Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    aurkintza.
    tradizioa
    Tr. Aparece sobre todo en autores septentrionales y navarros. Entre los occidentales, hay ejemplos en Moguel y Azkue (en ambos en la var. arkuntza ) y en autores del s. XX (en las var. aurkintza y aurkientza ).
    sense-1
    1. (-kh- Dv, H, A); aurkintze (BN-baig, Ae; O-SPAd (BN), SP; -kh- VocBN ); aurkientza (O-SPAd, SP (-nz-); -kh- A); aurkientze (SP); arkuntza (Mg PAbVoc) Ref.: A (aurkintze), Aezk (aurkintze).
    Lugar, paraje; comarca, región. "L'endroit" O-SPAd 878. "Aurkientze hartan, en cet endroit" SP. "Arkuntza onetan, en este rincón" Mg PAbVoc. "Aurkhintza hautan ur guti, il y a peu d'eau dans ces parages-ci" Dv. "Gure aurkhintzako urak onak dire" Dv. "Comarca" A, que cita a Ax. "Aurkintze horretan etxea egiteko eztu zentzurik gizon harek (BN-baig)" Ib. "Aurkhintza, paraje" Ib.
    Ibeni zuen berehala, lurrak zuen parterik eta aurkientzarik hoberenean, lurreko parabisuan. Ax 21 (V 12). [Jangoikua] aurkietan dala edozein arkuntza, leku ta gauzatan. CrIc 11. [Jesu Kristo dago] leku, zoko, baster ta arkuntza guzietan. Ib. 24. Au dinozu arkuntza guztietan, ta zoro zoro zanzubez nekezale gaisuak. Mg PAb 51 (Azkue traduce "ocasión"). Haziaren biltzeko, hautatzen dira, landan aurkhintza ederrenean, ogi espalak. Dv Lab 44. Aurkhintza oihantsuetan ez da hezetasuna galtzen ephaitza biphiletan bezala. Ib. 312. Aurkhintza hetan [Ameriketan] egiten duela uria berrogoi-eta-hamar bat egunez lerroan. Ib. 20. Patarrak eta erroizuak diren aurkhintzetan azienda larria ez da on. Dv Dial 73 (It toki apitetan, Ur leku aldapatsubetan, Ip lekhu patarretan). Galileako aurkhintzetara bildu zen. Dv Mt 2, 22 (Lç bazterretarat, HeH eremuetarat). Aurkhintze hauk ikhusi naute lehen ere, eta bakharrik ibiltzeko ez naiz nihoren beldur. Laph 147. Untziak badaki orai zer aurkhintzetan den, eta beldurrik gabe badohake bere bidean. Ib. 223. Crimée delako aurkintzan soldado zaurituen arthatzen arizanik. Barb Sup 67. Satorrek landa bat bezala, jauregi horiek hartzen ari daukute Eskualdun aurkintza bat osoa. Ib. V. Aurkintza menditsu eta euritsuek berekin deramate edertasuna. Zub 117. Muga leunenak aurkhintzak [sic] daukaz / ta artotza an dago, ez ots, ez ixil. "El paisaje tiene los límites más suaves". Laux AB 74. Xafla musker haren aurkintzetik haratxago, mendi-pareta sekula baino buluziago zaiku agertzen. JE Ber 40. Ba, zinez ederra da aurkintze huntarik Loiolako komentua. Ib. 53. Diote, hurbileko aurkintze hoberenak hustu ondoan, Baigura-mendiko erraietan barna zilatzen ari direla orai. Ib. 8. Aurkintze huntako laborantzak ez du bertzalde deus. Ib. 85. Orra, zure aurrean, nere lurra. Obe deritzakezun aurkintzan bizi zaitez. Ol Gen 20, 15 (Dv, Bibl atsegin dukezun tokian). Limerick eta Dublingo aurkintzetan. Mde Pr 207. Zuriñek Lumentxa tontorretik ikusitako aurkientza eder baketsua, axe zan. Erkiag Arran 193. Adin bateko mutiko ta neskatillen artean izanen dira saio ok, eta aurkintza lehendik berezitu batera iraiziak. Herr 18-4-1957 (ap. DRA ). Aurkientza honetan, haran honetako hamabost herrietan. Arti Tobera 278. Aurkientza honetan aurki litekeen haritz artezenetik urkatuko zaitudala. Ib. 283. Aurkientza horietan, beste hitz bakar batek jaten dio lurra, Araba-Gipuzkoetako eremuetan batipat: antzina antzinako den egu(b)akotx-ek. MEIG VII 99.
    azpiadiera-1.1
    (-kh- H (que cita a O)).Alrededores.
    Morroina beh' aurkintzetan / Baitzauten, aldarte hetan, / Zer egin ziroen, oldar bat / Egon zedin pensaketan. O Po (ed. Michel) 241s. Eta haren omenak jo zituen aurkhintzako toki guziak. Dv Lc 4, 37 (Lç herriaren inguruko, TB inguru hartako). Gure arbasoek, bethi kasik, beren etxe edo herrien izena atheratzen baitzuten aurkintzearen beraren zerbait berezitasunetik. JE GH 1929, 182.
    sense-2
    2. Terreno, ámbito, área de actuación. v. arlo (2).
    Perladoei eta edozeini, baitu kargu eta kuidado arimen salbazioas, azerta dezaten nork bere aurkinzean. "Cada uno según lo que le está encargado". Ber Trat 75v. Ez dezaten hekienetarik deusere aldara, aitzitik erakuts diozoten aurkhintza guzietan leialtasun perfet bat. "In omnibus". He Tit 2, 10 (Dv gauza guzietan). Mariak aurkhintzarik hoberena hautatu du, eta etzaio kendua izanen. HeH Lc 10, 42 (Lç, He parte, TB, Oteiza, Brunet, IBe alde, Dv eskualde, Ol, Ker arlo; cf. HeH Voc: "Aurkhintza, aurkhientza, zathi berezi bat").
    sense-3
    3. (-kh- Dv, H), aurkintze (BN-ciz, Sal ap. A; VocBN), aurkientza (Urt, Lar Sup), "Divinae aurae particula, Jainkoaren hatsetikako aurkientza" Urt III 196. "Parte, endrezera, aurkientza" Lar Sup (que lo toma sin duda de Ax). "Partie spéciale d'un corps quelconque" VocBN. "Galda zazu haragia aurkhintza hoberenetik, demandez de la viande de ma meilleure partie"Dv. "Partie, portion. Haragi aurkhintza ona edo txarra, morceau de boucherie tiré de bonne ou mauvaise partie du b?uf, veau, etc. Aurkhintza ttipiena erori zaio, il lui est échu la plus petite partie" H. "Parte especial de un cuerpo cualquiera" A.
    Zer lizateke bada, baldin gorputz guztian, eta gorputzeko endrezera, aurkientza, iuntura eta parte guztietan, osoki, berdinzki eta batetan oinhaze bazendu? Ax 590 (V 379). Bekhatoreak lehenbizian, bekhatu guti duenean, badirudi ezen oraiño, zerbait balio duela, samur duen parterik, uxter duen aurkientzarik [...] baduela. Ib. 97 (V 67). Geure biotzeko arkuntzak aztertu. CrIc 138.
    sense-4
    4. aurkintze (Ae, Sal, R), aurkientze (SP), arkuntza. Ref.: A; A Aezk. "Aurkientze hartan [...], en ce rencontre" SP. "(Sal, R), ocasión, trance. Kalako aurkintzean ene abaiño iñaztura bat erori zen" A.
    Beste arkuntza edo era edo muga baten arratsalde atan egin eben. A BeinB 60. Ortik [etorri dira] ainbeste arkuntzatan zuzentasunaren kontra [...] emon direan erabagiak. "Ocasiones". Ag Ezale 1899, 398a.
    sense-5
    5. aurkintze. Presencia.
    Zein begi edérrak apalzendirénak gizónen aurkintzean. LE Prog 124. Izarrak eztire garbi berain (Jangoikoaren) aurkintzean. (290). LE-Ir. Ama Birjinaren aurkintzera ellegatu (182). Ib. Nola daiteke agértu gárbi gizóna Jangoikoarén aurkintzean? LE Ong 120v.
    sense-6
    6. aurkintze.
    Encuentro, reunión.
    Béñere etzué niórk ikúsi fésta, bóda ta aláko jénde-aurkintzeetán. LE JMSB 147. Apartátus [...] emastékien konbersázio ta aurkintzeetáik. Ib. 464.
    sense-7
    7. (-kh- Dv, H, A), aurkientza (L ap. A). Encuentro, hallazgo. "Trouvaille" Dv. "Trouvaille. Syn. idorogoa, idoropena" H. "Hallazgo" A. Cf. H s.v. aurkhitze: "aurkhientza, ne s'emploie pas en ce sens ['trouvaille']".
    Bere aurkintzetarik, zer zuketen ezen / Athera berentzat, bertze probetxurik, / Oillarrak perlatik, gizak liburutik, / Bakotxak zuhurki zuena egiñ baizik? Gy 134. Toki bat badakit bertzek ez yakiña / Tresor aberats bat gordea daukana / Bada legea da horrelako aurkiñtzak / Bere dituela zure maiestateak. Ib. 96. Arazoa errexago nik bururatzeagatik eta eskutik ez uztegatik olako aurkientza ona, ene etxera erakarri nuen mairua. "Tan buen hallazgo" (Quijote IX). AIr RIEV 1928, 603 (Anab ib. 610 ain arkitu ona, Or RIEV 1929, 8 nere edirena, Ldi ib. 209 alako arkikari ederrak).
    sense-8
    8. aurkintze (Sal ap. A). Situación. "Aita il zaiexu ta aurkintze gaiztoan baratu dixu familia kori (Sal)" A.
    sense-9
    9. aurkintze (R ap. A). "Intención. Aurkintze gaiztoa din korrek, ese tiene mala intención. Karek aurkintze gaiztoan naka, aquél me tiene en ojeriza, en mal querer" A.

    aurkintza

    aurkintza
    << aurkindu 0 / 0 aurkitu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper