Harremana

    OEH - Bilaketa

    3538 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (343)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 ilar.
    sense-1
    (G-nav, AN-larr-egüés-erro-burg-ilzarb, BN-baig, Ae, Sal, R; Lar, Izt C 44; -ll- G, AN-gip-larr-5vill-ulz-erro, L-sar-ain, B, BN; Lar, Añ, Lcq 73, Izt C 44; -lh- L, BN, S; Urt V 22 (-llh-), Ht VocGr 405, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv), iler (AN-erro, B; -ll- G-azp, AN-ulz), idar (V, G-to), ider (V-ger-arr-oroz-och-m), irar (V-ger-ple; UrduñBerb , Añ), illarra, idarri (Arzdi Plant1 276), ilarri (LE UrtVoc). Ref.: Bon-Ond 149; Mdg 151. Alth Bot 9; A (illar, idar, irar); Lrq (ilhar); Iz Ulz (iller), UrrAnz y ArOñ (idar), R 403; Etxba Eib (idar); Echaide Nav 89; Izeta BHizt (iler); Satr VocP ; EAEL 77; Elexp Berg (idar).
    Guisante; alubia; lenteja. "Arvejas, llamadas en vascuence irarrak" IC III 357. "Arveja" UrduñBerb 394, Añ, LE UrtVoc (no aparece en el orig. de Urt). "Pois" Ht VocGr. "Alverja, arveja, alverjana" Lar. "Tito, legumbre" Ib. "Le fève" Arch VocGr . "Haricot" VocBN, Gèze y Alth Bot 9. "Nom générique des plantes légumineuses, à fruits comestibles: haricots, pois, [...]" H. "(Phaseolus vulgaris), ilharra. [...] Mailharra erraten diote han-hemenka; baba-erruma Bizkaian [...]. Zenbat aldiz maikola ere ez dugu aditu" Zerb GH 1932, 87. "Alubia (BN-baig)" Satr VocP. "Guisante. Legatza idarrekin, gaurko afarixa" Etxba Eib. "Illar, bisalto" Mdg 151. Cf. CartAnd 406: "Empleo de la palabra illarra en significación indudable, típicamente oyartzuarra, no de 'guisante', sino de 'alubia'". Tr. Atestiguado desde finales del s. XVII. Se documenta il(h)ar en textos septentrionales e illar en guipuzcoanos y navarros (tbn. en Kirikiño). En autores vizcaínos se encuentran idar e irar. Hay además illarra , con -a constitutiva, en un texto de Berastegui de mediados del s. XVIII.
    Lupin deitzen den droga hura dela ilhar zabal bat Franziako phartetik probeditzen garena. Mong 594 (cf. infra ILAR XABAL). Vesce da ilhar xume zabala Franziatik ekharzen dena. Ib. 594. Saldu izan zion Esauek bere anaia Jakobi bere Maiorazgo andia katillu bat illarrengatik edo elzeriagatik. (Gen 25, 34). MurSerm 66 (Urt illharki; Ur txiliste, Dv dilista). Illarra grano baten tamaña. BerastAzer 129. Gure nekiakaz dator garija, [...] baba, irar, indirar, garagar. Mg PAb 149. Jabok txiliste edo lentejak deritzaten illar-motak jaten arkitu zuen. Lard 31. Anaiak emandako txiliste-illarrak jan. Ib. 31. Ogi, artho, ilhar eta bertze uztetan. Dv Lab 196. Yigota à la braise edo ilharrekin. [...] Ezarrazu yusa hartan Soisoneko ilharrak eta zerbitza yigota heien gainian. ECocin 8. Legatza illarrekin. Sor Bar 65. Eltze batean ipiñi bitez letxuga motaiskak, illarrak, esparragoak, alkatxofak eta tipula berriak. Cocinan 33. Baduzue [...] azazko, ilharrezko, lur sagarrezko eltzekirik? Darthayet Manuel 323. Ilhar edo marikola [...] ereiten. Prop 1902, 159. Illarrak lakoxe negarranpuluak. Kk Ab I 101. Egiazki da iraunkorra / moztu gabeko ilarra. / Badirudi hortz-agin gabe, ema-galdu bat, zaharra. (Interpr?). Arti MaldanB 207. Zalke eta illar arrunta ereiten baldin badituzu. 'La vesce et le pois commun'. Ibiñ Virgil 74. Ogia harmairuan ilarrak eltzean. Xa Odol 150. Italatzeko alorrean ziren denak arto eta ilar biltzen (azken hau emazteen lana). Larre ArtzainE 31.
    v. tbn. Echag 174. Etcham 189. Illar: CartAnd 374. Izt C 26. Bera EEs 1915, 215. Ilhar: Hb Egia 141. Lf Murtuts 1. Idar: Ezale 1897, 326a. Alt EEs 1917, 44. Irar: Azc PB 287. Ezale 1897, 326a.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.). (L, BN, S), irar (Aq (G)). Ref.: Lh; Satr VocP. "Ha, que mentira! Ha, zer irarra! Kipula! (G). Ha, zer kalamua! (AN)" Aq 628. "(Eskual), mensonge, plaisanterie. Ilhar hori handiskoa duk! l'affirmation est un peu forte (m. à m.: le haricot est un peu grand!)" Lh. "Alubia. Se toma también por mentira. Ilar bat ederra!, mentira" Satr VocP. v. infra ILAR-BIHIKA.
    Atzo Donostiatik artu nuban zuben etxera bigalzeko [...] karta. Ondo geldi zaite; baña emengoen gisakoak badira besteetakoak, illar aundik dabiltza or paperetan. CartAnd 387. (de interpr. no segura) Jan-artean lagunek / jaun ertora buru / ixtorioz gaituzte / nasaiki jostatu. / Ilar lodiz solasa / Benatek erein du; / ea emanen dakon / uztak pagamendu? Etcham 155. --Alegia gibeletik minez nagola eginen diat eskolan. --Ta uste dun, eskola-emailea hola zakuan sartuko dunala? --Ez badik ilarra iresten ahal, aski dik itotzea. Herr 16-3-1961, 4. Gisa hortako solasa gezur eta ilhar biribila! SoEg Herr 2-4-1959, 1.
    azpiadiera-1.2
    "Par extens. testicule de poulet, de dindon, de volatile qu'on chaponne" H.
    azpisarrera-1
    AZA-ILAR (Pl.).
    Aza ilharrak dire Saran aiphatuak, / hetaz dire egiten gorphutz hanpatuak. Hb Esk 119. Neri bada aza-illarrak geruago ta obiago iduritzen zaizkit. Sor Bar 78.
    azpisarrera-2
    ETXE-ILAR. v. etxilar.
    azpisarrera-3
    ILAR-HABE (illar- AN-5vill, B ap. A). "Rodrigón, palo metido en tierra para que por él suba el pámpano de alubia" A. v. ILAR-ARBA.
    azpisarrera-4
    ILAR HABETAKO BELTZA. "(Phascolus haematocarpus) [alubia, judía] con manchas encarnadas y sus semillas son ahobado-hinchadas, illar-abetako-belza" Lcq 72.
    azpisarrera-5
    ILAR-ALE. Grano, semilla de arveja.
    Illar-ale kaxkarrak [...] erein. 'Les grains menus de la vesce'. Ibiñ Virgil 71.
    azpisarrera-6
    ILAR-ARBA. "Illar-arba (Gc), rodrigón, palo metido en tierra para que por él suba el pámpano de alubia" A.
    azpisarrera-7
    ILAR-BELAR. "Astragalus, illharbelharra" Urt II 509.
    Herakleako eztiya, bestia baño gozoagoa da, zergatik idar bedarrarekin egiten da. Echve Dev 341.
    azpisarrera-8
    ILAR BELTZ (irar baltz Lcc; idar-baltz V-ple-arr-oroz-m-gip). Ref.: A (idar-baltz); Iz ArOñ. "Romero" Lcc. "Mielga o Medica maior, es un pasto excelente [...]. En el Pais llaman illarbelcha" Conde de Peñaflorida Historia de la sociedad bascongada RIEV 1931, 473 ( Garate Cont RIEV 1934, 58). "Alelí amarillo, cierta hierba cuyos granos se parecen a la simiente del nabo; es buena para el ganado; brota en los trigales" A. "Idárbaltza, la rica (grano negro para pienso); se cría en Alava" Iz ArOñ.
    azpisarrera-9
    ILAR BERDE (Gc, B ap. A; Lcq 73 (AN-5vill)). "(Pisum sativum), arbeja, guisante, [...] en las cinco villas de Navarra illar berdia, que quiere decir en su lenguaje 'alubia verde', aludiendo a su uso, que se come en verde y no después de seca" Lcq 73. "Guisante" A. Cf. VocNav: "Illaberdia, guisante (Cinco Villas)".
    Ilhar pherdiak. Bi buruak khendu onduan pikatzen tuzu luzara; egos zaitzu urian memento bat. ECocin 24. (v. tbn. 57)
    azpisarrera-10
    ILAR BERRI (idar-barri V-gip ap. Elexp Berg). Guisante nuevo. "Konejua saltsan jan dou idar-barrixekin" Elexp Berg.
    Ollasko ta illar berrien oroitzaz zearo poztu. Ag G 347.
    azpisarrera-11
    ILAR-BIHIKA (Uso fig.). Mentira, broma.
    Amentsetako lukainka! Zer derasazu? Nori nahi duzu iretsarazi ilhar bihika hori? Etcheb MGaric 188.
    azpisarrera-12
    ILAR BIRIBIL (AN-5vill-erro, B, L, BN, S; Lecl (ilharberibil), VocBN, Gèze, Lcq 72, Dv (BN), H; ilhar bibil S; illarbill AN-5vill). Ref.: Alth Bot 18; A (ilar biribil); Lrq (ilhar b.); CEEN 1969, 172; Echaide Nav 89; Izeta BHizt (iler biribile); EAEL 77. "Petit pois" VocBN, Dv. "Pois" Gèze. "Pois rond" H. "1.º guisante. 2.º arveja" A. v. ILAR XEHE.
    Ilhar biribilak edo etxeilharrak. ECocin 4. Alhorretan badira ogia, mahats ondoa, etxilarra edo ilhar xehea, ilhar biribila [...] eta insentsua. Ducq 262. Iguzki aldeko oihantarrek, ilhar-luxe edo marikolaren orde, ilhar-biribil edo etxe ilhar altxatzen dute. Prop 1902, 159. Nihor ez da gure herrietan etxilarra edo ilhar biribila zer den ez dakienik. Zerb GH 1932, 87.
    azpisarrera-13
    ILAR-ERRENKA. "Illarrerrenka batzuk, unas hileras de guisantes" Iz To.
    azpisarrera-14
    ILAR FRESKO (BN-baig). "Alubias verdes (ilar freskuak)" CEEN 1969, 172.
    azpisarrera-15
    ILAR GORRI (AN-5vill). "Cicerculum, illhargorria, babagorria" Urt V 22. "Las alubias sembradas son de cuatro clases: de Indias (indillarrak), rojas (illar-gorriyak) [...]" CEEN 1969, 219.
    azpisarrera-16
    ILAR GOZO. "Cicera, illhárra, baba, illhargozóa" Urt V 22.
    azpisarrera-17
    ILAR LATZ (S; Lar, Lcq 73, Izt C 44, Hb (ill-), A, Foix ap. Lh). "Almortas, legumbre, illarlatzak" Lar. "Espèce de pos carré" Hb. "Pois de senteur" Alth Bot 10 ( A).
    azpisarrerakoSense-17.1
    "Avoine" Hb.
    azpisarrera-18
    ILAR-LEKA (ilhar-l. L, BN ap. Lh; VocBN (s.v. mantxa), H). "Ilhar lekak egosirik iaten direnak" H s.v. leka. "Cosse de haricots verts (au plur.)" Lh. v. ilarteka.
    Zuhamu eder bat da hau [...] udarea, ilhar lekaren itxurako. JE Bur 85n.
    azpisarrera-19
    ILAR-LORE. "Idar-lora (msLond), flor de guisante" A.
    azpisarrera-20
    ILAR LUXE. Alubia.
    Iguzki aldeko oihantarrek, ilhar-luxe edo marikolaren orde, ilhar-biribil edo etxe ilhar altxatzen dute. Prop 1902, 159.
    azpisarrera-21
    ILAR MOTZ (H; i. motx Lcq). "(Phascolus compressus), alubia corta" Lcq 72. "Haricot court" H.
    azpisarrera-22
    ILAR NABAR (B ap. A; ilhar-n. SP (s.v. nabar), vEys, Dv (s.v. nabar), H; ilhar ñabar S (Foix) ap. Lh). "Pois chiche, pois barré" SP. "Pois chiche" vEys. "Haricot bigarré" H. "Alubia abigarrada" A.
    azpisarrera-23
    ILAR-PARRA. "Idar-parra: palos que se colocan a las plantas de los guisantes. Idar-parrak eitten ibili naiz aixkoriakin" Elexp Berg.
    azpisarrera-24
    ILAR-SALTSA. Guisantes en salsa.
    Gero atzarkia, ilar-saltsa edo lursagar frituekin. Larre ArtzainE 59. Bazkaria betiko zikiroa eta ilar saltsarekin. Ib. 204.
    azpisarrera-25
    ILAR TXIKI (AN-gip; H (illar xiki)). Ref.: A; EAEL 77. Guisante. "Pois petit" H. v. ILAR XEHE.
    azpisarrera-26
    ILAR XABAL (ilhar- S ap. A; Gèze, Dv (G), H). Lenteja. v. dilista.
    Ilhar-xabala iduri du. Dv Dial 19 (Ip ilhar-xabal; It dilista, Ur lentejia). Ilhar xabal edo dilista untzi bat Jakobek eskuan. Zerb IxtS 22.
    v. tbn. Zelaiberri Herr 7-5-1959, 4.
    azpisarrera-27
    ILAR XEHE (L, BN-lab; Dv (L), H). Ref.: A (illhar xehe); EAEL 77. "Ilhar xehea (L); syn. ilhar biribila (BN), petit pois" Dv. "Pois plat, lentille" H. "Pois menu, petit pois, pois chiche" Ib. "Arveja" A. v. ILAR BIRIBIL.
    [Oilaskoa] ilar xehekin baltsaturik. 'Petits pois'. Monho 36. Oilasko frikasa ilharxehearekin. ECocin 13. (v. tbn. 23, 24 y 57) Alhorretan badira ogia, mahats ondoa, etxilarra edo ilhar xehea, ilhar biribila [...] eta insentsua. Ducq 262. Ilar xehe baten heineko botoin gaixto bat agertu zitzaion eskuneko begiaren azpiko aldean. HU Aurp 183. Kosteleta eta lur-sagar atzarki eta ilhar-xehe. Lf Murtuts 26.
    v. tbn. Dv Lab 259 (ilhar-xehe).
    azpisarrera-28
    ILAR-XIXA. "Cicer, illhártxoa, illharxixa" Urt V 21.
    azpisarrera-29
    ILAR XURI (AN-5vill, S; Lh). Ref.: Lrq; CEEN 1969, 219. Guisante; alubia blanca. "(Eskual), pois verts" Lh. "Petit pois" Lrq. "[Alubias] blancas (illarxuriak) (AN-5vill)" CEEN 1969, 219.
    Baratzetan ilhar xuriak erorixe dira. Eskual 18-4-1913, 3.
    azpisarrera-30
    ILAR ZABAL. "(Vicia Lens), ilhar-zabala. Esauren ixtorioa irakurtu dutenek badakite nola Jakoberi ilhar-zabal batzuentzat bere premutasuna saldu zuen Isaak eta Rebekaren semeak. Txingala erraten dio Divoisin kapitainak" Zerb GH 1932, 88.
    azpisarrera-31
    ILAR-ZERUKA. "Arratian leka itzaren ordez zeruka erabiltzen da. Baba-zerukak, idar-zerukak eta abar" Larrak EG 1958, 372.
    azpisarrera-32
    ILAR-ZURKAITZ (-ll- L-ain ap. A, ilhar-zurkhatx S ap. Lrq). "Rodrigones, palitroques que se clavan en tierra para que por ellos trepen algunas plantas como alubias, etc." A.
    azpisarrera-33
    MAIRU-ILAR, SUGE-ILAR. v. mairu, suge.

    ilar

    ilar
    << ETXE-IKERTZE 0 / 0 etxe-ilar >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper