1.
(V, G; Lar, Dv, H(<ch->), ZamVoc);
txakoli;
xakolin (BN-baig)
Ref.:
A(txakolin, xakolin);
IzArOñ;
EtxbaEib;
ElexpBerg. Chacolí."Vino de Chacollin"(Urdax, 1573). LexHNav II 150.
"Vino que llaman txakolin"IC II 175.
"Sorte de vin de Biscaye"Dv.
"Chacolí, vino del país vasco. (Merece consignarse que así como esta palabra, hay otras tres que designan bebidas y terminan en in: ozpin, pitipin, txuzpin)"A.
v. arnage. Tr. Documentado en la literatura meridional desde principios del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Hiribarren, J. Etchepare y Oxobi. Txakolin es la forma gral. Hay además xakolin en Hiribarren (Esk 83) y J. Etchepare, y txakoli en sendos ejs. de JanEd y San Martín. En DFrec hay 4 ejs. de txakolin y 1 de txakoli. Txakolin orrek turbadu deutsu begietako bistea. Acto 338.
Emoidazu Peru, txakolin trago bat. MgPAb 112.
Anziñaeran Donostia inguruko uztabiltzerik geienetakoa zan txakolina. IztC 146.
Pitxar bat txakoliñ. Apaol 91.
Txakolin zurrut bana eran gabe. Ib. 42.
Txakolin pitxarkadea. AzcPB 92.
Ekarri eiskun, bada, urrengorako txakolin indartsuagoa. ABeinB 40.
Txakolin-saltzaillea. Ib. 72.
Txakolin-tinditxu bat eroan eban umearen ezpanetara. Ib. 46.
Txakolin-txiztil batzuk eta ogi-apur bi. Ib. 72.
Sagardo txakoliñak / izan bitez libre / orien petxarikan / ez da admitible. JanEd I 18 (II 73 txakoli).
Gure Getari ta Zarautzeko txakolin orixka min!LdiIL 45.
Xakolinetik azken hurrupa. JEBer 28.
Txakoli botilla bat. SMZirik 47.
Emen txakoliñ onak / beti du denbora. Olea 196.
Amaika bider aitatutako / txakolin eta bixigu. UztSas 142.
Txakolin gozonak. Ayesta 136.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 36. Sor AuOst 94. Urruz Urz 47. Ayerb EEs 1915, 296. Ag EEs 1917, 171. Ox 118. Kk Ab II 15. MendaroTx 240. Or Eus 195. Basarri 148. Arti Tobera 284. BEnb NereA 62.
2.Danza del chacolí.v. infra TXAKOLIN-DANTZA. Berekin darabilki / iru txakur txolin, / aiekin dantzatzen du / ederki txakolin. JanEd I 70 (en ref. a un borracho).
Plaza agirian, itsusi ez balitz, / dantza lezake "txakolin"."Ella bailaría el chacolín".OrEus 167.
sense-3
3.Merendero donde se sirve chacolí.v. infra TXAKOLIN-ETXE. Ondo ibilli gura dabena, / bardin zar eta gaztedi, / Muxika-Ormetzen Enbeitak daukan / txakoliñera etorri.BEnbNereA 62.
azpisarrera-1
TXAKOLIN-ARDANTZA.
Viña de chacolí. Matsdi ioriak ifinirik txakolin-ardantza andiak egin oi zituztela. IztC 149.
azpisarrera-2
TXAKOLIN-ARDO(<ch-> H, que cita a Iztueta). Chacolí. [Probinzia onetan] bildutako zumu gozadetsuarekin egiten ziraden txakolin-ardo guztiak edan edo aitu arteraño. IztC 145.
azpisarrera-3
TXAKOLIN-BELAR(txakolin-bedar A Apend (sin trad.)).
azpisarrera-4
TXAKOLIN-DANTZA.
"Txakolin-dantza. Bi gerriko lurrean gurutze-moduan jarri eta oien gaiñean egin bear da dantza ori. Aldiko batek bakarrik egiten zuan" And AUzta 84n. Txakolin-dantza eta beste dantza batzuk. AndAUzta 84.
Txakolin-dantziaren letria: Lalarala... Txakolin, txakolin, txako-txako, txakolin,... txakoliñek on egin. Ib. 84.
Txakolin-dantzia egin, toka-torreka egin, ta ola ibiltzen giñan. Ib. 83.
azpisarrera-5
TXAKOLIN-ETXE.
Merendero donde se sirve chacolí. v. txakolintegi. Arbola ondoko txakolin etxean, ederki bazkaltzen zen. ArtiIpuin 65.
Txakolin-etxe batean gertau eutsen katu-jana. AlzolaAtalak 53.
azpisarrera-6
TXAKOLIN GORRI.
Variedad de chacolí de color rojizo. Ardao baltz / edo txakolin gorria. AzcPB 119.
Arrezkero arako "Itxasgaiña" izeneko txakolin "Gorria" eta "Zuria" ospatsuen gomutea besterik eztogu. ErkiagArran 18.
azpisarrera-7
TXAKOLIN-SALTZE.
Venta de chacolí. Liña-gintzeetara, karobietara, txakolin-saltzeetara, ezteguetara. AñEL2 149.
azpisarrera-8
TXAKOLIN ZURI.
Chacolí blanco. Arrezkero arako "Itxasgaiña" izeneko txakolin "Gorria" eta "Zuria" ospatsuen gomutea besterik eztogu. ErkiagArran 18.