OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bai.
sense-1
I. (Adv.). Tr. De uso general, se documenta ya en los primeros textos. Desde mediados del s. XIX compite con ba en los labortanos y bajo-navarros, sin que este último haya llegado a desplazar a bai ni aun en los textos en que es frecuente. En DFrec hay 25 ejs. de ba por 83 de bai en esos dialectos.
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Mic, SP, Deen I 340 <bae>, Ht VocGr , Lar, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, Dv, H, Zam Voc ), ba (L, BN, S; H) Ref.: Bon-Ond 171; A (ba, bai); Lrq; Holmer ApuntV; EAEL 200; Etxba Eib; Iz Ulz; Elexp Berg .
Sí (adv. afirmativo). "Oui" Ht VocGr 394. "Si" Ib. 424. "Dans le langage parlé, on supprime souvent le i final" Ith 54 (en nota a bai). "Oui. Ba, haurra, oui, enfant. C'est une syncope de bai, et usuelle en conversation, surtout devant les consonnes" H. "Bai est souvent réduit à ba. Il est plus usité que le oui français" Lf Gram 359. Tr. De uso gral.
Bai bada. (Pamplona, 1547). ReinEusk 39. --Nezesario zena gure haragi propriaz bezti ledin? --Bai: zeren behar baitzen Iainkoaren kontra gizonak egin ukhan zuen desobedienziá. Ins C, 3v. Zer izanen da bada dudán othoitz egiten dutenéz dudatzen dutelarik Iainkoak enzunen dituenéz bai ala ez? Ib. E 3r. --Andraetan diskreziorik / ez dala uste al dozu? / --Bai, baia daben zenzutxoori / gaxki daroae giadu. Lazarraga A9, 1175r. Bai, irur lagun ginaden. (Sumbilla, 1597). ConTAV 5.2.5. [Harmak] iduritzen zaitza ttipi eta arin? Bai. Ax 90 (V 61). --Bira gure auzo ederrenean? --Bai Xauna. Mic 13v. Haren burua eta fuina ez othe ziren ordu hartako bereko plazergarriez iragan behar? Bai segur. SP Phil 438. Maria, othe ziñen / garabik trublatu / fazoiñ huntan Gabriel / zenean mintzatu? / Bai, ezpainuen nahi / sekulan ezkondu. 68. --Aita Jinko deia? --Bai. Bp I 30. Bai ene Jainkoa, aithortuko darotzut ene flakotasuna. Ch III 20, 1. Au Jangoikoaren izkundea! Bai. Lar SAgust 14. Eta munduan bizi den andre gaiso batek konbentuko serore batek bezain ongi serbi dezake Jangoiko maitagarria? Nai badu, bai. Mb IArg I 350. Beraz zuk bere Angeru gordeetan zaituana baukazu? Bai, baukat. Cb CatV 37. Davitek ihardetsi zion: "bai, ene boza entzuten duzu, ene Jauna eta ene erregea". Lg I 289. Badeia arimarik Purgatoriotik igaran behar eztienetarik? Bai, düda gaberik. Egiat 178. Estaike edán? Bai, baña biz dibérsio dezénte, biz edáte moderátua, ez pasiónes, ez bizios. LE Prog 112. --Peru, artu dozu goguan koplatxuba? --Bai. Mg PAb 61. Huna non naizen suzko lezetan ehortzia; bai, alde orotarik inguratua nauka su izigarri hunek. Dh 154. Bai bai! Andija da Jangoikuaren pazienzija ta isilltasuna. JJMg BasEsc 131. "Zer? Esan zadazu: / orren laister zuk eiza / billatu didazu?" / "Bai", dio, "aita, laster / det eiza nik bildu". It Fab 245. Erantzun eutsan: Bai, asko maite zaitut. Ur MarIl 98. Nahi duzue yakin nola ikusten dudan gauza? Orok baietz diote. Atso zahar batek errana dut: orobat zaitzue? Ba, ba, ba. Hb Egia 144. --Simon, Juanen semea, oiek baño zuk maiteago nazu? --Bai, Jauna, badakizu maite zaitudala. Lard 475. --Badakizia zer den zeta? --Ustez bai; huna heben. Ip Dial 4. Ezkon gaitezen biyok! / esan zadazu bai! / --Ni zurekin ezkondu? / ni zurekin? ja jai! Bil 71. --Bagabiltza, Piarres? --Ba, bagabiltza; Zuek ere ba? Elzb PAd 26. A, bai! Orretan asko gera elkarren antzekoak lurrean. Urruz Urz 55. Bai! halako orduetan emazue kontu! Zenbatak galdu direnak horrela! Jnn SBi 178. Lege hura zuzena dea? Bai ala ez? HU Zez 42. --Ba ote? --Ba, ba; leher egin dezadala baietz. HU Aurp 163. --Beraz arerio orreek goituteko, Kurutzeak indarra dauko? --Bai, Jauna. Itz Azald 11. Anaiai gaztigatu nion / isilik karta batean / ea falta zen gizonik bai ala ez / o Erregeren kortean. (AN-erro). Balad 113. --Ez alda negar egitekoa emeretzi gizon eder galdutea? --Bai, ori bai. Ag Kr 23. Etsai itsusia bere xixparekin ezin errez, erretzen zuen, zigarretaz leherra, sekulan baino gehiago. Ba, bainan gero, tabakoa, belharra, kariotu, xuhurtu, agortu. Barb Sup 64 (v. ib. 26 bai). Iduri baitu zinez gurekin dela mintzatu nahia. / Ba, Piarreño, Ama Birjinaz erran derautak egia. Ox 44. --Eta, ala txoria, eniza gizuna? --Bai, bai, gizuna, bena apeza behintzan. Const 43. Itxua, nere buruari esaten niokan, i kontrabandista aiz; bai, ta zer, erantzuten nikan. Alz Ram 96. --To, Pello, nun Haila? Auritzeat? --Ba, hik ere bide bera deramak; eztea hala, Manez? Zub 41. Ba, jauna, ba, handik heldu naiz. Barb Leg 134. Bai, jauna, bai. Ib. 61. Mendiola ote? Egin ote-dit beribillean tokirik? [...]. Mendiola da, bai. Ldi IL 39. Aita, okle egin dut. --Nola erran duzu? --Okle, jauna! --Okle? --Ba, jauna. Lf Murtuts 21. Othoi emadazkik dilista horiek jaterat. --Hire premugoa saltzen badautak, ba! Zerb IxtS 22. --Lan ederra egin du mutiko onek, eta eskerrak eman bearrean gera beroni. --A ta bai! Aztuta nengoan, gañera zertara zetorren onera. NEtx Antz 23. Salto-kontuan, artza eta azeria baiño geiago izango ez zan ba [otsoa]? Artza baiño bai, ziur . Bilbao IpuiB 187. --Laboraria, ez baniz sobera ausart? --Ba, laboraria niz. JEtchep 93. Bai, ihardetsi zuen Etxebarnek. Ib. 106. --Ez al zenduan ikusi? --Ez nik-- erantzun eutsan Mordobiko gizenak. Zeuk bai ala? Erkiag BatB 15. --Ikusten al dezue an gaiñean, tontor-tontorrean, basarri ura? [...] --Boxelaria naiz. Boxelari profesionala gañera. --Boxelaria? --Pixu astunekoa gañera. --Ikusten dut bai. Lab SuEm 168. Tellatu gorri arekin, badirudi basarria, mendiari jarri dioten txapela dala. --Ene, ta bai! NEtx LBB 93. Bai, arrazoin du, miletan arrazoin. Ardoy SFran 19. --Motell, emen al aiz ere pekatua eginda? --Bai, motell, emen nauk. Alkain 66. --Jarriko hiz, ba. Lanak untsa egiten dazkiaka? --Ene ustez ba. Etchebarne 27.
azpiadiera-1.1.1
(, H) .
(Como refuerzo de la aseveración). "Deben de ser grandes, bai nonbait andiak dira " . "Il [bai o ba] suit une proposition affirmative pour la confirmer. Ex.: jinen da, ba, il viendra, oui! (en français le oui ne doit pas être ainsi postposé)" Lf Gram 359. Tr. De uso gral.
Berzék iujeaturen dute. Haur bai erranen dut, ezen [...] egin ahal dudan fidelkiena egin ukhan dudala. Dedic * 7r (cf. la interpr. de Lf Gram 359: "On trouve dans les vieux auteurs bai avec le sens de 'seulement'. Ex.: hau bai erranen dut, je ne dirai que ceci"). Emaztetarik begiratu nahi duenak, begiratu behar du halaber emaztei behatzetik, behintzat bai, aiherkunde gaixtoz. Ax 393 (V 256). Gitian bai gogo honez esker hanitz libru honez [authorari] emaitera lehia. (In Tt Onsa 183 ). Agaiti deritxu zuri [Bergarari]/ "zeiñatu ta aigara", / ezpa itxi bai azala . BBizk 33. Ordea bitarte hartan bertze hitzkuntzek zenbat ganbiadura hartu duten bat bederak badaki, eta oraino, nola egun guztiez ere hartzen hari diren bai. ES 100. Lian, lan bere, bai nik ekarri presentean neurekin / guzurrik batere asmatu baga zazpi otxaba txakolin. Acto 211. Halako maneraz bai non bisaia bethi kontent duzula. Ch III 25, 4. Izan zituen bai, bere gabak argi onek. Nolakoak ordea? Lar SAgust 7. Oriek dira, bai, Jesusen eran biztu diranak ta zeruan Jesusekin egon behar dutenak. Mb IArg I 297. Izan zan bai, izan zan beste egun batzubetan lege zuzena Errepublika onetan. Mg PAb 213. Zure bekatu au Judasena baño askoz itsusiagoa da. Itsusiagoa bai, zeren Judasek beñ bakarrik saldun zuan Jesus; eta zuk askotan. AA I 419. Arartekotzat balia dakiela othoitz bezate, ahalgerekin bai, ezaguturik eztutela arbuiorik baizen merezi, bainan denbora berean fidantzia handi bat ezartzen dutelarik. Dh 269. Gero joan ziran nor bere etxera, eta Saul ere berera bai, soldadu-talde bat kontuartzalle zuela. Lard 156. Badakit bai zer zaren zu. Laph 55. Gaur gauean bada, egon adi elizan arma artuta bai, eta ontza datorrenean tiroz bota zak. Zab Gabon 62. Beragatik ar beza asnasa lasai; egingo det nik bai, beorrek egiten duana. Bv AsL 142. Peru da esku ta dino / bietara enbido; / Joanek erantzuten dau / txikia errebido: / bat nagosian eza; nik txikia eztot nai / dino Praiskuk; ta Peruk / dino: pareak bai. Azc PB 87. Ez da erremieta txarra! Ezagutzen det bai! Alz STFer 115. Banuen ba, beldurra, zure begitarte arina ikustearekin, zerbeit bazinuela errateko. HU Zez 56. Emakume bata naikoa zarra, irurogeta amar urte ingurukoa bai, bestea gazte sasoikoa. Ag AL 10. Orrek dirutsa andia dauka; gure etxeak artu ezin ala bai. Ag Kr 126. Khüña egile aski bai behar lizate. Xikito 8. Berandutxu eldu naz gaur bai, ta saldea baño besterik eztauste itxi. Kk Ab I 12. Zuek Elizan itz egiteko, ori bai! inor ez zuek berdintzekorik. A Ardi 141. Euskaldunak burruka / munduan nagusi, / Otxoak eiten die / guztiak bai ausi. EusJok II 168. --Arthatzen? Eta zer artha hartzen othe duzu, ez banaiz sobra atrebitua? --Arthatzen bai! Barb Sup 21. Ots-otsean bururatu yakon zer egin: gibel-egin atiari, bai, eta aurrekera barik, atze-atzeka sartu. Otx 56. Zeok egindako Konstituzioa etzazute ukatu, bai, ta aski dugu. Ldi IL 26. Gaiztakeriak egin al izateko almena, azkatasunaren ezaugarri bai, ezaugarri bada; baña azkatasuna orretan ez datzala edonok daki. Eguzk GizAuz 102. --Alta Melani, jandarmek ez ahantzia, ez dugu guk ere ahantzi behar. --Paulina ere hor dun bai! Lf Murtuts 108. Ezagun dezu, bai, Joanes, kondepekoa zerana. NEtx Antz 45. Mutilzar geratu baiño lenago il? Ezkondu baiño lenago bai! Bilbao IpuiB 137. "Bai ama, ahalegiñak eiten nabil [...]". "Ahalegiñak ik? Ahal beste jateko bai!". Osk Kurl 207. Jateko lain ataraten eutsan, bai. Erkiag BatB 137. --[...] Zure semeak hola ezarri balu jaun meraren alaba, sartu nahiko zinuken ba! Larz Iru 32. Izan adi zintzo bai, eta betiere ikusi bearko duk ire burua engaiñatua. Vill Jaink 98. Sekulakoak ikusi zituzten, bereziki heldu zirelarik lur-zinta ikaragarrirat. Bai zinez ikaragarria! Ardoy SFran 155. Gizon bizkorra atera aiz bai, / ez ukan jo okerrera. Olea 111. An be gudari geureak emon / eben, bai, euren neurria. FEtxeb 29.
azpiadiera-1.1.2
(V-gip, G-azp, AN-gip, BN-arb; H) .
(Opuesto a una negación). " Jan bai orrek, lanik egiñen ezpadu ere (AN-gip)" Gte Erd 34. " Idoiak ez zaitu maite; Idurrek bai (AN-gip, BN-arb)" Ib. 33. En Oe 7 se lee itxi ezeiguzu jausten tentaziñoean: bai libradu gagizuz gatxerik, probable errata por baia, como aparece en la misma fórmula en otro lugar (94). Tr. De uso gral.
Heki ezin medra naite, bai gal neure arima. E 227. Bada baldin adulteratzen ezpaduk, baina hiltzen bai, Legearen transgredizale egin aiz. Iac 2, 11. Merezidu ezpadot ezer bere / neure partez, zerren naxan pobrea, / zureti bai, zerren naxan zurea. Lazarraga B3, 1153v. Ezpaita hekin gaztiguz usatu behar; baina bai amorioz. Harb 230. Hek biek bai, baiña ezpaitzuen bertzek Iainkoaren promesetan eta erranetan behar zen esperantza. Ax 131 (V 86). Artuten ebala gorpuza eta arimea, ez gizoneen obraz, baea bai mirakuruz. Cap 30. Ezta nigarrik egin behar, eta bai alegeratu. Tt Onsa 166. Bertze hitzkuntza hauk eztute egiten ganbiadurarik berboan, bainan bai Eskuarak. ES 90. Anxe dala Zeledon, artu bai ta ez emon. Acto 258. Josepe ditxosoa, amaren esposoa, / ezta Jesusen aita, baña bai ordekoa. Ib. 372s. Beraz, edo San Agustiñen argiaren errañurik eta izpirik ere gelditu etzaigu, edo nere arroturikako sermoi-gaiak badu itxura bai, eta kemenik ez. Lar SAgust 11. Eztüzü glorifika erazitzen ahal zütian gaizarik batere; bena bai, zure büria hanitx mesperetxa erazi behar deizienik. Mst III 4, 2. Estudiora joaten dira aur-euskara bai ta besterik ikasi bage, ta zekiten pisk orretan ere moteltzen dira ango beren lanak bukatu horduko. Mb IArg 53. Nik esan bai, ta egin ez. Cb Eg II 137. Aita ta Ama begira etzeuden, baña Zu bai! Cb Eg III 365. Jainkoak bai, ta bestek ez daki zer mañak, zer siñuak [...] ikusi, enzun ta ikasten dituzten. Ib. 367. Populuen aitzindariek ezin geldi-araz dezakete iguzkiaren kortsua zeruan, bai ordean gaizkia lurrean. Lg I 198. Eztozue au beingo batean irabaziko; baña bai denporaz. LoraS 88. Birtutearen azala bai, baña mamirik eztuela. Gco I 444. Karidadea iñoiz ere bukatuko ezta; azi bai. Gco II 71. Froga ta dasta bai, bainan hitzez ezin erran diteken bozkariozko gaindidura batez bezala. Dh 178. Ondotxu edan eta alegretxu ifini bai, baña orditu inos bere ez. Astar II 123. Iraatzi egijezu pekatu arin ta txikijai pekatu andiren bat, parkatua bai, baña bere zorra pagau bagia. Ur MarIl 94. Jainko on guzien Emalleak Liari bai, eta Rakeli etzion aurrik ematen. Lard 37. Ala moduz eze, pikea bai, bañan beste gauzarik etzan gelditu. Zab Gabon 67. Eztezagun sekulan aipha, bertze edozein hitz bezala, eta aho bethegailu liteken hitz bat bezala; ordean bai, debozionerekin eta amodioz, ahalik maizena. Jnn SBi 14. Pirpillin parpak jazteko bai, ez langille gaxuai amaiketakorik emateko! Alz STFer 122s. Ez gintzazke [...] ostatu guziak legeaz hets-araz. Bainan erdiak ba, berehala hets gintzazke. HU Zez 28. Beste batzuk (ez geienak, baiña onenak bai) Arnoldok itz egin eban ezkerotik, barriro gudetan asteko magonean egozala ez eritxoen. Ag AL 30. Ikusteko begirik ez ta negar egiteko bai! Ag G 361. Ez zion odolak bururat egin, bainan bai hertzetarat. Barb Sup 102. --Nok yaukak zer esanik? --Zer esanik ez baña barre-gurea bai, zure itxuria ikusita. Kk Ab II 16. Itzalpe goxoagorik ez dakigu badenez nihungo hirietan, nahiz ez den ageri hemen saltegi eder bat bakarra. Bi "kafe" handi ba haatik zoko batean. JE Ber 20. Ohea ba, gogo onez... Bainan, mihiserik ez ginuke emaiteko... Barb Leg 71. Pedro, Yakobo ta Yoan bai, besterik etzuen berarekin yoatera utzi. Ir YKBiz 98. Eztirik egin ez, baña langilleak egindakoa jan bai; orretan mutillak dira. Eguzk GizAuz 109. San Prantziskok bai, nik zergatik ez? SMitx Aranz 157. Izotz aundirik ez du nai. Toki eze-gizena bai. Munita 43. Eta kendu bai, ta ez ipini, ez dauka orain burko azpian bere diru-mordoa zetan gordeten ibilli. Erkiag BatB 171. Eta nork ez daki ez dela haizea bezain aldakorrik, batean ba, bestean ez, batean alde baterat, bestean besterat! Ardoy SFran 152. Ez zeukan nigar meleka, ez haur nigarra edo gaixo nigarra. Gizon nigarra bai ordea! Larre ( in Xa Odol 18 ). Nik ez ditut [pila-mazuak] nere bizian ikusi; zuk bai, zuk ikusiko zenituan. Berron Kijote 227. Ez naiz gogoratzen iñoiz jo niñunik [...]. Erritan bai, ta askotan. JAzpiroz 39. Egun aretatik urte betera ez eukela sartzerik; andik aurrera bai. Gerrika 295. Hori ez da, behar bada, gizontasun prestua; bai, ordea, soziologia zuzena. MIH 124.
azpiadiera-1.1.2.1
(Con valor concesivo).
Konfesau bai, baña aurrera lengo ekandu gaistuan. Mg CO 251. --Zelan bada gurasuak isten deutsee [...] erromerijeetara juaten? --Nik ez dakit; isten deutseena bai, baña zelan itxi leijueen, jakiñik eurak zer igaroten dan. JJMg BasEsc 135. Ainbat arrai, oraindik txikitxoak bai, baña urtan sortuak eta bizi-biziyak. Urruz Urz 11. --Masia onek jaurti? Erakutsi bai, baña emon? --Zegaitik ez? Zetarako ditut ba neure diruok? Ag Kr 145. Euzkeralogo banintz bai, baña / ni euzkeldun lelua ixan. Enb 129. Ardauok, ba, gogua bizkortu bai, baña batta milla biarreztan eta zorigaisto ekarri be badakijez egitten-da. Otx 111.
azpiadiera-1.1.3
(Interrogativo). v. infra BAIA.
"Alangua izan da neure lotsia, eze ez nas azartu, edo atrebidu konfesetara". Bai? Bada egin denpora guzti orretako konfesinoe guztien barrizteta bat. Mg CO 266. Bai? Banekiyen zala / naiko zenuena. Bil 114. --Neri bada aza-illarrak geruago ta obiago iduritzen zaizkit. --Bai? Sor Bar 78. --Zure zai egongo da nonbait. --Bai? Banua bada billa. Alz STFer 129. --Ori da nire guraria. --Neurea bere bai, aitatxo. --Bai?. Noiztik? Ag AL 92. --Nik uste det pintatu egiten dituela. --Bai? Aguro jakingo degu! Iraola 72. --Bai Pilipe bai, eta zuk uste dezu baño geiago [maite zaitut]. --Bai? Ill Pill 14. --Goiz huntan ez düt hüstü botillaa; orai ikusten düzü zer den. --Bai? egin zian Süperiürrak. Const 21. Baña, ikasi al-dute, ostera, askorik on? Bai? Zergatik, ordun, [...] dira ain makurberaa? Ldi IL 53. --I ainbeste ba-gaituk, beintzat, edozertan. --Bai? Ezetz eraman [...] arkaitzera ogei minutun Txantxikoren ontzia. TAg Uzt 43. --Gaxuxa, bildur naiz, etxekoren bat ene jarraiki etorri ote den. --Bai? Nor deritzaizu? Etxde JJ 63. --Au dek gure etxean izaten zan bezelako pastel ederra. --Bai? besteak begi bakarra borobilduta. Anab Poli 101. --Gezurra dirudi, baina hala da.--Bai? Arti Tobera 82. A, bai? Orduan goazen oraintxe erregiñaren gelara. NEtx LBB 162.
azpiadiera-1.1.3.1
(Respondiendo a una llamada).
"Mr. Mocoty?" galdetu zuan telephonutik beste abots batek. "Bai?" ihardetsi zuan gure linguistak. Osk Kurl 30.
azpiadiera-1.1.3.2
--Ost-ostean ioan nintzan igandean elizaraiño. --Elizaraiño bai? Asko egin zara orduan. Ag AL 134. --Zein da gauzarik argijena? --Iretargija argi da baña, eguna baxen argi ez; eguna, jauna. --Esnia baño bai? --Esnia baño argiyago. Otx 42. --Bera ordea, bera danez eztut sekula maite izan. --Eta Xalbat bai? Etxde JJ 142. Zenbat iraun du eriozko nere ikusteak? Miñutu baten eunena bai? Txill Let 39. Zer moduz, Anjel? Buruan miñik bai? NEtx LBB 143. Girorik bai? MEIG I 66.
azpiadiera-1.1.3.3
(Usado como ilativo, pidiendo confirmación de lo que se asevera). v. EZ DA?
Orra zer milagroak bi aldi oietan S. Franzisko Xabier-ek bere aldarean egiñak. Bai?, bada biak bezain ekustekoa da orain adituko dezun irugarrena. Mb IArg II 322. Azikera (edukaziño) onekua zan, bai?, ta etzan azartu Bakaldungaiari ori esaten. Altuna 14. Dana dala, gaurkoak eztu onezkero zuzentzerrik, bai? ta yan dezagun. Ldi IL 45. Erderaz ainbeste gauz yakingarri azaltzen, bai?, ta alkietan bost lagun. Ib. 67. Baña ortxe dago ba, arrotxua izan zan, bai? eta oraindiño be egiten deutse kontra txoriak. Bilbao IpuiB 42. Errekaren ortiko aldean yaukoguzak geure arerio ogigaztaiek, bai? ta ia beingo baten ikusten dokan zer darabillen. Ib. 241. Kontuak guri artez gustatzen zaizkigu, bai? Arti Tobera 266.
azpiadiera-1.1.4
(V-arr-gip, G-azp-goi-bet, AN-gip; Lar) Ref.: Gte Erd 34, 304s, 307.
(En oraciones exclamativas). "Ahora sí que, orain bai [...]. Ahora sí que estoy a mi gusto, orain bai nagoala nere erara" Lar. "Muy valiente es éste, bai onek errua dakar bazterretan" Lar in Aq 1478. "También con Bai o Ez y aplicando el sufijo -la al verbo, se obtienen oraciones exclamativas: Bai dela ederra! "¡cuán hermoso es!" (litm. ¡sí que es hermoso!)" Vill Eleiz-6 42. "Bai ederra dala! ¡qué hermoso es! Bai polita! ¡qué bonito!" (G-bet) Zt (comunicación personal). "Bai aguro jan duzula (AN-gip), bai mutil ederra egin zaren! (AN-5vill)" Gte Erd 304s. "Ni bai poztu nazela (V-arr)" Ib. 307. "Orrek bai jan! Olako jatunik ez dut ikusi (V-gip, G-azp, AN-gip)" Ib. 34. v. BAI HORIXE. Tr. Documentado desde el s. XVII, a partir del XIX es de uso gral. al Sur.
Ezagutzen ezpadabe / alango mesedea / axe bai banidadea. BBizk 7. San Agustiñen arratsetan bai ditudala nik nere atsegiñak eta poz-aldiak! Lar SAgust 8. Zuk bai dakizula bera amatzen. Cb Eg II 136. Auxen bai dala egiaz / denbora urrezkoa, / ta ez Koplari zarrak / erakutsitakoa. GavS 35. Beste batzuk esaten deutsee orduban absolbietan ez baditu, ez diriala iños geijago konfesauko. Au bai dala humiltasun ta prestaera ederra! Mg CO 11. Musturrak koipeturik, / bizarrak miazketan, / eztarria garbietan, / ause bai bazkaria! Mg PAb 98. An bai zala atsegiña! VMg 101. Au zan bai dolorea! EL1 187. Au bai dala estadu triste negargarria. Gco I 418. Dametas, orixe bai / dala artaldea! / Melibeo edo nor / dik orrek jabea? It Fab 185. Ori bai dala guztiz / neskatxa polita. Bil 143. Ik bai kantatz'ekala gaizki. Sor Gabon 22. Orduan bai daukala / Olandarrak poza. AB AmaE 99. Zeruko aingeruen antzeko arpegi biribill gozo leuna eban; [...] ta begi baltz batzuk bai!, eztitsuagoak ziran Mondarrain-mendiko lorarik eztitsuenak baiño. Ag AL 11. --Lazuakin [korbata]? --Orixe bai ez ditala esan; bekar lazorik gabe . Iraola 75. Latiñak eta guztiak ikasita zeuzkan ba-ta. Umea bai argia! Ag G 320. Auxe, bai, Sabin-alatza! Enb 70. Ai, ene Imanol, onek bai abes / alai eztitsuak egiten dabez! Ib. 191. Bai gizon odoltzalea! Or SCruz 80. Gaur artako ametsa bai amets gozoa! Jaukol Biozk 96. I bai agoaundi! TP Kattalin 193. Ezer oberik ez litzake: euskeltzale zintzo aberats batek beregain ta begipean egunkaria artzea. Baña... auxe bai ametsa! Ldi IL 73. Bai aundia dala siñestearen indarra! Ir YKBiz 249. Erijo anderak kiñua bai ankerra! Laux AB 41. Gastedi orren didarra / bai-dala didar zolija! "Qué claro es" . Ib. 52. Bai berandu dabiltzala! TAg Uzt 268. Erromesak bai adu txar!: / nunai arrotz, atzerritar... SMitx Aranz 20. Orrelakoak ankabikotan bai ote diran? Bai amaika! Munita 46. Arek bai ebala oiñetan bizkortasuna! Erkiag Arran 37. --Zuen alabak ere, or datoz. Oiek bai alkar billatu. NEtx Antz 60. Aretxek bai eukala bere tajuria. SM Zirik 103. Eta argandik urruntzean, ura bai gogorra! Txill Let 65. Oiek bai eztaukatela alkar maitasunik! And AUzta 107. An, bai, irakurlearen barrua berotzen dula! "Sí que se ve el fervor" . Or ( in Gazt MusIx 34 ). Soiñu ta dantza, gazte, / bizitza bai eder! NEtx LBB 217. Bost tiroko fusilla / bai gauz erosua. Olea 190. Bai haundia Jaungoikoaren eskuzabala, jakinduria eta ezaguera! IBk Rom 11, 33 (Ol sakonak, bai, Or BM 504 bai aberatsa, IBe bai handi eta sakon, Ker sakonak, benetan ). Iñun gaizki gelditu bagiñan, antxe bai gelditu giñala benetan gaizki. Alkain 148. Gaur bai lanean asi naizela / gogoz eta maitasunez. MMant 121. Bai ederki bizi ginela orduan! MEIG IX 103.
azpiadiera-1.1.5
(En sentido irónico). "(A) propósito, irónicamente y burlándose [...] bai suertez ere, (V) bai zelanbere " . "(V-ger-m), úsase en sentido irónico y tono de admiración, significando incredulidad" A. "[Interjecciones] de incredulidad: [...] Ipa! (contracción de Ik bai! V-gip), Opa! (id. de Orrek bai! V-gip)" Alt Obs 50. Cf. A Morf 682: "En sentido irónico se oye mucho más ba que bai. Egingo dok ori, txo? (¿Harás eso, muchacho?) Ba! equivalente a 'no o cá' y al americano '¡qué esperanza!'". v. BAI ZERA.
--Nora eruan gura nozube, baña? --Bakaldun jaunaren jauregira. --Zetarako? Andikijen antzera, otsein eta guzti bixi ixateko?--Bai, txotxo. Au zoragarrizko memelotxuba! Otx 113. --Sorgiñen bat sartu yana ala barruan? --Bai sorgiñik! Bilbao IpuiB 121.
azpiadiera-1.1.5.1
(Seguido de participio).
--Ba, zeozer asmau biar yuagu, mutil; bestelan galduak gaituk. --Bai asmau! Zer asmauko yuagu ba? Kk Ab I 14. --Patxo: Esan eik arin "Neure Jesukristo Jaune", jan egin bear aut-eta! --Bai jan! Eta len emoniko berbia? Bilbao IpuiB 48.
azpiadiera-1.1.6
"Está a punto de morir, il bai-ez il (G-goi)" A EY III 328.
Leoi guztiz andi bat, / ez ill bai illean, / luze-luze etziñik / zegoan lurrean. It Fab 83. Hordi bat bezala dabilalarik, ez eroriko bai eroriko. Laph 223. Anderrai-miñez, atzeman zuten, / burua zuur, ez il, bai il. Or Eus 409.
azpiadiera-1.1.7
"Fórmula de apuesta en las pruebas deportivas populares. Bi bai, iru bai " DRA. v. baietz. .
azpiadiera-1.2
2. (Equivalente al prefijo 2 ba- ). "Sí, respondiendo con verbos irregulares, ba, bai; badet, baidet, banuen, bainuen " Lar. "Antes bien, parece que, lenago bai dirudi eze " . Cf. infra BAI BAIT-. Tr. En oraciones afirmativas, reforzando la completiva, lo encontramos en Lazarraga, CatCeg, Mendiburu y Aguirre de Asteasu; el mismo uso se registra en autores vizcaínos de comienzos del s. XX. Desde la 2.a mitad del s. XIX es bastante frecuente en autores vizcaínos y guipuzcoanos cuando ante el vb. conjugado aparece alguna partícula modal (a(ha)l, omen, ote, etc.); hay además algunos ejs. de este tipo en autores septentrionales como Jauretche o Goyhetche. Hacia comienzos del s. XX algunos autores (como Kirikiño, Altuna, Enbeita o Lauaxeta) amplian su uso a todos los contextos de ba-, para distinguirlo del condicional; cf. Bera: "Ba [...] Sí, categórico afirmativo; ya: bai-daki, ya lo sabe, sí lo sabe (El ba categórico procede de bai y debe restituírsele su forma real y primitiva, como se ve en el ejemplo propuesto)"; cf. tbn. A Morf 682: "[Adverbio] de afirmación. Es bae [es decir, *bae ], que como prefijo pierde la final al chocar con un elemento de conjugación. Badakit ya lo sé (Jnn SBi 3), bagoaz ya vamos". En gramáticas anteriores, como A Gram (v. 206ss) o Arriand EAditza (v. 80 y 82), no hay nada similar. Altube (Erd 52) refiriéndose a los otros muchos usos de bai(t)-, desaprueba su empleo: "Algunos escritores sustituyen por bai la partícula ba de estas flexiones afirmativas sintéticas, lo que da lugar a choques anfibológicos mucho más importantes que el que quieren evitar con esa reforma".
Ez derauste besterik aterako / salbo bai zaitudala amaetan. Lazarraga B20, 1194v. Sinitzen det, Jauna, bai dala Trinidade Santisimako irugarren personea, zeiñari deritzon Espiritu Santua. CatCeg 40. Zer esan nai ote digu Elizak Ebanjelioko bi itsumen oriek gaur agertuz? Bai dirala munduan itsu, ill arte guzian argitzen ez diranak. Mb IArg I 220. Aditu zuen bai zela israeldarren artean Eliseo zeritzan profet andi milagrari sendatzalle bat. Ib. 319. Uste duenak bera, berez eta lagunik bage, bai dela zer edo zer, ez daki zer esaten duen. Ib. 64. Ez da izan [...] jende añ basati eta ezigaberik, non eta ezagutu ez duan bai dala Jainkoa. AA II 20. Bai othe ditugu berzeentzat miserikordiazko sendimendu horiek? Jaur 381. --Ez dago Indijetara juan biarrik sedia izateko. --Zelan! urragotik bai al dator? Ur Dial 4. Bai ahal dakizu naski ya aspaldi baduela, / gathuen ta gure artean gerla bizia dela? Gy 25. Orañ ere gure berri bai aldaki? Arr GB 84. Bai omen zijoan, bai omen zijoan, eta egun guztian ibilli ondorean, arratsaldera sartu omen zan basamortu batera. Zab Gabon 78s. Bai al dakizu zeñen aurrian zauden orrela agertzeko? Sor AKaik 129. --Zeregiñik bai al da edo... --Ai gera beñipeiñ. --Beste iñorentzat ote daukazuen diot. Ag G 321. Adorerik bai al dozu artu dozun zeregiña bide onera eruateko? Kk Ab I 25. Oneik, ikusirik guda-mutil aren artian pelotarako zaletasuna bai-dala, esan dautsie erriko abadia dala eskuz pelotaririk bikañena. Ib. 97. Egur me au be zetarako edo atarako bai-da. Ib. 3. Bai jauna, Kristok gurutzeko eriotzearen bitartez garaitu zituanezkero, bai-dau gurutzeak arimaren arerioak garaitzeko indarra. KIkV 8. (KIkG badu) Jaungoikoak bai al du gorputzik guk bezala? Inza Azalp 40. Batek bai-daki gero, beronegaz zori txarra etorriko ete danik! Altuna 93. Gure etxeko neska mats-alea bezain gorri gelditu dun Bikendiren izena entzun orduko. Bai bide dun zerbait. Or Mi 37. Bai ei zan an arrokeriya, asarkeriya ta balentekeriya ugari. Kk Ab II 165. Emakumei autarki-jartia dala-ta, / egunotan bai-dabil mar-marka galanta. Enb 145. Begi oneik ez arren, bai-dakus ametsak. "Aunque mis ojos no la vean, la contemplo en mis sueños" . Laux BBa 42. Euskal egunaren eraltzalleak bai-omen dute ortan errurik. Ldi IL 56. Euririk etzan egunetan / antxe bai-nebala topetan / egizko aterpia. "Allí solía encontrar" . Laux AB 54. Bai al da Iaunik Iauna besterik? Or Aitork 12. Ik ere bai al dakin? NEtx Antz 37 (v. tbn. con al Alz STFer 141, Moc Damu 26, Iraola 80, Tx B I 217, Urruz Zer 34, KIkG 5, KIkV 17, Enb 169, Lek EunD 44, Ldi IL 155, ABar Goi 33, TAg Uzt 313, Zait Sof 161, SMitx Aranz 106, JAIraz Bizia 16, Munita 81, Etxde JJ 123, SM Zirik 114, BEnb NereA 107, Basarri 29, And AUzta 58, Izeta DirG 43, Anab Aprika 32, MAtx Gazt 19, Salav 87, NEtx LBB 269, Uzt Sas 39, Ataño TxanKan 151). Ango piñu liraiñak bai ei dauke euren zer-kontaua. Erkiag Arran 12. Mendian ipurtargiak izaten diran bezela, bai omen dira itsasoan alako mamorro tiki-tikiak argi egiten dutenak. Anab Poli 129 (v. tbn. con omen Sor Bar 79, Urruz Zer 39, Muj PAm 73, Or SCruz 76, Tx B II 93, EusJok II 25, Salav 82). Ia kontrarioren bat gordeta zegoan edo ilda zeuden aien tartean bizirik bai ote zegoan. Salav 98. An bezin jende euskaltzalerik / bai ote da beste iñun? Uzt Sas 56 (v. tbn. con ote Ldi IL 149, TAg Uzt 53, Munita 46, Or Aitork 21, Salav 98).
azpiadiera-1.2.1
"Modo optativo. Esta idea que en castellano se expresa con la locución árabe 'ojalá' que literalmente parece significar 'quiera Dios', en nuestra lengua la expresamos, conforme a los dialectos, con cuatro elementos sinónimos: al (V, G, AN), ai (BN, S), bai (R) y agian (BN). [...] Bai (R). No recuerdo haber oído otro ejemplo que el consignado en el Diccionario. Ant baiendi !ojalá te infles!" A Morf 418 y 420. Quizá podría tratarse del prefijo bait-.
sense-2
II . (Conj.).
azpiadiera-2.1
1. (SP, H).
Como; tan como. " Guri bai (Lç Act 11, 17), guri bezala" SP. v. bezala; bezain. Cf. bai-. Tr. Sólo lo hemos encontrado en Dechepare y Leiçarraga.
Egundano izan daia ni bai ditxatakorik? / Ni amoriak enu maite, nik hura ezin gaitzetsi. E 225 (el ed. precisa en nota que "ez da, ene ustez, dudarik bai hori bezain-en kidea dela eta bezain-en ordez dagoela, ez beste inoren. Argitasun gehiago behar balitz, ikus Oihenarten bertso hau eta erka biak elkarrekin: Ehon erakutziko zaita / [...] Ni nizan bezain, zori gaitzetakorik [O Po 22]"; cf. Lfn Notes E 171; ). Bada guri bai dohain bera Iainkoak eman drauenaz geroz, guk Iesus Krist Iauna baithan sinhetsi ukhan baitugu. " Comme à nous" . Act 11, 17 (Dv nola guri ). Elias zen gu bai pasionén suiekzionetako gizona. Iac 5, 17 (Dv gu bezala ). Egundano izan daia ni bai ditxatakorik? / Ni amoriak enu maite, nik hura ezin gaitzetsi. E 225 (). Bada guri bai dohain bera Iainkoak eman drauenaz geroz, guk Iesus Krist Iauna baithan sinhetsi ukhan baitugu. 'Sicut et nobis' Lç Act 11, 17 (Dv nola guri). Elias zen gu bai pasionén suiekzionetako gizona. Lç Iac 5, 17 (Dv gu bezala). Cf. Lç 2 Cor 11, 12: gloriatzen diraden gauzán gu bai bezalako eriden ditezentzat; Mt 20, 14: nahi diarokat azken huni eman, hiri bai bezenbat.
azpiadiera-2.1.1
Gloriatzen diraden gauzán gu bai bezalako eriden ditezentzat. 2 Cor 11, 12. Nahi diarokat azken huni eman, hiri bai bezenbat. Mt 20, 14.
azpiadiera-2.2
2. Y también. "Adde quod, bai oraño gehiago " Urt I 142. v. BAI... ERE, BAI... BAI..., 1 baita.
Zuiek ukhen baituzuie hezaz guti ansia. / Bai erhoki konplazitu ene kontra etsaia. E 67. Ilgo bere baben... / bai ak egiten aren burlea. Lazarraga B6, 1165v. Bide hasian sartzen da ahal bezain barrena, / bai Aingeruak trabatzen ahalik gehiena. EZ Man I 56. Osoan osoa zare, / bai osoa partean. EZ Noel 122. Laur urte du, zuri beti iarrikitez, / higatzen naizela, bai zerbitzu egitez. O Po 18. Neskatxak, ikus bai beha. " Audi, filia, et vide" . (Ps 44, 11) Hm 52. Lehenagoko bai oraiko andreek kostuma dute hainitz perleria beharrietan dilindaka iratxekitzeko. SP Phil 399. Zek ekarri zaitu orain / dekretoa egitera, / bai Bizkaia iltera? BBizk 5. Eman etzak apezteko moienak, / bai errentak aments bizitzeko. Iraultza 26. Apostoluen bai profeten baltsan. Monho 160. Axeriak erraten / dio akherrari: / [...] Bizkarrez bai adarrez / zer zurubia hi! Zby RIEV 1908, 761. Bildotsen bai ardien xuxen alhatzea. Ib. 603. Badira bai hortako / bermatzen direnak, / bereziki eskuara / artatzen dutenak, / bai aiten ohidurak / beiratzen tuztenak. Etcham 216. Beltxeran, begi bai azal. Ldi BB 122. Lur-sailla erosi dau, trenbideari deutsala dagoana, sail jasekoa, luze bai zabal. Erkiag BatB 137. Ospe Aitari, Semeari, bai Izpiritu Sainduari. Ardoy SFran 347. Azkar lagunetara. Bai usu fite sartu zagiak. JAzpiroz 34.
azpiadiera-2.3
3. (Dv, H) .
(Precedido de verbo conjugado). Tan pronto como. " Ethorri da bai berehala itzuli nahi du, à peine arrivé, il veut s'en retourner" Dv. " Zu etortzen zare bai eta gu ethorriak izanen gare " H s.v. bait. v. baiko, bait.
Maiz deliberatzen dut borthitz izanen naizela; baiñan tentazionea heldu da bai, erortzen naiz nahasmendurat. "Cum modica tentatio venerit" . Ch III 20, 1 (SP heldu zaitanean, Mst jin den bezañ sarri, Ol datorkidaneko). Hitzaren ariaz ethorri dire-bai hestura jazargoak, behaztopatzen da berehala. Dv Mt 13, 21 (Lç heltzen denean).
azpiadiera-2.3.1
(No conjugado). "Il remplace un mot à sens conjonctif. Ex.: Erbia ikhusi bai, hil zuen, dès qu'il eut vu le lièvre, il le tua" Lf Gram 359.
azpiadiera-2.4
4. (Precedido y seguido de un mismo adj., adv., sust. o vb.). "La palabra bai forma un lindo modismo, llevando antes y después una misma palabra: indica cierto énfasis. Ordu-bai-ordu (V-ger-m), cabalmente a esa hora. Bero-bai-bero [v. infra el ej. de Zavala], muy calurosamente, con mucho entusiasmo. Arin bai arin (Vc), muy deprisa, lo más ligeramente. Len-bai-len (V, G, L, AN), cuanto antes" A (en el último caso se trata en realidad del pref. bait-; v. lehenbailehen). " Arren bai arren!, ¡por Dios y por todos los santos! [...] egiaz bai egiaz, con toda verdad [...], yo bai yo (V)" A EY III 336. Tr. Lo hallamos desde Barrutia en autores vizcaínos.
Ordu gaiztoan ken zaitez orrik, ezpabere ta jedea, / xakin bai xakin nolakoa dan ene ukabil parea. Acto 251s. Andik, guraso au il ezkero, / aren esanen ganera / semeak lana bero bai bero / egiten abiau dira. Zav Fab, RIEV 1909, 35. Sarri bai sarri Gaztela-aldeko / Trumoi-ots bildurgarriak, / Zugana eldu ezin zirean. AB AmaE 76. Nere semetxua, [...] negar muxinga, inkesaka ta zotiñez, aita bai aita asi jatan deiezka ta deiezka. Ag Kr 91. Iragarririk Eladitxori / Matigaz ezkondutea, / arin bai arin erantzun eban / etzala bere ustea. Echta Jos 232. Arren bai arren eskatuaz. Ag G 207. Urrengo goizean emen zan ta arren-bai-arren [...] neronek zuri ezkutitz bat egiteko. A Ardi 104. Buruba egingo nayeukek ordu-bai-ordu ire lepotik gustijak barreka asi ixan baietz. 'A estas horas' . Otx 128. Betor arin-bai-arin. Zait Sof 22. Bizkor bai bizkor joan zan kaiganera. Erkiag Arran 130. Luze bai luze iritzi eutsen udako gau labur-samar areri. Ib. 184. Bertako etzagunek lur orreri ondo bai ondo begiratute, alik goien emonazoten deutsie. Akes Ipiñ 21. Esaten badeutsiet, barre egingo dabe nire irakurliek gozatsu. Baiña barre, bai, barre! Bilbao IpuiB 115. Pozik bai pozik kontauko yoat. Ib. 106. Alare, arroa bai arroa [zan Zenon], ego aizeak daraman orbela bezalakoa. Zait Plat 41. Bien bitartean, ura bai ura eskatzen eben teillatuganeko bonberuak. Erkiag BatB 14. Baruzik, bidez edo ezariz bada ere, aipa bai aipa izan du. Gazt MusIx 166s.
azpiadiera-2.4.1
Jende gaixo hek etziren beldurrik gabe [...]; bainan, halarik ere joan ziren. Joan-bai-joan! Prop 1895, 99 (parece que con el sdo. de 'buena la hicieron yendo', o similar).
sense-3
III. (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. (BN-lab-baig-arb; Ht VocGr 341, Lar, Añ, VocBN, H, A) Ref.: Satr VocP; Gte Erd 34.
Asentimiento; consentimiento, permiso. "Consentement" Ht VocGr, Dv. "(Algún) no u algún sí, ezen bat edo bairen bat " Lar. "Dar el sí, o el no, ez edo baia, ezezkoa edo baiezkoa emon " . " Baia (sust.), réponse affirmative. Arrapostu bat behar dut, baia edo eza, il me faut une réponse, le oui ou le non" VocBN . " Baia, le oui" H. " Baia, asentimiento. Baia eman, apalabrarse" Satr VocP. " Elkarrekin bizitzeko baia eman dute (BN-lab-arb)" Gte Erd 34. v. baiezko, baietz (2).
Bada gauza ororen aitzinetik, ene anaieák, iura eztezazuela ez zeruaz, ez lurraz, ez edozein berze iuramenduz: baina biz zuen baia, Bai: eta zuen eza, Ez. Iac 5, 12 (TB zuen baia; IBk zuen hitza, Ker e IBe zuen baietza). Jesusen bai hau aditu ta [...] ontzitik saltatu ta [...] itsas gañean asi zen S. Pedro lasterka. Mb IArg II 351. Baiak edo ezak bardin dereizie. Egiat 200. [Juramentu bat] ezari ta baiari indarra emoten deustana. MisE 196. Ta gatoz zuri borondatia agertu, ta zure baija ta konsejubak artutera. JJMg BasEsc 245. Semiak estaduba autu, eskojidu edo artu nai dabenian gurasuai esatia, eta baija, eta bendizinoia eskatutia. Astar II 80. Arako gauza lotsagarrijen bat egiteko pensamentubari baija emoten deutsazunian. Ib. 288. Ain da leijala emoniko baija jaoten. Ib. 14. Borondatiak bairik emoten ezpadeutsa edo konsentietan ezpadau. Ib. 178. Emon dagijon baija, baldin baderitxa, urreengo gauza oneei. (1858). BBatzarN 169. Nok emon ete eutsan oni baija? / Nun da basoko penitenzija? / Nun Agintarijarentzat obedienzija? Ur PoBasc 50. Azken hitzak, bai edo ezak, Aitaren [sic] Sainduaren ganik behar zuen athera. Laph 174. Erregeren baia gabe dekretuek ez zezaketen ukhan indarrik. Elsb Fram 97. Ez lohautzuke holako graziaren izatea, egin behar zarotedatenaz geroz, zure baiarekin eta zure manuz, gaizki bat hain handia. Jnn SBi 139. Nihori deusik erran gabe, nihoren baiik gabe. Prop 1894, 104. Ez ginelarik zer zitzaukun erraterat aitzinetik deituak izan, berehala eman ginioten, bihotz onez, ondotikako baia. HU Aurp 105. Salan iosita dago / tabernetan maia / sendoago dan baino / emakumen baia. Azc PB 86. Bakarrik borondateak bere naiya edo baiya emoten dabenean. Itz Azald 185. Zeure borondatearen naiyagaz edo baiyagaz. Ib. 188. Behar litake Jaun Erretoraren baia galdatu. CatJauf 79. Ikusirik bere lekukokoak baietik ezera itzuliak, garrazki gaztigatu zituen Rusoak. StPierre 35. Hil gabe, nahi nikek entzun azken meza; / Gero jabalduko duk hobeki janiza. // Otsokok Astokori: baduk ene baia; / Astokok Otsokori: milesker, anaia. Ox 119. Bai-eske natorkizu iñola âl baleite. "En busca de permiso" . Or Eus 132. Eta Jainkoaren mandataria joan zen Mariaren baiarekin. Zerb IxtS 82. Erregeak baia eman zion gogo onez. Ib. 73. Eza ta baia: sorgin-izketa au, len aitaturiko Barandiaranen idazlanean, 263 orrialdean. SMitx Aranz 21n (la nota se refiere al verso Baietzak eza garaituko du ). O Birjiña, goi-eskeari / "bai" zintzo beziñ mena eman zeniona. Gazt MusIx 137. Hor ageriko zen [...] nola dagon Jainkoa nahi bezain luzaz beha, noiz eta ere gizon batek emanen dion, bere baitarik, bere baia. Eta azkenean bere baia eman zuen Frantsesek! Ardoy SFran 110. Itzuli zen Gobernadorearen baia sakelan. Ardoy SFran 178. Gazte denboran hau izan nuen / nik nihauren andregaia, / galdia nihaurek egin nion ta / hunek laster erran baia. Xa EzinB 91. Bertan jakinik ukatu zala nik han kantatzeko baia. Xa Odol 269. Amak berehala segurki baia, bazuela harek hamabi urteko mutikoa mendian. Etchebarne 35. Zer urostasuna elgarri baiak eman ginituelarik! Ib. 96. Berehala eman nion baia. Larre ArtzainE 216. Zordun dira aurrekoen gaurko idazleak, baita berrienak ere, konturatzen direlarik nahiz ohartzaka, beren baiean eta beren ezean. MIH 288. Apostu, ordea, noren alde egin? Zerbaiti bai esaten ziotenen alde ala baiari ezetz erantzuten ziotenen alde? MEIG VII 167.
azpiadiera-3.2
2. Aspecto positivo, pro.
Munduko gauzentzat xeheki bilhatzen dire baiak eta ezak, on eta txar guziak. Dih MarH 53 (ap. DRA).
azpiadiera-3.2.1
Gizonak maiz izan oi ditu zenbait ezaldi, goibelaldi, muziñaldi, naigabe. Olako ezaldi batean artzen du ezaren ezaguera, ta ortatik gero baiarena. Or QA 70.
azpisarrera-1
BAIA.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (BN, S, R; H; baiea Lh, bai-eha Lh; beia S). Ref.: A; Lrq (bai); Satr VocP. "--Egon nadin geldirik nahi duzu? Ez naiz bada egonen. --Baia? ikusiko diagu, [...] dis-tu vrai?" H. "Baia (BN, S, R), ¿sí? Es el mismo bai seguido de la interjección interrogativa -a; como de ez 'no' se forma eza? '¿no?'" A. "Baia-ote (R-uzt)" Ib. "Este sufijo adverbial [-a] se usa en algunas comarcas, señaladamente en el Roncal, aun cuando no esté expreso el verbo: [...] kemen, bai, ez son 'aquí, sí, no' sin interrogación. Con ella son kemena? baia? eza? acaso aquí? por ventura sí? quizás no?" A Morf 407. Cf. 2 -a.
--Jüdioak ere jin zirena haren adoratzera? --Ez [...]. --Baia Herodes Jerüsalemeko erregia? Bp II 25. --Etsorta bat eman zeiek, gizona, itsuski ederra. Baia, Mañex? --Ba, poxi bat ba! HU Aurp 163. "Eskualdun gazeta da; hunek ez du egiarik baizik erraiten". Baia ba? HU Zez 50. "Zer uste duk ala hiretzat ditudala ene ogiak? Ez duk ukanen, eta hoa hire bidean!" Ah! Baia?. Eskaleak, berehala, oihu egiten du [...] Eta, hantxet, ogiz bethetzen zaio bere zakua. Barb Leg 66.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (H). (En exclamativas). "Baia! (BN), baia bai! oui-da! fort bien!" Dv.
Ez oihu egin gero: "Agur, urde tzarra"! // Has litake gizona: "Baia, debru Pelo! [...]". Ox 176. Eta huna non, han nonbait, Aphat-Ospitaleko kasko hartan, entzuten duen irrintzina bat gaitza!. "Ah! baia!. Ai, ui, ui! ai, ui!". Barb Sup 181. Eta, beren erkatzekin, jo eta jo hasten zaizko jende eta alimalezko soka luzeari... Ah! baia! Erkatzak lotzen dira hantxet, lehen ukaldian berean, eta heien jabeak gero erkatzeri. " Ah! oui!" . Barb Leg 137. Neskatxa batek kopea izan zuen [...] galtzerdi argaletan hilerrirat agerzeko... Eta apezak ikusi. Baia ba? Zerb Azk 79.
azpisarrera-2
BAI AHAL.
--Txiribirija baten lana da sedia. --Txiribirija baten lana! Bai al? "¿Es posible?" . Ur Dial 4s (It baditeke?, Dv othe daiteke?, Ip badaitekia? ).
azpisarrera-3
BAI AHAL DA. "Bai alda (V-ger-m), yo lo creo" A. v. BAI ZERA.
azpisarrera-4
BAI HAINBAT. Ciertamente.
--Asko alda? --Asko ez, geiegi. Guk baño errezago irabazten dezue; bai anbat. Ag G 319. --Lenago bai, lenago sarritxo ikusi oigiñan [...], alkarri ondo lagundu oigiñon. --Bai orixe, bai anbat. Ib. 192.
azpisarrera-5
BAI AITZITIK (Respondiendo a una interrogativa negativa). a) Si.
--Bada irakasten zaikun doktrinaren enzutera eta ikhastera eztugu dilijenziarik ezarteko? --Bai aitzitik. Eta batbedera bere aldetik Iainkoak eman draukan maneraren araura enseiatzeko da. "Oui bien" . Ins E 8v. --Eta komunione hori ezta Zenán baizen egiten? --Bai aitzetik. "Si fait bien" . Ib. F, 4v.
azpisarrerakoSense-5.1
"Antes bien, bai aitzitik" Lar (Añ aitzitik bai).
Bainan ez othe da gauza irrigarria, bai aitzitik nigargarria, gizon eginak ikusteaz khexatzen eta bere gogoaren sartzen hain guti merezi duten fitsetan? " "N'est-ce pas une chose ridicule, ains plutôt lamentable" . SP Phil 85s (He 87 edo aitzitik hobeki erraiteko ).
azpisarrerakoSense-5.2
b) "De plus, bien plus" Hb.
azpisarrera-6
BAI HALABER. Y también.
Othoitz egin diezazugun hillez eta biziez, / Bai halaber atsekabe gure egin nahiez. EZ Man I 15. Burlatzen naiz Garibaiez / bai halaber Etxabez, / zeñak mintzatu baitire / erdaraz eskaldunez. (In EZ Eliç XVIII ). Gaitz da handik pitzten den suaren iraungitzea, eta bai halaber iendearen ixilik edukitzea. Ax 404 (V 263). Hunen oinpera ditutzu / Aireko hegastinak, / Bai halaber itsasoko / Arrain sendo gordinak. Hm 42. Ikhas baitetzake latinezko deklinazionak, bai-halaber konjugazinoak. ES 400. Ikarak arturik baitzeuden bera ta bere lagunak, atxitu zuten arrainketa arengatik. Bai alaber Yakobo ta Yoan, Zebedeoren seme ta Pedroren lagunak. Ir YKBiz 88.
azpisarrera-7
BAI ALA EZ.
azpisarrerakoSense-7.1
a) (En oraciones interrogativas, directas o indirectas). Sí o no. v. BAI EDO EZ.
Zer izanen da bada dudán othoitz egiten dutenéz dudatzen dutelarik Iainkoak enzunen dituenéz bai ala ez? Ins E 3r. Ea zure hutsa Jaiñkoak barkhatu darotzun bai ala ez. He Gudu 158. Enia zirenez erradazü bai al'ez. Elsb Fram 100. Badakik, bai-ala-ez, enperadoren manuen berri? Jnn SBi 143. Nahi duzu, bai ala ez, erregeren alaba sendatu? Elzb PAd 62. Lege hura zuzena dea? Bai ala ez? HU Zez 42. Egia denez hori, bai ala ez. Ib. 42. Hean jeiki gogo zutenez, bai ala ez. Barb Leg 60. Argittuko al-nozu, bai ala ez? Otx 47. Larunbatean sendatzen zillegi al da? Bai ala ez? Ir YKBiz 294. Bai ala ez, egia al diot? Zait Sof 89. Mundua, adimen baten lana ote da, bai ala ez? Vill Jaink 39. Guregan konfiantzarik ba al duzu, bai ala ez? Lab SuEm 195. Erantzulea bortxatu gabe bai ala ez esatera. MEIG VIII 103.
azpisarrerakoSense-7.2
b) (Sust.). "Bai-ala-ez, dilema, disyuntiva" BeraLzM. Cf. baiez.
azpisarrera-8
BAI-ALA-EZKO.
De sí o no.
Baina jakintzari horiek, fenomenuak hildakoen arimek eragiten zituztenez, espiritisten esanetik, bai ala ezko hauzian ez zuten alderdi hartu nahi. Mde Pr 316. Gradu kontuan gabiltza, berriz ere diot, eta ez da inola ere bai-ala-ezko arazoa. MEIG VI 75.
azpisarrerakoSense-8.1
(Interrogativa) absoluta.
Perpausa zati-galderaren (bai-ala-ezko ez denaren) erantzun bezala har daitekeenean. MEIG VI 147.
azpisarrera-9
BAI HAMATEKI. "Bai-hamateki /baihamatéki/, oui, paraît-il" Lrq.
azpisarrera-10
BAI ARREN.
azpisarrerakoSense-10.1
a) (Fórmula de ruego). "Hazlo sí, (V, G) bai arren (AN) bai otoi" Añ. "Baiarren, pour Dieu, au nom de Dieu" Hb (Lhande lee erróneamente baiarron).
Ez, dino etxekuak / Geitubaz erregubak, / Zagoz aldi baten / Oraindino, bai arren. Mg PAb 98. Baketu, ta bildu-gagizuz Zeure Aita aserratuaz. Bai arren Bildots erru bagea! EL1 118. --Orregaitik gura zaitut kontuban imiñi, sartu diran uts egite, okasinoe, ta oitura txaar askoren gañian. --Bai arren Aita. JJMg BasEsc 98.
azpiadiera-1.1
( bai arren bai ).
Jangoikoak dizula hau egiteko gogoa ta grazia: bai arren, bai. Mb IArg I 98 (v. tbn. 65, 75, 110, et passim ). Idiki arren biotza Jesusi. Bai arren bai. Mg CC 240. Aurrerakuan eruan bizitza frutu onak dakarzana. Alan izan dedilla. Bai arren bai. Mg CO 273.
azpisarrerakoSense-10.2
b) Ciertamente. v. BAI BADA.
Bai arren, badiagü herrian / egün egin-nahi franko. Casve SGrazi 50. Bai arren ürrikalgarri / zideie adinekuak, / Ezpeitützie ahal izan / bethe amets hoberenak. Ib. 88.
azpisarrera-11
BAI AXE. "Bai, axe, es un sí rabioso" Etxabu Ond 112. v. BAI HORIXE.
azpisarrera-12
BAI BADA. Claro que sí; sin duda, ciertamente.
Bai bada, ihardetsi zuen, ez othe naiz halako Enperadore iarri behar, nolako Enperadore nahi bainuke kausitu neroni partikular baninz? "Oui-da!" . SP Phil 385s. Aize gaiztoak eta itsasoak etzioten begiratu behar [...]? Bai bada, itsasoak santu zenbaiti begiratu ta askotan egin ditu berez egiñen etzituen gauzak. Mb IArg I 192. Bai bada, moduzkoa izango nas gauza guztietan. LoraS 174. Kanpainako bizi laiño eta inozenta / Zure gustukoa othe da? / -- Bai bada. Gy 204. --Ez othe da bada legerik horien debekatzeko? --Bai bada segurki, eta garratza ere! Dv Lab 308. Agertu da, agertu da? --Bai ba, Batista. Sor Bar 67. Bai-ba, Jaungoikoak emongo deutsuez egisariak. Echta Jos 134. [Gurdia] astuna dagola? Bai ba, bete betea dakarguta. Ag G 50. Beste edozeinentzat emakume jazki batzuek. Iretzat, zoriona. --Zoriona? --Bai bada. Alz Ram 105. Zerien eruen izen goituez, aeroplanuen.--Bai ba, yakiña. Kk Ab II 64. Geienak azeriaren alde jarri zirean. Bai ba! Azeriaren azkartasuna baekien-da. Bilbao IpuiB 184. Diru ura, bai ba, zertaz jan izateagatik naiko zuan. Anab Aprika 91. Bai, ba, emendik ordubetera asiko dek. Zendoia 150.
v. tbn. Bai ba: Apaol 45. Urruz Zer 31. ABar Goi 31. Eguzk GizAuz 24. Osk Kurl 51. Erkiag BatB 161.
azpisarrerakoSense-12.1
"A propósito, irónicamente" Lar in Aq 1321 ( A).
--Eskatuten izan deutsat, baña orrek eztaki berbetan be. // Bai ba! Nik euskeraz egin eta bestiak gazteleraz. Gerrika 18.
azpisarrera-13
BAI-BAI. Ciertamente (con valor concesivo).
Eta ikustean jadanik hainbertze eztul eta auhen entzuna zen etxola hura, bai-bai ttikia eta xarra, bainan oso-osoa [...], bozkario handi atek hartu zion bihotza. Prop 1895, 183.
azpisarrera-14
BAI... BAI... (gral.; Lar, Dv, H). Ref.: A; Lh; Lrq. (Con valor distributivo). "(En lo) mucho y en lo poco [...] bai txoil, bai hurrensu" Lar. "Soit... soit" Ith 54. "Bai... bai..., soit... soit. Bai oinez, bai eskuz, soit des pieds, soit des mains" H. "Quand on veut insister sur le premier membre d'une énumération on emploie bai... bai..., dela... dela..., ala... ala. Ex.: soldadoak bai gauaz bai egunaz hor zauden" Lf Gram 394. v. BAI... BAITA. Tr. Documentado desde Dechepare, es relativamente más frecuente al Norte; con eta, por el contrario, es más empleado al Sur.
Ene andere graziosa ezpadakik balia / bai bizian bai hilian bethi oha galduia. E 97. Eta ontasun guzia harenganik heldu dela bai bihotzez bai ahoz ezagut dezagun. Ins B, 8rs. Bai arimako, bai gorputzeko bakar-lekuan sarturik, eginen duzu meditazione bat. SP Phil 503s. Bai aita familiazkoa, bai marxant pasanta, galdurik eta arrogaturik gertatzen dira. Tt Onsa 63. Beraz, Jesu Kristo oso osua errezibitzen da, bai Ogiaren, bai Arnuaren idürien pian? CatLan 131. Bai burhaso, bai ume hetarik asko eta asko. Dh 162. Gure ezkongeiak bêban dirua, / bai zea, bai azia. Zav Fab, RIEV 1907, 539. Haren ardiesteko trabailatzekotzat, hazi behar ditugu bai gorphutza, bai arima. Jaur 190. Bai oiek bere ondoan ikustearekin, bai Tesalonikarrak fedean zein sendo eta oituraetan zein kontuzkoak bizi ziran, esan ziotelako [biotza zabaldu zitzaion] . Lard 515. Bai ordotsak bai ahardiak hamabi hilabetez goiti behar die hume egiteko. Ip Dial 97 (It eta oro bat, Ur ta, Dv eta). Haren othoitz guzier elkhorrarena egiten zuten, bai adixkideak, bai zeruak. Laph 119. Bai hirietan bai basabazterretan. CatS X. Nork konta egin zituan lanak? Bai gure biotzak fedian sendotutzeko, bai amoriuan irazekitzeko! Bv AsL 134. Bai besain, bai besazpi, / bai punpa lasterrak, / Oro zituen eder / Kurutxet Ezkerrak. Zby RIEV 1908, 90. Bai Frantziako, bai arrotz herri aldeetako buruzagiek. HU Aurp 76. Nor da lagun urkoa? [...] gizakume edo emakume guztia, bai dala geure senidea edo senide ez dana, bai dala adiskidea edo arerioa. Itz Azald 78. Eta igorri min izigarri batzu, bai gizonei, bai animalei. CatJauf 26. Ezkontza hori bai muthikoak bai nexkak burhasoen baimenarekin egin zutela. Ox 191. Hiruek, bai amak, bai alabek, mintzatzen dute eskuara. JE Ber 38. Aberatsa be aberatsa, bai abelgorritan, bai ardittan. Otx 75. Bai dirua zaitu, bai epai-maia aukera, bai saria ematea. Ldi IL 147. Larradi oiek, geienak zuaitz artetan, bai pagadi bai arizti piñudi eta beste moten artean argitzen dira. Munita 151. Bai san Tomas Akinokoaren, bai bertze frango idazleen irakaspena zen hori. Zerb Azk 93. Aldakor oroen gaiñ dagon Iainkotasuna alda-eziña baita, bai Aita, bai Semea, bai Gogo Gurena uren gaiñ eramana zan. Or Aitork 384. Nik ere ene hitza erran diat, bai aitari, bai injeniorrari. JEtchep 66. Txiroen artean bere, nagitasunik ez dauken lapur eskubiurriak, bai ar, bai eme lingirdak. Erkiag BatB 134. Geiegizko edan-bearrak, bai gorputzari bai animari jipoi gogorra ematen die. MAtx Gazt 78. Segur, behin edo beste enganatu da, bai Ceylan uhartean, bai Japonian. Ardoy SFran 300. Arriturik gelditu ziran, bai Don Kijoteren itxuraz bai aren arrazoietaz. Berron Kijote 101. Bai eskuz, bai palaz eta batez be futbolien. Gerrika 32. Bai Axularrek bai Oihenartek euskara gaitu, egokitu nahi zuten, batek hitz-lauz, besteak hitz-neurtuz. MIH 254.
v. tbn. Arr May 102. Elsb Fram 110. Etcham 94. Iratz 127. Etxde AlosT 9. Mde Pr 209. NEtx LBB 351. Etxabu Kontu 72.
azpisarrerakoSense-14.1
(G-azp; H) .
(Con eta ). " Bai bata eta bai bestea, biak ziran onak (G-azp)" Gte Erd 201.
Baina asko da bai bataren eta bai berzearen gure bizi guzian behin rezebitzea? Ins F, 6r. Zeren gore bisorrei jaunak du potere jeneral, bai estranjereki eta bai bere gobernamenduko jenten diferenzientako. MRos 16.1r. Piestia erdiz erdi daneko, trago bat edanda dagoz, bai gizonezkuak ta bai emakumiak. fB Olg 48. Bai ezkondubak ta bai alargunak, bai mutillak ta bai neskaak. Ib. 55. Bai izkribuz eta bai ezanza edo estanpaetan. Izt C 504. Ara zure mendean non gauzkazun, bai gu, eta bai edanontzia zeukana. Lard 58. Eta desegin zituen lurraren gaiñean bizi ziran guztiak, gizona gandik abereraño, bai arrastakariak eta bai zeruko egaztiak. Ur Gen 7, 23 (Dv hala zierpeak nola zeruko hegastinak). Bai zu eta bai semea biak hilko zaituztedala. Arr GB 26. Bai, txoroak dituzu bai apaiza eta bai bere etxekoak, ez igartzeko zein zeraden zu. Apaol 120. Bai orduan da bai arrezkero. A BeinB 83. Eskeintzen baitu sakrifizioa, bai beretzat eta bai bertze fededunentzat. Arb Igand 103. Ez bakarrik bere misionest lagunak, bainan bazterretikako jaun argituak, bai hemengoak eta bai hango berekoak. HU Aurp 96. Kristinauak bai egikizunez eta bai gura izate utsez egiten dituzan beste egikera onakaz. Itz Azald 120. Bai bata eta bai bestia biak zoin hobe beitia. Xikito 12. Bai emakumekoakin ta bai gaxo-eriekin gizonki joka zazu. Lab EEguna 69. Bakaldunak atsegin andija eban, bai semiaren ergelkerijaz eta bai amaren zurtasun bizijaz. Otx 129. Bai batzuk eta bai besteak betetzeko. Ldi IL 156. Iguindu gaituzte bai ni ta bai nere Aita. Ir YKBiz 456. Zuaitz bikaña da, bai bere irabaziz ta bai bere gerriz. Munita 53. Ekiñaren ekiñaz [...], bai aldra batekoak eta bai bestekoak aspertzenago ta moteltzenago yoiazan. Erkiag Arran 141. Oso hotel ederra bai kanpotik eta bai barrendik. Anab Aprika 52. Bai gorputzeko gaitzez eta bai animaren pazientziaz, Job santuaren irudi ber-bera izandu zan. A. Eta ala iraun eben, bai bata eta bai bestiak. Etxba Ibilt 462. Lanikan gabe gizona ongi / bai astian da bai jaian. Uzt Sas 81. Bai Gaztelan eta bai Andaluzian. Onaind STeresa 94. Bai batak eta bai bestiak etxian ikasitako mezuak. Gerrika 92. Bai alde batera eta bai bestera, bi erreka zeuden distantzi berdintsuarekin. Albeniz 28. Formula horiek bai apaingarri eta bai betegarri bezala erabiltzen baitziren. MEIG IV 97.
v. tbn. Kk Ab II 174. JAIraz Bizia 19. Etxde JJ 238. SM Zirik 118. Vill Jaink 87. Alzola Atalak 147. NEtx LBB 36. Berron Kijote 35.
azpisarrerakoSense-14.2
(Con edo ).
Eskubidea eukitea Kristoren fededunen artian dagozan arimako ondasunetan, bai dirala Eleiza goitularikoak, bai garbitegikoak edo bai mundu onetan bizi diranak egiten dabeen Eleizakoak. Itz Azald 43. Esan zetsan bazala auts bat, bai saldatan edo bai aragi erriakin naste artu eraiñ ezkero [...] sekulako ongarri izango jakola. Etxba Ibilt 472.
azpisarrerakoSense-14.3
(Con ere ).
Bai Erromarañoko joan-etorria eta bai Jondone Jakarakoa ere denbora erdian egin zitzakean. Etxde JJ 238. Bai etzaleku-kanpoan eta bai barrenean ere. Anab Aprika 69. Orrelako makurrak maiz egin izan dituzte, bai Mixiolari protestanteek eta bai katolikoek ere. Vill Jaink 20.
azpisarrera-15
BAI-BAI JENDE. "Bai-bai jendia. Pasado a proverbio de un conocido eibarrés que tal decía de los que siempre están de acuerdo con los grandes. Incondicional. Zu be bai-bai jendia zara?" Etxba Eib.
azpisarrera-16
BAI BAIT- .
(Con formas verbales sintéticas).
azpisarrerakoSense-16.1
a) Ya que, porque.
Sakristauak adierazi zion zer zan, baño buruz belarri egin zion sakristauari, bai baitzekien karlisten etsai aundia zala. Or SCruz 26. Ezta aski, ez. Izkera idatzia bai-baiditake izkera illa. Mintzatua ordea, ezpañek darabiltena, uraxe badakigu eskier bizi dana. Ldi IL 63. Ala ari da Gorritxo su eman, ez eman; / irazeki baiño lên bai baitakus egan. " Porque le parece que ha de volar" . Or Eus 115. Ni ildakoan baserria iretzat izango duk, bai-baitakik nire ogasun guziak iri uztekotan naizela. Etxde JJ 115. Bazirudin urduri-xamar ote zegon, buruzagi ertetzeak bai-baitu alakoxeko erantzunbearra jendearen aintzinean. Ib. 205. Zoritxarrez! irudimenaren solas bat zen hori, soilki, bai baitzekien harentzat ametsa sekula ez zela egintzaren senide izanen... Mde HaurB 8. Ezin diat. Nere azkatasuna zegok guzien gañean, ura gabe galduta naizela bai-baitzekiat. Txill Let 85. Dakienik ezin bailezake bila, bai-baitaki, ta bila bearrik eluke. Zait Plat 62. Atsegabetu zitzaion biotz-ondoa; bai bait zakien ez zutela aren utsa bereala betetzerik izango. Berron Kijote 98. Baiña zuzenduko diat bai; danerako garbitze-moduak bai bait dituk Zaldungo Ordenaren baitan. Ib. 205. "Euskaldunek, poesiara aski emanak izanagatik, ez dituzte orain arte honen legeak bete; bete ez ezik, bai baitirudi haien berririk ere ez dutela izan". MIH 240.
azpisarrerakoSense-16.2
b) (Sin valor causal).
Itsasoak bai-baitu, urrun-ertzean, / urre gorrizko bide-goenean, / legor bat. " El mar tiene" . Ldi BB 21. Orrelako ateraldiak ez datoz ongi gure arteko pakerako, ta, ondoz, euskeraren onerako ere. Bai-baitirudi "Lauaxeta"ri auxe esan nai diozula: "I, batetik berrizale, bestetik bizkaitar?. Utikan!". Ldi IL 112.
azpisarrera-17
BAI... BAITA. Tanto... como. v. BAI... BAI.
Bai üskaran hitz gogor, baita huts uste gabian egin dütian hanitz. Bp I 20s. Hoik eta holako zer ez du eta zenbat aldiz, parada zuen guziez, erakutsi, bai ahoz buruz-buru ikuste zituenei, bai eta izkribuz, haren hitza hel zitzakioketen guziei. HU Aurp 134. Zük gitzatzü lagünt, bai Jinkoaren, / baita berthütiaren / bihotzez maithatzen. UNLilia 5.
azpisarrera-18
BAI... BAITA ERE. Tanto... como.
Eta orduian zuk idazu indar eta grazia / [...] neure bekhatuiez oroz dudan barkhamenduia, / bai digneki errezebi zure gorputz sainduia, / baietare behar diren berze sagramenduiak. E 22s. Bereak eta bertzenak, / bai bere haurrenak ere, / baita andrearenak ere. Gy 312. Ez zitzazkion zor gizonari emaitza aiek: [...] eta beragatik Jaungoikoak, okerbiderik gabe, kendu zitzazkioken bai Adani, baita bere ondorengo guztioi ere. KIkG 15. (v. tbn. KIkV 23) Bai bixi zala eta batta ildda gero be. Otx 100.
azpisarrera-19
BAI BAITZAT (Lar, Añ). "(Sí por sí, y) no por no, bai baitzat, ta ez eztzat, lat. sine tergiversatione" Lar.
azpisarrera-20
BAI BALDINBERE. "Ez baldin bere, no, por cierto. Bai baldin bere, sí, por cierto" A.
--Saiatuko ote zara zu oriek kenzera ta zere gauza txiki berak ere ongi, kontuz ta zuzenki egitera? --Bai, baldin-bere. Mb IArg I 215. Ezkonduen biziera baño beste bizibide obeagoren bat Zerurako ote da? --Bai baldin bere: eta da, ezkondu gabe [...] bizitzea. Ub 224. Bistan da [...] ez dagoela hor sasi-galdera erretorikoa baizik. Erantzuna ezaguna da aldez aurretik: "Bai, baldinbere. Nola gerta zitekeen besterik, ez jakiterik, alegia?". MEIG VI 161s.
azpisarrera-21
BAI BALITZ.
"Elkarrizketa batean, batek norbaiti buruz ezaugarri bat esan eta besteak ezaugarri hori indartu nahirik erabiltzen den esapidea. --Eskaxa dek. --Bai balitz! " ZestErret.
azpisarrera-22
BAI BEHIN (V-ger ap. Alt Obs 49). "Sí por cierto" Alt Obs 49.
--Emen kantauko ete yuagu, mutillak? --Bai bein! igaz be emon yeskubean da... Kk Ab I 60. --Eta zeuk uste ete dozu ori lortuko dodanik? --Lortu (kontsegidu) ez? Bai bein! Altuna 64. Ikusgarrija zan, bai bein, Erraldoiak ikusten ebana. Ib. 50. --Ez al naiagok ba dotore? --Bai bein! Kk Ab II 14s. Arrañok ondo artubak ixango dira, bai bein! Otx 158. Ondo esana, bai bein! 'Bien dicho, a fe mía' . Ib. 108. Ondo matte dozuz zeuk andrak; bai bein. [...] Zeuk egin dozun berbaldija entzutia baño eztago euren aldez zagozela ikusteko. Ib. 22. Oraingo gazteen lotsabagakeria, nabarmena da; bai bein! Erkiag BatB 12. Urrengo jai-egunean beraganatuko dau neskameak. Bai bein! Ib. 157s.
azpisarrera-23
BAI BEHINTZAT. "(Sí) por cierto: (V) zelanbere; (G) nola ere, bai suertez ere; (c.) egiaz bai beintzat, bai nonbait" Añ. "Por cierto" A.
--Zer berze probetxurik ethorten zaiku? --Haur bai behinzát: erran den komunione haur konfirmatzen eta augmentatzen baitzaiku. Ins F, 4v. Ni bere sartuko nas? Bai beintzat, sartuko nas. EL2 76 ( EL1 67 Bai ). --Orra emen zelan munduko gauzarik balijotsuenak zor jakezan aberetxu batzubei. --Bai beintzat! Ur Dial 22 (It, Dv e Ip bai egiazki). Eztabela nai? Bai beintzat!, ezkondu bearko dau lotsabaga orrek. Echta Jos 169. Lurrean estadurik etzanean be ba ziren gizonak. Gizon aek euren buru ta biziaren ardurea eukiteko eskubiderik ez ete euken? Bai beintzat! Eguzk GizAuz 93. --Beia esnetsu edo [...]? -- Ni baiño geiago bai beintzat! Bilbao IpuiB 188.
azpisarrera-24
BAI... BERDIN. v. BAI... BAI.
Gloria, bai Aitari, bardin Semeari, / Gloria Espiritu guztiz Santuari. AB AmaE 29.
azpisarrera-25
BAI BERRIZ (Añ (G); bai barriz Añ (V)). "(Si por) cierto" Añ.
Illko zaitut bertan bereala irteten ez badezu nere etxetik. Bai berriz. VMg 10. Ai,bai, bai, bai-barriz! Gomuta dot zelan arek mutikoak eukan olakoxe orañen bat! Echta Jos 365.
azpisarrerakoSense-25.1
(Usado irónicamente).
Akusatzen zera; Jauna, eman diet leku pensamendu gaiztoei, ta akzio zatarrai, baña zertako ez esan, au datorrela joaten zeralako olgantza edo pesta lekuetara, [...]? Bai berriz. Gezurra aurrera. Mg CC 23. Baña zek emon daruako ainbeste atsakabe? Emoten dituban eskandalubak etxe ta errijan? [...] Bai barriz. Damu emoten deutse gorputzeko miñak, kastau dituban dirubak. Mg CO 59.
azpisarrerakoSense-25.2
(En interrogativas). " Bai berriz? (G), bai barriz? (V), ¿sí por cierto?" Mg Nom 65.
azpisarrera-26
BAI BOST. "¡Ca!, interjección que denota incredulidad o negación, bai!, bost! (V)" A EY III 255).
Ardura eutsen arrañai, barriz, endaikada uruna begijetara jaurtiki arren; bai bost! Braustadea nabaitzian, zuist eta muist, txairo-txairo ondora juezan areik. Otx 138.
azpisarrera-27
BAI EDO. "Baiedo (Vc, R), probablemente sí" A.
--Beraz beti dabiltz itxasoko urak jiran burpilla legez. --Bai edo, eta beste ainbeste jazoten da eguzkijagaz diñuenez. "Sin duda" . Ur Dial 109s. Baiña Adalbaldogaz ezkontzeko doskañi bearrik eteukan?... Zer ekian berak? Bai edo, ez edo... Ag AL 69.
azpisarrerakoSense-27.1
(Seguido de vb.).
Gure baserritarrak Aldama nor dan bai-edo dakie. Eguzk GizAuz 63.
azpisarrera-28
BAI EDO EZ (En oraciones interrogativas, directas o indirectas). Sí o no. Cf., sin valor interrogativo, Mb IArg I 265: esazu bai edo ez, gauzari dagokan bezala (y tbn. en contextos similares AA II 34, CatLlo 41, CatAe 44, Itz Azald 88, etc.). v. BAI ALA EZ.
Bazka berotua hobe den bai edo ez, gerorrek frogantza egin dezakegu. Dv Lab 264. Elizak zozokeriak erakusten ditu, bai edo ez? Hb Egia 143. Jaun mera edo auzapezek beharko dutela sinatu, ba edo ez, bretona utzirik elizetan, frantsesari lotu direnetz apezak. HU Zez 124. Hots, Maria, heldu zira, bai edo ez? Barb Sup 152. Tira; orrela egon gabe, zirt edo zart egin zak. Bai edo ez? Alz Ram 97. Ara, Maria, bakar-bakarrik gaude, iñor ez degu jiran, ez da ikusten gaituan begirik; ezta jakingo duan bururik ere. Bai edo ez? MAtx Gazt 46.
azpisarrera-29
BAI EDO EZ EGON. "Bai-edo-ez egon, dudar, vacilar. Bai-edo-ez nago, zer eiñ ez dakirala" Etxba Eib. v. BAIEZEAN (s.v. baiez).
azpisarrerakoSense-29.1
(No aplicado a personas). Dudoso, incierto. " Luzero bai-edo-ez egon da gauzia " Etxba Eib. .
azpisarrera-30
BAI EDO EZEKO. Enérgico.
Errekontratu dut Pireneetako bikario gazte bat, mehea, laburra, bai-edo-ezekoa (énergique), beroa (enhousiaste) . Ducq 399.
azpisarrera-31
BAI EI. "Baiei (V-m), al parecer, según fama. Es prefijo compuesto modal de la conjugación, pero se usa aun aisladamente" A. Cf. ejs. de bai ei más vb. conjugado supra (I, 2).
azpisarrera-32
BAI EIKI (H s.v. eiki ), BAI EKI (S ap. A; Hb). Sí, ciertamente; en efecto. "Bai-eki (Sc), sí, pues" A s.v. baiko. v. baiki.
Bai eiki hi aiz eguna, / Nahiz den bizitzea / Orobat darokukena, / Nola heriotzea. Arg DevB 28. --Hola arren dabiltza bethi itxasoko hurak ützül üngürüka errota bezala. --Bai eki, eta ber gaiza dioienaz ekhian gerthatzen da. Ip Dial 110 (It y Dv dudarik gabe). Zerga handiak ditugu jasaiteko; egia da hori; zor anitz ere ba eiki. HU Zez 65. --Ta itxu bat dala-ta, onuntz etortzeko aña itzal edo ardurarik izango al du? --Bai, eiki; zure izena entzun ordukoxe, etorri ere. Zait Sof 113s. Bai eiki! Eiherazaina jaun esposak hila zuen bi egun lehenago... bere emaztegeiaren laguntzarekin! Zerb Azk 109. Biperra bezala errausteko Arroxko, Vitoriano, Bettiri eta Mattiu! Bai eiki, Mattiu! Kantuek hala laudatzen duten Mattiu Aheztarra! Zerb Azk 112.
azpisarrerakoSense-32.1
"Hélas oui" Hb.
Bai eki, ene Jauna, / Nik bekhoki hura / haurretik izatu dut. CantIzp (ed. 1829) 12 (ap. DRA ; en la ed. de 1813, 12 baiki ).
azpisarrera-33
BAIEKO. v. BAIKO.
azpisarrera-34
BAI ... ERE (BN-arb ap. Gte Erd 34; Deen II 184 bazuriere ). "La conjunción baita gu ere es en rigor bai ta gu ere 'sí y nosotros también', que a voluntad del que habla se dice también bai gu ere sin la ta" A Morf 714. v. BAITA... ERE (s.v. 1 baita).
Gomez andia zanarren, / an zan Presebal bere, / bai Joanikote bere. Mondr 6ss. Hi inboka ezagun, bai are ifernu zolatik ere. Ins A, 5r. Zuk banazauzu ni, bai nik zu bere. Lazarraga A17, 1186v. Bai zu ere adoratzen zaitut, Spiritua. EZ Man I 34. Bekhatuez kargaturik / bazegoen kolpatua, / bai egonen ere bethi / Zerutik desterratua. 71. --Jangoikuak egun onak emon daijozala. --Bai zuri bere adiskidia. Mg PAb 43 (v. tbn. en contextos similares, como fórmula de cortesía, AstLas 24, Sor Bar 46, HU Zez 71, Ag G 273, Zerb Barb Ipuinak 155, Sup 77, TAg Uzt 77, Etxde JJ 83, SM Zirik 118, Izeta DirG 82). Askotakoa egin bazaituzte zeure urte askoak, bai ni ere jakiteko non zer dagoan. VMg 65. Kata-motzak zionez, / bai ere otsoak. It Fab 51. Kharuntaturik, harriturik, hil hilik, / bai ere ezinturik. Arch Fab 199. Bakhea egin zuten beraz: bai eman ere erresak. Gy 39. Galdetzen du heriotzeak, bai biziak ere. Hb Egia 25. Arbola eihartu zen, bai Errepublika ere hil zen. Elsb Fram 141. Ontzi batzuri kendu ei deutsez / janaria ta diruak, / bai arrantzale askori bere, / txalupako arrantzuak. Echta Jos 121. --Zuti gero ezpata utzi're. --Bai agudo iges egin ere. Urruz Zer 143. Bataiatuak gera bai, baño bai zordunak ere. Inza Azalp 146. Iru etxe-gizon il egin zituzten liberalak, tiroka ari izan ziralakoan. Bai apaiz bat ere, eztakigu zergatik. Or SCruz 63. Eskualdunen usaiak, / bai eskuara ere, / zori-gaitzez, haundizki / kolpaturik daude. Etcham 216. Kronek asko irabazi dauala? Bai Jonandonek be! Kk Ab II 153. Aize txar guziak atera zizkidan; bai belar-ura artu arazi ere. Lab EEguna 66. Orrelakoxeak entzun bear izan genitun. Bai besterik geiago ere. Ldi IL 58. Yuduak eta bai Apostoluak ere uste zuten, berak igurikitzen (espero) zuten Mesia etzala bein ere ilko. Ir YKBiz 244n. Mendiak, ordea, gorri-gorri. Bañan ez mendiak bakarrik bai ardiak ere, illegorri-gorriak itzalik ez daukatelako. Munita 128. Andreak bereala jo zuan begiz neskatxa; bai apaizari aren berri galdetu ere. NEtx Antz 155. Ura arkupe-errenkada luze ta zuria. Bai beste arkupeak ere. Anab Aprika 36. Makiña bat mediku eta botika ibili zan gure etxean, bai dirua galanki gastatu ere. Salav 16. Bertso gozo ta sakonak, / bai jostalari t'alaiak ere. Olea 70. Zeren beitzütie / begiratü larrützetik, / bai ere bentüaz / arimen galtzetik. Casve SGrazi 120.
v. tbn. Sor AKaik 111. Arrantz 91. TAg Uzt 128.
azpisarrerakoSense-34.1
(Con valor enfático).
Gizonak arren eztü egin bekhatürik, Deebriak eragin derionaz geroz? --Bai bekhatü handi bat ere, Jinkoaren graziarekin espiritü gaistoaren tentazionia garaiten ahal zianaz geroz. Bp I 53. Ez dizu esan Konfesoreak arrezkero ez eragiteko lengo gauzaai, ondo esanak daudela, largatzeko bere kontura? Bai sarri ere. Mg CC 158. Bidarraitarra nuzu bai nahi ere. ChantP 262. Baratarijari beingo-beinguan etorteko aginddu eutsan, bere aurrian irakurri egijan. Bai arin etorri be baratarija. Otx 95. Hain da ageri errex zela, bai errexago ere, Hebraiaren hartzea [hizkuntza ofizialtzat] . Mde Pr 204. Zelako lapiko, alako tapa. Bai aukeratu be plaentxiatarreri eurendako moduko abadia. SM Zirik 43. Urtea joan baiño leen eleizaratu naiendunan [...], ezkon-buztarria artuaz, bizitza osorako alkarren izateko. --Bai ederto be, ama. Erkiag Arran 108. Egingo ez dok ba? Bai errez be. Bilbao IpuiB 36. Ta aizea ain legorra izaten zala-ta, nere lo-gelan eskuak garbitzeko zapiak busti-busti jartzen nituan zintzilik. Bai bereala legortu ere. Anab Aprika 98. Lehen ere halako zerbait egin nahian asi ziren. Bai utzi-re!! Satr ( in Bordel 11 ). Bai errespeto ederra jarri ere. Alkain 154. Orduantxe bete zan, bai ariñ bete ere beretzat, aako asturiar ura etortzeko ordua. Berron Kijote 176. Etxea barru ta kanpoz karez txuritu bitarte, ez uan ama konformatu; bai karea oparo bota-erazi ere. Ataño TxanKan 58s. Ekin omen zion jateari, ta bai laister jan ere denak. JAzpiroz 104.
azpisarrera-35
BAI ETA, BAI ETARE. v. 1 baita.
azpisarrera-36
BAI ETA BAI.
azpisarrerakoSense-36.1
a) (Intens. de bai). "(L, BN, S), certainement oui" Lh.
"Nahi düzie jokatü zerbait enekin zuinek lehen ezar mando baten bizkarrian hirur kintale?" erran zeren Haritxabaletek. Bat jeiki zen: "Bai eta bai!, egünko bien bazkaria". Const 26.
azpisarrerakoSense-36.2
b) Asintiendo continuamente.
Laboraria, horien arabera, Jainkoak egina litake, lanarekin borroka artzeko, bethi ixil, bethi xume, behi burua beheiti, bethi ba eta ba. SoEg Herr 29-10-1959 (ap. DRA ).
azpisarrera-37
BAI... ETA BAI... v. BAI... BAI...
azpisarrera-38
BAI ETA BAI ESAN. Convenir, ponerse de acuerdo. "Elkharri erran ginuen bai eta bai, id. hitz hartu ginuen" H.
azpisarrera-39
BAI EZI (Introduciendo una oración completiva, con un vb. principal no expreso). v. BAIZIK ETA.
--Zergatik khanderak pizten dira bestea hontan? --Alageranzia zeñharetan, eta Simeonen erranaz orhitzeko, bai ezi Jesüs argia zatiala paganoen argitzeko. Bp II 105.
azpisarrera-40
BAI-EZKO. Afimativo o negativo.
Esaldiaren bai-ezko nolakotasuna edo modalitatea, R. de Rijk-ek esaten duen bezala, aditzera emanaren egibalioari hurbiltzen zaion zer hori. MEIG VI 147.
azpisarrera-41
BAI FEDEA, BAFEDEA (V-arr ap. A; Izt). "(Sí) por cierto [ponderando], bafedea. En Guipúzcoa, bai ala fede" Izt. "Sí, por cierto" A. v. alafede.
Iura dio: uoto adios: / per monarma: bay fedea: / iobbigot: yculycos . (Fragmento de la Comedia Tinelaria de Torres Naharro, 1513). TAV 3.2.1. Nik Maria zu Martin arzen zaitut neure senarzat Erromako legeak manatzen duen bekala eta Eliza sanduak mantenatzen duen bekala. Bai fedea, bai fedea, bai fedea. (Aoiz, 1551). FLV 1992, 64.
azpisarrera-42
BAI GEHIAGO. Y también.
Asko erre da / barruan joia galantik, / bai geiago / oi asko arka garirik. Lazarraga A28, 1202v. Traidoreak txu egiten / deutsae lotsabagerik, / bai geiago / ostean asko burlarik. Ib. A29, 1200v. Aurrean dagozala oñaen ganean Otxoa Onsalutx burua dala, aren urrengo anaje lastanak, Anso, Joane, Onsalu, bai geiago onen bean eskutaririk asko. Andram 160.
azpisarrera-43
BAI JAUNA.
"Baiezko indartzeko baliabidea; Jauna gehitzen zaio, baina ez du ezinbestean gizonezko bati zuzendu beharrik, emakumezkoei zuzentzeko ere erabili ohi da. Beraz, egindako "klitxe" bat besterik ez litzateke. --Zeu bakarrik etorri altziñan Paristik? --Bai Jauna! " ZestErret. (Sólo incluimos aquí los ejs. seguros de este uso)
Gogoeta gelditu zen Joanes: Ez zen bertzerik! Iretsiak zituen hortzak; bai, jauna, iretsiak. Barb Sup 103. Auzia zeintzuen artean izan zutela uste dezu?... Zallenen artean. Bai, yauna. Ldi IL 110. Bai, jauna, bai, hotel apain eta dotore oietan ere giza-bizitza duzu. Vill Jaink 130. Mai gañera igo naiz obeto entzutearren [...]. Bai, jauna! Eta ba-aldakizute zer egiten zuten?... Zurrunka! Lab SuEm 191.
azpisarrera-44
BAIKO, BAIEKO.
azpisarrerakoSense-44.1
a) (Adnom.). Afirmativo, de que sí. "Baiekoa, ezpaiekoa, affirmatif, négatif" O-SPAd 878. v. baiezko (II, 1).
Ez da ezkontzako tratuba gaur baikua ta bijar ezekua. fB Ic III 343.
azpisarrerakoSense-44.2
b) (Adverbal). Para el sí, para decir sí.
Eskuak zartako, ezpainak baiko iduri sortuak zirela U.N.R-eko deputatuak. SoEg Herr 11-10-1962 (ap. DRA ).
azpisarrera-45
BAI-NAHI ETA EZ-NAHI IZAN.
Ez nuan oso bai-nai ta ez-nai. Onela ari nintzan burruka neronekin. "Nec plene volebam nec plene nolebam" . Or Aitork 203.
azpisarrera-46
BAI... NOLA. v. BAI... BAI.
Bere biziko gozamena izaten zuala bai animan nola gorputzian, eriak sendatzen ibiltzen zan denboran. Bv AsL 38. Bista da bai hori bai baiezkoetan nola galdezkoetan erabiltzen dela. MEIG VI 158.
azpisarrera-47
BAI NOSKI, BAI NASKI. Claro que sí.
Ala bada, langille ona izandu da Jesus maitagarriaganako zure amorea. Bai, noski, ta sendor-bortitz ez-izukorra ere. Mb IArg I 106. Akerrak axeriari: Hala da bai naski hori. Gy 41. Yainkoa zuek baino gehiago da: ala ez? Bai naski. Hb Egia 35. Niri ere batzuek emango ez dizkit? Bai noski, eranzun zion amak. Arr GB 74. Eta zuk Judasekin egiten duzu solas? --Bai naski. HU Zez 196. Burian duka banitatia? / Uste duk bai naski / Haizu dela bethi / Gorthiaren egitia andre orori. ChantP 372. Beren mingaiñak etzeuden geldi. [...] bai noski, ederki eman ere! Urruz Zer 96. Eskuan liburu eder batek ez al luke ongi emango? Bai, noski. ArgiDL 7. Dio xixtux... hain polliki! Tü, tü nik, nik, nik, bai naski! Ox 106. Ama, errian zein ongi / bizi dian; / gu baño obeto bai-noski. Jaukol Biozk 40. Gerrak ondatu zula Dorrontsoro? --Bai noski, jakiña. Or SCruz 140. Esanak beti egi ateratzen omen dituk gure aitak dionez. --Bai naski, erantzun zuen Bikendik. Or Mi 22. Bai, noski; "Garratxa", bat; eta an joan eta etorri zebillen gizona, bestea. Anab Usauri 101. Zuk biali dezu, bai noski, ta ondo egin dezu. Alz Burr 25. Entzun zazu: [...] Joango naiz. Bai, noski. JAIraz Bizia 59. Ba ote zen haren kezka ta grina berak ezagutu zituenik? Bai noski, bat edo beste izan bide da. Mde HaurB 9. Gaitzerdi? --Ekin zion iztunak suminki--. Bai noski. Etxde JJ 138. Entzunen gaituzun itxaropena al zaigu goxo? Bai, naski. Or Aitork 82. Ez ote dute entzun? Bai naski. Ardoy SFran 348. Geroztik amaika urte joan dira. Izkuntza berri bat ikasteko aiña bai noski. AZink 18.
azpisarrera-48
BAI OMEN (baiümen S; baomen L, Ae). Ref.: A (baomen, baiümen); A Aezk. "Baiümen (Sc), dicen que sí, al parecer, en apariencia" Ib. Cf. ejs. seguidos de vb. supra (I, 2).
azpisarrera-49
BAI-OMENKA (Dv). "Par ouï-dire" Dv.
azpisarrera-50
BAI ONDIKOTZ. "Bai ondikoz, oui malheureusement" Hb.
--Hemen, onthasunaren biltzeko, hiltzen dugu erlea. --Bai ondikoz! Dv Lab 298.
azpisarrera-51
BAI ONDO ERE. "Bai ondo be!, ¡vaya que sí!, ¡sí seguramente! ¡y fácilmente! --Ekarriko ete dau ba? --Bai ondo be!" Zam Man 12.
Eurak jakingo dabe zer egin dausten; bai ondo be. Otx 134.
azpisarrerakoSense-51.1
(En sdo. irónico). v. BAI ZERA.
Ezkontzako Sakramentua ausi? Lorentzo ta Toribi, buztarrian dagozan idi bi legez, azkatu? Bai ondo be! Bilbao IpuiB 147. Zer egin? Neure burua gorrien eskuetan jausten itxi? Bai ondo be! Ib. 107.
azpisarrera-52
BAI HORIXE (V, G-azp). Ref.: Alt Obs 49; Exba Eib; Gte Erd Gte Erd 233. Sí ciertamente, claro que sí. "Bai orixe (Vc,...), sí por cierto, ya lo creo" Alt Obs 49. "Loc. adv. enfática de afirmación. Egixa da esan dozun barri ori? Bai orixe!" Etxba Eib. Tr. Documentado sólo en la tradición meridional.
Jakin ez bada! Bai orixe! Apaol 122. Bai orixe. Zeuk diñozun letxe eguan. "Truly" . Altuna 97. Bai orixe, erantzun zien. Ir YKBiz 251. --Ementxe utzi nai ginduzke, zuk al-ba dezu, beintzat... --Bai orixe! Pozik eukiko ditut! TAg Uzt 155. Demoniño-demoniño arek artu bear eban, bai orixe! sekulako astiñaldia. Bilbao IpuiB 33. Jakingo dot pa zelan berba ein, bai orixe. SM Zirik 115. --Orrelako ordutako deiak elizuteke gozamen aundirik ekarriko. --Ezetz? Bai orixe! NEtx LBB 110. Bai orixe ta gogo onez gaiñera egingo dut. Berron Kijote 151. Esakerie da, "itxarongo baleu, erbixe bera be tiro barik atrapau". Bai orixe! Neuk be, daukadan erren da guzti gañera. Gerrika 274. --Jendeak egin dion harreraz pozik ahal zaude? --Bai horixe. MIH 153.
v. tbn. Echta Jos 241. Ag G 192. Urruz Zer 82. A Ardi 77. Lab EEguna 105. Etxde AlosT 75. Zait Plat 17. Vill Jaink 36. Erkiag BatB 61. MAtx Gazt 54. Alzola Atalak 85.
azpisarrerakoSense-52.1
( Horixe bai ). " Bai, ba! horixe bai, jakiña! (V-arr-m, G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 178.
--Bañan gaizki dabillenak, beti berekiñ barrenen arra. --Orixen bai. Sor Bar 82. Bai, Jauna, bai, Jauna, orixe bai! Ag Kr 150. Baiña zaintsu ta sendo gorputzez ere. Orixe bai! Erkiag Arran 35. --Bai [...], nekagarriak dira. --Orixe bai. Anab Aprika 36.
v. tbn. SM Zirik 27.
azpisarrerakoSense-52.2
(Con sentido irónico).
--Betor bera ona ni ikusi gura banau. --A, bai orixe! Eleuke ondo bakaldunak zuu lango jaun altsu ta attoren-seme yayo bat ikusteko, bera zeuugana ezpa letor! Otx 141s.
azpisarrera-53
BAI HORRETAN. "Bai ortan!, ¡claro! ¡sí por cierto! ¡yo lo creo! --Niri be emongo deustazu, ezta? --Bai ortan!" Zam Man 12.
azpisarrera-54
BAI OTE (BN-mix, S (-th-), Sal, R; SP; baothe Hb; bai ete V-m-gip; A; baete A). Ref.: A; A EY III 336; Lrq (bai); Etxba Eib y Elexp Berg (ete). "Bai ote? est-il vrai?" SP. "¿Será verdad?" A. "Modo adv. interrogativo dubitativo. Ezkondu eitten zarala diñue, bai ete?" Etxba Eib. Cf. ejs. seguidos de verbo supra (I, 2).
--Itanduten badeutsee [...] emongo deutsee esplikazinoia. --Bai ete? Mg PAb 179. Erran behar da soldadoek elgarren artean makur handixkorik dutenean, duelean artzera bortxatuak bezala direla. --Bai ote, bortxatuak? HU Zez 24. Bai ete? Neuk be zer edo zer entzun dot. Ag Kr 145. Gaur, mendiko egurats garbia oso kirastua dago. --Bai ote? --Makilla eskuetan daukatan bezela. Ag G 194. --Manex duk hori, Manex Donianekoa... --Ba othe? Barb Sup 174. "Beste eun jartzera noa lengoen gañean". Bai ote? Lek EunD 47. --Lepo egingo ote nauten ere gogoak ematen dit. --Bai ote? Or QA 121. --Hegiaphaliako Xalbat Engraziren irritsetan dabillela. --Bai ote? Etxde JJ 114. --Zure bezeruekin beti olan jokatzen ba-dozu laster geldituko zara eurak barik. --Bai ete? SM Zirik 115. --Bai ote? --Bai, motell. Alkain 23. Eta hain zuzen [oinarri sendorik badu] eredutzat (bai ote?) hartu nahi genituzkeen euskalkietan. MIH 388.
v. tbn. NEtx Antz 138. Ugalde Iltz 20. Zait Plat 147. Ba ote: Iratz 86. Lf Murtuts 25. Zerb Azk 103.
azpisarrerakoSense-54.1
(Seguido de ba(da) ). ¿Será así? " Etorriko zala esan eban, bai ete ba? " Etxba Eib.
azpisarrerakoSense-54.2
(Con matiz desiderativo). " --Aberastuta berealaxe Ameriketatik etxeratuko zaigu anaia. --Baote! [...] ¡Será verdad!" A.
azpisarrera-55
BAI OTE EZ OTE.
azpisarrerakoSense-55.1
a) Ligeramente, algo, un tanto.
Ez du sumatzen min, dardarizko; / bai-ote, ez-ote erresumin. " Un sí es no es de resentido" . Or Eus 318.
azpisarrerakoSense-55.2
b) Dudando.
Orain zere eskuetan daukazun liburu koxkor au egin ez egin, baote-ezote, kezketan nebillen eguzkitik illuneraño udaberri artan. Sorarrain Lili 5.
azpisarrera-56
BAI TO. Sí por cierto (en sdo. irónico). "Bai to (AN-gip), bai zera (AN-gip)" Gte Erd 156.
Zango zolatik kilikatu zuen zakurra bere aztaparrekin. Puxka etzen higitzen! Bai to. JEtchep 32.
azpisarrera-57
BAI TOKATU ERE.
" Bai tokaure! hau duk kausalitatea! [...]. Bihar junbertzun oporreta ta hanka hautsi du. Bai tokaure! " ZestErret.
azpisarrera-58
BAI-URTE. "Año de abundancia" PMuj. v. baialdi.
azpisarrera-59
BAI... ZEIN. v. BAI... BAI.
Barritan orijo au da onena, bai gordiñik jateko zein lapikorako. Ur Dial 104 (It ala... nola, Dv nahiz... nahiz, Ip ala... ala).
azpisarrera-60
BAI ZERA (V, G, AN, L, BN-arb). Ref.: A EY III 255; Gte Erd 156, 203; Zt (comunicación personal); Elexp Berg. Venga ya, sí por cierto (en sdo. irónico). "Bai to (AN-gip), bai zera (AN-gip)" Gte Erd 156. "Gorrotoa al zion? [...] Bai zera! Bestera, oso maite zuen (G-azp, BN-arb)" Ib. 203. v. BAITA ZERA ERE (s.v. 1 baita).
--Edo nik lañoak ditut begietan edo beroi da... Baña... bai zera... Ura ez zan ain... Apaol 107. --[...] Zu ere donostiarra izango zera? --Bai zera! Nongoa izango naiz, Alegrikoa! Alz STFer 114. Eta lehen kominioneko liburuño hura, amitxiren orroitzapena, eskuaraz? Ba zera! HU Aurp 203. --Bejondiola ! Eztin emen aurkituko. --Bai zera ! Lh Yol 18. Ona bixitten etorri? Bai, zera! Altuna 83. Ustekoban [...] bardin dauzela / Baña bai zera! / Aldatu dira beste / gauzen antzera. Enb 168. Oraingoz seguru gera, orduan. --Gobernadoreak baimenik ukatzen ez badu. --Bai-zera! Bera "konbidatzeko" asmoa dute-ta. Lab EEguna 87. Errege ikus? --Bai, zera! Badu bertze egitekorik goiz huntan! Barb Leg 135. Onekin eztut esan nai pesimista naizenik etorkizunari buruz. Bai zera pesimista! Etorkizuna arrai ikusten dut nik oso. Vill Jaink 11. Eskual-Herrian, bertze edozoin eskualdetan bezenbat gizon hiltze gertatzen dela. --Ba zera! --Egia hola duk. Larz Senper 20. Orra guzia esan... Baiña, bai zera! Ori ezta guzia. Ori, matazaren asiera besterik ezta. NEtx LBB 86. --Andoainera zuzen al goaz? --Bai zera! Oso oker zabiltzate. Alkain 22. Or amaitu balira utsegite guztiak!... Bai zera! Aundiagoak egiteko geratzen diranak. Gerrika 167. Pozik? Bai, zera. Ez hurrik eman ere! MIH 141.
v. tbn. A BeinB 61. Echta Jos 233. Goñi 50. Iraola 70. Urruz Zer 95. Laux BBa 76. Kk Ab I 112. Muj PAm 74. Moc Damu 15. Otx 134. Or Mi 104. Lek EunD 43. ABar Goi 57. TAg Uzt 161. EA OlBe 23. Zait Sof 32. SMitx Aranz 25. JAIraz Bizia 7. Or Aitork 93. Etxde JJ 181. Bilbao IpuiB 274. Txill Let 98. SM Zirik 121. Anab Aprika 58. Ugalde Iltz 57. Osk Kurl 135. Gand Elorri 93. MAtx Gazt 26. Alzola Atalak 47. Onaind STeresa 8.
azpisarrerakoSense-60.1
(Seguido de part.).
Eztaukadaz aztuta Anjel da Mañasi. Bai zera aztuta! Euren ipuñak esateagatik artu badot esku artean darabiltan arloa. Ag Kr 72. --Kendu izak bizar oiek [...]. --Bai zera kendu! Ondo egoki dauzkat. Ag G 118 (v. tbn. 347). Pernando gizarajoa txoratuko zala uste izan zuten amezketarrak. Baña, bai zera txoratu! Muj PAm 58. Joango ete zirean gero aurrerantz? Bai zera joan! Atze-atzeka ebilzan. Bilbao IpuiB 61 (v. tbn. 162). Erre yakon etxea bere, ez eban osoro galdu. Bai zera osoro galdu! Lau ormak, orma sendoak zut eta lerden eukazan euki. Erkiag BatB 176.
azpisarrerakoSense-60.2
"Puede emplearse además como denotando simplemente extrañeza o sorpresa [...]. --Biar dator Manu kanpoetatik. --Bai, zera! --Mañana viene Manuel de las Américas. --¡Hombre, no me digas!" Zam Man 13.
azpisarrera-61
BAI ZERETIK (Zam Man 12). Sí por cierto (en sdo. irónico), venga ya. v. BAI ZERA.
azpisarrera-62
EDO BAI. O bien.
Edo zuk diñozu guzurra, edo bai herloxuak, zer[r]en eguzkiak ezin esa[n] lei guzurrik. Mic 12r. Norbait ezkonduko baliz ezkonzeko berbea emonda deutsan baten amagaz [...]; edo bai berak pekatu egin daben personeaen bigarren oñeko edo gradukogaz (uste onagaz) ezkonzea ona izango lizateke? Oe 151s. Artuko bazendu nire lanzetia, egingo zeunskio gaisuari zulo andi bat, edo bai ebagi zana. Mg PAb 48. Ai! banitza abade, edo bai praillea! AB AmaE 396. Egunagaz iagiten / direan alperrak / oin biko astoak dira / edo bai okerrak. Azc PB 327. Pipia aterata / ezin ondo sutu, / edo bai bereala / laster amatatu. JanEd II 19.
azpisarrera-63
ERE BAI. v. ere.
azpisarrera-64
ETA BAI. Y también. v. 1 baita.
Akorda zatez zein on deretxudan, eta bai nola zabilzen engañadurik. Lazarraga A, 1152r. Zeren baldin bide bezala Iainkoa onhesten badugu, zerbitzatuko ere badugu, eta bai haren izen saindua ohoratuko. Mat 123. Zure thonban ere ziren / egin mirakuiluak, / hebaiñak xuxendu eta / bai argitu itsuak. EZ Noel 153. Hainari Iainkoak dio / Eginen garazia; / Eta bai bere lorian / Xedatuko bizia. Hm 47. --Ze pekatu parkatuten dau Bautismoak? --Pekatu Orijinala, eta bai beste edozeñ. Oe 76s. Neu eta bai manduok. AB AmaE 367. Petrolak ere badü berthüte azkarra, / argia emaiten dü eta bai indarra. Xikito 5. Bere ugazabak eta bai etxeko beste gutijak maitasun andija ixan eutsoen. Kk Ab I 84. Gosaria ta bai bazkari ta afaria. Or Eus 414. Izango dabez euren bizitzan / arantzak eta bai penak. BEnb NereA 174. Badakit, bai, ongi beiratzen / legea eta bai eiza. Xa EzinB 126.
azpisarrerakoSense-64.1
(Con valor enfático).
Egin egin-biar ixan eutsazan gaztain-opillak mutillari, eta bai Bertoldinek jan batxu bat be itzi barik. Otx 168. Bar batean garardoa edan zuten, eta bai pozik bero gogor artan. JAIraz Bizia 38. Maiseo billa joan naiz ara, ta bai errex arkitu maiseogarria. Txill Let 87. Airean gora ta bera ikusi zuan, eta bai arin ta farregarri. Berron Kijote 191.
azpisarrera-65
ETA BAI... ERE. Y también. "Eibar-en eta bai Madrid-en be, umiak ume, Jauna, nai badozu aittu" Etxba Eib.
Onthasun guzien ithurria, eta bai emaillea ere. Mat 183. Iainkoak nahi izan balu, egin zukeien probea aberats, eta bai aberatsa ere probe. Ax 224 (V 149). Arrazaoin haur emaiten du aditzera eta bai deklaratzen ere San Tomasek. Ib. 400 (V 261). Putzak pitzen du bela, eta bai hiltzen ere. O Pr 401. Huni darraiko erromeskeria eta pobrezia, eskean ibiltzea, eta bai ohointza ere. ES 183. Esan gura dau ze dala Jangoikoa, eta bai gizona bere. Oe 57. Ezin osatuko deutsut buru zaurituba miñ andi baga. Ibilli biar dabee jostorratzak, binagriak, ta bai lanzetiak bere. Mg PAb 77. Alde onetaraxe zeuden lo egiteko aposentuak eta bai ere sukaldea. Apaol 69. Hola bere semia eternitatekoz galdüren beitzian eta bai bere büria ere. Ip Hil 158. Gaiza galt egiteko, eta bai entelegatra emoiteko ere. Mdg 133. Inge-gozo-arlo andijak ebazan eta bai olea be gozarri edo azukerea egiteko. Kk Ab I 84. Su bizik artu zun orduntxe Santa Kruz, eta bai bere mutillai egundañoko bizkortasuna eragin ere. Or SCruz 37. Batzuetan, goiti-galea ere izaten da eta bai aldika txopina ere. FIr 170. Bi agindu oietan datza lege guzia, eta bai Profetak ere. Ir YKBiz 396. Bena kumitatzen zutut / gaur aihaitera, / eta bai ere plazer baduzu, / goian eneki igaitera. PierKat 45. Nik ondotxo ezagutzen det Usoa ta bai bere ugazama ere. Etxde AlosT 45. Aurrerakada ezagun ezaguna egin eban, eta bai orixe abertidu bere, Etxabelar irakasle errimeak. Erkiag BatB 26. Erri bakoitzak badu bere aiurri berezia, bere gogoa, gaitasun bereziak, joerak, griñak, akatsak eta bai alderdi onak ere. Vill Jaink 172. Beste ainbestez erantzun zion Santxori, eta bai esnarazi ere nagiagatik. Berron Kijote 180. Olerkariek eginbeharra erakutsi digute eta bai aurrera ere --gure lurrak emango ahal ditu-- erakutsiko. MIH 39.
azpisarrerakoSense-65.1
(Con valor enfático).
Eliz-torrean erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan, eta bai benetan alakoa ipiñi ere. Munita 115. Peñuelako bakardira joan nai eta bai iritxi ere. Gazt MusIx 144. Festa onak egin bear zirala, ta bai ederki antolatu ere. Salav 100.
bai
<< baholatu 0 / 0 baieztu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper