1.
(V, G, B, L, BN, R; Lcc, Deen I 449, Lar, Añ, Foix ap. Lh.);
atabala (SP, UrtGram 11, VocBN, Dv, H);
atabol (V-gip);
ataal (L-arcang, BN-ad-bard-arb-ciz);
atalRef.:
A;
EI 90. Atabal; tambor."Atabal", "atambor" Lcc."Tambour de guerre. Atabala joitea, battre le tambour"SP.
"Atabal"y "tambor" Lar y Añ."Tambour"VocBN, Dv."Tambor que se toca con dos palillos"A.
v. tabal. Tr. Sólo hemos encontrado ejemplos seguros de atabala, con -a constitutiva, en Duvoisin y M. Elissamburu.
Benzedoretzat atabala / jo jagiteko sendoro. Lazarraga (B), 1200vb.
Tronpeta eta klarinak, pifano, txirimia eta atabalak.
ZarSerm
167.
Bi atabaletan (batian) ahüntz larrü, berzian otsoarena: azkenaren azaliak hauts liro (ümen) lehenarena. Egiat 223.
Momotxo tanboliñagaz / atabalez Pepe / nik zapatak kalzerdiyak / besapian bere. DurPl 54.
Tanbóre edo atabalarén gisa, guzia asóts, sustanziarik gabe. LEUrt(ms.) 115v.
Pompak joiten atabala, artilleriak xirula.Iraultza 135.
San Bizente goizean / bostak jo etzuten, / atabal danboliñak / nenguen entzuten. Echag 187.
Ez al dituk aditzen / tronpet-atabalak, / eta txistuka orrontz / dijoazen balak?ItFab 63.
Gizonak mekanika dire, maxina bat, haize erroten anaiak, turnabroxen ahaideak, atabal bi aldetarik zilhatuak barnean errotekin. HbEgia 137.
Zertako nik jakin gabean nahi izan duzu ihes-egin, eta niri erran gabe, lagun zintzantzat bozkarioz, kantuz eta atabalak eta maniurrak joz?"Tympanis".DvGen 31, 27 (Ker atabal; Urt thanburiñ, Ur pandero; Azkue traduce "pandereta").
Lauda zazue [Jauna] atabala, kantari-andanekin; lauda zazue zurda, organoekin. "In tympano et choro".DvPs 150, 4.
Baratu da atabalen harrabotsa. "Gaudium tympanorum".DvIs 24, 8.
Aditu zituanean atabal eta sutunpen otsak. ZabGabon 93.
Gizon bi, San Inazio martxa joaz, bata txirolakin eta bestea atabalarekin. Apaol 122s.
Emen ez da saltzen txistu, tronpeta, atabal eta orlako jostalluak baizik. AlzSTFer 113.
Halere ihiziko tuttut eta atabal, ahalak oro egin dituzte Larresoarrek, nahiz adi arazi. HUZez 170.
Madalena Chabrik yoiten zuen atabala. ElsbFram 81.
Atabalek estali zuten erregeren botza. Ib. 111.
Ataalaria baitzen, loria zuen gure gizonak bere ataalarekin herrian gaindi sua nunbeit lotzearekin. Eskual 28-3-1913 (ap. DRA).
Pantza daldaran, ahoa zabal, / Xistuarekin jozak atabal. Ox 116.
Herriko atabal eta ezkila errepikak hasten dire zapartaka. BarbLeg 129.
Xirula, klarinet, ttunttun, gitarra, atabal eta ez dakit oraino bertze zoin musikek harrotzen zituztelarik dantzako aireak. JEBer 94.
Atal-danboliñok be... / joko dauskuz guri. Enb 165.
Atabal ta duntzaña, txutxun eta txistuaz. Ib. 207.
Herriko mutila, atabala gerritik, berri izigarriaren oihu egiten ari etxez-etxe. LfMurtuts 7.
Listari abek ez balira soñu gutxi aterako luke atabalak. AnabPoli 117.
Inoizkoak baino kolpe pizkorragoekin kastigatzen du atabala. ArtiTobera 265.
Atabala jotzeari utzirik. (acot. escén.). Ib. 276.
Benat eta ni, ethorriko gira zuen lagun, ttunttun eta atabalarekin. LarzIru 54.
Xirulatik jiten dena, atabalerat itzultzen. EZBB II 134.
Herriko mutilaren atabala. LarreArtzainE 26.
sense-2
2.Barullo, alboroto. Polluak bere hamahiru ahalak egiten zutin eraitsi beharrez: intziri, indarka, zankhala, eztul eta besterik zerbait..., denetarik egiten zian: zer atabala!D. BéhétyGH 1929, 72.
sense-3
3."(V-gip), palillos de tambor"Zt(comunicación personal).
azpisarrera-1
ATABAL-JOTZAILE.
"Tamborrero" A. v. atabalari. Jo zuen txit garbi eta egoki, atabal jotzallerik ederren batek lagundua. OtagEE 1883b, 238.
azpisarrerakoSense-1.1
Pregonero. Erabaki zeban plazakoai biraltzea izkribuz, azkenengo mandatua beste atabaljotzalle batekin. IztC 348.
azpisarrera-2
ATABAL-JOTZE.
Toque de atabal. Aire guztiek ez dute atabal-jotze berbera izaten eta badira deus ere jotzea bear ez dutenak. AnabPoli 99.
azpisarrera-3
ATABAL-MAKILA.
"(G-to, Sal, R), palillo de atabal, de tambor" A. v. ATABAL-XOTX.
azpisarrera-4
ATABAL-HOTS.
Sonido de atabal. Asi da tuntuna jolasera deika, ta dei orri ondo erantzunaz, atabal otsaren neurrietan. AgEEs 1917, 201.
Gurdi-barrengo atabal-otsa garbi ta gozo. AnabAprika 99.
ATABAL-SOINU.
Sonido de atabal. "Atabala soinuz, au son du tambour" SP. Etzen lehenbiziko atabal soinuan altxatzeko soldadua, ez attona lo ezin eginez bethi yeki nahia. HbEgia 149.
Atabal eta tronpeta soñu garratz artean, / Aldapan zear goruntza doaz arnas oska. ABAmaE 447.
Urthe guziez, atabala soinuz, nola kridatzen zuten [...] ezarriren zituztela zephoak bestia gaixto batzuen hatzemaiteko. ElsbFram 180.
azpisarrera-6
ATABAL-XOTX(Sal ap. A; atabaltxotx S ap. A; Foix; atabala-xotx Dv, H). Palillo de atabal, de tambor. "Atabala xotxak, baguettes de tambour" H. "Atabalxotx, atabaltxotx (Sal, S), palillo de tambor" A. "Baguette de tambour" Foix.