkitzen zan [praile-etxe au]. [...] Ona zergatik deitzen dan leku ura: San Franziskoren itxitegia, kartzela. Bv AsL 160. Ollorik iñun paltatzen bada, / ijitoentzat kartzela. Urruz Zer 68. Espetxera (kartzela) [bidaldu]. Kk Ab I 78. Espetxe (kartzel)-antzeko. Altuna 104. Ziegan, kartzelean edo itxipean. Inza Azalp 73. Eraman zuten ango itzal-etxe edo kartzelara. Or SCruz 127. Lapur txikiyak kastigatzeko / non-nai badago kartzela. Tx B II 95. Baitegian (kartzelan) zegoen. Ir YKBiz 489. Gobernuaren kartzeletan. Ldi IL 155. Azkenerako gure etxetako kartzela maitagarri egiten zaigu. NEtx Antz 124. Kartzelatik urten barri. SM Zirik 124. Kartzela joateko zorian. Lab SuEm 183. Nik baditut bi etxe [...] bata dut ospitala / bertzea gartzela. Canc. pop. (ap. DRA). Kartzelan sartu zituzten. BBarand 100. Deitu eutsen kartzela ori zaintzen egozan gudariei. Gerrika 108. Bere gartzelatik ekarri zuen kantu famatua. Larre ArtzainE 141. Kartzelatik irten eta lana Madrilen eskeini zidaten. MEIG IX 68. Juanito Beiztegi, nirekin gartzelan egon zena. Ib. 77.
v. tbn. CartAzp 125. Apaol 47. Noe 30. Ud 115. Xe 375. AB AmaE 54. Azc PB 193. Ag Serm 114. EusJok II 53. Balad 242 (Sal). Iraola 79. Urruz Urz 20. Ill Testim 16. Alz Bern 79. SMitx Aranz 224. Bilbao IpuiB 224. Ugalde Iltz 39. Osk Kurl 20. Anab Poli 30. Izeta DirG 59. Erkiag BatB 190. Salav 73. Berron Kijote 116. Uzt Sas 69. Etxabu Kontu 179. Ataño TxanKan 226. Ayesta 39. Insausti 321. Karzela: Oe 86. CrIc 39. AA III 484. JJMg BasEsc 270. Arr GB 21. Aran SIgn 68. Etxba Ibilt 456.
Castigo, condena de cárcel. "Bizpairu urteko kartzela eman diote (AN-5vill, B) [...] lau urteko kartzela eman zioten (V-arr, G-azp, AN-gip)" Gte Erd 130.
Illabeteko kartzelia be eroan bear izan eban. Bilbao IpuiB 224.
Parte de los concursos de bersolaris, en la que cada uno actúa individualmente, mientras el resto está apartado sin poderlo oír.
Berriz tokatu giñan / biok txapelketan; / punturik ezin kendun / alkarri ezertan, / gero ibili bear / kartzelatik bueltan. Insausti 333. Ezkio-Txikik eta biok jokatu genduan ango txapela eta kopa, kartzelako gaia emanda. Ib. 332.
azpisarrera-1
KARTZELA-ERITEGI. Hospital penitenciario.
Gaztelako lur eremu lauetan dagoan kartzela-eritegirako gertuko deutsaz paperak. Erkiag BatB 203.
azpisarrera-2
KARTZELA-ETXE. Cárcel.
Kartzela-etxian sartu ginduezan danok. Gerrika 62.
azpisarrera-3
KARTZELA-JAGOLE. Carcelero. v. kartzelazain.
An dabiltz atxillotuak zarataka eta zemaika. Kartzela jagola bi agertu dira. Erkiag BatB 197.
azpisarrera-4
KARTZELAKO (-rz- Añ). Preso, encarcelado. "Presos de la cárcel: (c.) presoak, lotuak, karzelakoak" Añ.
Billuzak beztitzea, eriak, karzelekoak eta berze beharrak hautemanik konsolatzea. Harb 28. Gartzela hustu eta gartzelakook [...] Ocañara eraman gintuzten. MEIG IX 89.
azpisarrera-5
KARTZELA-LAGUN. Compañero de cárcel.
Goraintziak ene gartzela-lagun Aristarko eta Bernaberen [...] izenean. BiblE Col 4, 10 (Lç presoner kide ). Erri guztietan neukan kartzela-lagunen bat edo beste. Gerrika 125.
azpisarrera-6
KARTZELAN SARRARAZI. Hacer encarcelar.
Etzan sosegatu Herodesi karzelan sar-erazo zion artean Santua. AA III 507. Karzelan sarerazo zituen. Lard 55.
azpisarrera-7
KARTZELAN SARTU. Meter en la cárcel, encarcelar. v. 1 kartzelatu, kartzelaratu.
Garzelean sarzen zaituztenean. Ax 91 (V 62). [Gure Iauna] karzelian sarthurik gure plazan. Tt Onsa 126. Alkate jaunak sartuko luke karzelan. Mg CC 248. Karzela publikoan sartu-ere zituzten autoridade guziak. CartAnd 380. Gartzelan sartua izan zaitezin. Echn Mt 5, 25 (Hual karzelian sartu, Samper karzelean sartu;presoin, He, TB, SalabBN, Ur presonde(g)i, Ip presuntegi, IBe espetxe, BiblE gartzelara bota). Emakumi oik merezi zuten / biak kartzelan sartzia. PE 45. Lapurreta arengatikan kartzelan sartu zuten. Apaol 78. Kartzelan sartu ez nindutenian! Iraola 49. Joan Bataiatzailea gartzelan sartu eta gero. BiblE Mc 1, 14 (IBe gartzelan sartu; Dv preso arthikia izan, Ker giltzapean sartu, IBk bahitu ).
v. tbn. fB Ic II 230. AA III 495 (-rz-). Brunet y Oteiza Lc 3, 20 (-rz-). Michel LPB 344 (-rz-). Sor AuOst 75. AB AmaE 315 (-rz-). Urruz Zer 63. Kk Ab I 14. JanEd II 93. EusJok 157. Bilbao IpuiB 249. Anab Poli 115. Vill Jaink 103. Lab SuEm 205.
azpisarrerakoSense-7.1
Oraintxe sartu berri naute iriko polizi-kartzelan.NEtx LBB 115.
azpisarrera-8
KARTZELARA SARTU. Meter en la cárcel, encarcelar. v. KARTZELAN SARTU.
Atxitu zituten eta kartzelara sartu. Or SCruz 56. Oraño etzuten Yoan baitegira (kartzelara) sartu. Ir YKBiz 64.
kartzela
<< KARTUJA-ETXE 0 / 0 KASTA-ETXE >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper