Azpisarrerak (sarrerak) (346)
baldan.
1. (Vc, G ap. A; Lar, VocZeg , Añ, Izt 52r, Dv (G), H).
Descuidado, dejado, flojo. "Dexado, dexativo, floxo" Lar. "Floxo, perezoso" y "desmadejado" Lar y Añ. Cf. Lar: "Galbana, pereza, es voz Vascongada, o de baldana, 'pereza', 'perezoso', de donde Añ: "Galbana, pereza, nagitasuna, galbana, baldana, baldankeria". Tr. Empleado exclusivamente en la tradición meridional.
Gai ori imajinarako baño agitz baldanagoak gara gu birtuterako. Mb OtGai II 104. Bada zer, gizon prestu batek emazte baldan, alper, itzontzi edo itzjario bat badu, ta orien ondoren beste maña txarrak dituena? Cb Eg III 376. Onelako gauza, ta Dotrina guziz bearren gañean, abereen gisa, asko guraso baldan lasaiegi izan diranak, ah! zeñ estu ta larri eriotzan arkituko diran! Ib. 360. Gero biaramonean burua pisua, gorputza nagi baldana ta bearreko gogorik ez. Cb Senar (ap. DRA). Ez dozu uste izan biar bizkaiti kanpora ez daguala gauza onik; arrotz ta erbestekuak makal, baldan, baldres, motz, oker, zital, asto ta dongaak diriala. Mg PAb 167. Etzaite inos ezkondu neskatilla nasai, baldan ta mutilzalegaz aberatsa bada ere. Ib. 107. Osagille nagi, baldan ta ardura gitxikoak, ez dira benetan egoki ta adiutubak neure gatxarentzat. Ib. 203. Atzenean utsegin dezake gai onetan emakume ezkonduak, baldin etxean eta etxe inguruan badabill baldana, enasa eta goragalea emateko eran. AA II 581. Orren begira da Yauna. / Ilun, larri, baldan, / argal zagozana, / erdu, ara bertan / zuk bear dozuna. EL2 184. Aiñ ziraden traketsak / Eta txit baldanak, / Ezagutu ditzake / Eroa ez danak. Izt D 184. Irugarrenak diño / Kristiñau guztiak / gorde daiguzala ondo / domeka ta iaiak, / emoten doguzala / biotzeti eskerrak / Iaun onari, izan barik / baldan itxi alperrak. Azc PB 22. Gorputz guztitik izerdia eriola, bero andirik ezegoan baiña, menditar gizakote narras baldan bat. Ag AL 127. Zerbaitengatik zaude / Baldan ta itxusi! Moc Damu 32.
(s. XX) Nekazari ta langilleak baño obexeago jantzita oidabiltz mutillok, erdi-andiki antzea, ongi naiezean bezela, baldan itxura ikasian, zapata polit edo abarketa berri txuriak oñetan ta euskal txapel urdiñ biguna buruan dituztela. Ag G 163s. Utzia ta baldana bai gure Martiñ! Ib. 268. Ortzak zorrotzik, su-atzean da / Mikela-Borda baldana. / Amaika baba ta artopil bero / ango sukaldean jana. "En la trascocina Mikela-Borda, la desgarbada." Or Eus 92. Or, an et'emen, egari baldan, / ainbat inguma dabiltza. Gand Elorri 61. Nola izan zitekeen komeriante baldan hori harako film gailen haien gidaria? MEIG I 196.
(H) .
(Referido a cosas).
Bazterren batean edo elizaren erdian ekusiko dituzu alki txar baldanak eta oialtzar beltz erdi urratuak. Mb OtGai III 176. Okabil bat adiñakoa [zen zure gorputza], ta ori ere baldan, loi itxura gaiztokoa. Mb OtGai I 11. Mantala eta lepoko pañulua baldan xamar ditubela; sarreran egiten du aldero txiki bat, eranian pasatuba dagoela adieraziaz. Moc Damu 31. [Hizkuntzak] adieraz ditzake, bada, asmakizun argiak eta kirtenkeria "itzelak", gogoeta zoragarriak eta totel-esaldi baldanak, garbiak eta lizunak. MIH 213. [Arantzazuko eliz-atariko] irudi horiek berberak dira, oroitzen bazarete, hain traketsak, baldanak eta desegokiak, duela zenbait urte, iruditzen zitzaizkigunak askotxori. Ib. 231. Presaka eta muturka eman nituen zenbait hitz baldan Donostian, Euskaltzain zenduen oroitzapenetan egin zen jaialdian. MEIG VIII 53.
2. Áspero, duro; brutal.
Zuen esku-tzar baldanez sartu zaizkan arantza luzeak. Mb OtGai II 371. Zer itxura [...] zure kastigu luze baldanak gure Jesusi utzi diotena? Ib. 376.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper