Harremana

    OEH - Bilaketa

    3538 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (343)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    jardun.
    Tr. Propio de la tradición occidental. Se encuentra tbn. en Mendiburu (IArg I 237), aunque podría tratarse de una errata por diardukala: Adi zazu Baruch Profetak Israeldar-ekin diarduela diona (v. iharduki). Jardun es la forma general. Hay jaurdun en Ochoa de Arín, junto con jardun; jardu en Azkue (BeinB 85), Echeita (junto con iñardu) y Orixe (Tormes 73). La forma inardun se documenta en textos vizcaínos ya desde RS, y a partir del s. XIX, en Añibarro, E. Azcue (PB 306), Eguzkitza (LEItz 15), y junto con jardun, en CrIc (36), Uriarte (Bisit 205 (ap. A)), Altuna (36), y Emeterio Arrese; emplean iñardu Añibarro (EL2 83), Echeita, Kirikiño (Ab II 183) y, junto con jardun, KIkV (66) y Otxolua (165). Además de en los anteriores, hay ejs. de formas fuertes de iñardu(n) en Zavala (Fab RIEV 1909, 36), Enbeita (194) y, junto con jardun, en Moguel (un sólo ej. en CO 196 zinarduben), Lauaxeta (BBa 6), Orixe (Tormes 33), Bilbao (IpuiB 258) y Erkiaga (un sólo ej. en Arran 107 niñardunan). En DFrec hay 143 ejs. de ihardun y 67 de jardun.
    Para el sust. verbal las formas tipo jardute- son las generales. Hay además ja(u)rduntze- en Ochoa de Arín, Inza (Azalp 153) y Alzaga (Burr 17), y jardutze- en Anabitarte, N. Etxaniz (v. jardute), T. Etxebarria (Ibilt 458), J. San Martin y Salaverria (84, junto al frec. jardute-). En cuanto a las formas de futuro, Orixe emplea iardunen (Aitork 356), frente al general jardungo.
    Las formas sintéticas son de uso gral. en todos los autores. Se encuentran formas fuertes tripersonales en una balada vizcaína recogida a principios del s. XX, en D. Agirre, Otxolua, Lizardi (IL 76 diarduzutet), Bilbao (IpuiB 42 diardeutse) y Erkiaga (BatB 140 diardutsen, 62 ziardutsan). Emplean formas con aspiración Mirande (Pr 260 ziharduelarik) y Aresti (Ipuin 57 ziharduen).
    La construcción trans. es la más antigua y general. Jardun intrans. se documenta en autores guipuzcoanos desde finales del s. XIX, así como en Arrese Beitia, Anduaga y S. Martin.
    Etim. Para su formación a partir de un tema nominal inidentificable + edun, v. FHV 547.
    sense-2
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-m-gip, G-azp; Lar, Añ, Dv, (y-)H (V, G)), jardu (V), inardun ( iñ- V-ger-ple-arr-oroz-m; Añ, Dv y H (V)), inardu (A), jaurdun, ihardun. Ref.: A (jardu, jardun, iñardu); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 19, 183, 209, etc.
    (Trans.; lleva como complemento un sust. verbal en ines. -t(z)en, un sustantivo en caso inesivo o exprs. de valor adverbial). Estar haciendo algo, ocuparse en algo. "(Tirar la) barra, balenkan ari, jardun, ibilli" Lar. "(Está tirando la) barra, balenkan ari da, diardu, dabil" Ib. "La 2.a pers. del verbo jardun en el imperfecto es ijarduan, baiyarduan" Aq p. 61. "Andar o estar haciendo algo, lo que fuere" Lar y Añ. "Ejercer, ejercitarse en algo" Añ. "Emplear, ocuparse en algo, (c.) jardun, [...] (V) iñardun", "afanar(se): [...] (V) erago, iñardun, adikatu" Ib. "Ocuparse, estar (haciendo algo). [...] Diñardu, se ocupa, ziñarduen, se ocupaban" A. "Biñerdu, estamos trabajando. ¿De iñardun? (en Suarrieta, Pedernales)" Garate Cont RIEV 1935, 349. "Piontzan diardu amar orduko ekiñaldixan" Etxba Eib. "Artajorran diardu" Elexp Berg. "Ikasten diardu (V-gip)" Gte Erd 19 (junto a ari da o dago de otras zonas). "Jokoan diardute (V-gip) = kartetan ari dira" Ib. 183. "Biarrian diardu (V-gip)" Ib. 209. "Txabola egiten dihardu (V-m-gip)" Ib. 301. "Puntu horretzaz ez jardun (G-azp)" Ib. 167 (s.v. insistitu).
    Inardun badagik, ez dok be[a]r besterenik. "Si continuas en el trabajo, no tienes necesidad de otro". RS 540. (TAV 3.3.2) Eskribitzen jaurdunzea jai egunetan ez da debekatzen. OA 150 (69 jarduntzea). Bai berriro beste [pekatu] asko egiten diarduzute. Lar SermAzc 56. Egiteko santu oietan Ignaziok pozik jarduten zuen. Cb SIgn 83. Jainkoari atsegiteko lan onetan diardugula. Ub 174 (v. tbn. 95). Diadarrez diardubenian. Mg PAb 196. Zetan deardube? CrIc 15. (123 ezertan ez diardugunian) Mutil batek jarduten dau karta jokuan beste lagunakaz; dakus [...]. Mg CO 50 (196 zinarduben). Gaiski esanian diardubenak. CatElg 158v. Denbora laster / igarotzen da lanean / gogoarekin jardun ezkero / egitekoa danean. Echag 118. [Meatze au] agertua izandu zan milla zazpieun [...] urtean eta jardun zeban gelditu bage [...] urte ingururaino. Izt C 67. Antxe diardu, beti irakurten. Ur MarIl 71 (v. tbn. 59). San Pedrok [...] ate-joka ziardun. Lard 504. Egunoro zuei erakusten niarduen. Ib. 444. Gau guzi artan geratzaka jardun eta egunsentirako prest zegoan. Arr GB 125. Etzegokiola ondo ala ibiltea [...] ta alper-alperrik ziarduela. Aran SIgn 79 (v. tbn. 194). Irribarrez diardutso / landako loreak. Balad 204. Ordubetean iñardu eben berbetan. Echta Jos 313 (329 iardu). Buruauste gogorrean jardun zuten egun aietan. Ag G 40. --Zein izango det "amigo"? [...] --Zurekin jarduteko Enbeita otsaundikoa ekarriko degu. Lab EEguna 97 (v. tbn. SuEm 186). Berbetan diñardutso ta lotan ei dago! Otx 164 (163 jardun). Nik lanian jardun det / betiko moduan. Tx B I 159. Pilotan jarduteko. Or Eus 32 (v. tbn. 238). Eztet ori adirazten luzaro yardun bearrik. Ldi IL 135. Itzarrik amesetan diardue. Eguzk GizAuz 191. Arraintzan lanpindez jardun izan badira. EAEg 10-11-1936, 260. Il egin nun; baña nere buruaren alde yardunaz. Zait Sof 121 (Plat 60 iardun). Jardun zun otoitz eta otoitz bere semea zuzenera zedin. Etxde JJ 229. Atxurrean jardun al-dezue? NEtx Antz 78. Barre algaraka ziarduala. Erkiag BatB 29. Peskan jardutzeko lizentzia biok. SM Zirik 14. Kanpaiak jo ta jo diardu. Ib. 67. Ona izanaz, apostolutzan jardunaz. MAtx Gazt 103. Illen artean [...] jardun duzu eta orain bizien lagunarteak tiratzen zaitu. Vill Jaink 140. Lanean eta txistuka diardu. Lab SuEm 198. Amaika aldiz gogoz bertsotan / jardun det. Uzt Sas 137. Bizi guzian jardun / zuen nekazari. Ib. 28. Broman badakit jarduten bañan / auek ez dira gezurrak. Ib. 266. Olantxe ba-geniarduan an edo emen tarteka abestuten. Etxabu Kontu 49. Arratsaldean musean jardun genduan. JAzpiroz 62. An zerbait jaten jardun genduan. AZink 98. Buruagaz ormari topeka diarduela esan leike. Gerrika 251. Joko horretan jokatu nahi dutenek bestela ihardun behar dute. MIH 239s. Egun osoan orroka jardun zuen. MEIG IX 103. Ezinbestean niharduen horrela, ezin-bentzutuzko indar baten morroi. Ib. 93.
    v. tbn. VMg IX. AA I 401. fB Olg 14. It Fab 116. AB AmaE 412. Xe 216. Itz Azald 158. Goñi 23. KIkV 69. KIkG 57. Altuna 14. Mok 7. Alz Ram 120. JMB ELG 9. Mde Pr 178. Lek SClar 141. Osk Kurl 40. Gand Elorri 107. Salav 28. Etxba Ibilt 455. Xa Odol 315. Ataño TxanKan 198. Onaind STeresa 76. Insausti 333. Iardun: Ibiñ Virgil 22. NEtx LBB 135. Yardun: Ol Eccl 3, 22. (Ejs. ambiguos con respecto al aux.): Anab Poli 39. Berron Kijote 192. Or Tormes 105 (i-). Ir YKBiz 34 (y-). Bilbao IpuiB 10.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con dat.). Continuar con.
    Alantxe zuek bere iñardun ta ekin bearrari. Añ LoraS 100 (88 iñardun ta ekiñaz). Artu bear dezue bada gogo bizi bat orazioari eta konsiderazioari jarduteko. Gco I 392. Ikasleak esan onekin arritu ziran: baña Jesusek bere itzketari baziardun esanaz: [...]. Lard 422. Gizonik geienak aberastasun egarriz jarduten dautsenez, gure arrantzaleak lan biziteko lain egin oi dabe. Erkiag Arran 118. Apostoluak otoitzari iñarduen Espiritu Santua etorterakoan. Onaind STeresa 128.
    azpiadiera-1.1.2
    (Con objeto).
    Erri-arazoak askatasunean yardun ta zuzendu bear zituzten gizonak berek aukeratzen zituztela. Mde Pr 33.
    azpiadiera-1.1.3
    (Intrans.).
    An jardun zitzaien [...] gertatu zan guzia kontatzen. Arr GB 131. Jardun edo okupatu zan bere lagun urkoaren probetxuan. Goenaga S. Inazio 33 (ap. DRA ). Peontzan zan jarri; / ezta luzaro jardun / aspertu da sarri. EusJok II 24. Lan au egiten ni ez naiz jardun / iñorentzako kaltera. EusJok 50. (v. tbn. 112 y 158) Or jardun dira tiroka. Noe 75. Ixilkaiak zabaltzen jardun al zera? ArgiDL 28. Gaztiak jardun dira / bertsuetan bapo. Tx B III 134. Jardun zait ojuka. Tx B I 86. Auzo-laguntzan jarduten dira gure baserritarrak. TAg Uzt 292. Zertan jarduten zera? Zer lan egiten duzu? Ib. 195. Geldiro / jardun oi zera kantuan. EA OlBe 12 (19 iñardun). Dantzan neskak bakarrik jardun dira. MAtx Gazt 71. Aizkoran [...] jardun oi ziran. Ib. 56. Gai errezetan bezin garbiro / jardun dira gai zalletan. Basarri 17. Berarekin lanean jarduten giñan. Salav 41. Ori esaten jarduten giñan. And AUzta 65. Gaizki esaka jardun dirade. Uzt LEG I 47. Berriketan jardun gara. Lasa Poem 117. Tiroka jardun nintzan. Alkain 45. Berarekin harremanetan jardun zirenak. MEIG V 98.
    v. tbn. AzpPr 42. PE 116. AB AmaE 264. Zink Crit 14. Moc Damu 34. Mok 7. SM Zirik 62. Lab SuEm 201. Ataño TxanKan 236. BAyerbe 89. Yardun: Zait Sof 24.
    azpiadiera-1.1.4
    (Con suf. de comparación).
    Orrela iardunago ta oroimena luzeagotzen da. "Quanto magis agitur et agitur". Or Aitork 335. Iardunago ta indarrago. Zait Plat 109 (v. tbn. 124).
    azpiadiera-1.2
    2. (V, G, AN; Izt 118r, VocCB →Dv, H), iñardun (Lar), ihardun (Lar). Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 282.
     Hablar, conversar, charlar; discutir; predicar; tratar (sobre, de), ocuparse (de). "Argumentar, argitu [...], ihardun, iñardun" Lar. "Argüir, replicar, responder, iñardun, ihardun" Lar DVC 250. "Tratar sobre ésto, aquello" Izt. "Jarduntzia errezagua gauzak eittia baño, criticar es más fácil que hacer las cosas" Etxba Eib. "Izketan ari da itz egiteagatik (AN-gip), jarduteagatik (G-azp)" Gte Erd 282.
    Zer diardu bada zure amodioak? Zer esaten diozu? Lar SermAzc 48. [Eskolan] erdaraz jardun dezatela, baña gero libre, naiz euskeraz, naiz gaztelaniaz. Cb EBO 18 (v. tbn. 44). Euskerearen aldeti ez neuke eragozpenik eukiko ordu betean jarduteko. Mg PAb 199. Diodorok libru 3 garrengoan zabalkiro diarduanez. Izt C 62. Gaur nekazaritzaren gañean jardun bear degu. It Dial 43 (Ur berba egin, Dv iharduki, Ip elhe egin; Ur Dial 68 jardun). Hipokrita galdu oiek utzirik, jardun dezagun [...] egiten dutenaz. LE Urt 249 (ms. 89r jardukágun). Hebreako itzkuntzan ziarduela. Lard 523. S. Franzisko Borjaren gañean diarduela. Aran SIgn 196 (v. tbn. 200). Bost gizonok erderaz ziarduen. Ag Kr 94. Denbora guzietan [...] jardun dute zerutarrak lurrekoakin era miragarrian. Goñi 95. Irri egiten zion aitari esaldi nastu moldakaitzean jardun oi zualako. Ag G 221. Neronek jardun bear izan det [...] erderaz. A Ardi 75. Etxeraturik ni mozkordun / atsua errietan mur-mur. / Arrazoiarekin diardun, / baña alperrikan ezin jardun. JanEd II 57. Bere Egillearekin itz egin eta jardun dezakelako kezka gabe. Inza Azalp 121 (v. tbn. in Jaukol Biozk IX). Guztiaz jardutzen zan. Anab Usauri 48. Aixa jarduteko beintzat, egundaiño jakin dizun mintzaire bakarrean. "Unica que hablaba de corrido". Mok 4. Zuretzaz jardun neban. "En vos meditaba". Laux BBa 98. Arlo ontaz yardutakoa artu det [...] mamitzat. Ldi IL 96 (v. tbn. 170). Amabost minutuz goitik [salatari edo aldezle] bakoitza jardungo balitz, Lendakaritzak laburtu-erazi dezaioke jardun-aldia. EAEg 6-4-1937, 1440. Gai askotaz ezin jardunari etsi bearra ez dezakegu onetsi, euskera edozertarako bear baitegu gai. Etxde AlosT 9. Zatozte, iardun dezagun. "Disputemus". Or Aitork 397. Auzi zaillagoetaz iardun. "Dissertare". Ib. 129. Eta ez dugu jardun. Zertarako? Eztabaidetatik ez da sekulan argirik ateratzen. Txill Let 56. Barriro be, neskatillearen aots bigunak ziarduan: [...]. Erkiag Arran 148 (v. tbn. BatB 170). Ama xarrak esate'izkit / ainbeste itz trakets / onek jardunda neri, nik / erantzuna baietz. (In Mattin 147). Filosofiaz edo erlijioaz badiardu, eztiot batere jaramonik egingo. Vill Jaink 68. Alkietan eserita zeudenekin iardun omen zuen Sokratek. Zait Plat 104 (v. tbn. 149). Baiña oraingoan dantzaz diardugu. Etxabu Kontu 44. Emen Avilako Teresa Deunaz diardugu. Onaind STeresa 7. Gu, gazteak, gustora jarduten giñan berarekin. JAzpiroz 55. Iberikoari buruz ere jardun zuen. MEIG VIII 79. Horrelako zerbait gertatu bide zitzaien Sokratesekin iharduten zutenei. MIH 168.
    v. tbn. Moc Damu 33. Urruz Zer 87. Otx 123. Eguzk GizAuz 66. Etxba Ibilt 461. Berron Kijote 80.
    azpiadiera-1.2.1
    (Con objeto).
    Gau artan [...] jardun edo tratatu zuan etxekoakin eginbear bat. Goenaga S. Inazio 65 (ap. DRA ).
    azpiadiera-1.2.2
    (Aux. trans. tripersonal).
    Ixildu zaite [...] ezeidazu geiago iardun alperrik. Ag AL 138. Zure miñak alperrik esaten dau ezetz, zeure barruak baietz diardutsunean. Ib. 96. Ba! --jardun oi zion bere buruari. Ag G 123. Bigunegi azi zaituztez --jardun oi zien arrek. Ib. 18 (v. tbn. 168). --Or zabiltz beti [...] --ziardutson Iturriotzek. Erkiag Arran 16. "Andria lazko sepurik ez dagok" sarri jardutzen zetsan bere buruari. SM Zirik 76.
    azpiadiera-1.2.3
    (Aux. intrans.).
    Ura bezelako mutillik etzegoalata jardun ziñenan atzo. Ag G 240. Zuen arrera onaz [...] ixildu gabe jardun zitzaizkigunan. NEtx Nola 27. Ez naiz hemen horretaz jardungo, txit nahasia bait da gai hori. Mde Pr 342. Munduaz jardun giñenean esandako guztia berritu. Vill Jaink 59. Ez naiz hemen luzaro mintzatuko [...]. Neroni iharduna naiz horrezaz bestetan, eta beste anitz ihardun dira ni baino hobeki. MIH 282. Mintzagaia ez dena, berriz, Azkueren "irazkina" genuke, mintzagaiaz iharduten dena. MEIG VI 153.
    sense-3
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (Aq (AN)→A).
    Ocupación, actividad, ejercicio, práctica. "Empleo o ejercicio" Aq 1182.
    Karidadeko [...] egite edo jardunak. CrIc 122. Itxu-aurreko / da aren jarduna. It Fab 25 (ref. a un perro). Lagun oien bideko ardura eta jardun guzia zan, gorputz-illa nola okenduz igortziko zuten. Lard 469. Gaistuen jardunetan / [...] ez arren koipetu. Ur (in CancB III 90). Etzan aspertu bere jardunean [...] griña zikiñ lotsagabeak sustrai sustraitik atera [...] arte. Aran SIgn 81. Nekazaritzako Komisioari, edo aberekiko jarduna dutenai. ForuAG 325. Bakaldunari barre eragittia ixaten eban jardunik andijena. Otx 37. Ori egin ez bitartean, eskubide berririk eskatzea, yardun alperra. Ldi IL 64. Idurimenaren eta biotzaren yardunetan zentzuz eta aukeraz yokatzen dalako. Or Y 1933, 406. Egongo aiz ba beti ta beti jardun berakin burua zoratzen. ABar Goi 70. Badijoaz [...] etxera igitariak, jardun latzak aulduak eta zimelduak. TAg Uzt 99. Ekin zion ere txitxarrak saraspeko jardun lazkarrari. Ib. 74. Igita-jarduna. Ib. 78. Bizkaiako Erri-Auzitegiaren jarduna tinkotu nairik, auxe agintzen det. "Funcionamiento". EAEg 30-10-1936, 174. Ikustatu egin bearko du [...] saildietako ordezkarien jarduna. "Actuación". Ib. 19-5-1937, 1676. Orduko kanta-jardunak, penitentziketak. SMitx Aranz 137. Bidea ere ezta egun bateko jarduna izan. NEtx Antz 66. Itsasoa ta legorra alkar-musuka jardun irungarrian. Erkiag Arran 185. Ez egoan errekreo-unerik eta eskolako jarduna egitaldi osokoa izaten zan. Erkiag BatB 17. Egia da gure indarrak nekatu egiten direla jardunarekin. Vill Jaink 152 (v. tbn. 143). Teatro-jardunean onela mintzatzen dira. Lab SuEm 209. Testigu aurrian eiñ biarra ezkutuan eiñ biarreko jardun ori. Etxba Ibilt 455. Illargiak eztu poztu nai / errotaren jarduna. NEtx LBB 318. Neska gazte beartsuen laguntzarako [...] egoki zetorrela antxe bere zalduntzaren jarduna. Berron Kijote 161. Alper-alperrik itun aien jardunak; kañoi txar arekin ezin ziteken ezer egin. Ataño TxanKan 38. Borroka izan da, estari nahiz nabari, Espainian 1936z gerozko jarduna. MEIG VIII 84. Ez ninduen beraz oinazturak jo eta aldarazi in ictu oculi, luzaroko ihardunak baizik. MIH 342. Ez dago Txomin Agirreri bertsolarien ihardunak ematen zion tristura oroitu besterik. Ib. 347.
    v. tbn. Gand Elorri 159. Onaind in Gazt MusIx 208.
    azpiadiera-2.1.1
    Sesión.
    Bertsoetan egiñaz gaur degun bezela [...] / Maiztxo bear genduke gaur lako jarduna. AB AmaE 413. Ordu laurden bateko jardunean bota zitun bertso guztiak. Etxde JJ 174. Kantu-lana izan det / oso ezaguna [...] / egokitzen zanian / gustoko jarduna / gogoratu baño len / pasatzen eguna. Uzt Sas 50. Teologilarien Yardunak. (In MEIG II 96).
    azpiadiera-2.2
    2. (V, G-azp; A Apend). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg.
     Charla, conversación; discurso, sermón, arenga; murmuración. "Discurso, arenga" A. "Atsegiñeko jarduna daukazue, valiente charla teneis" A Apend. "Lo que se habla, la murmuración. Alperrik ondo eiñ, jarduna ez da faltako" Etxba Eib. "Palabrería. Horrek jarduna ugari baiña formalidade gutxi" Elexp Berg. "Hizketan isldu gabe jarduteari esaten zaio. Jarduna behintzat badu" ZestErret. "Gaizki esaka aritzea. Hori dek jarduna hori!" Ib.
    Ez eztarririk garraztu jardun luziakaz. Mg PAb 208 (207 berba jarduna). Katilinaren jardun erreguzkua bere soldadubai. Ib. 203 (VersBasc 9 izketa). Emaztiaren jarduna ta esetsi lotsa txaarrekua entzuten. fB Ic III 374. Iñoiz egiñagatik / oekin jardunak [...] / zu ainbat maite / deranikan ez det / bada nik iñon. Izt Po 113s. Aditurika oien / jardun-erausiak, / egingo dituzute / askotan irriak. It Fab 17. Bere berbaldia edo iarduna. A BeinB 75. Arnoldoren iarduna [...] arreta andiagaz aitu eben. Ag AL 50. Sermolariak, beren iardun edo berbaldietan. A Ezale 1897, 105a. [Eztau iñok] areik egin zituen lango jardun gordiñik egundo entzun. Ag Kr 173. Ire jarduna, ezkongei guztien jarduna dek. Ag G 266. Erri guzia gortuta zeukan Baxilik bere jardunarekiñ. Urruz Zer 74. Euskeraz izaten dira gure itzaldi ta jardunak. A Ardi 77. Aurtxoaren eta [...] amonaren arteko jarduna da. Iru lelo ditu: [...]. Inza (in Jaukol Biozk VII). Bazekiat zer diran / ire jardun-miñak, / lanak ematen dizkik / sufritu eziñak. Tx B 117. Praile ta monjarik granorik ez balitz geigo jardunik ez. ABar Goi 18 (v. tbn. 55). Gauean ara bilduta jarduna ba dute / eguraldi asmakari. Or Eus 46. Emakume berriketarien jardunak eta marmarrak. TAg Uzt 67. "Plaza Berri"ko feri alaia. / Ango [...] jardunbizi ta txistor usaia! EA OlBe 18. Jardun zerutarra. "Coloquio celestial". Or Poem 538. Iardun arek nindun pizten. "Illa exhortatione". Or Aitork 59. Ene jardunen eta ikas-lanen berri ukaitea. "Sermo meus". Ib. 94. Gure jardunean, ordua pasa zaigu. NEtx Antz 52. Bi artzai gaztien jarduna entzun dugu. Etxde JJ 7. Geure buruakin itzik gabeko jarduna izateko gogoa. Txill Let 23. Gai eder oneri buruz egundoko jardunak izaten ditue. Erkiag BatB 199. Aren itzez eta aren iardunaren ederrez giza-sailak bereganatzen zituen. Zait Plat 52. Ostatuko nausia be urreratu zan euren jardunak entzunaz. SM Zirik 33. Eskolatzeko ematen diren jardunak, oiek ia beti erderaz. Vill Jaink 8. Maiko jarduna biztutzeko esan zetsan txantxetan: [...]. Etxba Ibilt 468. Liburuko ipuñlari ta entzunlarixak alkarregaz erabiltzen daben jardunian. Ib. 454. Zuen jarduna [...] mutillen bat aotan artzea izan dala. NEtx LBB 146. Zoragarria izanik guztiz / aren jarduna. Olea 125. Apalondoan jardun bat egin kontu kontari. JAzpiroz 62. Greziako filosofoekin ihardun urria izan dugu. MIH 139. Fr. Pedro de Urlija eta D. Juan de Zandija elizgizonen arteko iharduna. Ib. 169.
    v. tbn. VMg XI. Sor Bar 109. Mok 21. Otx 22. Anab Aprika 69. Onaind in Gazt MusIx 151. Ataño TxanKan 127. Iardun: Ibiñ Virgil 22. Yardun: Ldi IL 18.
    azpiadiera-2.2.1
    (Como primer miembro de comp.).
    Lantegietako gizonak [...] jardun-batzarra ['mitin'] astera dijoaz pelota lekuan. Ag G 351.
    azpiadiera-2.2.1.1
    Tzarkeri oen atekan etzana nindagon, aur doakabe ta olako iarduntokia nintzan ua. 'Siendo esta la palestra arenaria en que yo me ejercitaba'. Or Aitork 34 (cf. infra JARDUN-LEKU). Iardun-bertsoen norgeiagoka irabazteko. "Theatrici carminis certamen". Ib. 77. Eztabaidetan iratio bearrik etzeukaten gaiak, aukeran zituzten iardun-leiaz gogoak batzuen edo besteen alde iarteko. Zait Plat 114.
    azpiadiera-2.2.2
    Lelengo yarduna. "Tractado primero". Or Tormes 7 (v. tbn. 37ss.). Bi edo iru iardun idatzi nitun. "Et scripsi libros [...] duos aut tres". Or Aitork 92. (v. tbn. 9ss.).
    azpiadiera-2.3
    3. "(?), cuestión" A.
    sense-4
    II. (Tema nudo, usado como posposición).
    azpiadiera-3.1
    Ocupándose (en).
    Morroiak lanari jardun zegozten, ixil-ixilik, jabea noizetik-noizera begiratzen zutela. Lh Yol 45.
    azpisarrera-1
    EURIA JARDUN, EURIAK JARDUN. v. euri.
    azpisarrera-2
    GOGO-JARDUN. v. gogo-jardun.
    azpisarrera-3
    JARDUNAK JARDUNAGATIK. A pesar de las habladurías.
    Auzo aietan guztietan esango ziranak! [...] Jardunak jardunagatik, Iñigo bere asmotan aurrera zijoan. Manzi GPatroi 129.
    azpisarrera-4
    JARDUNAREN JARDUN. Insistencia.
    Etxekoen jardunaren jardunak, sakaka ta bultzaka ezpada, ekartzen ditu konfesiora urtian beiñ. Ag Serm 290. Eta geiegi luzatzen bagera, jardunaren jardunak, ez ote gaitu oztuko? EEs 1917, 178.
    azpisarrera-5
    JARDUNAREN JARDUNEZ, JARDUNEN JARDUNEZ. A fuerza de hablar, de insistir, de actuar, de ejercitarse.
    Errazoe bagako ekinaren ekinagaz ta jardunaren jardunagaz sutu ta asarratu ezin ebanian bere senar baketsuba [...]. fB Ic III 374. Jarein bagarik jarduten dabe jardunen jarduz / jadisteraño austea arnes ta ezkuduak. AB AmaE 452. Gizonik onenak [...] jardunaren-jardunez ta pixkaka-pixkaka eldu oi dira, noizbaitean, toki eder gallur oietaraño. Ag Serm 399s. Jardunaren jardunez, ekiñaren ekiñez, saltzen ditu bere paperak. Ag G 187. Azkenean, jardunaren-jardunez lertu zaio biotza, ta negarrari emanaz [...]. NEtx LBB 91.
    azpisarrera-6
    JARDUNEAN.
    a) "Hablar, conversar, ocuparse de... [...] berba egin (V), jardun egi[n], jardunian ari (V, G)" VocCB Dv.
    --Eta gañera, ixillik egon bear [...]. --Zer ari zera jardunian, Andres? --Ni, ezer ez. Moc Damu 28. Adalbaldok iardunean ziarduan bitartean [...]. Isildu zanean [...]. Ag AL 48. Ondo egoan Anjelegaz jardunean, da au dala ta ori dala, orkoa ta emengoa [...]. Ag Kr 104. Emakume guztiak zeukaten mingaña erabiltzeko [...] gaia, [...] denak zeuden alkarrekiñ jardunean. Ag G 344. Txorakeriak alde batera utzita, aspertuta-edo, bene-bene ari ziran jardunean. Anab Usauri 10. Bakarrik utzi nai ez nindutenekin iardunean ari ninzan ni. "Disputabam". Or Aitork 236. Iardunean asi giñan Aigitoko Anton bakartiarengaz. Ib. 195. Mintzokera amultsuaz jardunean asi zan Jonekin. Erkiag Arran 98. Mailladian, auzoko emakume bik autu jardunean ziarduen. Ib. 151. Beti olan eingo baneukek ni bai gizona formala, auzuak pe ez litzakiaz jardunian ibiliko. SM Zirik 25. Iru edo lau emakumeekin ari giñan jardunean. Beren istorio, ipui ta olakoak kontatzen zizkiguten. Vill Jaink 17. Teodor iakintsuakin iardunean ari zedin. Zait Plat 12. Alderdiaren buru egiten zuenakin iardunean ibili. Ib. 9.
    Inguruko guztiak gaztelar edo prantzez iardunean dagozan une luze baten. Ag Ioan 117. Siñismen, itxarokizun eta maitasunezko jardun goxo atertu gabean aritu. Onaind in Gazt MusIx 147.
    "Jardunian jardun, hablar por hablar. Zuri jardunian jardutia gustatze jatzu. --Autopistia gure etxe ondotik pasau biar i da. --Orretxi esate jako jardunian jardun" Elexp Berg.
    b) Discutir.
    Esan zaiozu zuk. Zuri entzungo dizu. Zurekin jardunean ari arren geienetan zure esana egiten du. ABar Goi 68. Zurekin alai ala asarre, adiskide ala muturka, izketan, jardunian, bañan zurekin, beti zurekin. Ib. 52.
    c) Actuando, obrando.
    Beti iardunean, beti geldi. "Semper agens, semper quietus". Or Aitork 12. Belarriak [...] geiago irauten du [...] erne egoten; baiñan entzumena ere aspertzen da luzaro iardunean. Or QA 131. Buruz ikastea eztugu aski, dalako ori iardunean atinez egiztarazi bear dugu, alderantziz, ezertarako ezta. Zait Plat 120.
    azpisarrera-7
    JARDUN EGIN (VocCB Dv). "Hablar, conversar, ocuparse de... [...] berba egi[n] (V), jardun egin, jardunian ari (V, G)" VocCB.
    azpisarrera-8
    JARDUNEKO. Activo, dinámico (?).
    Agustin santuak antze]r[a batera-jo ortan datzala esan zigun, naiz antze egonekoa, naiz jardunekoa. Or EG 1952 (5-6), 12.
    azpisarrera-9
    JARDUNERAKO GOGO. "Ganas de discutir, de follón verbal. Jesus, Maria ta Jose, ori da jardunerako gogua daukazuna" Elexp Berg. "Baita, besterik gabe, berriketarako gogoa, hitzegiteko gogoa. Jardunerako gogo ederra eukitzen dau aldeko Pellok" Ib.
    azpisarrera-10
    JARDUN ETA JARDUN. (V-m-gip ap. A; Añ). a) Insistentemente. "Apuro decirle, etc.: [...] (G) jardun ta jardun" Añ. "Jardun ta jardun (V-m-gip), ¡dale que le das!" A.
    Yardun ta yardun, mintza ta mintza, ekin ta ekin berritsukerian. Ldi IL 77.
    b) Discurso, palabras insistentes.
    Ollarrak jardun ta jardun ber bera: / zertako naramazute ni iltzera? VMg 96. Sosegu ta ixilldu gabe jardun da jardunarekin [...] bere iritzia aldatzea iritxi zuan. Aran SIgn 107.
    c) (Jardun eta jardun egin, insistir, empeñarse).
    [Bertso lanean] jardun ta jardun egiñagaitik / nik ezin diat ikasi. In SM Zirik 96. Lendabiziko Turismo-etxea / bear genduke eskertu, / jardun da jardun eginda ere / alare ezin aspertu. Uzt LEG II 262.
    azpisarrera-11
    JARDUN-ETXE. Mentidero. v. JARDUN-LEKU.
    [Luzaroko jardun gogotsuetan egoteko] gizonak euren batzar-tokiak daukiezan irudira, emakumeak be baditue euren jardun-etxe jakiñak. Ag Kr 130 (v. tbn. 131ss.).
    azpisarrera-12
    JARDUN-GIRO. Ambiente propicio para charlar.
    --Egun on, gazteok. Jardun-giro al degu? --Baltzategin noiz ez? NEtx Antz 42.
    azpisarrera-13
    JARDUN-LEKU. "Mentidero. Más común: guzurteixa. Arek batzen diran lekua, nun nai, jardun lekua" Etxba Eib. v. JARDUN-ETXE.
    azpisarrera-14
    JARDUN TXARREKO. "Lo mismo la palabra de arriba [eramana] que ésta quieren decir 'hablar mucho'" Etxabu Ond 118.

    jardun

    jardun
    << JANTZI-ETXE 0 / 0 JAUN-ETXE >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper