OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
algara.
etimologikoa
Etim. Puede tener el mismo origen que el cast. algara, a pesar de la diferencia de sentido. v. BAP 1954, 375.
Onom.: Lope Algara. (1360). Arzam 97 (ej. no seguro).
sense-1
1. (V, G, AN; VP 6r, Lar, Añ, VocCB , Dv (G), H (V, G)). Ref.: A; Iz To ; Etxba Eib; ZestErret
Carcajada, risa. "Risada, algara, farra, farraldia" Lar (tbn. en Añ). "Éclat de rire" H. "Algara lasaia, la carcajada tranquila" Iz To. "Maitte nebala esan netsanian, algara batekin erantzun zestan" Etxba Eib. "Txirixo-kaleko Sumendixa baten algaria, pelotalekutik entzuten zan, la carcajada de un tal Sumendixa" Ib. v. FARRE-ALGARA, POZ-ALGARA, 1 karkara.
Tr. Documentado en autores guipuzcoanos y vizcaínos desde mediados del s. XVIII (v. infra ALGARA EGIN). En DFrec hay 10 ejs.
Len guzia zan pena / negar, nai bageak; / ta orain atsegin, gusto / Algara, farreak. GavS 32. Onelan iru bat ordu / Egonik olgetan / Soñu, algara eta / Barre gozuetan. Mg PAb 145. Zeinbat konbersazinoe lotsagarri. Zeinbat algara gozo, enzunda berba txaarrak. Mg CO 132. Onenbeste ta geiago eroaten eztozuez algara andiaz beste eun gauzeetan?LoraS 24. Deritzat enzuten nagoala [...] nekazari askoren farra ta algara gozoak. VMg XI (v. tbn. algara gozo en Lek SClar 136). Erori zan orobat ustekabean likistegi edo istingai zikin batera, andik dana loitua zekusatenen iseka parre ta algarakin irtenik. Aran SIgn 88. Bildur ziran abere ta egazti onak, [...] Otso ta aiseriak barrezko algarak. AB AmaE 345. Orduan, ai! zer pozik, ollo ta ollarrak! / Ixildu ziralako aiseri algarak. Ib. 346. Bat batean ematen diote denak algara aundiaz parrari. Bv AsL 137.
(s. XX). Zure aitaren estutasunak, Tramanaren arraiuak, gure algarak zelangoak ziran! Ag Kr 193. Ene! Amak ez al-zidan algarea entzungo. Ag G 336. Ura zan algara ekaitza! Ura irrintzi, garraxi ta jeupaden erasoaldia! Ib. 302. Eta ikustekoak izaten dira bersolarien esaera parregarriak eta aditzallearen algara aundiak. Muj RIEV 1908, 428. Batak sorbaldai eragin, besteak algara aundi, andik iseka ta emendik txistu. Mok 16. Ta algara alaia ta irribar gozo / beti zerion iturri bizi / bizia. Jaukol Biozk 22. Arrokeriyan ez naiz asiko / irrintzi eta algara, / umildadian itzegitia / gustatutzen zait, al bada. Tx B III 135. Txalo jotze, algara ta beste par-zantzo gora ta abar. Lab EEguna 100. Abots ta algarak entzun bitez. Ib. 108. Beiratze sukorran dirdira gaiztoa, / Algara lizunez beterik aoa. TP Y 1933, 88. Ango aparia, ango jolasak, ango algarak ta ango... emakumeak. ABar Goi 15. Maiatz-loreak bezain zoragarrizko algara ozenak zabaldu bitartean, mosuka bizian jan bear zula zirudin. TAg Uzt 15. Algara batean, marru bestean, samiñez eta pozez lertu bearrean, benetako eroa zirudin. JAIraz Bizia 123s. Uriaurrek erdipurdikon bat esan zun ura ikusitakoan eta denak algarari eman zioten. Ib. 26. Beltran jaunaren neke-miñak eta negar-zotiñak, jai ta orrits, poz ta algara bear luken egun artan! Etxde AlosT 19. Bein, Narbartera zijoazela, algara nabaritu zuten bide-ondoan, jende askorena itxuraz. Mandoa gelditu zan. Anab Poli 94. Urrengo egunean bazan algara ugari sukalde baztarretan. (Parre algara aundiak entzun bitez). NEtx LBB 174. Gero, dana kontatu genienean, ango algara-soñuak! Alkain 94. Etziran algara makalak. TxGarm BordaB 134. Aukera duguino, ordea, algara baino nahiago dugu irrifarrea. MIH 139. Algara luze atsegina. MEIG II 131.
v. tbn. SMitx Aranz 22. Mde Pr 287. Erkiag Arran 190. Ugalde Iltz 34. Gand Elorri 130. Lab SuEm 211. Ataño TxanKan 54.
Baña alare usoak / ez ditu ditxa osoak; / galduak dauzka zorotasunak, / lengo algara gozoak. Bertsol 15-11-1931, 55.
"Algara, tropa de gente de a caballo, es voz puramente Bascongada y significa gritos descompasados de alegría y también las carcajadas tendidas, zaldun algaradunak" Lar.
sense-2
2. (Lar, , H).
Grito. "Algarada, grita y vocería, es voz puramente vascongada, compuesta de algara, grito, y la terminación da, y significa el momento de la acción" Lar (v. tbn. s.v. algarabía).
azpiadiera-2.1
Algarabía, griterío.
Ondorean edozein iskanbillak eta edozein otsabar edo algarak etarreratzen dute gudate eta ausiabartzaren izena. "Cualquier gresca o algazara" . Izt D 150. Mirariaren miraria! Ez da ba suzko moltzo andi bat eleiz-zulo batetik jausten? Eleiz aretan sortu zan algara ta bildur-ikarea. Bilbao IpuiB 218 (cf. infra ALGARAN). "Zeuena dozue guda, arin-arin ibilten bazarie". Katamixarren kanpamentuan sortu zan algara ta arma-otsa! Beingo baten urten eben danak ogigaztaien kontra. Ib. 242s.
azpisarrera-1
ALGARA BIZIAN. A carcajada limpia.
Biok algara bizian par egiten dute elkar belaun gañean joaz. Lab SuEm 206.
azpisarrera-2
ALGARA EGIN (V-gip ap. Etxba Eib). Reír a carcajadas.
Ni galdu, ta farra, ta algara egin nai dutenai orrela sinistu bear diet nik? Cb Eg II 119 (Dv LEd 216 farra eta marruma). Emakume modesta batek ikara egiten dau [...]. Beste batek algara egingo dau. JJMg BasEsc 103. Bengatu nai duela / iñolaz al bada, / egin geniolako / farra ta algara. Izt Po 64. Andra Josepak, algara egiñaz, esan zion. Apaol 40. Nik orduan egin nuen parreantzoa (algara) Basatxurron ere entzun zezakean. A Ardi 33. Ja, ja, ja, ja! algara egin zun Engrazik. Etxde JJ 126. Bederatziak laurden gutxiago --erantzun zidan, eta algara egin zuan. JAzpiroz 188.
azpisarrerakoSense-2.1
(Con determinantes). "Reír a carcajadas, algaraz farregin, algarak egin " Lar (tbn. en Añ).
Egiten ziñen parre ta algara gozoa itzketa zatar itsusiai! Mg CC 110. Ta gaistoak egiteuskubezan siñu ta algarak. CrIc 34. Edanaren tarantularekin ekusiko dituzue batzuek, ezeri ez dagokala, eragabeko farra, algara, deadarrak, ta iru oiduak egiten. AA III 378. Bestiak egiten eban algaria arako gauzarik ezainena esaten zendubanian? Astar II 146. Euren soñuban danzetan dabenian, barre, eta algararik gozuena egiten dabela. Ib. 144. Aditu zuenean / fanfarroikeria, / leoiak egin zuen / algara aundia. It Fab 125. Ixekazko algara andi bat egin. Izt C 164. Au aditzian Mikela-Iñaxik egiten du algara aundi bat. Moc Damu 32. Ezkongaien berria zabaldu zanean, algara ederrak egin zituzten Oñatin. Ag G 301. Emazteak ere karkaila (algara) ederrak egin zituen. A Ardi 69. Entzumenean zeuzkat oraindik / biyok eta Labaurtarrak / beñola Josen upeltegian / egin genitun algarak. EA OlBe 46. Ez orixe! Erantzun zion Piarresek algara ozpintsu bat egiñaz. Etxde JJ 187. Egiten zitun irri ta algarak etziran neska apal batenak. Ib. 87. Mutillak algara aundi bat egin zuan, nexkaren ikara etenaz. NEtx LBB 51. Bere Mattin Mottelaren kontuak eta abar, algara ederrak egiten ditugu. TxGarm BordaB 13. Aldian algara txiki bat eginda. JAzpiroz 92. Aiek egin zituzten algarak! BBarand 96. Algara lasaia egiteko besteren farremurritzaren bizkarretik. MIH 367. Ez dute noski nahi beste algara egin haien bizkarretik. MEIG I 185.
azpisarrera-3
ALGARA ERAGIN, ALGARA EGINARAZI. Hacer reír a carcajadas.
Bei pariaren kontra / bost ziran astuak [...] ez dituzte eragin / algara gaiztuak. Ud 120. Pernadoren ateraldiak berriz esanaz, makiñabat algara egin-erazi zuan. Muj PAm 11. Far-eragin dezaion biotz-illunari; eta algara, farrez dagonari. Berron Kijote 22.
azpisarrera-4
ALGARAN. Gritando (ref. al croar de las ranas).
Amorru bat emoten eutsen amorru bat etxe-ondoko pozuko igelak! [...] Karra-karra-karra, egun guztian eten barik zarataka eta ekiñaleko algaran. Bilbao IpuiB 245.
azpisarrera-5
ALGARAZ (V-gip, G-to; Lar, Añ, H). Ref.: A; Etxba Eib. A carcajadas. "Reír a carcajadas, algaraz farregin, algarak egin" Lar (tbn. en Añ). "Está dando carcajadas, algaraz dago" Ib. (s.v. carcajada). "Neska zoro ori, beti algaraz daukazu, esa joven loca siempre está de carcajada" Etxba Eib. v. algaraka.
Ta are geiago aiek ikustean, algaraz triunfalarien gisa dijoazela. Cb Eg II 119. Zertan dago bada parrez, algaraz, ta olgatzen egotea tentatzen zaituztenean? Mg CC 110s. Gura ez dituzun gauzeetan egoten zara barrez ta algaraz? Mg CO 155s. Beti bizi bear dute oek ikaraz / Ez jolaseta ta algaraz. Mg ( in VMg 114 ). Enzuten nituen algaraz ta pozez Aizeriaren asmo, gaiztakeria ta asko jakiñak. VMg XI. Egon ditezke algaraz, ibilli ditezke nai duen eran, eta nai duen lekuetan, baña biotza geratuko zaie beti utsa. AA III 301. Tarantularen puzoiak batzuek ipintzen ditu algaraz, lertzeko zorian. Ib. 378. Au aditu ta jende guztia / juan zan algaraz etxera. It Fab 142. Arranoak izkuntz au / aditzearekin, / nai omen zuen bertan / algaraz ler egin. Ib. 149. Kapa kendu ondoren / gurrink egiten du, / aiñ ongi non jendea / algaraz lertzen du. Ib. 30. Eta an izketa alegrean mojaekin ordu osoak parrez eta algaraz itztokiyan igarotzen zituzten. Aran SIgn 51.
( s. XX) Ta olantxe, janaz da edanaz, algaraz da barrez, da antxiñetako ipuñen batzuk alkarri gogoratu eragiñaz. Ag Kr 49. Nagusiya algaraz asi ta barkatu ziyon pekatua. PArt ( in Bil 173 ). Andreak gela bazter berezian egon oi ziran [...] algaraz, negarrez edo eskariak egiñaz. Ag EEs 1917, 170. Aurrak eta aur etziranak ondo pozik egon ziran andara aien aurrean, algaraz ta txalo-jotzen. Muj PAm 10. Erretoreak, algaraz lertzeko zorian dio [...]. Ib. 44. Nor zetorkek, algaraz, / miñagotzera gure / malkuok? Ldi BB 50. Emakumeak sakonki ezagutzen ez dituzuenak, algaraz eta arinkeri utsean jokatu bear dirala uste dezue. TAg Uzt 287. Gizajoa an asi zan jautsika, algaraz, Anderri besarkadak emanaz. JAIraz Bizia 59. Algaraz par egin zin, neskatx alaia baizan. Ataño TxanKan 140. Eta farrez algaraz, onela esan zidan: [...]. Berron Kijote 19. Laprastaka bagoaz / metroko pausuan, / algaraz auzuan. Zendoia 103.

v. tbn. Moc Damu 27. Lek EunD 20.
azpisarrerakoSense-5.1
(Lar ( H )).
"Algarear, verbo antiguo, vocear, tiene el mismo origen bascongado, algaraz, ojuka, deadarka egon " Lar. "Algarabía, lenguaje que no se entiende, [...] de abia, abiatu empezar, como si dijera algaraz abia, empezar un modo de hablar descompasado e ininteligible" Ib. "Algazara, [...] de algaraz ara, que significa 'con algaras y gritos a ellos', expresión con que se animan" Ib.
azpisarrera-6
ALGARAZKO (Adnom.).
Algarazko eztanda bat izan zan Txirritari Teatro guztiak eman zion erantzuna. Lek SClar 142.
algara
<< alfertxo 0 / 0 algarroba >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper