OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bada.
tradizioa
Tr. Su uso es general en todas las épocas y dialectos salvo en textos suletinos, donde sólo lo encontramos en Maister. Ba se atestigua en textos meridionales desde finales del s. XIX y algo más tarde (comienzos del s. XX) en los septentrionales. Aunque es más frecuente en diálogos y textos de estilo popular, no es extraño encontrarla tbn. en autores de cierto nivel. En bastantes textos aparecen las dos formas y novelistas como D. Aguirre en Kresala emplean bada en la narración y ba en los diálogos. En DFrec hay 209 ejs. de bada y 308 de ba, todos menos 5 meridionales.
sense-1
(V, G, AN-egües, L, B; SP, Urt I 424, Ht VocGr , Lar, Añ, Lecl, Dv, H, A DBols ), ba (V, G, AN-ilzarb-olza; Zam Voc , A DBols ) Ref.: Bon-Ond 172; A (ba, bada); Lh; Etxba Eib (ba) ; Holmer ApuntV ; Gte Erd 178, 34; Elexp Berg (ba).
Pues, entonces; pues bien. "Or, donc" SP, Lecl. "Or" Ht VocGr 393. "Donc" Ib. 350. "Bada ez dezu eraman biar, pues a fe que no le has de llevar. Bada ez det ezagutuko? ¿pues no lo he de conocer?" VP 12r. "Pues, bada, lat. igitur, ergo" Lar. "Ea pues, ea sus, ea bada" Ib. "Manos a la obra, ekin bada ekin" Ib. "Or, donc. Ezin ideren duzu: hortxe zen bada, vous n'avez pu le trouver, or il était là même, il était donc là. Zoaz bada laster, allez donc au plus vite" H. "Ba, contrac. de bada, pues" A. "Pues" Zam Voc, Holmer ApuntV. "Bada a un sens assez imprécis: en syllogisme on l'utilise pour traduire 'or', et c'est beraz qui traduit 'donc' [...]. Mais bada peut fort bien servir à traduire 'donc', surtout dans un sens exclamatif. Zatho bada, venez donc! Zer bada? quoi donc!" Lf Gram 400. "(Conj. consecutiva) pues" Etxba Eib. Gram. Podría caracterizarse como una partícula coordinativa de vario uso, que actúa como relacionante entre frases (ilativa), como introductora de explicativas e, incluso, como muletilla en la lengua hablada; a veces tiene carácter enfático (cf. A Morf 712, que la incluye entre las conjunciones "continuativas" junto a arren, bataz y beraz; Vill Eleiz4 165ss, que equipara alguno de sus usos con los del cast. pues; v. tbn. EGLU 505, donde se la relaciona con otras ilativas como hain zuzen, izan ere, beraz y hortaz).
A comienzos del s. XX los tratadistas intentaron erradicar el uso de bada con un supuesto valor causal, gralmte. en cabeza de oración, de la misma forma que hicieran con otras partículas, en concreto otras causales (ze, zeren, etc.), que aparecen en la misma posición; cf. A Morf 725: "Conjunciones de calco alienígena. [...] 8.a Zoaz zeu, bada nik ezin daiket váyase usted mismo, pues yo no puedo (V). Bada es conjunción muy nuestra en el sentido de continuativa; como causal (y es el sentido que aquí tiene) es de calco alienígena. Hubo un párroco de población importante a quien pusieron el apodo de Aita Bada por lo mucho que repetía esta conjunción en sentido extraño. Por bada deben usarse bait-, -ta o -lako"; Alt Erd 210s: "Otro erderismo, aun más generalizado entre los escritores [...]: nos referimos al empleo abusivo del morfema consecutivo ba (o bada) que muchas plumas lo estampan (en forma prepositiva) en sustitución de dicho causativo -eta, a pesar de la significación abiertamente contraria de ambos [...]. El origen de este otro erderismo radica también en la necesidad, impuesta por el castellano, de señalar el carácter gramatical de la locución por medio de un morfema prepositivo, sin esperar hasta el final de la frase tal como lo requiere la práctica del verdadero y legítimo causal -eta". A partir de este momento disminuye en los textos notablemente su uso, cualquiera que sea su valor, en cabeza de frase, si bien nunca desaparece. Para la consideración actual de estos argumentos, cf. Vill Eleiz4, 165: "Nuestros tratadistas y gramáticos, por razones que parecen bastante discutibles, han descalificado el recurso a bada en el período causal, considerando correcto tan sólo su empleo en el período consecutivo. Dada la íntima relación entre los dos tipos de oraciones tal fallo parece improcedente e inadmisible. De hecho, hay que decir que ambos usos, el causal y el consecutivo, están ampliamente atestiguados, tanto en la lengua hablada como en la tradición escrita".
En realidad, tanto el valor causal como el consecutivo que se le atribuyen carecen de base formal (bada no es nunca una conjunción subordinante; recuérdese que no exige ninguna marca en el verbo) y derivan de la costumbre de definir las funciones gramaticales de acuerdo con las categorías lógicas; así, bada se adscribe al concepto de causa o consecuencia no por su propio papel en la frase, sino según la ordenación de las cláusulas en las que se encuentra (v. p. ej. Vill Eleiz4 165 y su discusión en PAlt VersE 276). Por supuesto, bada no es un caso aislado, ni dentro ni fuera del euskera: en una frase como "Fulanito, como ya os he dicho, se cayó de un tercer piso. Y se mató", difícilmente se puede admitir que y sea una conjunción causal.
Aunque a simple vista bada parece tener una posición bastante libre en la frase, con todo se observan ciertas constantes en su colocación. Tradicionalmente se han relacionado con el valor consecutivo, causal o relacionante de bada; cf. Vill Eleiz4 165: "En su sentido causal [...] se coloca en cabeza de frase. A veces, con todo, se oye este ba o bada ocupando, no el primer lugar sino el segundo, tercero o aun otros más retrasados. El bada consecutivo aparece colocado no en cabeza, sino en segundo o tercer lugar de la frase"; ib. 168: "A veces este bada colocado en principio de frase sirve de enlace extraoracional o de mero continuativo. Se emplea también mucho --en cabeza o en interior de frase--, en el euskera coloquial, como muletilla o comodín"; e ib. 156 (en nota): "[...] en la misma lengua popular de hoy, entre nosotros, hay un uso de bada o ba, colocado no en cabeza sino en el interior o final de frase, que tiene valor causal. [...] los bada o ba de comienzo de frase son más bien relacionantes".
Parece, sin embargo, que el tipo de construcción determina más claramente su posición; eso se deduce cuando menos del empleo de Axular, no muy distinto, al parecer, al del resto de los autores, tanto meridionales como septentrionales. Así, bada, salvo error, aparece en Axular:
1) 10 veces inmediatamente detrás del imperativo (p. ej. Zure itzalaren azpian benturatzen da. Errezibi ezazu bada, defenda ezazu. Ax 10 (V 5)), y sólo una vez delante (Zeren emaztetako indarra flakatuko baitzaika, baiña ez edatekoa hala. Bada iakizu ezen [...]. Ib. 375 (V 247)).
2) 70 veces en la construcción hala + vb. + bada: p. ej. Hala da, bada, eta hala egin behar da denboraz ere. Ib. 156 (V 103), Hala egiten du bada, penitenziaren karga zahartzerat egotzten duenak. Ib. 180 (V 121), Hala dira bada, gerotik gerora dabiltzanak ere. Ib. 54 (V 35); rara vez, admite algún otro elemento ante el verbo: cf. Hala komunzki izanen da bada halaber, bizi deiño deabruaren zerbitzuan erroak eginik egon dena ere. Ib. 214 (V 143), frente a Hala gerthatzen zaie bada komunzki [...]. Ib. 211s (V 142). El mismo orden se encuentra con hunela, horrela, hargatik, huna nun etc. (p. ej. Horrela duk bada munduko erhokeria ere. Ib. 85 (V 58), Hargatik gabiltza bada orai gerok ere asaldatuak. Ib. 439 (V 286)), mientras que orai suele llevar bada tras sí (salvo en Orai da bada kontua eta pontua, ea zeinek duen atsegin eta plazer. Ib. 499 (V 322)). En los 39 ejs. restantes de hala, con el verbo más retrasado en la oración, la construcción resultante es hala bada... (cf. HALA BADA s.v. hala): p. ej. Hala bada, arrazoiñekin izanen gara gu ere beldur. Ib. 164 (V 110), Hala bada eriotzea ere, nola bizitzetik iragaiten baita, bizitzeak ontzen edo gaixtatzen du. Ib. 215 (V 143).
3) Los interrogativos son especialmente interesantes; ya Altuna marcó (in E 181n;
v. tbn. 172) que tanto en Dechepare como en Axular bada suele seguir a la partícula interrogativa: p. ej. Gaixteria ialgiten da bethi gizonetarik; / zeren, bada, daraukate emaztiari hogenik? E 123. Los contraejemplos de Dechepare (como Zeren dabil haren kontra, bada, bekhatoria? E 53), le parecen perfectamente explicables metri causa. Sin embargo, los ejs. de Axular nos conducen a un sistema más preciso, en el cual:
a) con aquéllos interrogativos que concuerdan con el verbo (nor o zer en nom., dat. o erg.), el orden es siempre interrog. + vb. + bada (p. ej. Zer izanen da bada, are aitzinago, heriotzeko oreneraiño, bethi barrenago sartzen dela, bethi hala dabillanaz, eta ibili gogo duenaz? Ib. 194 (V 131)), excepto, evidentemente, cuando no hay verbo (p. ej. Eta nork du falta? Ez midikuak, ez Iainkoak. Nork bada? Eriak berak, bekhatoreak. Ib. 109 (V 72)). Por supuesto, no entra dentro de esta categoría el zer bada,...? (p. ej. Zer, bada, Iainkoa izanen da hain idor eta on-edeki, non [...]? Ib. 505 (V 325)) que precede a la pregunta propiamente dicha. La misma construcción se da tbn. en frases como Zer probetxu da bada halako kofesatzeaz, iaikitzeaz eta eta garbitzeaz? Ib. 539 (V 346).
b) El orden es menos rígido con los demás interrogativos, si bien la tendencia parece ser la contraria: así, hay siempre zergatik bada (V 44, 49, 93, 123, 128, 156, 158, 350), nola bada en 6 casos (todos en V 305 y 306), nolatan bada en 5 (V 123, 340, 359, 360, 361), por 3 de nola + vb. + bada (V 122, 124, 130) y 2 de nolatan + vb. + bada (V 55, 353), además de un Noren zara bada beldur? Ib. 434 (V 282). Obsérvese que esto vale tbn. para dar cuenta del supuesto contraejemplo con zeren de Dechepare.
4) En cabeza de oración bada aparece 129 veces y, salvo error, sólo en una no es tras punto (Zuk nahi zenduke Iainkoaren mehatxuak ez liren mehatxu baizen, bada hori zure eskuan dago, dio San Krisostomok. Ib. 398 (V 398)). Tanto Dechepare como Axular tienen fuerte tendencia a emplear bada en este lugar cuando se trata de una oración explicativa (cf. Altuna loc. cit. 181); así p. ej.: Bada, neure maitia, nik diotsut egia: / arrobatu nuzu eta balia bekit neuria. E 181, Zeren [okhasinoa] gibeleraz gero, eztu esku-tokirik, eta ez lotzeko girthaiñik. Bada okhasinoa bezala da denbora ere. Ax 153 (V 101), aunque Dechepare rompe alguna vez, seguramente por razones métricas, esa norma: Horrein gaitz ziraden gero, eginen dut berzerik: / bizi nizan egunetan, bada, etzitut utziren. E 173.
5) Además, hay un pequeño grupo de ejs. algo dispares en que bada aparece ocupando el segundo lugar, tras el verbo: Dagigun ihes, bihur gaitezin gibelat [...]. Zeren Iainkoa bere alde dute iende hauk. Abiatu zen bada gibelat, eman zioen ihesari, baiña alferrik. Ax 211 (V 142); Nahi baduzu, badaidikezu, eta baldin egiten ezpaduzu, seiñale da, eztuzula nahi. Erranen duzu: "Nahi nuke bada, eta indazu zenbait erremedio". Ib. 268 (V 179); Zuk hazi ona eta garbia erein zenduen [...], baiña badakusagu, on harekin batean sorthu dela gaixtoa ere. Nahi duzu bada goazin, eta gaixto hura athera dezagun [...]? Ib. 120 (V 79); Anhitz ongi eta ontasun egiten deratzu zeure Iaungoikoak: hazten, mantenatzen eta bizirik edukitzen zaitu. Ez litzateke bada arrazoin, zuk ere [...]? Ib. 181 (V 123). En oraciones afirmativas, esta construcción es frecuentísima en Leiçarraga; p. ej.: Ioan zedin bada, eta has zedin predikatzen (Mc 5, 20), Ian zezaten bada, eta resasia zitezen (Mc 8, 8), Gertha zedin bada, hark Iainkoaren aitzinean bere aldian sakrifikadoregoa exerzitzen zuenean, [...] zorthea eror baitzekión [...] (Lc 1, 8s).
6) No encontramos en Axular, sin embargo, otras colocaciones posibles de bada: así, los primeros ejs. en que aparece en final de oración son, al parecer, de mediados del s. XVIII tanto al Norte como al Sur (Haraneder, Larreguy, Cardaveraz, etc.). Parece ser que la tendencia a retrasar bada en la frase se ha acentuado desde entonces hasta hoy.
Es de señalar que con bada se realiza, al menos en algunos dialectos, uno de los escasos contextos en que el orden vb. principal + ez + vb. aux. se conserva; cf. EGLU II 493: "Ordena hori bera gordetzen da, egungo egunean ere, harridura tankerako moldea duten zenbait ezezko erretorikotan, esan nahi baita, baiezko hanpatua gordetzen dutenetan eta sarri askotan ba(da) lotura hitzaren arrimua izaten duten horietan: hilda gelditu ez da ba! nola gogoratuko ez naiz ba horretaz!".

Orain bada [...] bidaletan deutsudaz [...] plater bi. fJZ 98. Bai bada. (Pamplona, 1547). ReinEusk 39. Bada atsegin arrezan, ezen ni bengatuko naizan. (Yerri, 1567). Ib. 64. Hire admonizionéz ez remonstranzéz konturik eztiagu egin. Bekhatu egin diagu bada, Iauna, ta anhitz maneraz ofensatu ukhan augu. Ins A, 5v. Baina [fedea] hazi eta entretenitu ere behar du, gerotik gerora augmenta dadinzat. Bada, haren hatzeko, fortifikatzeko eta augmentatzeko, Iaunak emaiten drauzkigu Sakramenduak. Ib. F, 2r. Nolatan bada, ezpa zer moienez Iainkoaren gogarako ahal dirate? Ib. D, 1v. Iesus Krist hire Seme gure Iaunak, hiri guregatik bere gorputza sakrifiziotan ofrendaturik rekonziliatu ukhan garauzkik. Behezak bada, Iauna, Krist eurearen begithartera, eta ez guregana. Ib. A, 6v. Hautarik bada, errak, zeinek hura maiteago ukhanen du? Lc 7, 42. Egun batean, bada, Silvia joan zan Silvero bisitaetan. Lazarraga A, 1142r. Benturaetan, / ez al nax, bada, jauna, ni! Ib. A29, 1203v. Ea bada Andra, Abogada geurea, biortu egizuz geugana zeure begi miserikordiosok. Bet 7 (para la misma oración, tbn. (h)ea bada en VJ 14, Gco I 465, Dh 87, CatB 12, CatLlo 5, CatLuz 4, CatBus 6, CatAe 6, CatSal 7, CatR 7, Legaz 6, CatUlz 4 y ArgiDL 16; ots, bada en Mdg 159). Bada Iauna idukazu miserikordia guzaz. Ber Trat 94v. Egia duk, diotsa bada, o arima dongea, / aingeruak huneraño egin perpaus emea. EZ Man I 52. Hain garratzki aiphatuak hitz egille iakiñak, / burleriak dire bada, eta ez solas ziñak. Ib. 52. Arren, bada, Semearen / eskuñean zaudena, / Haren gana zaren, bada, / ararteko xuxena. EZ Noel 144. Uraren izena bethi da bat, ez ordea ura. Zeren nola bethi baitoha, eta bethi aldatuaz, ezta behin ere lehena. Ez eta bada gu ere, nola bethiere baikoazi, eta bethi aldatuaz eta muthatuaz, ezkara behin ere lehenak. Ax 61, V 40. Zegati bada esaten dozu dagoala zeruetan? Cap 37. Nik hanbatetan errana / nahi eztuna sinhetsi, / aizel' onhetsi nizaz, / anhitz, Beltxarana? / Bada dela hori egia, / prest nun erakustera. O Po 29. Badakit zure ontasunen / Eta dohainen gloria: / Bada zuk ere badakizu / Zer den ene malezia. 92. Hau duk, bada, mirakuillua! Ib. 180.
(s. XVIII) Orai ikhusi behar dugu bada, zein pena eta neke handia den Munduan hanbat hitzkuntza mueta diferent izateaz. ES 388. Deseo dut bada egun esplikatu Santiago Apostoloaren festibidadea. SermAN 1v. --Jainkoak Mundua kreatu zuenean, haren beharrik bazuen? --Ez [...]. --Zergatik kreatu du bada Mundua? CatLav 31s, V 24. --Aita egin zan gizon? --Ez, Aita. --Espiritu Santua egin zan gizon? --Ez, Aita. --Zein bada? --Bakarrik Semea, gizon eginta Jesu-Kristo deritzana. CatBurg 17. Haiñ kuraie guti duk bada, non eziñ yasan bait dezakek Gurutze bat? He Gudu 106. Batzuek bekhatuaren esklabo dire, eta ez dute bere gatheak haustera pensatzen ere. Bertze batzuek nahi lukete bada, esklabotasun hartarik ilkhi: bainan deus ez dute egiten bere buruak libratzeko. Ib. 161. Zer bada! Nik bildu maixu guztien lorea, eta nik naastu edozeiñ Santuri dagokan argipilla batean, Doktore guztien erpiña? Lar SAgust 4. Eia bada, ene anaie maitiak, guatzan alkharreki, Jesüs gureki dateke. Mst III 56, 6. Ez, bada, ez da Kristo Jaunaren erresuma lurreko erresum laburren gisakoa. Mb IArg I 341. "Orra, bada," esaten dizu S. Bernardok, "orra nolakoa gugandik ordañez Jesusek eskatzen duen amorea. Ib. 109. Hitzez esaten duten bera gogoan dutela adirazten dute orien ibilkunz-bizitzak; bada bekatutik urrun dabilz oriek. Ib. 288. Ai ene bada! Erretzen, illtzen, ler egiten det! Cb Eg II 123. Noiz artean, bada, noiz artean banidadea billatuko det? Ib. 84. Jauna, nizaz naizun guzia egin dezakezu: bada, batetik erosi nazu ta zure odolaren kostuan; ta bestetik, nik nere burua agindu ta borondate osoaz eman dizut. Ib. 50. Piedadea, arren, Jauna, nere suerte desditxadu onetan. Ta bada, Aingeruak bezala, kastigatu ez nazu. Ib. 61. [Gure Azkoitiko Eleizan kantatzen diran kantaak] ez debe beste erdera mordollosko abek ainbat merezi? Ez bada, Jainkoak nai badeu [...] inprimitu bearko debe Deamutxoetan. GavS 6. Diozue uztarri pisu bat eman darotzuela: bada, nere uztarria oraino pisuagoa izanen da. Lg I 340. Yakitekotzat ea Israelgo egiazko Jainkoa othe zen bada, hanbat gaitz hei eman ziotena. Ib. 258. Ezin egon izan zarete bada, oren batez, enekin atzarriak? Lg II 257. Zer? erran zion: ene gana heldu zare? Bathaia zaitzadan nahi duzu bada! zu, ni bathaiatu behar nindukezuna! Ib. 127s. Zuhurtzat eta yakinzat daukagun gizon baten menerat oso osoak ematen gare; eta bada, o zuhurtzia eternala, izi izanen naiz zuk zeronek gidatzen nauzunean? Mih 105. Zeri bada, Israeldarrak ez besteak agur egiten zioen? Ub 37.

(s. XIX) O Jesus ona! eta ze maite dozun gizona! Bada bera erostarren, gura izan zenduan edan Pasiñoko edaria garratza. EL1 181. Esaterako: da Eriotzea gaur artzen dozun Gogarte edo Meditaziñoa? Bada, gogora ekartzu era onetara. Ib. 71s. Diñot bada, premiñazko edo naigura bageko esaten dirian milla okasiñotik, ozta idoroko dala bat, alan danik. LoraS 27. Egin da bada [...] betiko pakea. VMg 56. Nola ori izango da? Bada gizonik ezagutzen eztet. Gco I 457. Kristala ere, garbitua dagoanean, ederra da, baña asnas utsa asko da illundurik uzteko. Zuk bada, gazte ez[k]ongaia, ongi begira giozu garbitasun edo kastidadearen edertasunari. AA I 596s. Ekusten dituzu gauz oek guziak? Bada guziak emango dizkitzut. AA III 548. Utzi itzatzu bada beñ betiko bekatuaren bideak. Ib. 488. Horiek bada, ta holako bertze arrazoinak gogoan erabiliz, sartzen naiz afekzionetan. Dh 107s. Nola hilen othe naiz bada! Jainkoaren adiskide ala etsai othe? Ib. 123. Orduban dirautso Sazerdotiak: bada, baldin nai badozu sartu betiko bizitzara, gorde egizuz Jaungoikuaren agindubak. JJMg BasEsc 48. Gurasuak bada, ziñuan beiñ Predikadore andi ta birtuoso batek, erakutsi arren gaztetatik zeuben seme alabei garbitasuna [...] ez itxi gero euretara [fiesteetara] juaten. Ib. 135. Leleengo egin biar doguna bada, konfesau gura dogunian da, Jangoikuari argitasuna ta laguntasuna eskatu ta examiña ziatz bat egitia. Ib. 57. Nok pensauko eban, beragaz erabilen seina ez ebala beria? Ez zan bada. fB Ic II 232. Ez bada engainau, kristinaubak, mundubaren amodijo laarregijagaz. fB Ic III 268. Eta zenbat denpora emongo zenduban orretan? Apur apur bat. Esaizu zenbat. Eztakit bada, Jauna. Astar II 68. Ai bada! esku eder oneek egunen baten usteldu eta austuko dira. EL2 70. Bada, baldin etsenplu bat xoila aski baditake zonbeit aldiz zure hunkitzeko, [...] zer ez dute eginen zu baithan, zure lagunek emanen darotzuten hanbertze etsenplu ederrek? Jaur 394s. --Gure azkeneko jolasean pensatzen egondu naiz joan dan arrats guztian. --Nola bada! zerk arritu zaitu? It Dial 36 (y Dv; Ur zelan bada, Ip nula arren ). Gure lendabiziko etorki doatsu oen bizilekua mendietan izan zala inork ere ezin uka dezake bada, zergaitik gaurko egunean ere beretan arkitzen diran Euskaldunen sustrai ta zain garbi pin guztiz iraunkorrak. Izt C 2s. [Esan omen zioten] alper alperrik irtetea zala beraren billa, alik eta eguna argitu artean. Atera omen ziran, bada, goiz-alderontz. Ib. 247. Penitenzijakotik [penitenzijako bidetik] ez dot gura: bada, zelan salbauko naz? Ur MarIl 65. Marijak nai izan ezkero, edozein bere gauza egingo dot. Ondo bada, erantzun eutsan Erlijiosuak, urratu egizu liburu ori. Ib. 62. Ene maithea, on nahizko / badiat hi-ganik yadan froga franko. / Athorkit bada arren, / lagun nazak yalten / sare hunen kartzelatik. Gy 245. Trunpatu haiz bada, bertzeak diotso: / Horlako diskurtsak niri hedatzeko. Ib. 98. Jainkoak izen-trukatze onekin bigarren au adierazten zion; bada, esan zion, jendeen buruan ipiñiko zaitut, eta Erregeak zugandik irtengo dira. Lard 17. Baña Noemik erantzun zien ezez; bada, ark etzeukala beste semerik senartzat emateko. Ib. 159. Zereetakorik iñor emen badezu, bereala atera itzatzu; bada, Uria oso ondatzera goaz, zeren emengo bekatuak zerua aserretu duten. Ib. 20. Aingeruak, hunen gainean zer diozue? Jaunaren ontasunaz eta ene lotsagabekeriaz zer iduritzen zaitzue? Zuek bada, zuek bethi ospatzen duzue. Dv LEd 74. Mila bizi izan banitu ere, nik zugatik eta zure amorez eman behar bidean, zu gurutzean josi eta hil izan zaitut bada! Ib. 83 (Cb ta ill zaitut? ). Ai eta ni bada! nola lotsatzen ez naiz ni, hanbat gaizki penitentzia-gabeko soinean egartzen ditudana? Ib. 254 (Cb ai ene bada! ). Zu, Jauna, ni salbatzeagatik, laidoztatua izatu zinen. Bada, huna ni ere non nagoen edozein laidoren jasaitera. Ib. 58. Su pixka bat zer zeruko erregaloa nukean nik orañ; baña ni basartean, egurra baizik ez dan tokian otzak hill bear nau! Bada, Jauna, egin bedi zuk naizuna. Arr GB 68s. Bada ori bera egin bear diezu bertze Sainduen iduriei eta erlikiei. Legaz 23. Ark ondo bai zekian ba / guk premiña izan. PE 105. Bakoitzek badaki solomoa berea ez duala, biurtu beza ba. Zab Gabon 77. Ez al da ba au Ixturingo bidia? Sor Gabon 52. Ez dago bildurrik. Leku onea etorri dia bada! Emen guztiya dago ugari. Sor AuOst 86. Ba, uztarri ta aria utzita, lana galduta, juango naitzatzu bidia erakustera. Bv AsL 151. --[...] Etxekua da ori, bañan nola denbora luzian ez dan etorri ez dezu ezagutzen. --Ez bada. Sor Bar 20. Ibiltzia zeukak ba beti airian, eta utzi degigula guri pakian. Urruz Urz 16. --Mariya, zu etxekoa nola zeraden an, jakingo dezu zerbait? --Jakin ez bada! Apaol 122. --[...] Zergatikan ez dun jaten? --Jaten ari ez naiz ba, ama... Ib. 51. --Eta gogoz erantzungo zeuntsan! Ezta alan amatxo? --Bai bada, beti legez. Ag AL 75. --[...] konpormatzen bazera... --Konporme izango ez naiz bada, Joxe-Mari? bai, bai! Moc Damu 9. Atean atean geldituten zirean begira, bada ate danetan dago Bilbon dendea, salerosketea ta zer ikusia. Ag Kr 189. Asi ziran, bada, lengo bidetik. Ib. 61. Ederra zan ba! Ib. 193.

(s. XX) Galdetuko duzute agian ia zergatik atzerrikoen istoria eskribitzen dudan, Euskal-errikoak utzita; bada, bi arrazoigatik egin dut. Goñi 19. --Jaungoikoa gaittik, Martin, ezeik egin olakorik! --Zer ba, itxi jo neien? --Ez bada, ori bez. Echta Jos 47. --Eta nik kontatuko baniyoke mundu guziyari [...] gizon gaizto bat zerala? --Ojala bada! Ori asko gustatzen zait! Iraola 81. Hiri hoitarik bakotxak badauzka eskola handi batzu [...]. Bada, horiek aski ez izanez, itxura guzien arabera, Gobernamenduak badauzka bertze andana bat, zenbat hirixketan barreaturik. JE Bur 47s. --Ori ta ni eziñ gintezke zorro batean bizi. --Bada orduan alde, alde nai dekan lekura. Ori etxekoa da, ta i etzekiat nungoa. Ag G 275. Lana, lana! Lan egitea ere naikoa astakeri da ba. Ib. 199. San Antoniok / bakia ein dau ba, / txal zekor eder einda / jentia ixildu da. Noe 99. Egiarekin ere ez dira [gauz oiek] nolanai esan bear. Oitu zaite bada bai edo ez beti egia esatera, ta utzi alde baterabeste esaera ta siñu oiek. ArgiDL 26. Naikoa ez ote zan, ba, bein eta bitan Berak lurra jotzea...? Ib. 94. Kristau-Ikasbidearen azalpen baten bearra sumatzen da, ba, aspaldian gure artean. Inza Azalp 5. Heientzat ez othe da bada nafar arnorik? Barb Sup 72. Zer zizte, ba, oraiko gazteak? Ib. 181. --Pernando: gaur dan egunarekin mendian lanean? --Zer egun da ba, gaur? Muj PAm 51. Eneban esaten, ba, mundu gustija nigaz ikaratuko zala? Altuna 85. Entzun, ba, entzun, euzkotar orok. Enb 43. Galde hori alferretan / Egun oroz hamarretan! / Zer zinen ba, Jainko maitea, / aingeru-beharretan? Etcham 108. Horra ba, gure gizona bat batian, arratsetik goizera aberastia, eta futxo! Zub 65. Guazen ba, iardesten dute guziek. Ib. 111. Izan gaitezen bada denak / alkarren maitiak. Yanzi 70. Len ekarri nion sedazko txano bat, polita gero! [...] Eta ez zuela artuko ez zidan esan bada! An ikusiko ginduzun, arrek ezetz eta nik baietz. Alz Ram 37. --[...] gaur zer santu dan jakin al liteke? --Zergatik gero? --Etxe ontan egin dan mirariaz nori eskerrak eman jakiteagatik. --Zer bada? --Beñere ez bezela, nerekin oso atsegintsu zaudelako. Ib. 36. --[...] Orrengatik joan dituk ain azkar. --Ain azkar! Asti ederra egin ditek ba! Ib. 45. Oixe da mundue ta... zer eingo yako ba! Kk Ab II 139. Alantxe ba, arratsalde aretan, berandutxuan, eruan eutsoezan Elexakuak Drakeri. Ib. 21. --Beraz, gobernadoreak dio ez ditekela jaira etorri ta ez alperrik berentzat omenik antolatzeko. Ez jaia galerazteko konturik. [...] --Ba nengon bada. Lab EEguna 109. --[...] Ezin bizi izango naiz aitaren etxean. --Nun bada, bestela? Ib. 114. Euskeraren aita Aitor izan uan ba? Ib. 86. Ez direla ohoinak? Zer dire bada? Barb Leg 70. Bakaldun aurrian egozan jaun eta andiki gustijen erdi-erdittik igaro zan, ba, ene Bertolda au. Otx 12. Garbiketa oiek egiteko zeuden, ba, arrizko kupel aiek. Ir YKBiz 57n. Yarrai gatzakion, bada, len baño ere baikorrago, lan asiari. Ldi IL 80. Zertan gizon guziok era batez ez itz-egin bear?... Bada, Yainkoak gure artean Babelgo torre bat izatea agindu dulako. Ib. 137. Gizona! Ori ere bada, ba, urrutira begiratu bearra! Ib. 100. Zalduna dala?... Ezin diteke ori zaldun izatea, ori aundiki izatea... Euskeraz aritzen ezta, ba? Ib. 169. Agur, ba, seme xurrok. Laux AB 14. Onelan ba, sendi-aloger ori bitarikoa izan daiteke. Eguzk GizAUz 175. Ezta ori gizartekeriaren asmua. Zein da ba? Daukanari kendu ta eztaukanari ez emotea. Ib. 121. Zer ardura dio, ba, piska bat argaltzeagatik osasunez ondo ibilli ezkero? TAg Uzt 119. Nor ote dut ba, heldu den hantxeko andre gaixoa, / Beztia ilun, nigarrez, urrats guzian erortzer? Iratz 101. Bethi ohointzan ari dire, bethi ororen xehatzen, pagano batzu bezala. Girixtino guziek buru egin dezotela bada, nun-nahi eta bethi. Zerb IxtS 105s. Zer nahi den, --adina ere hor baitzen bada-- gaitza edo sukarra nausiturik, zanpez aldi-txartu da gaixoa. Lf Murtuts 66. Bon! Bon! Hor nunbait kausituko duzu ba, larre hoitan. Ib. 18. --Mayi eritu, aments? --Preseski! --Jesus! Zer izan du ba? Ib. 52. Aren alde yarriaz, ba, nire buruaren alde ari naiz. Zait Sof 61. Enetxu, Zuriñe, ai ene! Aita galdu bear yaku! Zoiaz arin mediku billa! Ene bada ta bada! Erkiag Arran 73. Antziñako esakuneak esan ba badiño-ta: "Guzurra esan eban mendian, neu baiño leen zan errian". Ib. 150. Irakur-errexa bezen maitagarria da liburuxka hori. Bada, badakizue zer irakurtzen dugun hartan? Zerb Azk 49. Alta pario gehienak Harispen alde omen ziren ba! Ib. 115. Gaitza zer den ez dakite. Nola, ba, baldin beren liburu, eskola eta tenpluetan onaren berri ezbadute ikasten? Mde Pr 140s. Egin dezagun bada urkoarekin gurekin egitea nai izango genukena. Etxde JJ 160. --Etzakiat, alafede, zertaz mintzo aizen. --Neuk esango dizut ba, kaxkotik arin bazabiltz. Ib. 13s. Zertan ago, ba, or ao-zabalik? NEtx Antz 20. Tira ba, baño nik uste bera ere antzemana egongo dala. Anab Poli 137. Ori bear dogu ba, etorri yatan asmakizun au betetako. Bilbao IpuiB 28. Zu atzo ikusia! Zer diozu ba! JEtchep 107. Baina populua etzen honekin libertitzen, bada berna apurtu baten ikusgarria ezta ikusgarri ikustekoa. Arti Ipuin 48. Ba... tabernan gendela Patxiko ezton bat bertan-bera luze-luze jausi konortik barik. Guk izan jitunagu larritasunak. SM Zirik 26. Biderik ikusten ez. Ondarrak dana estali. An alako aizeteak maiz izaten dira, noski; bada, tarteka, arri aundiak zeuden jarriak bide-mugak jakiteko. Anab Aprika 96. --Ba nik ori esan det eta esango det. --Ba berriz esaten badezu, artu ta itxasora botako zaut. And AUzta 45. --Gizona, zetarako dira orreek zerok? --Ardurea al yak ba, iri? Erkiag BatB 60. Munduko ordena, bada, orokarrean, osotasunean atzemaiten da. Vill Jaink 49. Jainko-ukatzailleek ez al digute, ba, esaten, izadiko langintzaren azpian aurrerapen-lege bat nabari dela? Ib. 49. Bañan goibeldu du eta erasaten badu, elurre eginen du. Eztugu ba, maindire xuri orren bearrik. Izeta DirG 59. --Bertso bat botako niokek bai oraintxen Txirritari! --Bota akiok ba, motel! Salav 45s. Johan de Jassuk etzuen hor ez bere lana, ez bere gogoa. Nun zituen ba? Ardoy SFran 46. Orrela ta orrela joan natzaio ta bein da berriz eta irugarrenez, kanta bera jo ez dit, ba! NEtx LBB 126. Bota ba, nik ipiñik'uaz papelien-da. Alzola Atalak 93. Zu aur denboran zoritxarrekoa izan al ziñan, Biedermann jauna? Ni ez bada! Lab SuEm 194. Ez dea, bada, atsegingarri gauza hunen ikustea? Xa Odol 186. An ere gelditu giñan, ba, eta ostatu batean sartu giñan, gure oitura dan bezela. Uzt Sas 349. Nik zer esango dizut, ba, jauna? / Beraikin konpondu zaite! Xa EzinB 134. Ez ba jakin. "Pues no lo sabía" . (In Vill Eleiz4 166 ). Orai baduzu ba hor sei hilabeteren tabakoa? Etchebarne 42. Nolaz bada hori? Ib. 65. Eldu giñan ba Arenetara. Gerrika 17. Orrelaxe ziran, ba, ni mutil koskorra nintzala entzuten nituan kontuak. Albeniz 16. Batzuetan, nola ez ba, erdararen hosinean amiltzen ere da, erdararen itzuri dabilela. MIH 345. Hitz horiek, ordea, besteak bezain euskaldunak dira eta besteak bezain premiazkoak ditugu. Forma ere ongi erabakia behar dute, bada, izan. Ib. 109.
azpiadiera-1.1
(Expresión expletiva).
--Nik sinistu ori, Pepa, baña esan zazu laister esan bear dezuna. --Ba... esaten ari nintzan bezela, neu ez naiz ezertarako gauza. Apaol 118. --Nun jaio ziñan? --Ni ba... Jauna... jaio... ara... amak argitaratu ninduan lekuan. Urruz Zer 63. --Zelan imiñi zendun ba? --Nik ba... ortxe daon lez, goiko kuartoeko untze batetik abarka-kordelaz dingilizke... Kk Ab I 71. Ba... Jaxinto ta Txibiribiri dana bat. Alz Txib 90. --Esan gura dozun ori, esan ziñeist-- jardetsi eutsan emakumeak. --Bada, zera... asarre-bide ezpalitz... Erkiag Arran 47. Ba... biotz-miñez diñotsut baiña, periodikuetan beintzat ez dator barri pozgarririk. Bilbao IpuiB 201. Ba... Norbaitek lenago astearte arratsen batean ikusi duala, ta nola gaur asteartea dan, berriz inguru oietara etortzen ote dan... Ugalde Iltz 64. Bainan ikasleak, "Ba... neri gustau egiten zait" ihardetsi zion. Osk Kurl 95. Uste al dezute zein dan Europako naziorik aberatsena? Ba, nere ustez Espaiñia dek. And AUzta 63. Badakizue zer asmau eben? Ba... katu eder bat iltea. Alzola Atalak 53. Ba... emen ez diñagu alper-zorririk bear eta emango diñat nik eguna betetzeko lana. NEtx LBB 158. Ba ... ez olaxe oituak gaudelako, baiña gure Maaxepak atzo babarrun geitxo egosita, danak ez genituan jan da lapikoan antxe zeuden. JAzpiroz 102.
azpiadiera-1.2
"Emploi derivé. Ces formes [interrogatives] servent parfois à construire de fausses interrogations à valeur de propositions conditionelles ou temporelles. Ex.: hasten zena bada mintzatzen, argitzen zaizkon begiak, quand il commençait à parler, ses yeux devenaient brillants (litt.: commençait-il donc à parler?); bertze batek egin lezakea bada, balitake arrabots, si c'était un autre qui le faisait, il y aurait du bruit (litt.: un autre le ferait-il?)" Lf Gram 766.
Sehi direno, azpiz beren nausien jaten; nausi sarthu direa bada, zikoitz ala idorrez hitz dautzut beren ohiko nausier ez dutela deus zorrik. JE Bur 164. Etxe baten aintzinean iragaiten direa bada, oihuz hasten dira. Lf Murtuts 61.
azpiadiera-1.3
Ikusi genduan ba atzo zinean? ba... gaur ilde tope dabe. (V-ger) Sartu tson ba lengo astien gol bat Atletiri? ba... astion Madrilen kontra ezebez. (V-ger) Badago an ba asto bat? ba... aren jabie. (V-ger) Joan ginan ba lengo egunian ara tabernara? ba... antxe izan zan. (V-gip) Etorri zan ba joan dan urtean Ameriketatik? ba... ura bera. (G-bet) Joan zan ba lengo astean? ba orduan eraman zuen. (G-bet) Cf. Vill Jaink 79: Griñak zer eskatzen edo zer nai duen, ba orixe egiten zuten, eta kito.
azpiadiera-1.4
(En respuestas, tras bai o ez, en sentido irónico).
Txomiñek esa eban bizitziek ez ebala igongo. Ez ba igon. (V-ger) Iñakiri aitek esan tson Peruri irabaziko zentsen": "Bai ba irabazi" erantzun tson. (V-ger)
azpiadiera-1.5
Eta bere kontu, gizon letz, biarko zala utzi zigortzia alperrori. Beti ondo pentsaua, emaztiak errazoia emon zetsan ontan senarrari, ez ba berak biotzik iñor joteko. Etxba Ibilt 470.
bada
<< babes 0 / 0 badaezpada >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper