kanpo.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Hallamos la var. kanpu en Lazarraga y Gamiz. En DFrec hay 429 ejs.
I.
(Sust.).
1.
(
gral.; Volt 85, SP, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB
)
Ref.:
Bon-Ond 153;
A;
Lrq;
Iz
ArOñ
;
Elexp Berg
.
Parte de fuera, exterior.
"Le dehors"
SP.
"Exterior"
Lar, Añ.
"Extérieur, apparence. Ez sinhets elhe eta kanpo arraiei, ne croyez pas aux paroles et apparences agréables, riantes"
H.
Cf. infra KANPOAN, KANPORA, etc.
Tr. De uso gral.
Beldurrez behin larganza balu presontegitik ialgiteko [...], iustiziaz trufa ladin behin kanpoa eta libertatia ardiats baleza.
Tt Onsa 126.
[Naturalezak] eztio behatzen kanpoari baizen, hau berriz [grazia], barrenera dago beira.
Ch III 31, 5 (SP kanpoko gauzetara, Mst kanpotiko gaizer, Ip gizonaren kanpoari, Ol giza-azalekoak, Leon gizonaren axalari).
Horra non daudezen zure ama eta zure anaiak kanpo hortan zure galdez.
"
Foris"
.
He Mc 3, 32 (Lç lekhorean, Dv athean
).
Kanpo llilluragarri horren azpian gordea.
He Gudu 139.
Eskuak biotza, zure barrena ta kanpoa.
Cb Eg III 384.
Kanpo ederra eta barnea gaixtatua duten fruituak.
Lg II 234 (cf. kanpoeder).
Zer endelgatzen düzü obren kanpuaz?
CatLan 107.
Ganbiatu eta berritu behar du ene bihotza eta ez xoilki ene hizkuntza edo kanpoa.
Brtc 166.
Damurik barnean ez kanpo iduriak!
Hb Esk 148.
Orain morroi alper au bota ezazute kanpo illunera, negar eta orz-karraskots-lekura.
Lard 434.
Baina hek guztiak [...] Axularen obraren kanpoa eta azala dira.
Ip (
in
AxIp X
).
Pintre batek ez badezake egin norbaiten potret suerte bat baizik haren kanpo edo itxurarena.
Elsb Fram 165.
Kanpo eta barne etxe inguruak hein bat artarekin dauzkanak.
HU Aurp 109.
Kanpoari begira zegoan.
Lh Yol 13.
Illargirikan ez dago eta / kanpoa oso itzala.
Tx B 132.
Begiak nola ez ditu betetzen kanpo ederrak, eta barneak nola ez ditu bihotzak perekatzen!
Zerb Azk 13.
Barren edo kanpo, / garratz edo gozo.
Arti MaldanB 223.
Itxura ez dela izaitearen kanpoa baizik.
Lf (
in
Zait Plat XX
).
Bada norbait norentzat barneak kanpo eta ilhuna egun argi baitira.
Larz Senper 108.
Otz al dago kanpo ortan?
Izeta DirG 28.
Kanpoa erensugearen aoa da, beltzaren beltzak sakondua.
NEtx LBB 107.
Kanpoa zuritua eta ajeatua, baiña barrua sanoa daukazu.
Insausti 332.
Barren eta kanpo neurtu behar dira, ez goi eta behe.
MEIG VI 49.
Antinomia, berdintasun eta trukaeren elkartze honetan ezin asma daiteke barrurik eta kanporik.
MEIG IX 128 (en colab. con NEtx).
v. tbn. AB AmaE 382. A BeinB 67. Enb 182. Laux AB 74. Ir YKBiz 273. Iratz 104. JEtchep 21. EZBB II 33. Ayesta 123.
(Uso pl.).
"Les dehors, les alentours. Etxe hunek kanpo ederrak ditu, cette maison a des beaux dehors et alentours"
H.
Ez diote hats onik utzi sala, eskola, kafe, ostatu, kanpo ala barnetan.
Hb Egia 139.
Etxolaren barneak eta kanpoak.
Jnn SBi 123.
País extranjero.
Zer ikasi düzü? / Arauz kanpo hortan / balientia egin düzü.
'Contrée'
.
Xarlem
968.
(Uso pl.).
Cf. KANPOETAKO, KANPOETAN, etc.
Egorri zuen haurra Infante zelarik, / Kanpoen ikusteko, ikhas xedek yorik.
Hb Esk 124.
Ondo jan eta edan, ondo jantzi ta kanpoak ikusi, etxe-bizitza dotorean bizi.
BAyerbe 167.
Oraiko gazteak [semenarioan] kanpoari eta munduari idekiago prestatzen dira.
Larre ArtzainE 209.
2.
(
V-ger-arr-arrig-och-m-gip, G-azp-to-bet, AN-gip-larr-ulz-egüés-burg-ilzarb-olza, Ae, Sal, R; Urt IV 116, Ht VocGr,
Lar, VP, Lecl, Dv),
kanpu (
Lcc)
Ref.:
Bon-Ond 138; VocPir 111-112; EAEL 67; Elexp Berg
.
Campo.
"Campo raso, kanpu rasoa
"
Lcc.
"Apacentar ganado, abereak kanpura atera
"
Ib.
"Campus, [...] kanpóa, larrea, kanpaña
"
Urt IV 116.
"Campagne"
Ht VocGr.
"Campaña, campo sin montes"
Lar.
"
Kanpoak galdu, asolar los campos"
VP
14v.
"
Kanpoai ondo emanarazo, fertilizar los campos"
Ib. 16r.
"
Kanpoak ederrak dire, les campagnes sont belles"
Dv.
"El campo. Aurtengua urte ona kanpuandako
"
Elexp Berg.
v. landa.
Tr. Documentado en todos los dialectos.
Konta zezaten hirian eta kanpoetan.
"Champs"
.
Lç Lc 8, 34.
Jarri zitezen begira kanpurutz, nun ekusi eben egoala Konfusioko Etsea.
Lazarraga A, 1153v.
Kanpuan oba leuke atxurzala, / izango baleu bere beti presa, / mila monjaren baño abadesa.
Ib. B15, 1182r.
Kanpo ferdeak.
EZ Man I 16.
Amoren kontentuak / eztaude irauten, / kanpoan lorak legez / dira galsaiten.
Mic TAV
3.1.27, 133.
Espainiako kanpo fruitutsuak.
ES 114.
Aren abegi ederrak / duda baga benzitzen ditu / kanpoetako eperrak.
Acto 310.
Kanpoetako loraa.
Lar SermAzc 49.
Probetxu andi egingo dozku / kanpu zabaltasunaz.
Gamiz 206.
Eraman zuten berri hori hirirat eta kanpoetarat.
"
In agros"
.
He Mc 5, 14 (Lç kanpokoetara, Dv bazterretara
).
Kanpo ta bide guzia elurrez beteak.
Cb Eg III 336.
Kanpotan liliak / nola tu iguzkiak / goixtirian zabaltzen.
Monho 138.
Ai baso laztana! / Ai kanpo maitia!
Mg PAb 101.
Begira kanpoetan jaiotzen diran lili edo lirioai.
AA II 170.
Itxasuai, mendijai ta kanpuai itandu ginaijue.
fB Ic III 291.
Kanpoa loratzen.
Echag 135.
Nai duten ainbat kanpo baratza ifinteko.
Izt C 158.
Hiriko arrathoaren etxera / kanpoko arrathoa kumitatia izan zen.
Arch Fab 85.
Neguan deus guti da kanpoetan xerrikume gurientzat.
Dv Lab 282.
Far ark kanpo aiek guziak berritu eta edertzen zituela.
Arr GB 51.
Bere lore zoragarri eta kanpoaren edertasunaz.
Arr May 7.
Nik bezala othe duk / gozatzen kanpoa?
Zby RIEV
1908, 769.
Kanpo lorestatu horiek.
Arb Igand 55.
Jaungoikoak ukatu edo laburtu leikeoela bere bendezinoa kanpoai.
Itz Azald 94.
Bos'pa sei urte egon naiz / Amerikako kanpuan.
(Interpr?).
Etcham 47.
Gorago, kanpoa illuntzen, utzitako bezelakoak ez ziran ango landareak.
JAIraz Bizia 49.
Zoazte landetara, kanpoetara, ta egi au bereala ikusiko dezute.
Munita 25.
Kanpoa bere iguzki eta ilhargi xarmagarriekin.
JEtchep 27.
Su emateko moduan daude / kanpo guziyak jarriyak.
Auspoa 39, 33.
Xoraturikan kanpoari so iragan ditut orenak.
Xa Odol 198.
Kanpo dana utzi du [izotzak] / ain txar biurtuta.
Uzt Noiz 61.
Badakit kanpo eta / baso aren barri.
FEtxeb 135.
v. tbn. Zuzaeta 105. LE Prog 124. Añ NekeA 217. VMg 11. Hb Esk 133. Lard 70. Aran SIgn 35. AB AmaE 377. Sor Bar 47. Ill Pill 3. JE Ber 98. Basarri 57. Larz Iru 78. Alzola Atalak 83. AZink 66. Albeniz 51.
Gaurko pistetan, edo atletismoko kanpo oietan, naiz euria egin, ez da lokatza egin bildurrik.
Albeniz 164.
3.
Campamento.
Estranjerén kanpoak ihesitan irion dituzté.
Lç He 11, 34.
Baten bezain kontra sendo hañitzen duk besoa / ezen million gizonen garaitu duk kanpoa.
EZ Man I 45.
Sanson sendoa ohi duk / sendagallez famatu, / zeren zuen Filistinen / kanpo osoa zehatu.
EZ Noel 30.
Letra zonbeit kanpoko lagunetarik ukanak osagarriaz mintzo zirenak.
StPierre 36.
Kanpuaren aldatzeko / udan dauzkagu astuak.
Auspoa 77-78, 296.
Sarritan gaude kanpo barruan / oien orruak aditzen.
Auspoa 77-78, 253 (v. ib. nota: kanpo = lo egiteko tokia, tienda de campaña).
4.
Campo de batalla.
Arma eskuduak on dira dardoz, / parerik eztabe kanporakoz.
EZarate 1s.
Retulo bat ekusi neben / kanpuaen alde bateti, / urregorrizko letra batzugaz / egoan eskribidurik.
Lazarraga A1, 1159r (ref. al campo de justas).
Hil hanitz bi aldetarik: hamasei mila baratu dituzu kanpuan.
CartEspBN
449.
Batailla bat ematera dohan kanpo handi batean baziñe bezala, zure etsaia aiñtziñean.
He Gudu 99.
Jalki adi kanpuala / gureki konbatitzera.
Xarlem 864.
Geratu zirian gudatoki edo batalla kanpuen jaube.
Astar II VI.
Kanpo guztia ill ta zaurituz estalirik.
AB AmaE 449.
Auxe esanda dragoetzar bi diran erara / Marteren kanpo edo zeian deutse ekiten.
AB AmaE 452.
Ez gatxakoz bildur izango ez Marteren kanpuan, ez auzitegijan, ez batzaarreko aulkijan.
Mg PAb 214.
5.
Campo, espacio.
"
Kanpo-aundi, cuerpo de grandes proporciones (h[ablando] de animales). Kanpo aundiak dauzka zezen onek
"
Gketx Loiola.
Cf. KANPO-HANDI.
Kanpo andija dauka juzgu gaistuak.
fB Ic II 221.
[Gurari itsubak] laster artuko dabee kanpo andija. Laster itsutuko zaitubee.
Ib. 251.
Zuk ere amar zentimorekin kanpo aundiyak biar dituzu!
Iraola 20.
6.
Campo (de un escudo).
Motrikuko Erriarenetan [etxarmetan], berriz, kanpo urdiñean dago txalupa bat.
Izt C 208.
II.
(Tema nudo usado como posposición).
1.
(
G-azp, AN-5vill, B, BN-arb-lab, S ap. Gte Erd 191; H) .
(Precedido de sintagma nominal en ablativo o instr.).
Fuera (de).
"
Bidetik, bidez kanpo zabiltza
"
H.
"
Xiberotik kanpo egon zen (S), elizatik kanpo da (BN-lab, S), Baztandik kanpo bizi zen (B, BN-arb), etxetik kanpo omen dabil (G-azp, BN-lab)"
Gte Erd 191.
v. KANPOAN (b), KANPORA (b).
Tr. Documentado desde Maister al Norte, en el s. XX tbn. lo emplean autores meridionales cultos. Aparece gralmente. tras ablativo; lo hallamos tras instrumental en Eguiateguy,
CatLan, Jauretche (115), Laphitz, Arbelbide (
Igand 20), Zubiri (93), Hiribarren (
Egia 62), Zerbitzari, Gerrikagoitia y Zendoia (89).
Erran dian bezañ sarri, alharzetik kanpo jarri behar zaio.
Mst I 13, 5 (Ip kanpo; SP kanpora).
Konplitzen dea Elizako mania komüniatüz parropiaz kanpo?
CatLan 102.
Hartakotz da galtho heia [...] izkontziaz kanpo halakorik badenez.
Egiat 217.
Napoleon juan dela / Frantziatik kanpo.
Bordel 164.
Uzten duzu nahasiz gorrastatzen sutik kanpo.
ECocin 5.
Atzartu zenean hirriskuz kanpo zen.
Laph 15.
Lagüntü nahi ükhen zütian basa-herri hetarik kanpo.
Ip Hil 128.
Urrats bat ez dezakegu egin etxetik kanpo.
HU Zez 33.
Eskual-herritik kanpo.
Arb Igand 24.
Elizatik kanpo ez da salbamendurik.
CatJauf 38.
Elizatik kanpo eta eliza barnean bi gisetara mintzo zirezte.
Barb Sup 7.
Elia erritik kanpo, arrotz-erri batera yoan bearrean aurkitu zan bizitzera.
Ir YKBiz 79n.
Otordukoan etxetik kanpo / lan da alakoak botatzen.
Or Eus 415.
Frantses-legek herritik kanpo igorririk.
Iratz 183n.
Naiz etxean, naiz etxetik kanpo.
Etxde JJ 68.
Petit norbeit zen herrian eta herritik kanpo.
Zerb Azk 15.
Hemen batere tokiz kanpo iduritzen etzaukuna.
Ib. 49.
Itsasoko bizitzatik kanpo diarduenak.
Erkiag Arran 116.
Gugandik kanpo batere bizitzarik eztuena.
Vill Jaink 148.
Uretik kanpo arraiak / badu aringallu.
Gazt MusIx 233.
Ezen etzagon nehor haren bihotzetik kanpo.
Ardoy SFran 153.
Nula zütaz kanpo haiñ lüzaz egonik?
Casve SGrazi 34.
Ala jainkia! Munduz kanpo ibilla augu orduan i.
Ataño
TxanKan
120 (ib. 212 etxetik kanpo).
Esplikatua nakon nun zen komentu hori, zeren Tolosatik kanpo baita.
Etchebarne 121s.
Kargu guztiak, legez kanpo itxi ebezan dekreto baten bidez.
Gerrika 57 (cf. infra).
Ez du egon beharko gure baitan, nahierara alde dezagun, gugandik kanpo eta gure gainetik baizik.
MIH 83.
Gramatikaren erresumatik kanpo ibili gaberik.
MEIG VI 145.
v. tbn.
Xarlem 1111. Dh 137. UskLiB 79. Gy 22. Bordel 149. Laph 4. CatS 33. Prop 1876-77, 62. Elzb Po 196. Elsb Fram 102. Jnn SBi 25. Zby RIEV 1908, 759. Lap 146 (V 65). Etcham 212. Zub 26. Const 25. Mde Pr 115. Larz Iru 146. Lf in MEIG III 70. MAtx Gazt 41. Olea 59. Mattin 76. Xa Odol 134. Insausti 305.
(Precedido de neurritik, neurriz, con el sdo. de 'más de lo debido').
Ttantta bat neurritik kanpo edan zuela aitortu behar da.
Mde Pr 183.
Oitura duan bezela, neurriz kanpo zerbait edana dago.
Basarri 145.
Nehurriz kanpo hitz egitea / nehorentzat ez da haizu.
Xa EzinB 89.
Egunkarietan [...] eta telebistaz agertzen ziran eskutitz eta berba negurritik kanpo ziranak entzutia.
Gerrika 275.
(Precedido de legez, con el sdo. de 'ilegalmente').
Egin zizkidatenak legez kanpo egin zituzten.
Albeniz 139.
Legez kanpo aziendatik etortzen ziran diru kentzera.
Ib. 157.
2.
(
Dv,
H) .
(Precedido de sintagma nominal en instr. o ablativo).
Fuera (de), aparte (de).
"
Zutaz kanpo, en dehors de vous, excepté vous"
Dv.
"
Nitaz kanpo guziak erori dira
"
H.
"
Askaziez kanpo, auzoak ditugu lehen adixkide (BN-ciz)"
Gte Erd 191.
"
Etxe horietatik kanpo badu besterik (S)"
Ib. 15.
Tr. Documentado desde Maister al Norte, en el s. XX tbn. lo usan autores meridionales cultos. Es usado gralmente. precedido de instr.; tras ablativo lo hallamos en Maister, Inchauspe (
Hil 263), Villasante (
Jaink 35) y Xalbador (
Odol 51).
Hartarik kanpo irakurten edo entzüten dütüdan gaizak.
Mst III 56, 3 (SP hartaz kanpoan, Ip hortarik kanpo, Ol andik alde
).
Baionaz kanpo, hiri hori da bakharra.
Hb Esk 128.
Etzela Julienen Jainkoaz kanpo bertze jainkorik.
Jnn SBi 100.
Maina guti zuten etxean, beharrez kanpo.
HU Zez 70.
Asunez kanpo, lapharrez kanpo, / zer bil litake lurretik?
Ox 142.
Futbolaz kanpo eziñ asmatu / degu zeretzat itzegiñ.
Basarri 74.
Polizia-nobelaz kanpo.
AIr (
in
Izeta DirG 10
).
Mixiolariek erakusten zietenaz kanpo.
Vill Jaink 17.
Horietaz kanpo ere edaten nuen esnea frango.
Etchebarne 29.
Gorago aipatu dudanaz kanpo.
MIH 395.
Hor daude, horietaz kanpo, luzaroko lan ixilean bertsoak ontzen dituztenak ere.
MEIG II 48.
v. tbn.
UskLiB 97. Jaur 352. Elsb Fram 142. CatS 90. Lf Murtuts 2. SMitx Aranz 180. Zerb Azk 48. Mde HaurB 56 y 78. Larz Senper 60. Ardoy SFran 235. Alzola Atalak 121. Xa Odol 24. Etxabu Kontu 14. Larre ArtzainE 125.
(Precedido de sintagma en caso absoluto).
Ene botza emaiten dut gehien botz biltzen duenari, ni kanpo.
Laph 183.
Urthe bakar bat laboraria / geldi baledi lanetik, / asun laphar gaixtoak kanpo / zer altxa litake lurretik?
Ox 137.
Urthaskari partida gaitza! Zugasti (ezkerra kanpo) eta Etxartek garhaitu Iratzoki eta Etxemendi.
Herr 4-1-1962, 3.
III.
(Uso adv.).
Fuera.
v. KANPOAN; cf. ETXE ETA KANPO, ETXE EDO KANPO, BARRU ETA KANPO.
Eztükeie kargürik haboro konfrarian eta, kasü zonbaitetan, kanpo dirate osoki.
Mercy 39.
Kanpo baliz berriz sorthü e'lizateke nahi.
Egiat 166.
Sekretua kanpo ya baitzen aspaldi.
Gy 150.
Aho guzia odol, kanpo buru fuinak.
Ib. 60.
Miliun bat zimitza onhets netzazke Ithuruburuan, Maria eta Xaneta kanpo egoitekotan!
Barb Sup 110.
Ba herrian ala kanpo / Dugularik tratatu.
LuzKant 115.
Oro etsaier bühürtzez / ditzagün kanpo etxeki.
Casve SGrazi 84.
Lege onek eskuma alde guztia kanpo ixten eban.
Gerrika 57.
Naparrok kanpo edo barru dirala, nori emon errua?
Ib. 275.
Afuera.
Ezagütü ordüko / juran nintzan kanpo / erran gabe adio.
Etch 324.
Ilkhi kanpo, muthilak.
Hb Esk 59.
Lephua muztü zieian, kanpo erresta eraman.
Mde Pr 50.
Gure misionesta kanpo behar zutela igorri.
Ardoy SFran 222.
(
fuera kanpo
).
Eskola hoitarik otoitza eta katixima fuera kanpo aurtiki zituztenean.
HU Zez 110.
Zoin bere herrietarik oro fuera kanpo.
HU Aurp 144.
Biba Eskualdunak! Khanpo gu zikindu nahi gaituzten arrotzak!
Barb Sup 60.
"(V-m), pasar la bola por el lado derecho o izquierdo, fuera de todos los bolos"
A (pese a la trad., se trata seguramente de un adv.).
IV.
(Como primer miembro de compuestos).
1.
(Con el sdo. de 'exterior').
v. KANPO-HERRI, KANPO-LAN, etc.
Kanpo aro ez bada, / hortakotz barnean.
Zby RIEV
1908, 94.
Kanpo laguntza ona da baña / gogor saiatuz nor bera.
Basarri 104.
Zeure betiko txorrotxioa / ez dogu gura besterik, / zu bizi zaren artian ez dau / kanpo-txorien bearrik.
BEnb NereA 201.
Kanpo jentia datorrenian agur eitia usu de.
(V-arr).
Balad
60.
2.
(Con el sdo. de 'campestre').
v. KANPO-ETXE, KANPO-LAN (b), etc.
Aideak kanpo-usai gozoa zekarren.
NEtx LBB 23.
KANPOA HARTU.
Salir, marcharse.
Iritxi zeratenean kanpoa hartu du burrunban, aitzaki edo agurrik batere gabe.
Mde Pr 101.
KANPOA EMAN.
Despedir, echar. v. KANPO EMAN.
Andregaiari kanpoa eman behar zion Theresa haren etsean sartu zen egunetik.
Mde HaurB 34.
Neskameari kanpoa eman ziola.
Ib. 87.
KANPOAN.
a)
(V-gip, G-azp-goi, S (kanpun); Volt 3 (kanpuan), SP, Ht VocGr, Lar, Lecl, A). Ref.: Lrq (kanpun); Elexp Berg; Gte Erd 191.
(Sin ningún sintagma explícito que le preceda). Fuera. "Kanpoan da, il est dehors" SP. "Kanpoan dago, está fuera" A. "Kanpoan paradisoa, etxean ifernua (L-sar). Kanpoan uso, etxean otso (V)" Ib. "Kanpuan otz eitten dau" Elexp Berg. "Kanpoan dabil jolasean, hor atarian (V-gip, G-azp-goi)" Gte Erd 191. AxN explica athean (296) por kanpoan.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos
Eta populu guziak kanpoan othoitz egiten zuen.
Lç Lc 1, 10.
Ik erran baitun eze kanpoan jaten duela gure aitak.
(Villava, 1580).
ReinEusk2
122.
Zinbat joazen / ebili pobre munduan, / goseak ilik, / otzak bere bai kanpuan; / oi zuetara / joan joazen orduan / limosna eske.
Lazarraga A26, 1199v.
Kanpoan urzo, etxean bele.
O Pr 107.
Etxeko berriak kanpoan kondatzen eta konda-arazten dituztenek.
Brtc 60.
Etxian eta kanpuan, kalian eta mendijan.
Astar II 283.
Etxera baño len erori eta kanpoan lo egiña da.
Urruz Urz 55.
Behin, bera kanpoan zelarik, ohoin bat sartu zitzaion etxolan.
Jnn SBi 60.
Eladi egurastuten kanpoan ebillen baten.
Echta Jos 213.
Etxean eta kanpoan, plazan eta mendian etzen besteren gañean itz egiten.
Goñi 106.
Kanpoan, diotenez, itxaso gaisto xamarra egon bear du, bada.
Ill Testim 5.
Pedro, ordea, kanpoan gelditu zan, ate ondoan.
Ir YKBiz 474.
Emazte gajoa kanpoan, otzak dar dar.
Muj PAm 53.
Zentzuduna barruan, zorua kanpuan.
Kk Ab II 94.
Or kanpoan, badaude iru kamion taldean.
Anab Aprika 71.
Athorra kanpoan ta prakak ia lurrean.
Osk Kurl 66.
Itxoin zala kanpoan.
Lab SuEm 167.
Trumoia kanpuan da / trumoia etxian.
(
in
Uzt LEG II 164
).
Kanpoan eder, ta etxean uger.
(AN-5vill).
Inza NaEsZarr 1608.
Kanpoan santu, ta etxian deabru.
(B).
Ib. 2050.
Kanpoan herria garraxika.
MIH 315.
Ez dut kanpoan utzi nahi zertzelada hori.
MEIG I 259.
(Ref. a otro país o población). "Fuera, en el extranjero, en el mundo. Kanpuan ibilli da urte askuan, ona agertu barik beiñ be" Etxba Eib. "Egunetan kanpoan egon naizenik ez du iñork igarriko (V-gip, AN-gip)" Gte Erd 31. v. KANPOETAN.
Landa zezan mahasti bat eta aloka ziezén hura laborariei eta denbora luzez kanpoan egon zedin.
Lç Lc 20, 9.
Luzaro kanpoan, leku urrinetan egon ezkero.
Añ
LoraS
76.
Kanpoan zanean, / etxe-zai zeukan beti txakur bat atean.
It Fab 255.
Egun batzuek kanpoan igaro dituen bere jabia berriro ikusterakuan.
Bil 164.
Carlos V kanpoan zala.
Aran SIgn 7.
Etorri naiz aurten, / uda ta negu asko kanpoan ein arren.
AB AmaE 283.
Erriyan eta kanpuan dan onena.
Iraola 57.
Aspaldiyetan kanpuan nitzan, / oraintxe nator etxera.
Tx B II 168.
Egun batez, kanpoan aita zelarik, xerri bat hil zuen andre gaixtoak.
Barb Leg 67.
Egun batzuetan kanpoan izateko gauzak antolatu zitun.
JAIraz Bizia 92.
Aspaldi batean kanpoan egona zan.
Erkiag BatB 83.
Neu'pe kanpoan ikesi neban erderaz.
Osk Kurl 115.
Ez dugu agian behar bezala erakutsi kanpoan geure burua.
MIH 151.
b)
(Precedido de sintagma en ablativo). Fuera (de). "Erritik kanpoan dago (AN-egüés-ilzarb-olza)" Bon-Ond 166. "Etxetik kanpoan ibili nintzen (AN-5vill)" Gte Erd 191.
Elizatik kanpoan ezin dateke damnazionerik eta heriorik baizen.
Lç
Ins
C, 8r.
Ezkonzatik kanpoan ere haragizko obrarik ez egitea.
Mat 147 (
ezkontzatik kanpoan SP Phil 252).
Sasoinetik kanpoan hasten baitira loratzen edo birloratzen.
Ax 211 (V 141).
Zenbat arriskutarik kanpoan ez dire birjina daudezenak?
Brtc 225.
Artu zuen iltzeko gaitzak bere erritik kanpoan.
AA III 571.
Eden-dik kanpoan, eguzkiaren sort-aldeko bazter batean bizi izan zan.
Lard 6s.
Behar zuelakotz, hiritik kanpoan, [...] egoitza fresko eta gisako bat.
Elzb PAd 58.
Izan bearko genduan / zerutik kanpuan, / Jesukristo ill ez balitz / gurutze santuan.
Xe 353.
Leihotik kanpoan agiri ziren parkeko zuhaitz hostodunei.
Mde HaurB 81.
Alabatxoa arriskutik kanpoan ikusi ebanean.
Bilbao IpuiB 227.
Illak elizatik kanpoan obiratzeko agindua.
Etxabu Kontu 79.
Mantendu ere kuarteletik kanpoan.
BAyerbe 63.
Ene etxolatik kanpoan ezarri.
Etchebarne 54.
v. tbn. Etchart 7.1r. Mat 69. EZ Man I 130. Harb 429. O Pr 130. SP Phil 28. Tt Onsa 153. Arg DevB 5. He Gudu 113. Mih 37. Ub 153. Dh 155. Arch Fab 129. ECocin 13. A BGuzur 113. Ag Kr 117.
Erho da, zentzutik kanpoan da.
Ax 341 (V 227).
Bere sensu onetik kanpoan ezarten ziala.
Tt Onsa 18.
Bere baitarik kanpoan bezala.
Lg I 335.
Bere baitarik kanpoan / dabilla zoratua.
Monho 110.
(Lar, Añ). (Precedido de instr.). "(A la) inclemencia, etxakanpoan, barrunbez kanpoan" Lar (v. tbn. Añ).
Tr. Documentado únicamente en textos orientales
Haragizko obrarik ezkontzaz kanpoan eztagigula.
Mat 8 (tbn. ezkontzaz kanpoan en Ax 360 (V 238) y He Phil 254).
Herriz kanpoan nenbilano.
O Po 50.
Atrizionea inperfekta da, ezpaitu ematen arima grazian, sakramenduaz kanpoan.
Gç 101.
Jaio da erriz kanpoan.
Mb IArg I 105.
Salba gaitezkea Elizaz kanpuan?
CatLan 14.
Ez dezadan zutaz kanpoan bilha kontsolazionerik.
Brtc 71.
Eliza hartaz kanpoan / ez da nihor salbatzen.
Monho 78.
Jar onthuruntzez kanpoan ez jateko eta ez edateko usantzan.
Dh 54.
Ala hiriz kanpoan, ala munduko edozoin lekhutan.
JesBih 472.
Han aurkhitzeko ahalaz kanpoan bazinete ere.
Arb Igand 182.
Aitaxo hor jarria / ateaz kanpoan.
Etcham 221.
Herriz kanpoan.
Larre ArtzainE 275.
v. tbn. SP Phil 276. Tt Arima 96. Ch III 31, 2. Mih 7. Dh 91. AstLas 66. HU Zez 164. Zerb Azk 101.
Ez hargatik utz lazakeriaz eta arrazoin handiz kanpoan, goizeko othoitza erran den gisan egin gabe.
Dh 49.
(Precedido de gen.).
Gogoan jo nazala zu bage dan gozoak, eta zure kanpoan danik eztezadala desea.
Lar STomas 1.
Gure kanpuan eta barnien, erran nahi da gorphützez eta Ispiritüz.
CatLan 83.
Ematentiót giltza guzíak, ene bárnean ta kánpoan dén guzía.
LE Ong 37v.
(Tras tema nominal nudo).
Mutil-talde bat asi zan kantari ate kanpoan.
Zab Gabon 42.
Bein erri-kanpoan, errizaia atzera asi zanean.
Anab Poli 102.
Bai etzaleku-kanpoan eta bai barrenean ere.
Anab Aprika 69.
c)
(SP). (Precedido de instr.). Aparte (de). "Zutaz kanpoan, hormis vous" SP.
Hortaz kanpoan maiz behar du bere estatua konsideratu, xuxendu.
SP Phil 502 (He 509 hortaz landan
).
Hortaz kanpoan arteziak perillos dira.
Ib. 362.
Mirakuluz kanpoan inposible dela nehor onsa hil dadin herioaz orhitu gabe.
Tt Onsa 85.
Hitzkuntza guztiak (Babiloniakoez kanpoan) direla gizonek bilhaturikako imintzione batzuek.
ES 140.
Haukien gainean dohazi bertze gainerako berbo guztien konyugazinoak, latinez deitzen diren berbo anomaloez eta defektiboez kanpoan.
Ib. 91.
Lehia gehiago duen bekhatu mortal batez kanpoan bere bertze bekhatu guziez damu lukenak.
CatLav 280 (V 139).
KANPO-HANDI.
"Gran extensión, latifundio. Kanpo-aundia omen zan baserri ura" Gketx Loiola.
KANPO-ARROSA
(-larrosa V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Obsequioso con los de fuera de casa. Etxeko laratzak ezagutzen zaittu zu be, kanpo-larrosiori!" Etxba Eib. "Andra koittaua etxian da bera, berriz, jaun, ortik ziar. Kanpolarrosa majua don ori" Elexp Berg. v. kanpoeder.
Oingo gaztiak, kanpo-larrosa ta etxe-kardo.
SM Zirik 41.
KANPO-BAZTER
(Pl.). Tierra lejana, apartada.
Uropako Misionest-zozietate, Ebanjelioaren kanpo-bazterretarat eremateko establituak direnen ezagutarazten.
Prop 1906, 49.
Horra, bada, laburrenetik, kanpo-bazterretarako angles-Misionesten zozietateari behatzen zaizkon xehetasun gogoragarrienak.
Ib. 66.
KANPO-DENDA.
Tienda de campaña.
Esan-al guztien gañeko estura larrian armak botarik lasterka, utzi zituzten Gipuzkoan beren kanpo-dendak eta arropa.
Izt C 360.
KANPO-EDER
v. kanpoeder
KANPO EMAN.
Expulsar. v. KANPOA EMAN, KANPO EZARRI.
Eliza Katoliko-Sainduak kanpo eman ditu.
Hb Egia 108.
Afrika bazterreko erresuma batetarik kanpo emanak izan ziren misionestak.
Prop 1883, 189.
Apezpikuak, herrietako erretor bikarioak oro beren etxetarik kanpo emanak edo emaiten ari.
HU Zez 154.
Eskumikatua da Elizak kanpo eman duena bere krimen gatik.
CatJauf 68.
KANPO-HERRI
(Empleado en pl.). Población, país extraño, extranjero.
Zenbat eta nolako zubage eder liraiñ galantak ateratzen diran baso edo oian oetatik kanpo-errietarako.
Izt C 125.
Kanpo herrietako haize tzar zenbeitek ekharri luken hazi pozoindatua.
Lap 27 (V 15).
Ara emen kanpo-errietatik beren gurasuak Zumaiako mojen eskolara ekarritako neskatxak.
Ag Serm 340.
Errikoentzako ([...] edo kanpoerrietan bizi diranentzako) ateratzen dabe orri polit bat.
Alzola Atalak 123.
Udagoien alderuntza joaten zan barriro erritik, kanpoerrietara.
Ib. 74.
Bai Españian, eta bai kanpoerrietan, oso ezaguna izan da.
Ib. 131.
Baillarakoari esaten atrebitu ezinda, edo danentzat etzalako, kanpo errietan billatzen ziran emaztegaiak.
BBarand 75.
Kanpo-errietan legez, zelai bereziak sortu ta ainbat belar-azi alkarregaz nastuta.
Gerrika 148.
Kanpo herrietan ibiliak, mintzaira ikasten.
Larre ArtzainE 216.
KANPO ETA BARREN.
Por dentro y por fuera.
Intxaurrak pruiturikan / ez iduki arren, / dena betea dago / kanpo eta barren.
Ostolaiz 55.
KANPOETAKO.
Extranjero, foráneo, de fuera.
Ikusten dodaz Mundaka ta Bermeoko neska-mutillak kanpoetako ikastetxietan egon direanak.
Echta Jos 347.
KANPOETAN.
En el exterior, en otras tierras, en el extranjero.
Erri baten badago jakitun andi bat, guztiak estimeetan dabee ta kanpuetan bere konteetan dabee.
fB Ic I 42.
Sui-gai orrek omen / du aundiya boltsa, / kanpuetan beñepein / ala dago otsa.
Afrika 97.
Kanpoetan zerbait ikasi dogun guztiok gara txarrak zuentzat.
Ag Kr 99.
Kanpoetan ibillita Arranondora barriro agertueran.
Ib. 123.
Ez dakit kanpotarrei ziririk sartuko diegun, kanpoetan ere jendea ernatzen hasia omen da.
MIH 209.
(Con demostrativo).
Artobero jauna kanpo oietan oso ardozaletu zan.
Urruz Urz 32.
(Tras ablativo).
Gure Erritik kanpoetan ibilli zara zeregintxu batzukaz.
Ag AL 135.
KANPOETARA.
Al extranjero, a otras tierras.
Kanpoetara biraltzen diran zubage oen guztien balioa deus ez da Errirako ematen dituzten ondasunen aldean.
Izt C 129.
Bikario jauna tokatu zaigu / kanpoetara juana.
Ud 143.
KANPOETATIK.
Desde fuera, del exterior, del extranjero.
Bere flojedadez datozenian juezak kanpoetatik inor artzera bere jurisdikzinuan.
OrdEib
731.
Industri indartsua beso exkasian dago. Millaka pertsona sartzen zaizkigu kanpoetatik.
Basarri 127.
KANPO-ETXE.
Casa de campo.
Nun nai gaixotu leiteke, baina sekeradunagaz lo egiten dabena ala kanpo etxe osasuntsu baten bitzi dana leenago ta sarrijago?
fB Olg 186.
Osterontzeko kanpo-etxerik geienak ere badituzte beren iturri jakiñak eroso txit.
Izt C 97.
Nun ote dago Marañonen zigarral-a kanpoetxea?
Alzola Atalak 72.
KANPO EZARRI.
Enviar fuera (de), expulsar.
[Jende] saldo bat atrebitürik zaldiari zen lothü ta zaldüna elizatik kanpo ezarri.
Egiat 219.
Kastero jelostü denian, Maria Solt ezari kanpo.
Etch 422.
Lege hori garratzegi khausitzen zutenak komentutik kanpo ezartzen zituen.
Laph 231.
Etsai hura zure lurretarik kanpo ezarri duzunean.
HU Zez 86.
Seminariotik kanpo ezaririk izateko bidian.
Const 19.
Bizpahiru aldiz muthilgotik kanpo abantxu ezarri bainik kanperoak.
Larz Iru 80.
Orhoit gira ere zoin garrazki Jesusen Konpainiatik kanpo ezarri dituen.
Ardoy SFran 289.
KANPO-GARI.
"(V-ger-m), trigo extraño" A.
KANPOKO.
A)
(Adnom.).
a)
(BN-baig, S; SP, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: Lrq; Satr CEEN 1969, 210. De fuera, exterior. "Exterior, cosa de fuera" Lar y Añ. "Qui est de dehors" Dv. "Kanpoko leio, contraventana (BN-baig)" Satr CEEN 1969, 210. Cf. kanpoko.
Ezen, hura eztago behá kanpoko obretara solament.
Lç
Inst
D, 7r.
Kanpoko gizona edo exteriora.
Lç
Decl
ã 3v.
Kanpoko itxura baizen / etzitzaien gelditu.
EZ Noel 120.
Eztu kanpoko edergarriren beharrik.
Ax 513 (V 331).
Doatsu dire begiak kanpoko gauzetara serraturik eta barrenekoetara idekirik daudezinak.
SP Imit III 1, 1 (Ch, Mst, Ip, Leon kanpoko
).
Adiskidetasunaren kanpoko markak.
Mih 68.
Animako etsai gaiztoak, ala kanpokoak nola barrukoak.
Gco I 410.
Limosnaren zai gaude / kanpoko atian.
Zab Gabon 46.
Xahürtarzünak emaiten deie barneko indarra eta kanpoko edertarzüna.
Ip Hil 47.
Galerazo egiten dautsoe kanpoko beruari gure gorputzera sartzen.
Kk Ab II 104.
Kalte gehiago egiten diola kanpoko aire tzarrak baino barneko harrak.
Zerb IxtS 99.
Ez kanpoko hotzagatik, lasterregi ibili zelakotz baizik.
Mde HaurB 50.
Kanpoko atea zabaltzen du.
Arti Ipuin 26.
Kanpoko argia sartzen zan leioko zirrikitoetatik.
Anab Aprika 49s.
Kanpoko mundua.
Vill Jaink 57.
Kanpoko zarata.
Ib. 139.
Etxeko ta kanpoko lanak.
Ataño
TxanKan
162.
Sarrerako eskillarok, kanpoko patixuok.
Gerrika 84.
Kanpoko aire freskoa.
Larre ArtzainE 23.
Horrela ez baitu barrengo begiak kanpokoa okerreko bidetik gidatuko.
MEIG V 71.
v. tbn. Mat 256. Ch III 31, 4. He Gudu 91. Mst III 1, 1. Mb IArg I 237. Lg II 182. CatLan 78. Mercy 13. AA III 613. Dh 74. Jaur 172. MarIl 11. Lard 382. ChantP 62. Aran SIgn 68. Oxald in AstLas 74. AB AmaE 236. Bv AsL 166. Arr GB 25. HU Aurp 199. A BGuzur 153. Itz Azald 190. CatJauf 80. Ag Kr 43. Echta Jos 113. Goñi 18. Arrantz 20. Barb Sup 122. JE Ber 98. Ir YKBiz 273. Txill Let 90. Bilbao IpuiB 110. JEtchep 96. Osk Kurl 203. Erkiag BatB 193. Xa Odol 197. Etxabu Kontu 157. Onaind STeresa 60. BBarand 121.
(Ref. a otra casa, población o país).
"
Kanpoko lanetan haritzea, etxekoak utziz, travailler pour autrui en délaissant les travaux de chez-soi"
Dv.
Kanpoko jaun batek.
Cb Just 42.
Jangoikoak ekarriko balit konfesore kanpoko, ez ezagun ta jakitun bat!
Mg CC 127.
Arkituko dira etxeko ogi zuria ezertan ez daukeenak eta kanpoko arto urdindua pozik jango duenak.
AA I 589.
Kanpoko erri baten.
CatBus 51.
Ikusten dut orai nola kanpoko aziendak ez duen etxekoa balio.
Dv Lab 256.
Españako eta kanpoko errijak bata bestiaren artuemonetan alkartu biar dituban obra.
"
El extranjero"
.
(1858)
BBatzarN
179s.
Kanpoko jente anisko xiten da fiesta kontra.
Mdg 128.
Etxeko ollo txuriya baño / kanpoko beltxa naiago.
Noe 126.
Kanpoko oiturakin zer egin bear degun.
Muj PAm 9.
Dirua etorren errira kanpoko erosleen eskuetatik.
Erkiag Arran 114.
Kanpoko lagun batzuekin.
SM Zirik 92.
Kanpoko dana ona, / etxekoa txarra.
Basarri 178.
Ezkondu egin zan gero, kanpoko neskatilla batekin.
Alzola Atalak 74.
Ez omen da kanpoko beirik ametitzen.
Uzt Sas 348.
Euskarazko hitz berria euskaldunek kanpoko hitza baino errexago ulertzen dutenean.
PMuj (
in
MEIG I 93
).
Kanpoko bandia ekarri edo ez ekarri, guk beti jo egiten genduan musikea.
Etxabu Kontu 26.
Denena denek baliatzen dute orai [...], tokiko ala kanpokoek.
Larre ArtzainE 321.
Batik-bat kanpoko gurasoen / umeak baldin badira.
Insausti 247.
v. tbn. Echag 185. Aran SIgn 204. Ag Kr 28. Lek EunD 39. Iratz 11. NEtx LBB 71. Mattin 47. Etxabu Kontu 211. FEtxeb 30.
Entzun zazute, nere lagunak, / kanpo ta Getarikuak.
Basarri (
in
Uzt LEG I 307
).
b)
(Precedido de ablativo).
Handik kanpoko gaitztasun hark iziturik.
Ax 503 (V 325).
Parau zan aulkiyetatik kanpoko ate-aldian.
Kk Ab II 165.
Etxetik kanpoko otordu guziak.
Lab EEguna 111.
Bilbotik kanpoko arboladi batean.
Bilbao IpuiB 162.
Oiartzundik kanpoko gipuzkoarrai.
AZavala (
in
Goñi 17
).
Andik kanpoko beste iritzi edo usterik ez dute onartzen.
Anab Aprika 53.
Etxetik kanpoko gauzetan.
Osk Kurl 64.
Usaiatik kanpoko "proosione" hori.
Ardoy SFran 271.
Herritik kanpoko jokaldirik ez.
Larre ArtzainE 227.
Etxetik kanpokoen aurrean.
MIH 217.
Beterritik kanpoko giputzekin.
MEIG VI 138.
Zub 45. Mde Pr 308. NEtx LBB 31.
(Precedido de instr.).
Kolerak eta mendekatzeko desira desordenatuak, arrazoinaz kanpokoak.
Ax 285 (V 190).
Herriko hitzkuntzan ala herriz kanpokoan.
ES 159.
Samariaz kanpoko bazterretan.
Ub 50.
Paganoek eta fedez kanpokoek.
Jaur 111.
Europaz kanpoko erresumarik izendatuenetan.
Izt C 162.
Guziak ziran arrotzak edo Israel-ez kanpokoak.
Lard 215.
Herriz kanpoko yendek badute makhila.
Hb Esk 217.
Nundik jalgi duke Platonek gauzez kanpoko gauzen ideia hori?
Lf (
in
Zait Plat XXI
).
Ez phitsik, usaiaz kanpokorik.
Larz Senper 84.
Badaki legez kanpokoa ere bere xede ta asmoetara biltzen.
Vill Jaink 49.
Joera horrek ez zuen zer ikusirik ez politikarekin ez hizkuntzaz kanpoko beste deusekin.
MIH 393.
v. tbn. SP Phil IX. Ch III 38, 2. Mst I 8, 1. Dh 112. UskLiB 68. MarIl 125. Gy 327. CatJauf 130. Const 28. Anab Aprika 54. Erkiag BatB 35. Berron Kijote 216. Larre ArtzainE 149.
(Precedido de tema nominal nudo).
Gogo-kanpoko gertariak bakan direla ikusi dugu.
Mde Pr 339.
B)
(Uso sust.).
Campo, zona no urbana.
Ekhar zitzaten berriak hirira eta kanpokoetara.
Lç Mc 5, 14 (He kanpoetarat
).
C)
(Con valor destinativo).
Para afuera.
v. KANPORAKO.
Biak bere eskuz landu eta obratu zituen: illea kanpoko eta lihoa barreneko.
Ax 402 (V 262).
KANPOKO ALDE.
Parte exterior, de fuera. v. kanpoalde.
Ezen koparen eta plataren kanpoko aldea xahutzen duzue.
Lç Mt 23, 25.
Iragaten bazare kanpoko aldetik.
INav 100.
Kanpoko aldetik gogor izaitea.
Mong 590.
Kanpoko aldeko señale aieki.
El 65.
Agertzen zaio norbait / kanpoko aldetik.
It Fab 95.
Elizaren paretak kanpoko aldetik urrez estaliak zeudela.
Lard 545.
Harresiaren kanpoko aldean zen.
Elzb PAd 39.
San Pedroren elizan kanpoko aldetik Mariaren imajiña bat zegoen.
Arr May 108.
Katedral onen aurralde guztia, kanpoko aldetik, barriztetan dagoz.
Ag Ioan 274.
Erratilluaren kanpoko-aldea garbitzen duzue.
Ir YKBiz 402.
Kanpoko aldetik, berriz, [...] etengabeko gudari-zaingoa ezarririk zegon.
Etxde JJ 184s.
Erle-belar ori leiotik zintzilik jarri kanpoko aldetik.
Ostolaiz 151.
v. tbn. Dv Lab 44. Aran SIgn 3. Goñi 56. Zub 110.
KANPO-LAN.
a)
(L, BN, S, R ap. A; Dv).
"Trabajo de fuera"
A.
Kanpolan egin behar dütianak.
Mst I 3, 3.
Goizetan lehenik jaikia, egun osoa barne ala kanpo lanetan iragan ondoan [...] azkenik zoan bethi oherat.
JE Bur 65.
b)
(G-azp, AN-gip, L, BN, S, R; Dv, H). Ref.: A; Gte Erd 191. "Kanpo-lana, travail des champs" H (s.v. lana). "Más generalmente, trabajo del campo" A.
Ez dute kuraierik kanpo-lanetako.
Elzb Po 220.
Igande-gabea, Meza-Bezperetako denboran kanpo lanetan trebeki ari zena.
Arb Igand 55.
Haurrek egiteko dutena da, baratze eta alhor, hori da kanpo-lanetan, gure laguntzea.
Prpop 1906, 102.
Kendu andreai kanpo-lan astun, / neke, otz eta beruak!
Olea 109.
v. tbn. Aran-Bago ManMed 270.
KANPO-MIN.
Ansia de salir fuera. Cf. herrimin.
Kanpotik nintzala, / kanpo minez-ta, / denboraleak dizkit hondatu [loreak]
.
Azurm HitzB 41.
KANPO-NABO.
"(V-ple), remolacha" A.
KANPO-NAZIO.
Nación etxranjera.
Kanpo-naziño orrexek [Alemania ta Italia] beraz / gure kontrako bidean.
FEtxeb 57.
Kanpo-naziño bi indartsuk / gure ganera jarriak.
Ib. 58.
KANPORA,
KANPORAT.
a)
(
V-gip; SP, Lar, Dv, H),
KANPORAT (
kanpula, kanpulat S)
Ref.: Lrq (kanpula, kanpulat); Iz ArOñ.
(Sin ningún sintagma explícito que le preceda).
Fuera (alativo).
"
Kanpora doa, il va dehors" SP. "Fuera, afuera, kanpora
"
Lar.
"
Kanpora aurthikitzea, jeter dehors"
H.
"
Kanpula, dehors"
Lrq.
"
Kanpulat, vers dehors"
Ib.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos
Heuskara, / ialgi adi kanpora.
E 251.
Ilkhi zedin, bada, Iesus kanpora.
Lç Io 19, 5.
Atheratzen du noizik behin kanporat, airatzera eta iguzkiztatzera.
Ax 37 (V 22).
Bijoa kanpora barrengo tristeza.
Cb Eg III 241.
Ager adi kanporat.
Xarlem 503.
Bere barruko aserrea kanpora ateratzen badu.
Gco
II
49.
Okulluban ondo gorderik, / irten ez zezan kanpora.
Mg (
in
VMg 93
).
Batian kanpora urten, bestian barrura sartu.
fB Olg 110.
Goazen kanpora.
Lard 6.
Zerbait egitekok kanporat deitzen zutenetan.
Laph 190.
Kanpora irteten zait / biyotza malkotan!
Bil 134.
Eta Ellande badoa kanpora.
Barb Sup 72.
Mutillak leiua zabaldu ta kanpora begiratu eban.
Altuna 39.
Herresta ekarri zuen Bertha kanporat eta azken puskaraino irentsi zuen.
Mde Pr 93.
Xoria ihes doa kanporat.
JEtchep 25.
Nik ez zaitut kanpora jaurti nai.
Lab SuEm 180.
Jendeak, kanpora urtenda be, eztabaida gogorrean jarraitu eban.
Etxabu Kontu 113.
Begia muxu-zapiz estali ta badoa kanpora.
MEIG IX 110.
(Ref. a quedarse fuera de un juego).
Falta egiten zuana kanpora joaten zan, eta azken gelditzen zanak irabazten zuan.
Osk Kurl 78.
(Ref. a otro país o población).
v. KANPOETARA.
Kanpora noa sei egunetarako.
Txill Let 53.
Gerra ematera kanpora yoan dala bere mugetatik ara?
Or QA 84.
Kanpora eroan zan Ortu Santuko irudia ez zan ibildeunetan erabilten.
Etxabu Kontu 84.
Banaka-banaka kanpora ezkontzen asten ziran arte.
Ataño
TxanKan
83.
(En exclam.).
"
Kanpora ortik! fuera de ahí"
A.
"
Kanpora emendik! Bixkor!
"
Elexp Berg.
v. fuera.
Ken, ken ortik: kanpora demonioak; ur bedeinkatua betor.
Cb Eg II 190s.
Kanpora ortikan.
Sor Gabon 28.
Kanpora alper jale ori ortik.
AB AmaE 203.
Pagatu nahi ez badu fuera kanporat.
HU Zez 189.
Kanpora agurea! Aurrera Peru!
Ag AL 33.
Zuek pestia baño txarraguak zerate: kanpora emendik.
Iraola 45.
Aguro, kanpora, Nikanor!
Erkiag BatB 157.
Alde! Anka emendik! Kanpora esan dut!
Lab SuEm 184.
Kanpora ori ere!
Ib. 200.
(Con reduplicación intensiva).
Konde jauna, kanpora-kanpora.
AB AmaE 204.
b)
(Precedido de sintagma ablativo o instr.)
Tr. La construcción con ablativo es de uso general en todas las épocas y dialectos; la construcción con instrumental se documenta escasamente.
(Precedido de sintagma en ablativo).
"Desterrar, erritik kanpora bota
"
Añ.
"
Oha hemendik kanporat, va hors d'ici"
H.
"
Etxetik kanpora igorri zuten (AN-5vill)"
Gte Erd 191.
Iraitz zezaten mahastitik kanpora.
Lç Mt 21, 39.
Egotz balezate desterraturik Erresuma guztitik kanporat.
Ax 576 (V 370).
Amar tribuetako israeldarrak andik kanpora atereak ta erbestetuak izandu ziran.
Ub 52.
Joan zan erritik kanpora.
AA III 490.
Elizatik kanpora atera zuten.
Lard 522.
Gelatik kanpora bialdu.
Ib. 497.
Herrestan ateratu dira elizatik kanporat.
HU Zez 15.
Zelan urten neike nik neure marratik kanpora?
Ag AL 70.
Erritik kanpora eioazala.
Ag Kr 70.
Aprikarrok Españatik kanpora biraldutera.
Echta Jos 56.
Fraile-serorak herritik kanporat igorri ditu.
Zerb IxtS 112.
Leihotik kanpora begira zegoen.
Mde Pr 167.
Batzuk azpitik azaleraño ezik uretatik kanpora ateratzen ziran.
Anab Poli 18.
Euretariko batek Eibartik kanpora osteraren bat ein biar zebanian.
SM Zirik 105.
Zuk eta zu lako garbitzaileak euskeratik kanpora botako zeunkiez honelako berba guztixak.
Osk Kurl 116.
Urrengo goizean etxetik kanpora iges egin eban.
Alzola Atalak 49.
Etxetik hoinbertze gazte, / kanporat zorion eske / zoraturik bazoazte.
Xa Odol 85.
Izeta udaleko enpleautzatik be kanpora jaurti egin eben.
Etxabu Kontu 24.
Arraitik kanpora atera zala.
Ataño
TxanKan
189.
Adarraren soinu hori berantetsia zuen langile batek, brixtez, jauzian bezala, egin omen zuen lanetik kanporat.
Larre ArtzainE 95.
(Precedido de sintagma en instr.).
Haren gorpitza, bela piker hiriz kanporat eman eta urtiki zuten.
Tt Onsa 92.
Ez baitire ausartatzen herriz kanpora.
CartUrruñ 136.
Izan bedi hiriaz kanporat eramana.
Lg I 361.
Bere emazte ta umeakin atera erazi zuan Jaungoikoak Loth erriaz kanpora.
AA III 382.
Mugaz kanpora bekataria amilderazo oi duana.
Ib. 502.
Badakizu neurriz kanpora igaro etzerala?
Ib. 503.
Uriaz kanpora atera zituzten.
Lard 20.
Salto egin nian, laster halere, harrasiaz kanpora.
Elzb PAd 44s.
Atherako ziren beren harmekin hiriz kanporat.
Elsb Fram 71.
Goazen erriz kanpora.
Etxde JJ 206.
Ire izena mugaz kanpora / noranai or ziak egan.
Basarri 57.
Motor txiki birek atoian artu ta barraz kanpora eroan eben.
Etxabu Kontu 217.
Donapaleu, Hazparne edo herriz kanporat joan behar baginuen.
Larre ArtzainE 280.
c)
(Con valor no alativo, frecuentemente más próximo al sentido inesivo)
Tr. De uso general en los textos occidentales; no se documenta en los orientales.
(Precedido de ablativo).
"Fuera de camino, bidez, bidetik kanpora
"
Lar.
"
Herritik kanpora bizi da (AN-5vill), Bizkaitik kanpora bizi da (V-arr-gip, G-azp, AN-gip)"
Gte Erd 191.
Bere etxetik kanpora arkitu arren.
OA 161.
Ez dozu uste izan biar Bizkaiti kanpora ez daguala gauza onik.
Mg PAb 167.
Ezkontzati kanpora seme-alabak sortutia pekatu da.
fB Ic III 346.
Ez da bada errazoeti kanpora izango onei guztioi zerbait esatia.
Ib. 367.
Iduritu zitzaion atetik kanpora norbat zegoala.
Zab Gabon 36.
Andik kanpora zer topau eban / ezpada negargarria?
AB AmaE 15.
Euskalerritik kanpora euskerea ezta ezertarako.
Ag Kr 96.
Tristia dek Eguarriak etxetik kanpora pasatzea.
Anab Poli 46.
Ez diat nai izan obispo / Euskalerritik kanpora.
SM Zirik 99.
Asmazio uts bat ote da, edo gugandik kanpora ere ba al du izateren bat?
Vill Jaink 147.
Bizi izan da bere jaioterritik kanpora.
Alzola Atalak 103.
Euren etxe edo komentutik kanpora be emoten eben eskolea.
Etxabu Kontu 93.
Aretotik kanpora esan nuena esan dezaket orain.
MEIG VI 74.
Zenbaitzu ezagunak dira Plaentxia-Eibarretatik kanpora ere.
MEIG II 91.
Zenbat eta Donostitik kanporago, gauza garbiyaguak izaten dira.
Sor Bar 80.
(Lar, Añ).
"Fuera de sí, [...] beregandik, bereganik kanpora
"
Lar (v. tbn. Añ).
Zeugandik kanpora zagoz.
Gand Elorri 141.
"A deshora, bear eztan orduan, ordutik kanpora
"
Añ (tras "aderezar").
"
Barazkaltzetik kanpora, après, sitôt après avoir dîné"
H.
Ordutik kanpora premia bage jaten edo edaten danean.
Gco II 58.
(Precedido de instr.).
"Extra-muros, murruz kanpora
"
Lar.
Tr. Documentado en algunos textos guipuzcoanos y en Azcue.
Esan ote deban justiziaren aurrean edo justi[zi]az kanpora gezurrik.
OA 167.
Santuaren bizitza seminarioaz kanpora.
Cb Just 94.
Gauza guziak erriaz kanpora ebaki, laundu eta prestatu ziran.
AA I 528.
Debekatzen dirala ezkonzaz kanpora edo landara artzen diran atsegin loi guziak.
AA II 132.
Erriz kanpora / ibilteagaiti.
Azc PB 236.
Etxez kanpora beti duk baserritarra.
Ldi BB 72.
Bein edo beste, basoz kanpora / gauean bada gelditzen.
Or Eus 213.
Ezin etsi denbora geiagoan Donostiaz kanpora.
Anab Poli 138.
(Fuera de determinada hora o tiempo).
Monikak jatorduaz kanpora egarriak itotzen zegoela esanagatik ere.
Cb Eg III 364.
Ta othorduz [sic] kanpora ezer jan diteke baru-egunetan?
Ub 188.
Begira orduaz kanpora ardoa edo edari txuria saldu dezun.
AA II 121.
Sarak aurrak izateko denboraz kanpora izan zuten seme maite au.
Lard 25.
Premi estugabe orduaz kanpora ez jatea eta edatea.
Arr May 12.
Laneko orduz kanpora entrenatu bear zan.
Albeniz 111.
"Fuera de sí, berez [...] kanpora
"
Lar,
Añ.
(Precedido de neurriz o neurritik
).
Edaaten da neurritik kanpora.
JJMg BasEsc 261.
Areiuai euki dautsetan gorrotoak neurritik kanpora erabilli ete nau?
Ag AL 84.
Sua piztera inguratzen da / neurriz kanpora edanda.
Basarri 145.
Gizona dogu neurriz kanpora / Jaunagandik dabillena.
BEnb NereA 171.
Neurritik kanpora ari zerate.
Lab SuEm 211.
Neurriz kanpora gauza guztiak / ematen dute itxusi.
MMant 76.
Kontu aundia izan neurritik kanpora edozein eratako belarrarekin.
Ostolaiz 43.
d)
(Precedido de sintagma en ablativo o instr.). Aparte (de), fuera (de); excepto, menos. "Fuera de eso, orrez kanpora", "(menos la) tara, ganbillaz kanpora", "además de, orrez kanpora" Lar. "(A) más de eso, orrez, orrezaz kanpora" Añ. "Zakar samarra da; ortik kanpora oso mutill ona" Elexp Berg
Bertze lanik / baduta nik / diela hanbat denbora, / zure artatzez, / zerbitzatzez / et' onhestez kanpora?
O Po 4.
Konfesio jenerala edo partikularra egiteko instruzio aez kanpora eta konzienziaren examinaz kanpora.
OA pról.
Bere Semeaz kanpora iñork ere ez gaitu aiñ maite.
Gco I 464.
Toki batzuetan emakume ezkonduak ez dirala kontentu senarraz kanpora ezpadue ezkutariren bat.
AA I 569.
Egun oro, larunbataz kanpora.
Ib. 452.
Zerutik kanpora eztago Elexa Santea baño leku oberik.
Añ
MisE
250.
Igandeaz kanpora aste osoan ogi-uraz barau egiten zuen.
Aran SIgn 21.
Ortik kanpora guretzat beti / beste dana zan dongea.
AB AmaE 83.
Ontaz kanpora igande goizetan elizarako eta peri egun batzutan besterik etzan ateratzen.
Etxde JJ 146.
Igandeak eta errietako jaiaz kanpora gutxitan aritu zitezkean gure txerpolariak.
Anab Poli 91.
Barruti ortaz kanpora deus ez dezakete, deus eztakite.
Vill Jaink 62.
Ortik kanpora Jakintzek deus ere eztakite.
Ib. 67.
Zestozko pelotarietatik kanpora gure errian pelotari esatekorik emon ez dabelako.
Etxabu Kontu 162 (
ib. 17 -z kanpora
).
Euskaldunez kanpora, bada hor, dakigunez, erdaldunik ere.
MEIG VI 49.
v. tbn. Bv AsL 159 (con instr.).
e)
(En la expr. barruko(a)z kanpora, 'al revés').
Dedar egiten dozue, alakoak engañetan dabela Konfesorea, deungaro konfesetan dala. Biurtu egizue orain barrukoaz kanpora soñekoa. Zegaitik auxe berau eztozue zeurok gaitik uste izaten?
Añ
LoraS
33.
Iruntzietara edo barrukoz kanpora ipiñi.
A Txirrist 66.
Zato bat barrukoz kanpora ongi lotua.
Ataño
TxanKan
72.
f)
(Usado como part.)
v. kanporatu.
KANPORAKO,
KANPORATEKO
(Adnom.).
Kanporateko borta guziak hetsi dituzte.
HU Zez 170.
Bizkai-barrurako naiz kanporako aginduak.
ForuAB 85.
Ate-barruan zegoelarik oraindik baina kanporako bidea bet-betan hartzeko gertu.
Mde HaurB 81.
Erdika ontan, ezker-aldetik kanporako atea bedi.
NEtx Antz 73.
Ara-ona eragin ta erabilli, odolak kanporako bideak lenbailen egiezan.
Erkiag BatB 56.
(Precedido de ablativo).
Gorputzak, berez, beti gura ditu luurrezko gauzak, ustelkorrak ta errazoeti kanporakuak.
fB Ic II 253.
Españatik kanporako bidajearen lenengo tomoan.
Izt C 502.
Errebañutik kanporakuak / gura lituke arrapatu.
(In Xe 351
).
Nafarroatik kanporako gauzetara ere hedatu izan gara.
MEIG I 117.
(Con valor temporal).
Orduetatik kanporako jan ta edanekin.
Mg CC 150.
(Precedido de instr.).
Ezkonzaz kanporako aragiaren atsegin gusto ta lan zikin desonestuen kutizia.
Ub 180.
Ezkonzaz kanporako loikeririk batere iñorekin izan bage.
Gco II 45.
Ibillera esandakuez kanporako gauza gustijak ete dira sustanzija edo gatz bagaak.
JJMg BasEsc 154.
Gipuzkoaz kanporako tokietan saldu.
Izt C 186.
Herrikoak ez dio egundaino herriz kanporako ateraldien gostua kendu irisartarrari.
Larre ArtzainE 302.
Seme Don Antoniorena, zeña izan zuan ezkontza kanporakoa.
Izt C 462.
KANPORANTZ
(Lar (-ronz), Añ (-ranz (V), -ronz (G)). "(Hacia) fuera" Lar y Añ.
Ibaian zear kanporuntz giñoiazanean.
Ag Kr 88s.
Lotsez gordeta zegon gaxoa, / ta zuk kanporuntz atera.
Basarri 49.
Usainik zakarrena kanporantza dator.
Arti MaldanB 216.
Leio txiker bat kanporantz.
Erkiag BatB 109.
Kanporantz urten eben biak.
Ib. 92.
Aindu ziran kanporutz eta ezkutau ziran basuan.
Etxba Ibilt 461.
v. tbn. Izeta DirG 178 (-runtz).
(Precedido de ablativo).
Aingeruena zeritzan komentura, zeña uritik kanporonz zegoan orduan.
'Extramuros de la ciudad'
.
Aran SIgn 51.
KANPORANZKO.
De hacia afuera.
Kanporonzko obra andiak barrengo espiritu ori gabe, anima gabeko gorputza bezala dira.
Cb Just 14.
KANPORAXEAGO.
Un poco más afuera.
Andik asten dek pareta bezela karobia kargatzen, gañeko arria beti kanporaxeago dala.
TxGarm BordaB 20.
KANPOSKOTIK.
v. kanposko.
KANPOTIK.
a)
Por fuera, exteriormente.
"
Kanpotik, por de fuera"
VP 15v.
"
Kanpotik eder, barnetik beltz
"
H.
Gure obrek kanpotik aparenzia ederra badute-ere.
Lç
Ins
D, 1r.
Nola hipokritak kanpotik baitirudi saindu eta debot.
Ax 512, V 330.
Kanpotik beharrak ziren, baina barrenean Iainkoaren graziaz eta konsolazioneaz gozatzen ziren.
SP Imit I 18, 3 (Ch kanpotik; Mst kanpotiko gaizak, Ol azaletik
).
Zeiñak kanpotik gizonei ederrak iduritzen baitzaizte, eta barnean betheak baidire hillen hezurrez eta haxkeria suerte guziez.
He Mt 23, 27.
Ez kanpotik dirudienaz, ezbada barrendik egiaz danaz.
Cb Eg II 104.
Etzuen deusere kanpotik bertze haurretarik berex zezakenik.
Lg II 114.
Barrendik eta kanpotik urre-olez estalirikako kutxatxo bat.
Ub 33.
Ez biotzez eta barrendik bakarrik, baita kanpotik ere.
AA II 46.
Ezarri ziuzten etxeko borthen gainean, kanpotik, hitz hauk.
MarIl 90.
Kanpotik eder eta / barrendik itsusi.
It Fab 171.
Kanpotik bardinean izateak edo ez izateak deusik ez du erran nahi.
Dv Lab 384.
Kanpotik eta azaletik dirudiyenari bakarrik begiratuta.
Itz Azald 79.
Iñok kanpotik ez eutsan igarriko.
Ag Kr 75.
Irribarrez kanpotik, barruan zer erabillen eztakigu baña.
Ib. 101.
Ill-obi oiek kanpotik eder ematen dute.
Ir YKBiz 402.
Eliza barrendik eta kanpotik oso ederki apaindu.
Munita 7.
Oso hotel ederra, bai kanpotik eta bai barrendik.
Anab Aprika 52.
Makilla ori, kanpotik bardin antzekoa zan.
Erkiag BatB 22.
Militarrak barrendik eta gorriak kanpotik.
Salav 52.
Pertsonak ederki ikusten ditu bai barrendik eta bai kanpotik.
MIH 359.
Itxura polita dute kanpotik.
MEIG II 100.
v. tbn. Mat 126. EZ Man I 119. Tt Onsa 141. OA 171. Lar SAgust 13. Mst I 19, 1. Brtc 225. Egiat 266. Gco I 444. Astar II 7. Ur MarIl 100. Lard 82. Noe 19. A BGuzur 156 (kanpoti). JE Bur 8. Kk Ab I 35. Etcham 167. Zub 82. Zerb IxtS 13. Or Aitork 287. Basarri 113. Vill Jaink 122. BEnb NereA 217. NEtx LBB 102. Xa Odol 311. Casve SGrazi 70. Etxabu Kontu 21. Onaind STeresa 88. JAzpiroz 154
b)
(
kanpoti S ap. Lrq).
Por fuera (de).
(Precedido de instr.).
"
Elexa onez kanpotik
"
Izt 53v.
Sufritu ukhan du portaleaz kanpotik.
Lç He 13, 12.
Orduan izanen zare bankaz kanpotik.
INav 100.
Leku sagraduaz kanpotik.
OA 163.
Elexa onez Kanpoti eztago federik.
Oe 74.
Katigu zengozala / erreinuz kanpotik.
FrantzesB II 30.
Donostiako murruaz kanpotik.
Izt C 462.
Atariaz kanpotik.
Lard 84.
Nola eztakiala arkitzen da etxiaz kanpotik.
Bv AsL 93.
Herriz kanpotik [...] ekharrarazten diren pilotarieri.
Zby RIEV
1908, 87.
Oñari eragin eta tximistaka asi giñan bidez kanpotik [...] bidea laburtzearren.
Anab Aprika 75.
Eskallera txar batekin, leioz kanpotik, al nuan bezela ezin jetxirik ari nintzala.
Ataño
TxanKan
50.
Ez literaturaren eremutik, baizik eremu horretaz kanpotik.
MEIG IV 60.
v. tbn. Ag Kr 57. A Ardi 141. Zendoia 155.
(Precedido de gen.).
Ezta deus gizonaren kanpotik, hura baithan sartzen denik.
Lç Mc 7, 15.
Mahain sainduaren kanpotik.
JesBih 431.
Zaldun bat familiaz egoan apaltzen, / baita pobre bat larri etxe aren kanpotik.
AB AmaE 388.
Opaten dabena da / aginen kanpoti, / oso irunsteko gero / samean zuloti.
Azc PB 218.
Nere lehen pertsua leihoaren kanpotik eman banuen ere, hortik laster hasi nintzan barneko alderat ere sartzen.
Xa Odol 39.
Lorentzo eta biak leihoaren kanpotik jarri gintzaizkioten beha.
Ib. 37.
Eskeleto horrek, mamitzen duten eraikintza-orearen kanpotik, "hutsunearen inguruan" bere soin-aldeak biltzen ditu.
MEIG IX 127 (en colab. con NEtx).
c)
(SP, Lar, Añ, A, Dv, H). (Sin ningún sintagma explícito que le preceda). De, desde fuera. "Kanpotik heldu da, il vient de dehors" SP. "(De) fuera" Lar y Añ. "Kanpotik barnera behatzea" H. "Kanpotik dator, viene de fuera" A.
Tr. De uso general en todos los dialectos.
Kanpotik bilhatu duzun bake hark guti iraunen du.
SP Imit III 27, 3 (Ch kanpotik
).
Kanpotik eta barnetik / gare maiz atakatuak.
Monho 72.
Noe sartu zan prestaturik zeukan arkan eta kanpotik itxi zuan Jaunak au.
AA II 131.
Kanpoti sartuten dirianak ezin egon dira atsa arren.
fB Olg 182.
Arima herratuak intzirez kanpotik.
Barb Sup 185.
Barruan sortzen da ta, eztator kanpotik.
Kk Ab II 161.
Txandaren eske kanpotik aurrak.
Or Eus 340.
Memento bat kanpotik beha egonik.
JEtchep 29.
Kanpotik, erasoaren txistua dator aizearekin.
NEtx LBB 108.
Ahapaldiak oraikoan kanpotik barnera eta barnetik kanpora aldizkatuz doatzi.
Lf (
in
Casve SGrazi 14
).
Ni kanpotik sukaldera joan nintzan.
JAzpiroz 188.
Nahiz orain pixka bat gauza horiek kanpotik ikusi.
MEIG IX 76.
(Ref. a otro lugar distinto de la propia casa, a otro país o población).
Kanpotik ethortzean gizonek emaztei pot egitea, musu emaitea, iakiteko ea arno usainik bazutenz.
Ax 406 (V 264).
Ekarri izan zala urte aetan kanpotik labore eta aragirik.
Izt C 31.
Ez du beraz kanpotik erosi behar eskas duen aberea?
Dv Lab 253.
Onetarako guzur-ardaoak / kanpotik ekarten dira.
Azc PB 78 (155 kanpoti
).
Kanpotik on egitera etorri zan eliz-gizon ori legez.
Ag AL 65.
Etorriko zaizu kanpotik botako zaituna etxetik.
Etxde JJ 181.
Millaka kristau / sartu zaizkigu kanpotik.
Basarri 173.
Kanpotik etorri ziran maketo zital aietatik gorde.
Ugalde Iltz 23.
Tresna bat kanpotik etxeratu oi dugunean, tresnarekin batean, tresnaren beraren izena ere kanpotik artu oi dugu.
Vill Jaink 23.
Zenbait tokitan ainbeste jende / kanpotik ez da etorria.
Uzt Sas 56.
Kanpotik etorri ziranentzako.
Gerrika 60.
Orkestaren bat kanpotik ekartzen zuten.
Albeniz 24.
Bultzada eta eragina kanpotik etorri delako.
MEIG IV 60.
(Con verbos como ibili, izan...).
(Estar, andar...) fuera.
"
Ainara kanpotik ibili da (V-gip, G-azp)"
Gte Erd 191.
Kanpotik ibilteko amorratua.
Or Tormes 103.
Nire nagosi koitadu, zikoitz eta zurkaitza kanpotik zala.
Ib. 43.
Aspaldi kanpotik zan / senar maitia / noz elduko zain dago.
Enb 96.
Izan dozue arriskurik ni kanpotik izan nazan bitartean?
Bilbao IpuiB 264.
Urten neban bidez-bide, aspaldi nabil kanpotik.
Gand Elorri 113.
Esan eustien kanpotik ibili zareala.
Alzola Atalak 67.
Kanpotik nintzala.
Azurm HitzB 41.
Oraindik ere kanpotik gabiltza, etxea konpondu bitartean.
Ibiñ (
in
MEIG VIII 82
).
KANPOTIKO,
KANPOTIKAKO.
a)
(
Gèze),
KANPOTIKAKO (
Dv).
Externo.
"
Ederra du kanpotikako itxura
"
Dv.
"Extrinsèque, kanpotikako
"
T-L.
Kanpotiko aparenziá.
Lç
Decl
ã 5r.
Kanpotikako grazia hek lagunzen tu ordinariozki barneko graziez.
CatLav 208 (V 106).
Kanpotikako diren horietaz landan.
He 2 Cor 11, 28 (Dv kanpotikakoak; Lç kanpotiko gauzák
).
Eztüdala jüjatzen kanpotiko itxuraren araur.
Mst III 46, 4 (SP begitartearen
).
Aien alegria azaletik, ta kanpotikakoa da.
Cb Eg III 215.
Modu bitakua da debozinoe au, kanpotikua edo gorputzekua eta barrukua edo arimakua.
Astar II 198.
Zuin da uhure kanpotikuaren akterik baliusena?
CatS 40.
Haren kanpotiko edertarzüna ere paregabea zela.
Ip Hil 57.
Eta geratu zan kanpotiko eta azaletiko irudiya.
Itz Azald 165.
Kanpotiko burruka zan geienik, edo beintzat azal samarrekoa.
Onaind (
in
Gazt MusIx 148
).
(Alumno) externo.
Bizagapatan-en San Luis Gonzagakoaren eskolanausia, berrehun eta hamar barneko eta kanpotikako haur bilduak zaizkona, zabaldu den ordu beretik.
Prop 1906, 114s.
(Tras instr.).
Elexiaz <-tssiaz> kanpotikoak: Maomen sazerdote falsoak [...].
Zuzaeta 101.
b)
"
Kanpotikoak, kanpotikakoak, ceux qui viennent de dehors"
SP.
Etxean sorthu behia, hobea kanpotikakoa baino.
Dv Lab 254.
Ez zagola denbora hartan gure baserrietako gazteria kanpotikako alaigarrien menturan.
Larre ArtzainE 161.
Bertako eta kanpotikako aginteen arteko ezineramana.
MEIG VI 51.
KANPOZ.
a)
Exteriormente, por fuera.
"
Kanpoz eder, beau à l'extérieur"
Dv.
Nola adoratzen da Jainkoa kanpoz?
CatLav 103 (V 58).
Heien ainzinean izan zaite kanpoz yende prestu eta berthute dutenak bezala aphal.
Mih 36.
Ez bakarrik argitu zituan gorputzak kanpoz, [...] argitu zizten biotzak.
Bv AsL 78.
Kanpoz barnez bezain garbiak.
Hb Egia 83.
Kanpoz gizon konplia.
Elsb Fram 149.
Ala kanpoz, bere harri pikatu xoragarriarekin, ala barnez, bere aldare urreztatu eta hirur galeria aberatsekin!
Zerb Azk 13.
Kanpoz ur geldi eta barnez erakitan ari.
Larz Senper 48.
Bihotzez umil izan, barnez eta kanpoz.
Ardoy SFran 302.
Arrotzek die kanpoz gozatzen, / eta nik, aldiz, barnez maithatzen.
Casve SGrazi 72.
Etxea barru ta kanpoz karez txuritu bitarte.
Ataño
TxanKan
58s.
v. tbn. Dh 108. JesBih 398. Jaur 164. Gy 214. Elzb PAd 32. Zby RIEV 1909, 106. Lap 355 (V 163). Arb Igand 47. HU Aurp 153. Ox 26. Erkiag Arran 193. JEtchep 114.
b)
(Precedido de ablativo).
Fuera de.
Eztut igarten nola naizen horrela egon, / itsusian sarturik, ederretik kanpoz.
Arti MaldanB 216.
KANPOZ KANPO.
a)
A igualdad de campos.
Garia, Artoa, Zikiroa [...] eta beste gauza asko egin ta biltzen dira Gipuzkoako lurrean, Españako Erresuma andiaren ordeka zelairik mardulenetan bezin bikañak eta ugari, edo are obeagoak eta geiago kanpoz kanpo, edo neurriz neurri.
Izt C 26.
b)
"
Onthasun bat kanpoz kanpo inguratzea, faire le tour d'un bien extérieurement, sans y entrer"
Dv.
KANPOZKO.
Exterior.
Kanpozko erromestasun baten azpian bat izan daiteke ohore eta ontasun-gose guzien buruan.
Birjin 558.
Eztuela nihork ongi egiten ahal gogozko othoitza edo meditazionea ezpada trebatua kanpozko othoitz horietan.
Jnn SBi 82.
(Tras ablativo).
Kreatzailleak eztu bere baitatik kanpozko gauzarik behar bat ere.
"
Le Créateur ne peut dependre d'aucune chose hors de soi"
.
SP POB 39.