Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    arren.
    tradizioa
    Tr. Con aspiración inicial se documenta en textos de Dechepare, Leiçarraga, Oihenart y Mirande.
    sense-1
    I. (Conj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V-arr-m-gip, G-goi, AN-gip; VocCB , H); harren Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 229, 21.
     (Precedido de part.). Aunque, a pesar de que. "Sin embargo" VocCB . "Quoique, malgré que" H. "Nik milla bidar esan arren zuk ogidu ez" Etxba Eib. "Ezin ddau nai izan arren" Elexp Berg. "Hori esan arren (V-arr-m-gip, G-goi)" Gte Erd 229. Tr. En esta construcción (tras part.) su uso al Norte es escaso desde principios del s. XIX.
    Dardoak eginarren bere aldia, / Olaso da ene egoteko aulkia. Olaso 3s. Baskoak orok preziatzen, / heuskara ez iakin harren; / orok ikhasiren dute / orai zer den heuskara. E 255. Ene laztana, ze daidizu / zeure gogoan pensadu / zuk ni gaxki tratadu arren / oi ni naxala aspertu. Lazarraga 1164r. Naia eugi arren / gurari geiago dogu arren. RS 164. Hala milionka ziri / etsaiak herstu arren, / guztiarekin bihotza / etzait batre kantitzen. EZ Eliç 180. Onetan dagozanak firme, persegiduarren bere. Cap 84. Haiñitz aldiz heldu arren / herioa gogora. Arg DevB 143. Pekatu mortalean egon arren akzidenteren batek kojidu balegi. VJ 15. Gu Franziakoak izan arren, eskualdun guziek ez dakigu erdaraz. Mong 587. Soldaduz eta harmaz gutiago izan arren, estrosada dohakabe batez garaitu zituzten. ES 113. Philosophoen erranak ongi pisatu behar dira, egiazkoak iduri izan arren. Ib. 198. Merezidu ez arren parkazionoa [sic] / Bakigu zeu zarana piadosoa. Acto 31. Tentazione eta atsekabeen hirriskuan zuk ni maiz utzi arren, guziak ene progotxutan egiten ditutzu. Ch III 59, 2. Nor dira persegituak justiziaren amorez? Sendo ta fermu daudenak guzitan, persegituak izan arren. CatBurg 46. Izan gaitezen beraz osoki hillak lurreko gauzentzat, eta ez detzagula billha, debekatuak ez izan arren. He Gudu 62. Nik ez merezi arren, zure Semeari diozun amorioagatik, ar nazazu ni. Cb Eg II 77. Purgatoriora joango da, estadu graziazkoan ilarrenbere, pagau ezpadau pekatuen zorra. Oe 86. Desobedientzia egin diozunaz geroz Jainkoari hemen yanik eta edanik, hark debekatu arren. Lg I 344. Xede gaixtorik ez izan arren. Brtc 61. Hanbat garaiti-ederrez / Itsaso-leihorren / Soberano / Bihurtu arren, / Azkeneko / Ez dire jautsi / Lurreko harren janari? Monho 140. Gizon edo andria bitxiz edo soñoko apainduz azaleti agertu arren, buru txaarrekua ta alperra bada, eztala gizon ta andra ona izango. Mg PAb 120. Sendo ta gogor gauza guzietan daudenak, mundutarrak begitan artu izan arren. Añ CatAN 67. Bekatu oek (berenez benialak izan arren) eragozten due komunioko ondasunak ugari artzea. AA I 441. Ustai gaia berde dan artean, okertu arren, erraz zuzenduko da. AA III 384. Bekhatupean ehortziak izan arren. Dh 224. Nekerik andijeenak artu arren, ez dauka merezimenturik. JJMg BasEsc 85. Zuk ikusia edo entzuna, ta egia izan arren, besteren kreituko etena, [...] eztakianaren edo eztakien belarrietara eroan dozunez. Añ EL2 153. Begi zorrotza zuen, / urrun egon arren. It Fab 75. Ukatu egunoro bere buruari bere gogoko gauzaren bat, berez txarra izan ez arren. Ur MarIl 3. Urte asko bere agortasunean egin arren, Rakelek etzuen noizbait ama izateko ustea galtzen. Lard 38. Gizonak, esan ta esan arren, nekez egon oi dira ixilik. Bv AsL 161. Erbiai deitu arren zuk gaur aizeria, / Noiz kendu die onek olloai bizia? AB AmaE 409. Baina an egon ezarren, / daukanak fede ona, / altaran ikusten dau / Iauna ta gizona. Azc PB 271. Arnoldo, bere emazte ta alabeak egiñalak egin arren, ezetorren bere konortera. Ag AL 86. Aundiya izan arren / guk degun flakura, / asnasia den arte / begira zerura. Auspoa 97, 78. Prakerreri, bijotz gogorduna ixan arren, sortu ta jaio yakozan bijotzaren erdi-erdijan artxo bi. Kk Ab I 46. Nere jarduntxoak laburrak izanarren, luzetetsia nabaritzen nuen erria. A Ardi 114. Bere apaiz lanetan oso begiratua izan arren, Tolosan zeuden gobernu-mutillei salatu egin zioten, pulpitutik gobernuaren kontra ari zala. Or SCruz 25. Asaldatzaleak inguruko errietan ibili arren ez omen ziran araraño eltzen. FIr 137. Emazte onak diru guztija / eralgi arren, alperrik. Laux BBa 78. Gurasook zaartu-arren. Ldi IL 19. Auteskundeetan arrokeriz millaka ogerlekoak jaurti arren, ardura gitxi. Eguzk GizAuz 28. Erritar oriei esaten ezpainintzake azartuko, ezta nere alabei ere, maite-arren. Zait Sof 149. Batzuetan [sasi-sendalariek] benetan sendatzen dute, medikuak etsi arren. Mde Pr 343. Zearka izan da musua, zerutiarra, ta laburra izan arren betikotasuna kutsuduna. Txill Let 61. Zerua, batean illun eta ekaitzean agertu arren, urrengoan argi eder zemaigabe ta adu-izpiz janzten daki. Erkiag Arran 175. Ik zer egin bear dok zaldien artean, munduko urre guztiz gorputza josi arren be? Bilbao IpuiB 20. Gure axaletiko begiradak Jainkoaren esku ori maiz ikusi ez arren. Vill Jaink 162. Eduki arren diruz sakelak beteta, / jangairik ez badago, akabo da besta. Xa Odol 150. Bat-bateko bertsoak piska bat moldatu arren, papelan bertsoak jartzeak bere lanak baditu. Uzt Sas 20. Onek etzion onerako aundirik egiten, pastilla batzuk artu arren. TxGarm BordaB 59. Ara-onakoa oiñez / zati bat ortutsik, / oiñak zauritu arren / oraindikan pozik. Ayesta 46. Apaiz batek egina izan arren, ez darabil Peru Abarka-k elizgairik. MIH 167.
    v. tbn. Mic 14r. Mih 61. Gco I 386. Astar II 97. CatLlo 75. MarIl 45. Izt C 253. Aran SIgn 46. PE 149. Sor Bar 56. Apaol 71. Itz Azald 200. Echta Jos 134. Urruz Zer 19. Ill Testim 26. KIkV 15. KIkG 32. Inza Azalp 131. Mok 13. ArgiDL 30. Altuna 21. Alz Ram 82. Enb 95. Otx 15. JMB ELG 84. ABar Goi 25. TAg Uzt 12. EA OlBe 5. SMitx Aranz 70. Munita 20. BEnb NereA 30. Akes Ipiñ 9. Osk Kurl 118. Gazt MusIx 68. MAtx Gazt 33. Salav 30. Ibiñ Virgil 88. Alzola Atalak 73. Etxba Ibilt 469. NEtx LBB 285. Lasa Poem 106. Mattin 139. Etxabu Kontu 16. Ataño TxanKan 205. Onaind STeresa 23.
    azpiadiera-1.1.1
    (AN-5vill, L; Urt, Dv) Ref.: A; Gte Erd 16.
     (Precedido de frase relativa). "Qamvis acquisivissem, irabazi dudan arren" Urt I 108. "Aunque, sin embargo (se usa con los verbos conjugados)" A. "Garestia den arren, txarra da gainera (AN-5vill)" Gte Erd 16. Tr. Al Sur, aparte de en los cantares de la quema de Mondragón, Lazarraga y RS, sólo se documenta en textos del s. XX. Al Norte, por el contrario, su uso disminuye en ésta época.
    Gomez andia zanarren, / An zan Presebal bere. Mondr 6 (para las interpretaciones, v. TAV 3.1.7, 85s). Berzerik nitan eztukezu, abisatzen zitut nik; / gazte zoroa nizan arren, enukezu hargatik. E 215. Basoan zu zaoza fundadua / eta, il zan arren fundadorea, / bakus munduak zure balorea. Lazarraga (B), 1180vb. Andi danarren indarra / nagusi jakiteria. RS 27. Zordun ezten arren, nahi / du legea konplitu, / tenitu den guztiari / emateko exenplu. EZ Noel 78. Marianak zernahi derran arren. ES 119. Tentazioneak maiz arimakotz progotxos dire, nekhagarriak eta fastigagarriak diren arren. Ch I 13, 2. Uste baduzu, egia ez den arren, ez duzula egiñ bekhatu guti baizen. He Gudu 95. Kreatura ez deus eta dohakabe bat baizen ez naizen arren halere, Jainko handia! ausartatzen naiz zu ene aita deitzerat. Brtc 30. Arrogatzaile abillak, / Orai aski haur umillak / Iduri duten arren. Monho 64. Ifernu bat bazela sinhesten nuen arren. Dh 167. Garbiki ageri den arren, hain gare tontoak non bethi huts bera egiten baitugu. Dv Lab 349. Bainan egun oro ez dire bardin, heldu diren arren bat bertzearen ondotik. Hb Egia 138. Haren berthuteak goresten zituen arren, ez zuen oraino imitatzeko gogorik. Laph 127. Nahi zuen Judu legeko aphezeri [...] ohore bihur zekioten, urrun ziren arren behar zirenak izatetik. Arb Igand 57. Abadia bera be pozik, lau ontzako kosta yakon arren. Kk Ab I 99. Gizagaxoak, lasai-samarra dirudian arren, izerdi ederrak atera ditu. Ldi IL 25. Aien aurrean ainbeste mirari egin zituen-arren, etzuten arengan siñesten. Ir YKBiz 427. Negar dagijen arren, kentzen dautse dana. Laux BBa 58. Egia garratz eta mergatza dan arren, egia beti. Eguzk GizAuz 162. Iru urtetan ibitu zan arren, oraindik irauten dula. Or QA 75. Eritasun bat baizik ez duten arren delako bizi hori. Mde Pr 373. Barrua bete samar egin zan arren, oindiño tamalez egozan. Erkiag Arran 137. Gizarte onek ez dautzun arren / eskar aundirik eskeintzen. BEnb NereA 38. Gaur kale-etxe bezala jarria dagoan arren, garai artan etxe koxkor bat zan. Salav 36. Errienta ez da bekan baizik eskolemaile, zenbait aldiz gertatu izan den arren. Casve SGrazi 11. Karmen au da anaiaren alaba bakarra, anai orde bat daben arren. Gerrika 285. Abioi eta aideko ibilliak eta erortzeak aitatu ditudan arren. Insausti 253. Bat ez natorkien arren, ez ditut nik besterik gabe gaitzetsiko. MIH 268.
    v. tbn. Mih 31. JesBih 393. MarIl 56. Gy 157. Jnn SBi 122. Mok 10. Altuna 31. TAg Uzt 181. Zait Sof 123. NEtx Antz 51. Lek SClar 132. Akes Ipiñ 8. Onaind in Gazt MusIx 146. Ibiñ Virgil 61. Etxabu Kontu 28. Onaind STeresa 21.
    azpiadiera-1.1.2
    (Precedido de sintagma con suf. -(e)larik). "Heriotzea hain segura duzularik arren (BN-lab-ciz)" Gte Erd 229.
    Eta orain gure penez eztuzuen antsia / Dakizuelarik arren zenbat dugun premia. EZ Man I 123. [Hark egiten du] egiaren eta gezurraren artean berezkoa [...], eztuelarik arren ahala ungi zaionaren egiteko. Ch III 55, 2. Giristinoak ez direlarik arren guziak sainduak, halarik ere guziak baitire saindutasunezko estatu batetara deithuak. CatLav 93s. (V 54) Humiltasuna hain berthute nezesarioa delarik arren, hartaz estimu guti egin duzu. Brtc 218. Nola dabilan jakiteari lehiatu gogo naiz, badakialarik arren ez nitakela nehondik hel, ttipiak direlakotz ene ahalak eta handi haren golkoa. JE Bur 42.
    azpiadiera-1.1.3
    (H, A).
    (En oraciones negativas, con el vb. elidido).
    Esperanzeau galdu jat, / guztiz ez arren, parte bat. Lazarraga 1143v. Guztiak ez arren batzuk. BBizk 21. Eleisan ez arren, lapurretan egin dabena? fB Olg 196. Lege eztan legez koipea yan badozu, edo arraña ta okela gauzea yat-ordu baten, edo zuk ez arren, norbaiteri yan eragin badeutsazu. Añ EL2 138. Osasuna badet eta asko asko ez arren, ondasun piska baten jabe ere egin naiz. Apaol 33. Begi oneik ez arren, bai-dakus ametsak. Laux BBa 42. Langille-Batz-Orokorra, izenez ez arren, izatez eta benetan sozialistia dala ezin ukatu. Eguzk GizAuz 127. Gizon edo emakumeeri ez arren, Jaungoikoari berari beintzat ez ete deutsat emon al izango ba zorigatx onen barri? Bilbao IpuiB 124. Bigarren adibide au ere, ain urbildik ez arren, Oratiren Beatus ille odaren antzeko da. Gazt MusIx 67.
    azpiadiera-1.1.4
    (Precedido de -gatik).
    Guk Jainkoa ez ikhusia gatik arren, hark ikhusten gaitu gu? CatLav 27. (V 21)
    azpiadiera-1.1.5
    (Precedido de sust.). A pesar de.
    Bera oartu gabe ta bere asmo on guziek arren, masoien eskumakil izan zala. Or SCruz 139. Atsegin artu edo eban nitaz, pitxarkadeaz ezaindutako aurpegi au arren. Or Tormes 123. Aize burrukalariak arren, urre-ametsetan agonan orrek. 'En dépit des vents contraires'. Or Mi 137. Ango musika errian, dena, / aire berri biurturik. / Gaur Plazaolak isillarazi, / trena arren ere, damurik. "Desgraciadamente, aunque haya comodidad de tren". Or Eus 193. Egiñalak arren, nik ezin olakok ala alakok ainbat. Ldi IL 98. Azpiko jarduna-arren, ordea, beti tinko ta beti zutik diraue arkaitzok. TAg Uzt 10. Nere aleginak-arren, asaro negar malkoak zerizkidan. Zait Plat 108. Peru, ostera, Bartoloren urtekerak arren, baiezkoan egoan oraindiño: bildurtuko ebalakoan. Bilbao IpuiB 183.
    azpiadiera-1.1.6
    Gose amorratuak arren, Ogi jaungoikoari belaunbiko jarri yakon mandoa ta ezin izan eutsoen eragin ezer artu, alik eta zeruko Ogia bere aurretik kendu eben arte. Belaus Andoni 14s. Ain gogoko zaidan ur bizi au / ogi bizigarri ontan bai dakust, / gauez arren. "Aunque es de noche." Gazt MusIx 221.
    azpiadiera-1.2
    2. (V-arr-m-gip; Dv, H) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 281, 282.
     (Precedido de sust. vbal.). Para, a fin de; por. "Aterati arren (Ur), pour sortir" Dv. "Terminaison biscayenne d'un verbe; 'afin de'" H. "Putz eitiarren peseta bi? --Ez jauna; putz eiten jakitziarren" Etxba Eib. "Angulak jatearren enitzake ezta etxetik pe urtengo" Elexp Berg. "Otoitz egiten dut zerura [...] joatearren (V-arr-m-gip)" Gte Erd 281. "Giltza erosi zuen, lapurtzearren (V-m-gip)" Ib. 281. "Eskerrak [...] ona etortzearren (V-m-gip)" Ib. 281. "Milla pezeta emongo neunke hori etorte arren (V-arr)" Ib. 281. "Esatearren esan nion (V-gip)" Ib. 282. v. infra (5). Tr. Propio de la tradición meridional, sobre todo vizcaína hasta el s. XX, época en la que su frecuencia aumenta en textos guipuzcoanos. Lo emplean tbn. los septentrionales Mirande y Xalbador.
    Garrastu adi ikasterren ta neka adi euterren. "Sufre por aprender y trabaja por tener". RS 553. (TAV 3.3.2.) Ez biortuterren eta ez pagetarren iñori zor deutsana. Cap 108. Podoreak artu eta / juaterren kortera. BBizk 24. Zer da ori Jauna? portale baten! / Guri umildadea erakusterren. Acto 386. Ezen an hil nai izan zuen, / Gu erosi, ta ateratzearren / Pekatuaren mendetik. CatBurg 3. Pensamentu gaiztoai biderik ez idikitzearren, begi oriek, bear baliz aterako nizkake. Cb Eg II 147. Gu bekatariok salbetearren. Oe 13. Galdu dituzu ainbeste ezkontza eder gordetearren. Mg CO 194. Gaitzik ez izatearren, eskeñi zion [leoiari] ardi bat. VMg 40. Gorputza sendatute arren, pagetan dozue mediku osagillea. Añ LoraS 116. Ez dira apaiñduten ezkutuban egote arren, ta bai gizasemeen artian ibilli edo eureen begijei eskintze arren ikusgarritzat. JJMg BasEsc 191. Ezeri ere begiratzen ez diona, bere gogo gaiztoak asetzearren. Lard 418. Ames bat orduterdian / Egiñagaz ni an egon nintzan, / Pozez atsegiñ andian; / Edo obeto esate arren / An egon nintzan glorian. AB AmaE 463. Deseo eragabe batzuek koitzearren bere anima demonioari eman zion. Arr May 89. Au esan da ioan zan / geiagorik barik / entzun ezeitearren / zorakeriarik. Azc PB 144. Pipa-atsik ez artutearren Errokegandik alderatuaz. A BeinB 56. Zuk irago dituzuz esturak, larritasunak eta neke gogorrak, zeure semeak aberats itxite arren. Itz Azald 109. Zuek eztakizue zer egitten dozuen Eladi Bilbora biralduteaz Josetxogandik aldendutearren. Echta Jos 158. Esi ta maratillak kentzeagatik, Malentxoren eskua atxitzearren [...], guztiak ilko zituzkean. Ag G 306. Semerik gerran ez galtzearren / mutil zar gelditu nitzan. Tx B 222. Ire eskutitzan jartzen ukana, egia al da, edo ni ez samintzearren jarri ukan? Alz Ram 78. Nexka maitalea bizkortzearren, ola asi ziren izketan. Or Mi 126. Arloa ark erakarri-oñetik ez ateratzearren, eltzen niela aren erizkerari ta ari-muturrei. Ldi IL 113. Bizia emango luke, berari ontasuna ekartze-arren. ABar Goi 68. Jaunmendi-goian jarria zeukan / Kondeak urkamendia, / aren bildurraz kukiltze-arren / mendekoen kutizia. SMitx Aranz 68. Auzoko batek egin du sua bere mendia garbitzearren. Munita 43. Aita besoetakoari agradatzearren bere haur-herabea hilduratu behar zuelarik. Mde HaurB 66. Ni ondatzearren gezur-aitor egin dezaikezute. Etxde JJ 70. Ala atsekabe albiste ori ez adirazotearren [...] beraizik uts egin ete eban Zuriñe ederrak? Erkiag Arran 68. Jaunak, edo zuen izaera bere izenez aipatzearren: animaliak. Arti Tobera 283. Iru egunerako gelditu dira an ontziko nekeak arintzearren. Anab Aprika 23. Eta botillarekin botatzen zion patarra ere lepotik beera, mesede egitearren. Salav 105. Amak semearen guraririk txikienak be betetzearren alegiñik aundienak egiten ebazan. Alzola Atalak 48. Baña senarra [...] zan azkonarra ez esatiarren apua. Etxba Ibilt 469. Herritarreri kantatzearren jutean plaza batera. Xa Odol 270. Tituluak, eta titulu ezagunak, baizik ez aipatzearren. MEIG VII 45.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 93. CatBus 15. Ur MarIl 72. Aran SIgn 64. Urruz Zer 132. KIkV 29. KIkG 19. Mok 6. ArgiDL 53. Muj PAm 43. Kk Ab II 114. Lab EEguna 111. Aitzol in Laux BBa X. JMB ELG 91. Eguzk GizAuz 14. ABar Goi 50. TAg Uzt 88. EA OlBe 25. Zait Sof 168. Bilbao IpuiB 191. BEnb NereA 180. SM Zirik 7. Akes Ipiñ 31. Basarri 107. Gand Elorri 113. Osk Kurl 127. Vill Jaink 112. MAtx Gazt 12. Ibiñ Virgil 33. NEtx LBB 65. Berron Kijote 145.
    azpiadiera-1.3
    3. (G, L, BN, Sal, S, R; VocBN, Gèze, VocCB, Dv, H) Ref.: A; Lrq; Gte Erd 248.
     Pues; así pues. "Donc" VocBN, Gèze. "En el dialecto sul. úsase frecuentemente esta voz con la significación de 'pues', y como sinónima de bada" VocCB . "Le bas-nav. et le guip. donnent au même mot le sens de donc: egizu arren, faites-le donc" Dv. "Beraz arren, arren beraz, et donc" H (que cita a AR). "Bis-arren, bai beraz" Alth in Lander RIEV 1911, 598. "Pues, de consiguiente" A. "Emen dago, arren, bestea (G-azp), aquí está, pues, el otro" Ib. "Lan hori maite düzü; arren (=por lo tanto) egin ezazü arunt (S)" Gte Erd 248. Cf. Lf Gram 400: "Arren traduit la conclusion et aussi le donc exclamatif. Ez da gure adixkidetarik, ez dugu arren onhartuko [...], zatho arren, venez donc"; y 225: "Les mots interrogatifs peuvent être renforcés: a) par othe, bada ou arren, qui prennent le sens du français donc [...]. Nun arren, où donc?". Tr. Documentado desde Dechepare en la tradición septentrional, sobre todo en textos suletinos y bajo-navarros. Tbn. se encuentra en autores meridionales como Larramendi, Cardaberaz (en la trad. de la obra de Basterrechea) o Arrue; cf. tbn. infra, con el significado de 'ciertamente'. Es bastante escaso en el s. XX.
    Gure artian haur dakusat itsutarzun handia / nola dugun zerbitzatzen hanbat gure etsaia; [...] / Harren bier emanen du sentenzia pizuia / elgarrekin pena diten ifernuko garrian. 'Donc il donnera aux uns et aux autres sa pesante sentence'. E 53. Harren, Kristen izenean enbaxadore gara. "Nous sommes donc". Lç 2 Cor 5, 20. Bekhatu egin diagu bada, Iauna, [...], eta harren, konfusionerik eta ahalkerik baizen ezteakusagu gure gainean. Lç Ins A, 5v. Horik arren, / Oro barren, / Galkatuz bihotzera / Berz' atunik / Bana hunik, / Gogo egizu hartzera. 'Donc refoulez tout cela au fond de votre coeur'. O Po 8. Harren gaurgoiti zerbait hongoaz / Urgaz nezazu Iaungoikoaz, / Ezi ezta deuskai edertarzuna, / Lagun ezpadu hontarzuna. Ib. 17. Gizonak arren eztu egin bekhaturik, Deebriak eragin derionaz geroz? Bp I 53. Arren Jondane Paulek Korintako populiari zioan bezala: [...], ezne edatera emaiten deriziet, eta ez iate borthitz bat. Bp II 5. Eta arren obeago ote da, orañago ikusi diotegun bidea? Lar Fueros 225. Arren zer dirokegü zük eta nik, ene irakurzale khariua, besterik phensa, baizik ere behar dütügüla gure phensamentiak beleratz etxeki? Mst XII. Gure arrankürarik handiena biz arren, Jesüsen bizitziaren ardüra espiritian ükheitia. "Summum igitur studium nostrum sit". Mst I 1, 1. Ikhusazü arren, Jauna, ene aphaltarzüna. "Vide ergo". Mst III 20, 2. Baldin nik gaizki itz egiten badet / Errazoe eman ezazu; / Bañan ezpadet, dio Jesusek, / Ezertan ere erratu, / Zergatik arren, / Itz eginarren / Onela tratatzen nazu? Bast 16. Bestalde diok Jinko hura / orotan dela edireiten, / arren ifernian ere / ari hükek erratzen. StJul 113. Manatu balarotzu egiteaz gauza nekhagarri eta borthitz bat, egin beharko zinduen; arren oraino hobeki erori behar zara haren nahitarat. Lg I 371. Jinkuaganat juaiteko gütizia disposizione bat bada Oliadüraren errezibitzeko, hilzeko beldürra arren gaizto düzü? CatLan 156. Ikhusten dügü ere lehen kristianek hilen arimetzaz ziela othoitze egiten, obertak ere eskentzen. Erran e'laite, arren, paganetarik dela othoitze hau jin. Egiat 177. Sira banuazü / orai arren berhala. Xarlem 718. Adio, arren, jauna, / zure zerbutxari, / eta desiratzen / bake eta osagarri. AstLas 36. Komunionian errezebitzen düzü arren Jesüs Krist Jinko semiaren khorpitz odol arima eta jinkotarzüna. UskLiB 90s. Adio arren ene hunak bat eta uhuriak. Etch 150. Bena abill denak hai ukenen, / Abill nuk arren ni izanen. Arch Fab 167. Ezin bertzeko asturugaitz hunetan, norat itzul arren? Dv LEd 208. Geroztik eztira arren biga, bena aragi bat bera. Ip Mt 19, 6 (Lç, Samper, IBe bada, TB hortakotz, Ur ala bada, SalabBN holaz, Ol, Or, Ker, IBk beraz). --Atzo erakatsi zeneitan nula egiten den gurhia. --Egun arren ikhasi behar düzü nula egiten den gazna. Ip Dial 86 (It, Ur bada gaur, Dv beraz). Eta orañ bada arren, zere esposa ona aditu gabe sentenziatu dezu? Arr GB 90. Ai nere nagusi maitea! zer egin dezu arren? Ib. 89. Desertiala / Juan nahi bazira, / Arren zuaza, / Oi! bena berhala! ChantP 54. Errelijioniak erakusten deizkü arren jakin behar dütügün gaizak oro. CatS IV. Arren hau gauza beharra da. Zby RIEV 1908, 87. Arren bertzei buruz, ez dezoketegu bertze laguntzarik eskain, dirua baizik. HU Zez 141. Zer arren, ez othe dugu erdararik ikhasi behar? Arb Igand 20. --Zer, alkate jauna ote dago or...? --Nor dago arren! Barb Sup 39. Zuatza, zuatza bakian! Bai, arren, bai! Const 32. 1970an arren, Haritxabalet juan zen bikari Santa Grazialat. Ib. 23. Alagera haigü egün, Kadet. Badiagü arren berri hun zunbait? Mde Pr 47. Eztakikala arren halako egünian popüliak Bastilla hartü ziala? Ib. 48. Hebentxitorik lohardi / herria egoiteko ordez, / guri gaixkiegiliak / orai arren ditzagün hez. 'Allons donc maintenant châtier'. Casve SGrazi 134.
    azpiadiera-1.3.1
    Realmente, ciertamente. "(V-m), en realidad. Esan neutsan, arren, en realidad, se lo dije. Arren, eztakigu, en realidad, no lo sabemos" A.
    Eta zer itxadon lei nire arimeak zure ontasun andiaganik ezpada grazia, ta parkaziñoa? Bai arren Jesus zareana zarealako. Añ LoraS 42. Alegriyaz arren eriotza itxodon bear zuela, bada ainbeste [...] merezierarekin aberastua zegoan ezkero, santua zala iñolaz ere. Aran SIgn 24. Baña pekatu oriek bereak ezpaditu arren! Anbat da, diran guziak bere gañ artu ditu. Arr May 125. Arren zenbat den bazterretan holako! Zby RIEV 1909, 229.
    azpiadiera-1.4
    4. (Vc ap. A; H). (Precedido de sust. o adj., normalmente tema nudo). De, por, a causa de. "Terminaison biscayenne d'un substantif, 'par', 'de'. Saltoka dabil pozarren, il saute de joie" H (cf. pozarren). "Euren ederrarren (V-ger), por consideración a ellos" A. "Otzarren egon eziñik" A Apend. Cf., sin sdo. causal, A Morf: "Arroarren (V), poseído de orgullo [...]. Gurarren (V), deseando. Larriarren (V), acongojado [...]. Naiarren (V), con voluntad" A Morf 363. Cf. tbn. gitxiarren 'por poco' en Mg PAb 102. Tr. Documentado en textos vizcaínos hasta el s. XX, en el que tbn. lo usan autores guipuzcoanos.
    Baterren beste da anaje. "Uno por otro, es hermano". RS 105. Kristo Jaungoikoa dan partearren, da Aita Eternoaren Seme Eternoa eta bakarra; bañan Kristo, gizona dan partetik [...]. OA 30. Kanpoti sartuten dirianak, ezin egon dira atsa arren. fB Olg 182. Kurutze, zur astun ori lepoan ebala, eta argalarren uko egin bear ebala, uriaren erdi erditi atera ebeen. Añ EL2 220. Gura neuke, damuarren zatituko balitxat ene biotz prestu-ez au. Ib. 158 (EL1 143 damuaren damuz). Bere amorearren ametan dot neure projimua neure burua legez. CatLlo 93. Ametan bere dot neure projimoa neure burua legez, ta Jaungoikoaren amorearren. CatBus 54s. Olango beste gauz asko esan eustazan nire izen ona arren ixiltzen dodazanak. Or Tormes 93. Irurak tarrapataka ba doaz kalera, / atzeko zuloa-arren lotsa da Mikela. Or Eus 52. Txiro arren ez jaurti seme saltzalia. Laux BBa 70. Ez nire arpegi polittagattik, neure diru ta ondasunak-arren baño. Otx 74. Eta isituki eta joran andiz eskatu eutsan, berak Bertoldari ixan eutsan mattasuna-arren, alegiñak alegin egijazala bere gurarija ziaro beteteko. Ib. 104. Gurasoak-arren yasaten diran nekeen gomutarik ez da izan bear. Zait Sof 120. Orobat aren gaitzez naigabetzen naiz, ez-iakinki naiz on-arren irainka ari zaizkienean. Or Aitork 294. Gizonen ona ikustiarren, / ustu arte odoletan, / maitasun arren Kristo illa zan / kurutz batian Golgotan. BEnb NereA 64. Jende gaztea libertitzen da, ezkonduak hobeki portatzen dira bildur arren. Arti Tobera 278. Lehenbiziko egunetan etzitzaizkion hurbiltzen Patxiri lotsarren. Osk Kurl 92. Eta edozein erritarrek il egin zezakean aiztoz edo sastakaiz askatasun-arren bero-bero eginda. Zait Plat 76. Perogrullok berak ere ez zukeen lotsarren horrelako egiarik esango. MEIG VIII 30.
    azpiadiera-1.4.1
    (V-m-gip) Ref.: A; Etxba Eib. .
     (En invocaciones). "Jaungoikuarren, ez zaitez juan ara" Etxba Eib. Cf. Añ ( A): "Pordiosero [...] (V) Jaungoikoarrengoa".
    Jainkoarren eskatzen dizut. A Ardi 110. Jaungoikuarren, eurokaz arduraz ibilli zaiteze. Kk Ab I 35. Jaungoikuarren eskatzen dautzut neugaz etorteko. Altuna 98. Oba dok, bada, Yainkoarren eskatu, ostu baiño. Or Tormes 77. Iges egik, bada, iges nire aserretik; ezperen, Galiziko Santiago arren, ez duk geiago Camargako millazkarik ikusiko. 'Par saint Jacques de Galice!'. Or Mi 57. Geldi, geldi, Jaungoikuarren! Otx 136. Iñola ere ez, yainko arren! Ez nazazu ortaratu, arrotz. 'Por los dioses'. Zait Sof 43. Yainko-arren eskatzen dizuet! Ib. 145. Orain, ordea, erriko yainkoak-arren eskari au dagitzut. Ib. 23. Iturri ta Yainko senidekide-arren, otoi dagitzut: amor egiñaz makurtu aita. Ib. 143. Ez, yainko oro baño aurreneko dan Eguzki arren! Ib. 74. Zentzatu zaitez Jaungoikoarren! Etxde JJ 141. Ez, Jainkoarren, ez horrelakorik! Mde HaurB 78. Gauzak ez ziren haiek uste bezala gertatuko, ordea, deabru guztiak arren! Ib. 83. Kontuz, Jainkoarren olako pekaturik egiteagaz! Bilbao IpuiB 254. Ez dezagula, Jainkoarren, guregandik hastan eta gaitzets. MIH 230.
    azpiadiera-1.4.1.1
    "Jaungoikoaren amorearren, por el amor de Dios" (V-ger. comunicación personal)
    azpiadiera-1.4.2
    (Añadido a -ga(i)ti).
    Begiak deutse egozten biotzari kulpea, / aganik jaio zala onerestea, / ta agaitirren aditu zerren zirean / errenkore andiak erne zitean. EneB 11ss. Onegaiterren erreguetan deutsat andrane Maria Birjineari, [...] eta zuri aita espiritual orri, erregutu dagizula nigaitik Iaungoikoari. Cap 20. Beragaterren trukadu nei pozik mundu guztia. Acto 306.
    azpiadiera-1.5
    5. (Dv).
    (Con oración subordinada final, normalmente al comienzo de frase). Para que, a fin de que. v. ARREN ETA; cf. infra (II). Tr. Exclusivamente septentrional; no hay testimonios del s. XX.
    Othoiztuko duzu Iainkoaren maiestatea, arren agrada dakion zure eginza hau. Harb 45. Hargatik erne egon behar da eta othoitz egin arren denbora eztoan alferrik. SP Imit I 10, 2 (Ch denbora alferrik ez doazuntzat). Itzulgaitzatzu zure gana arren eskerdun, humil eta debozionetsu gerta gaitezin zure aldera. "Convertenos ad te, ut simus grati, humiles & devoti". SP Imit III 8, 3. Egiozu ofrenda zure bihotzaz, arren iar dadin haren gainean iaun, iabe eta nausi. SP Phil 523. Gure salbatzailleak utzi dio bere Elizari Penitenziazko eta Konfesioneko Sakramendua, arren hartan garbi gaitezin gure bekhatu guziez. Ib. 154 (He 156 garbitzeko). Egin dezatela horrentzat othoitz [...], arren [...] merezi dezan sartzea Zeruko glorian. Brtc 271. Tiranoek gatiboak gatez eta burdinez / Kargatzen ohi dituzte, arren hekin ordenez / Trufaturik ez daitezen bere gisa goberna! Monho 48. Beilla bat egina nuen, / Arren zu senda ziñtezen. Gy 76. Aiphatu lekhura bera da gan nahi, / Ez dadintzat arren trunpatua geldi. Ib. 96. Eskaldun guzia da egun gonbidatzen / Has dadin izpirituz zerbeiten moldatzen, / Yakin dezaten arren gure ondokoek / Nolako gaiak zuzten hekin arbasoek. Hb Esk 6. Nik dakidan bezala guziek arren / Yakin dezaten. Elzb Po 190.
    sense-2
    II. (Interj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V, G, AN-5vill, B; SP, Urt I 424, Lar, Añ, VocCB, Dv, H) Ref.: A; Gte Erd 248.
     Por favor, por Dios, te (os) lo ruego. "Arren egidazu atsegin hura, de grâce fais-moi ce plaisir" SP. "Por Dios, por tu vida" Lar, Añ. "Sírvase usted de tenerlo por bien, arren nai bekio ontzat artzea" Lar. "Hazlo sí, (V, G) bai arren (AN) bai otoi" Añ. "Je vous prie, de grâce" H. "Etorri zaitez, arren" A. En AxN se explica othoi (323) por arren. Tr. Documentado desde los cantares antiguos vizcaínos, es más usado al Sur, especialmente desde el s. XIX.
    Bidaldu dogu zeruetara kartea: / Arren diguela gure andrea. MLastur 31s. Arren, etxozu orain osaba. EZarate 19. Arren, ene kulpa gusti gustiak / Borra bitza, Jauna, zure graziak. Miserere 333. Arren, berba bat esazu. Lazarraga 1143r. Amaren seme bakotxa naiz, ta, / arren, ondo ar naroizu. Ib. 1144r. Ea beraz Iainko handi hitzaren emaillea / Arren fabora ezazu ene mihi feblea. EZ Man I 90. Arren bada eriari egiozu donua. EZ Man II 90. Arren othoi adi zazu kreatura ilhauna. Ib. 124. Gure ofrendak errezibi / tzatzu gogo onez, arren. EZ Noel 67. Arren, ene andre eztia, [...] faboratzera ethor zakizkit. Harb 90. Erran zioten arren zegiola Iainkoari hetzaz othoitz. Ax 149 (V 98). Arren konsola nazazu ene desterruan, ema zazu ene dolorea. SP Imit III 48, 4. Har nazazu, Iauna, arren. Arg DevB 192. Arren, iguzu indarra, / Zure bisaia ederra, / Ikhusteko glorian. Gç 112. San Ignazio geurea, / egizu arren bakea. BBizk 35. Othoizten dut ene Jainko hirur presunetakoa, arren demadan garazia. ES 131. Arren, beraz, errezibi zazue Ebanjelioko emakume pobretto haren kornadua errezibitua izan zen bezala. Ib. 403. Trinidade altuko seme bakarra, / Arren adiezazu gure negarra. Acto 25. Arren egizu naizen hilla munduko gauza guzientzat. Ch III 15, 4. Billa zadazute, arren, beste argi obeago bat. Lar SAgust 4. Iguzu arren grazia, zure eriotz eta obiaren bidez eraman gaitzaten pizteko gloriara. CatBurg 47. Oihu egiozu zure Arrazoiñari edo Adimenduari, arren, dathorrela zure bihotzaren edo borondatearen laguntzera. He Gudu 93s. Jangoikoak dizula hau egiteko gogoa ta grazia: bai, arren, bai. Mb IArg I 98. Eskatu zioten, arren, barka zezala orien ait-amen ta erriko beste gaisoen kulp-oben guzia. Ib. 257. Piedadea, arren, Jauna, nere suerte desditxadu onetan. Cb Eg II 61. Arren lagun zakizgu / au ala konplitzen / gero goza zaitzagun / Zeruetan Amen. GavS 31. Manatu zioen bere eskutariari arren akhaba zezan lehen-bai-lehen. Lg I 218. Huni barkhatzeaz othoizten zaitugu, arren entzun gaitzatzu. Brtc 262.
    ( s. XIX) --Adiskidia banua ni emendi neure etxera. [...]. --Ez arren, emoten deutsut berbia ezdeutsudala aitatuko atsakaba emongo deutsudan gauzarik. Mg PAb 53. Esaizuz arren, Joanis, orrelango beste esaera batzuk. Ib. 171. Ez arren biraorik iñori egotzi, Maisu Juan. Ib. 70. Idiki arren biotza Jesusi. Bai arren bai. Mg CC 240. Alan izan dedilla. Bai arren bai. Mg CO 101. Ezarri egizu arren, Jauna, gure arimetan Zure grazia. Añ EL1 231. Erreguturik biotz guztitik Ama Birjiñari, arren bada, eskatu daiola Jesuseri, jagon ta zaindu daiala Eleza Santea. Ib. 216. Ea bada arren, bitarteko gurea, itzuli itzatzu guregana zure begi urrikarizko oriek. Añ CatAN 5s. Ez gera gai onetarako zure grazia ta laguntza gabe [...]. Ez arren ukatu grazia ta laguntza au. AA I 457. Lagun zaikizkit arren, eta indazu zure laguntza ugaria, agindu dizudana leialki egiteko. Ib. 454. Ez nazazula bada, arren, utz gehiago nere jaidura gaxtoen lege ahalkagarrien azpian bizitzerat. Dh 83. Ez, arren, Jauna, etzaitezela sar hain jujamendu zorrotzetan zure zerbitzariekin. Ib. 104. Arren, Bitoriara / atera zaitezte, / enperadore bati / zor zaio ainbeste. FrantzesB I 138. Yesukristo gaiti erregututen deutsut, arren, gitxienez egunean ordu laurentxu emon dagizula lan santu onetan. Añ EL2 21. Eskarituten natxatzu, arren ta arren deboziño ta egikune santu oneri ekin ta ekin ta eragon dagiozula. Ib. 186. Ez zaiteztela izan, / arren, ain txoroak. It Fab 58. Erregututen eutsala Marijari, arren biurtu egijola Demonioari emon eutsan papera. Ur MarIl 76. Zaude beraz, arren, zaude. Gy 145. Sara erreguturik neukan, arren, nere arreba zala esateko. Lard 22. Ez arren gaztiga Aingeru gaixtoak bezala, bainan iguriki Adami egin zineroen bezala. Dv LEd 116. Oi nere Jauna, indazu arren hunen ongi bethetzeko zure grazia. Ib. 172. Arren, orlakorikan / pentsa ez zazula. Bil 99. Bere grilluan jausi baño len / arren bada akordatu. Xe 351. Kuraitu zaitez arren, / kemen artu Eloisa! AB AmaE 108. Maria txit santari eskatzen zion arren ere beñ bederik aurtxo Jesus erakusteaz mesede egiñ zegiola. Arr May 114. Euki naizula neure azkanean / arren, Iauna, zeure eskurik. Azc PB 31. Eta parkamen orren ondoren / beuka betiko atsedena. Arren bai. Ib. 31.
    ( s. XX) Baña, danak betiko ondatu etzaitezen, ondo erantzun bear jakola, ta ondo erantzuteko, arren! Jaungoikoagaitik, Antiguako Amagaitik, guraso zar errukarriakaitik! Ag Kr 151. Jauna, zure odol dibinoaz erosi nauzunaz munduan, / Arren errezebi nezazu hil et'ondoan zeruan! Barb Sup 122. Arren dei egijozube, bere billa ludi (mundu)-ziar nabil-eta. Altuna 97. Biltokirik obeena Aya zutela, ta, arren, kartutxoak bialtzeko. Or SCruz 67. Neri eske ari zaizkit, arren eta arren baño, ez daukate arturik! Ib. 76. Zer sentidutan itz egin dedan / konprendi zazute arren. Tx B II 81. Bizitza onetan ametsa da oro, / zadorrik, arren, ez egixu nai idoro. Laux BBa 8. Arako bidietatik alde egin daigun, arren, irakurle maitiak. Kk Ab II 161. Bakandereak Bertolda ikusi gura ebala eta, arren, aren gelara bialdu egijala. Otx 31. Arren, aiskide urruna, / otoi, mendi maitea, / negar-aran beltz oni / kendu nazakiok! Ldi BB 18. Arren bada, ontzat ar zazu nere aitzaki au. Ir YKBiz 296. Eskatzen diote parroko jaunari arren zerbait egin ote zezaken. Munita 31. Baal arrotza ukhatzen dugu, / zuentzat berriz sagara / eginen dugu aldareetan / zathozte, arren! zain gara. Mde Po 103. Ez hadi harren ene beldur izan, enetxoa, ezer ez daunat eginen. Mde HaurB 55. Zoiakidaz auzoko Maripagana! Datorkidala, arren, ta gero joan zaitez abadetan! Erkiag Arran 73. Egun luzea datorkit. Ez bekit, arren, gaua bezin azkengabea izan. Txill Let 45. Don Joxe Migel! Ez bedi, arren, biurtu etxera konjuruak egin barik. Bilbao IpuiB 233. Arren Andres! Etzazu gure gain zeruko asarrerik ekarri. NEtx LBB 15. O, Aizkorriko Gurutz Santua, / arren egiguzu lagun / gure izkuntza eta oiturak / arretaz gorde ditzagun. Olea 159. Ene Dulzinea, edertasunaren lore, nere biotzaren jabe! zatoz arren zure zaldun onengana. Berron Kijote 106. Baldin kalterik egingo banu / arren barkatu dezala. MMant 54. Ken dezagun, arren, burutik euskara. MIH 209.
    v. tbn. Hm 36. Oe 18. Mih 41. VMg 91. Gco II 11. JJMg BasEsc 25. CatLlo 100. Echve OngiB 189. Aran SIgn 68. Ud 111. Arrantz 90. JanEd I 31. Bv AsL 61. Moc Damu 19. Goñi 62. Urruz Zer 57. GMant Goi 102. KIkV 114. KIkG 83. Inza Azalp 152. ArgiDL 18. Jaukol Biozk 6. Enb 33. TAg Uzt 126. Akes Ipiñ 20. Arti MaldanB 196. Gand Elorri 91. Anab Aprika 61. Zait Plat 136. Osk Kurl 30. Vill Jaink 173. Gazt MusIx 189. MAtx Gazt 12. Lab SuEm 181. Xa Odol 311. Uzt Sas 54.
    azpiadiera-2.1.1
    (Usado como exclamación). "¡(Es) posible! admirándose, arren! bai al!" Lar.
    Arren, ene andra Milia Lastur-ko, / Peru Garciak egin deusku laburto. MLastur 13s. Ene aideak, oi arren, au da / neuronen respuestea. Lazarraga 1196v. Ala agertu zitxinan papertxo aietan olako Aldungaiak: "Don Mateo Mújica y Cabezotas". --Arren! Or QA 80.
    azpiadiera-2.2
    2. (En una oración desiderativa). "Ojalá: (V) uxala; (c.) oxala, ai bada, arren, arrenbada" Añ. "(V), ojalá" A. v. ARREN ETA.
    Arren jagiko ez alda datzan tokiti. Mg PAb 70. Arren sekula jaijo ezpaliz euskeria: urrinduta balego lurraren azken, inor elduten ez daneraño. Plagiak balerua onelango berbeeta ikasten gatxa. Ib. 219. Jaungoikoak arren guziok argitu gaitzala. Gco I 473.
    sense-3
    III. (Sust.).
    azpiadiera-3.1
    1. (Vc, Gc, ANc ap. A; Lar, Dv).Ruego, súplica; oración. "Ruego, erregua, arrena, otoitza" Lar. "Supplication" Dv. "Ruego, súplica. Hoy de uso poco corriente como nombre" A. Tr. Extendido por influencia de Azkue y, sobre todo, de AG (v. NeolAG ). En DFrec hay 35 ejs.
    Arren labur onen urren sei Aita Gurea ta Agur Maria gitxienez esan eroazan Txantonek, atzenez Salve bat. A BeinB 45. Eliza Ama Donean Eskakizuna ta arrenak. A Cat 16. Zein bitarteko neure arrenak / aurkituko dau urrean? Azc PB 29 (Ur PoBasc 247 erreguak). Ama mattia, entzun eiguzu / Geure bijotzen arrena. AG 1011. Oerako arrenak egiten gengozala, Zeruetan zagozan gure aita bat esan eragin eustan gure arerio guztiakgaitik. Añ AL 74. Abadeak, Jesusen elizmai aurrera urtenda, asi ziran Miserere deritxon Dabid Igarlearen arrena esaten. Ag Kr 16. Jaungoikoak entzun deustaz nik Begoñako Amaren bitartez egin deutsadazen arrenak. Ib. 194. Aita gure ta beste arrenak esaten erakutsi. Ag G 139. Zeugan mosuba baxen kutun dot arrena: / Andrak ederren dira zerurantz begira! Laux BBa 46. Otoitz eta arren, Jaunari dago / luzabage entzun dezala. Or Eus 184. Ek bezain gizon argal zalarik, / Eliasek arren aundiz, / goitik euria debeka zuen / iru urte ta sei illabetez. Ib. 259. Alako gizonari dana dala, iñork ez bezaio itzik egin, ez beza etxeratu, Yainkoarekiko opari ta arrenetan ez beza erkide. Zait Sof 63. Ismaeli dagokionez ere zure arrena ontzat artzen dut. Ol Gen 17, 20 (Ker eskari; Ur Ismaelen gañean ere aditu zaitut). Gogokoen dituzun pralleen arrenak, / eztarri garbienen doñu gardenenak. SMitx Aranz 35. Mutikoak abots itoaz bukatu zitun arrenak. NEtx Antz 149. Zuen otoitz eta arren guzietan. Or QA 130. Otoi luze, arren beroa egin ostean, zutundu zan noizbait neskatilla amultsua. Erkiag Arran 184. Milla eskaera ta arren egiten zenituenean ere, etzenizkidan neri aiertzen, nigan jabekizun zegoenari baizik. Txill Let 90. Etxeetaraiño urbildu zan, biotz-biotzetik bere andereari laguntza-erreguka, ekiñaldi izugarri artan lagundu zezaion arrenka. Berron Kijote 226.
    azpiadiera-3.2
    2. (V ap. A ; H).
    Imprecación, maldición. "Imprécation" H (que cita el ej. de Añibarro). "Imprecación" A.
    Esan izan dozunez biraoak eta arrenak. Añ EL2 137 (EL1 129 añenak). Ez, ez arrenik / niri egin: / ik dok errua / eîn baiak min. Zav Fab, RIEV 1907, 96 (cf. ARREN ETA). Atzo dana zintzan ernegu, arren eta birauak; eta gaur zagoz maltsuago. "Ayer todo era reniegos, / Por vidas, votos y pésias". Iza EE 1881a, 161. Boteaz birao eta arrenik gaiztoenak, / Atxak io eta, buruak lertu, adarrak ausi. AB Ezale 1898, 111b.
    azpisarrera-1
    HALAZ GUZTI ARREN ERE. Sin embargo.
    Alaz-guzi-arren ere Jainkozko Hitz aragitu hau [...] persona bakar bat da. Ub 129.
    azpisarrera-2
    ARREN-ADAXKA.
    Arren-adaxkak. 'Ramos de suplicantes'. Zait Sof 57.
    azpisarrera-3
    ARREN BAI ARREN (Intens. de arren). "Arren bai arren!, ¡por Dios y todos los santos! (Vc)" A EY III 279.
    Jaietarako danak etorri zitezala arren bai arren eskatuaz. Ag G 207. Urrengo goizean emen zan ta arren-bai-arren berak, kemenik eztuelako ta lotsa gorritan bizi dalako, ezin duela ta neronek zuri ezkutitz bat egiteko otoitz egin zidan. A Ardi 104. Arren bai arren berak elizgizon izan bear ebala ta bere guraria lortu eban Lekeitioganeko Zatika gazteak. (V-m). A EY II 353. Nire azken-naia yaso, arren bai arren! Zait Sof 97. Itsas-gizonen etxeratzea arren bai arren erregu egiñaz. Erkiag Arran 163. Auxe eskatzen dizuet, beraz, Eladetar gizonok, eta arren-bai-arren otoitz egiten. Zait Plat 86. Galda bero orrein guna ta mamiña liburura aldatzeko agindu eutsoen arren bai arren. Onaind STeresa 127.
    azpisarrera-4
    ARREN BAINO ARREN. Intens. de arren.
    Il eta bizi, millaka animak, / danak arren baño arren. SMitx Aranz 102. Ta orduan jardun zion esanaz, arren baño arren, gauza ura azkeneraño eraman eta epaia eman zezala. Manzi GPatroi 125. San Antonio bedeinkatua! Arren baiño arren! Senargaia iritxi zaidazu lenbailen. NEtx LBB 141.
    azpisarrera-5
    ARRENEAN.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) En la miseria. "Arren (V-m), miseria. Se usa en la frase arrenean bizi da, vive en la miseria" A.
    Alargun bat bizi dala iru edo lau seme-alabagaz, arrenean, sukalde su bagakoaz, gauza berorik egun osoetan sabeleratu ezinda... A BGuzur 152.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) (Precedido de sust. vbal.). A punto de.
    Ta, txikiaren seaska are iraultze-arrenean yarriaz, etxe osoa bete ditek marruz, iskanbillaz ta dunbateko gaitzez. Ldi IL 18.
    azpisarrera-6
    ARREN EGIN (V-arrig-m, G-to, AN-gip sg. EI 357). Rogar, suplicar; rezar. Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XIX.
    Kaitik urtenaz batera popakoak Done Nikolasi ta Antiguako Andra Mariari arren egiten dautse. A BeinB 58. --Zer da arren egitea? --Biotza Iaungoikoaganatu ta zerbait eskatutea. A Cat 17. Euskeraz itz egiten zan beti Erbesten, euskeraz arren, euskeraz erestu. Ag AL 142. Goazen Iesus onagana ta arren egin daigun aita Aldabaldogaitik. Ib. 156. Zeruetan zagozan gure Aita arren egiten eben bitartean. Ib. 101. Bizkai-Buru-Batzarrak eskatuten deutse [...] arren-egitteko Jaungoikuari. AG 678. Iesusek baratzean arren egiñ ebanekoa. A Ezale 1897, 212b. Albo-errietan gogoz arren egiten iako Arretxinagako Done Migeleri. Ib. 1898,130a. Arrantzaleak estu dabiltzan orduan, euskal itxaserri guztietan egiten jako arren Jaungoikoari edo bere doneren bati. Ag Kr 16n. Arren egin giñon Joanesi lagun zaigula Aitzgorri gañeraño, astirik bazuan. Ag G 10. Arren egin zion, atea irikitzeko, baña alperrik. Muj PAm 53. Arren egitten dautsat une onetan neure onduan dagon Ordollo jaun oneri, [...] ilburuko au aldatu dagijala ingittara. Otx 97. Dijoala bakoitza bere bidean, praile ura zijoan ta juan zan bezela, agian langille arrotz aiek kupitzen ta berezaz jaunari arren egiñaz. ABar Goi 20. Berebiltzar bi aiek ekarri zituzten eramalleei arren egiten zaie [...] azaldu ditezen. EAEg 31-10-1936, 181. Ta nire esana betetzen eztutenei buruz Yainkoei arren dagiet! Zait Sof 64. Polineikel! Arren dagiat! sari onez eman idak. Ib. 145. Mauleraño ene billa etorri duk eta eu billatzen laguntzeko arren egin zidak. Etxde JJ 276.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Niri arrenik egin bearrik eztaukazu: nire arimearen gidari zuzena ia urte bi onetan zu zara. Ag AL 21. Euk ezaldok itxasora-aldietan arrenik egiten? A BeinB 58. Arrenik egiten etzaion donearen itxuretan. Ag G 260.
    azpisarrera-7
    ARREN EGON. Rogar, suplicar.
    Arren nagotzu, noiz eta non ere nahi den, duzun Frances de Sales maite. "Rogo te". SP Phil ã 2v. Gertatzen bazaitzu, Philothea, gusturik eta konsolazionerik ez izaitea Meditazionean, arren nagotzu, etzaitezila aldara. Ib. 113.
    azpisarrera-8
    ARREN ETA.
    azpisarrerakoSense-8.1
    a) (Encabezando una oración desiderativa). Ojalá.
    Ta miñ arturik / biraoka / asi zan, asi [...]: "Arren eta nillak [?] / orain, beti / erôngo al abe / ar ta guzti". Zav Fab RIEV 1907, 96.
    azpisarrerakoSense-8.2
    b) (Dv). Para que. Cf. Lf Gram 748: "Parfois ce subjonctif final est annoncé par arren-eta [...], 'afin que'".
    Bidali zion mezua arren-eta hurbil zadin. J. Etcheb. ((?) ap. Dv . Eskola nausi yarri, arren eta haurrak, / Orotan gehienik arthatu beharrak, / Etziten itsu geldi, eskeko bidean. Hb Esk 134.
    azpisarrerakoSense-8.3
    c) "(L), desde entonces a..." A.
    azpisarrera-9
    ARREN ETA ARREN (Intens. de arren). Por favor, por Dios, te (os) lo ruego.
    Arren ta arren, zaldi maitea, / euk izan nizaz erruki. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Eskarituten natxazu, arren ta arren deboziño ta egikune santu oneri ekin ta ekin, ta eragon dagiozula. Añ EL2 186. Laister zan etorri karta ori eskuan zuela, esanaz: arren ta arren eskuz-esku berorri entregatzeko. Moc Damu 34. Neri eske ari zaizkit, arren eta arren baño, ez daukate arturik! Or Mi 76. Deabruak arren ta arren eskatzen zioten inguru artatik ez zitzala yoan-arazi. Ir YKBiz 190. Arren da arren, amatxo, zure barkapena. JAIraz Bizia 89. Negar zotinka jarri zitzaion, arren eta arren, bazterretsi etzezala eskatuz. Etxde JJ 200. Or iabilkiok Ama Birjiña orreri arren eta arren. Bilbao IpuiB 141. Azkenik, arren da arren, mesede bat eskatzen dizut. MAtx Gazt 76. Arren eta arren, ez zazula geiago orretzaz itzegin. Lab SuEm 210. Ez al zaizu aaztuko, arren ta arren desaizut, nere Rozinante zintzoa. Berron Kijote 42. Azkenik bada, esan ta esan, arren ta arren, agindu ta eskeiñi, baserritar gizajoak erabakia artu zuan. Ib. 87. Zeuretzat artu nai dezun ori / gaixorik etortzen bada, / arren ta arren, ene andrea, / ori ez, al baldin bada. Zendoia 163.
    azpisarrerakoSense-9.1
    (Como exclamación).
    Bi aldiz ustu zunaten Tafallako kartzela olaxe. --Arren eta arren! Or QA 85.
    azpisarrera-10
    ARRENETAN. Rezando.
    Begoan bein, bakarrik ain zuzen, negarrez, zotinga ta arrenetan, beti legez, da sartu iakon bitartean ixill-ixillik illerrira euskaldun menditar bat. Ag AL 167. Bertako gizonak Ama Mariaren irudiari munga ta arrenetan asi ta laster. Ag Kr 85. Andreak arrenetan abiatu ziran. Ag G 202.
    azpisarrera-11
    ARREN ETA OTOIZ. Intens. de arren.
    Zure alaben ederragatik, zure biziarren, aita, guztiok batera arren eta otoiz eskatzen dizugu. Zait Sof 143.
    azpisarrera-12
    ARRENEZ (SP, Dv). Suplicando, rogando; rezando. "Arrenez nagotzu, je vous conjure, je vous prie instamment" SP (cf. ARREN EGON).
    Hargatik arrenez nagotzu haren besarkatzeaz zure bihotz guziaz. SP Phil 136 (He 139 othoizten zaitut). Guzien gainetik, arrenez nagote ezkonduei har dezatela Eskiritura sainduan Espiritu sainduak hanbat gomendatzen derauen elkharganako amudioa. Ib. 392 (He 397 oihuz nagote). Neure anai maiteak, Iaungoikoaren izenean arrenez naukazue. Ag AL 161. Potiñetakoak eurak eioazan laguntasun bearrean; eurak arrenez Aita Jaungoiko ta Antiguako Amari. Ib. 198. Aurrenik zuri ots dagizut arrenez, Tzeuren Alaba, Azana illezkorra. Zait Sof 62.
    azpisarrera-13
    ARREN OTOI. Por Dios, por favor.
    Zure ajutarik gabe ezin gaite defenda, / Galdea diezaguzu arren othoi errenda. EZ Man I 69. Eternala arren othoi egidazu donua, / Egun batez ikhusteko zu zaudezen Thronua. Ib. 136. Nitzaz ere othoitz egiteaz, arren othoi, orhoit zaitezi. Ax 20 (V 11).
    azpisarrera-14
    ARREN-OTOIKA. Rogando. v. arrenka.
    Morroiari bizia uzteko arren-otoika. (Quijote IX). Ldi RIEV 1929, 211 (Anab RIEV 1928, 612 arrenka biziaz).

    arren

    arren
    << arrazoi 0 / 0 arrenetxe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper