OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 argitu.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. La forma de radical argit se documenta una vez en Leiçarraga.
sense-1
I. (Vb.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; SP, Urt I 530, Ht VocGr 272, VP 5r, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB ) Ref.: Bon-Ond 157; A; Lrq; Iz Ulz; Elexp Berg; Gte Erd 132 .
(Aux. trans. e intrans.). Iluminar; alumbrar, lucir, resplandecer (en construcción absoluta). "Éclairer, faire lumière, illuminer" SP. "Allucere, argi eman, argitu " Urt I 530. " Iguzkiak guzientzat bardin argitzen du, le soleil brille pour tous également" Dv. " Iguzkiak argitzen du, le soleil brille" H. "(c.), iluminar, aclarar" A. " Gau gúzien antxe egon giñen artu geren argiek eta argitzen " Iz Ulz. "Artu farola ta argittu baztar ortan" Elexp Berg. "Gero eta etxe gehiago argitu dira (G-azp, AN-goi)" Gte Erd 132. v. ARGI EGIN, argiztatu, argiztu. .
Eta Iaunaren gloriák argi zezan haién inguruan, eta izidura handiz izi zitezen. Lc 2, 9. Haren begitharteko formá mutha zedin eta haren abillamendua xurit eta xist-mista bezain argit. Lc 9, 29. Hire begitharteak argi beza gure gainera gure bozkariotan eta salbamendutan. Ins A, 6v. Argituko baitu iguzkiak bezala. Ber Doc 119r. Preziatu khoroa, / mila harri preziatuz argiturikakoa. EZ Man I 133. Arren, bada, Elizaren / lanpa guztiz argia, / argi zazu, othoi, ene / arima nahasia. EZ Noel 151 (para ejs. más lexicalizados, cf. infra). Egin diguzan mesedeen ezagueraan, / aren ainzinatasun benerablea argitzean. FabriP 4s. Nahiz ezpegi / Gauaz ilhargi, / Ni zure begi / Ederrek argi. O Po 46. Peril hautan argituko au / Zeruko izar argiak. 139. Zeiñak sunsituko baititu itzalak, eta argituko figura guziak. Ch IV 11, 2. [San Agustiñek] mundua argitu zuen Jaungoikoak eman zion argiarekin. Lar SAgust 15. Haren arimak argitzen eta distiatzen du Gedeonen soldaduen lanpek bezala. Lg I 215. Ura zé argizuzia, errétzen ta argitzenduéna. LE Io 5, 35. Argiari ilhunbeetarik argi dezala erran dioen Jainkoak. Dv 2 Cor 4, 6 (Lç argi legian ). Erromako aldetik zer da argi hori? / Egiak dauku handik argitzen orori. Zby RIEV 1908, 602. Bertze zonbait bezala hedatua balitz [eskuara], ongi argi lezake munduan! Arb Igand 32. Gizonak bere argiarekiñ ikusi ta neurtu nai du Jaungoikoa bera (au da lasta zuzi batekiñ eguzkia argitu nai izatea bezala). Ag Serm 499. Elektrikaz alharaz ditzaten beren lantegiak eta argi beren etxeak. JE Bur 199. Eguzki sutsuak udazken arratsez / dauzala bialtzen azken-izpiak, / Porziunkulako txabola batean / argitzen dauz gauza oroigarriak. GMant Goi 101. Gar batez euri tanto guztiak argitu. Anab Usauri 126. Iguzkiak argitzen du eta zerua argitzen da. Lf Gram 411. Bazterrak Eskual-Herrian eta Landesetan bere adimendu argiaz eta jakitate paregabekoaz hain luzaz argitu ondoan. Ardoy SFran 22. Zorionaren pindarrak gutan argi dezala. Xa Odol 182. Argi makal bat egoten zan eskaratzean [...], kanpo aldea be zerbait argitu eian. Etxabu Kontu 204. Apaindu dira kale zabalak, / argitu dira txokoak. MMant 70. Idargi ta farolaz / al dana argituten. Ayesta 18.
azpiadiera-1.1.1
Brillar. " Urheak, zilharrak argitzen dute, l'or et l'argent brillent" H. v. distiratu.
Premu Jauna, handitxu hura nahi nuen baitezpada khendu; ez nuen harekin hanbat argituko gorthean. Laph 18 (Dv traduce "je n'aurais guère brillé à la Cour"). Ai, balute [...] zu bezalako emazte bat? Bertzela argi lezakete zenbeitek! HU Zez 185. Bazterrek dir-dir argi dezaten etxekandre pruntta bego. Ox 28. Ikustian nola argitzen zuten / leoi zar baten begiyak. Yanzi 228. Lehen bezala berriz ere argituko zuela Nafarroko erresumak. Ardoy SFran 76s.
azpiadiera-1.1.2
(Dv, Foix).
Abrillantar, bruñir. " Kobrezko gauzak maiz behar dute argitu, les objets de cuivre ont souvent besoin d'être éclaircis" Dv. "Cirer" Foix. Cf. VocS 136 (nota del editor): "Xahütü, orain xahatü ager liteke, eta adierazi horrekin ["lustrer"] argiarazi, argitü".
Segur da guztiak erabiltzeaz, manaiatzeaz eta eskuztatzeaz ontzen, argitzen eta fintzen direla. Ax 38 (V 23). Ene alde hasi nük Parisen bizitzen, / Karrikaren xokhuan zapata argitzen... L. Ligueui GH 1928, 245. Parabisuko athe urhezkoaren aintzinean jarria, ikusten dut gizon bat, bizar alimaleko batekin: Jon Doni Petri, zeruko gakoen argitzen ari. Barb Sup 14.
azpiadiera-1.1.3
Clarear (ref. al tiempo). " Haizeak argitu du denbora, le vent a éclairci le temps" Dv.
Mezatik lekora, aroa argiturik, gazteria guzia bere jauntzi pollitekin lerro-lerro ibili da airoski. Herr 28-7-1966 (ap. DRA ).
azpiadiera-1.2
2. (G-nav, AN-ulz; VP , , Dv, H) Ref.: Iz Als, Ulz; Elexp Berg. .
Clarear, amanecer. (Aux. trans. e intrans.; usado con cierta frecuencia con eguna o goiza como complemento o sujeto, según se construya con uno u otro auxiliar). "Eguna argitu, amanecer" VP 26r. "Hacerse día", "amanecer" Añ. "Se faire jour" VocBN. "Argitzen hari du, il se fait jour" Dv. "Faire jour" H. "Argitu, amanecer" VocB e Iz Als. "Argittu dú, ha amanecido" Iz Ulz. "Neguan oso berandu argitzen dau eguna" Elexp Berg.
Eta Sabbath azkenzean asteko lehen argitu behar zen egunean. Mt 28, 1. Eta argitu zenean ilkhirik ioan zedin lekhu desertu batetara. Lc 4, 42. Arangiño eztau ondo argitu. Mic 12r. Argitzen da, Iongoikoa, aditu dut ezkilla, / Gau guztian egotu naiz alegia ni hilla. EZ Man II 33. Ha gau luzea, gau beltz, ilhun, izigarria, art-urratze gabea, oillariterik izanen eztuena, sekulan argituko eztena, eta ez akhabatuko! Ax 599 (V 385). Lehenbiziko eguna doi doia argitzearekien batean, ethorri izan ziren Maria Magdalena eta Maria bertzea. He Mt 28, 1. Eguna argitu zenean [corregido sobre zuenean], jarri ziran erriaren aurkesean pelean sartzeko eran. Mb IArg II 289. Ungi argitu zenean. Lg I 194. Argitu da eguna. Mg PAb 67. Askori gerthatzen zaiela osasunarekin etzan eta goiza argitu baino lehen Iaunaren tribunelerat deithuak izatea. Dh 56. Belenen argitu da / eguna gabean. Echag 57. Itzaiak irten oi ziran eguna argitzen asi orduko lan billa Urira. Izt C 178. Eguna argitu zanean. Lard 474. Etorriren da ordua, non eguna hasiko baitut, eta gaurik ez ikusiren; edo gaua hasi eta egunik ez argituren neretzat. Dv LEd 153s. Argitu zen bezein sarri. UskLi 243. (ap. DRA) Egun aundiagorik / ez zaigu argitu. Afrika 153. Argitüren dela erraiten deitadazü; / Denbora da aitzina juaiten, / Sekül' ez argitzen. ChantP 116. Eguna argitu arte etzan aspertu Santua itz amoriozko oek esatez. Bv AsL 59. Bihar goizean, argitu baino lehen. Elzb PAd 81. Biharamunak argitu zuenean, hedatu zen laster berria. Jnn SBi 143. Bat batera ta goizabar baga argitu zan. A BeinB 78.
( s. XX) Eguna argitu ebanerako bazter guztietan zabaldu zan albiste ona. Ag Kr 33. Eguna argitu zunean "galdu gera Don Manuel" esanaz esnatu zun etxejaunak. Or SCruz 38. Abuztuko illaren / amairugarrena / guretzat argitu dan / egunik txarrena. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 51 ). Goizean, argitu gabe il-obira yoan dira. Ir YKBiz 527. Ongi argitu zuelarik gero, arbola gainetik jautsi zen gure Ellande. Barb Leg 135. Aiko gare kantuz / Jainko Semen goiz hura laster argi dadin. Iratz 145. Eguardi-aldera argitu zuan. Anab Poli 65. Azaroko eguna, ordea, argitu orduko, iluna. Zait Plat 25. Orratx! Egunak argitu du. Lab SuEm 183. Eguna argitu baño len. NEtx LBB 27. Eguna argitzen duanetikan / berriz illundu artian. Uzt Sas 244. Egungo egun zoragarria argitu duen Jaunari / eskerrak eman behar diozkat, lotzean kantu lanari. Xa Odol 289. Egunik ez zuala argitzen ikusi zutenean. Berron Kijote 216. Egun baten, argitu zanean. Etxabu Kontu 62. Gu ere an egon bearko genduela, eguna argitu arte. MMant 26. Hots, hara nun untsa edo gaizki, hor gaua pasatzen dutan. Atsegin hartu bainuen argitu zuelarik! Etchebarne 30. Asi dire egune argitu dabenagaz batera. Gerrika 74. Egunak argitu aala. Zendoia 182. Eguna argitu baino lehen. MEIG II 71.
azpiadiera-1.2.1
" Argitzea peut signifier, en certains cas, passer la nuit, comme dans ce vers de J. Etcheberri: Iratzarririk argitzen ditut gauak ohean (Eliç 334), je passe au lit les nuits éveillé" Dv.
Ezen nahiz dezatela argal gorputz gizena [...] / eta gau luzeak argi apart utzirik gosna, / guztiarekin etzaizte gauza hauk probetxatzen. EZ Man I 113.
azpiadiera-1.3
3. (Aux. trans. o intrans.). Alumbrar, dar vista (al ciego, al que ve mal); recobrar la vista. " Jesusek argitzen zituen itsuak, Jésus rendait la vue aux aveugles" Dv.
Itsua argitu. Mc 10 (tít.). Zure thonban ere ziren / egin mirakuiluak, / hebaiñak xuxendu eta / bai argitu itsuak. EZ Noel 153. Haren ur-isuriaz begiak ukitu zituen bezain fite, argitu zen. Ax 410 (V 267). Argizazu ene itsutasuna zure presenziaren argiaz. SP Imit IV 16, 2. Itsu zena argitu da: / hilla bizturik dago. Arg DevB 37. Zuen begiak idekiko eta argituko dira. ES 175. Bai dirala munduan itsu, ill arte guzian argitzen ez diranak, bai ta Jangoikoak beren bizitzan argitzen dituenak ere. Zein dira itsu argitu bage ta argitu oriek? Mb IArg I 220. Itsuak argitu eta mutuak askatu <escatu> ditzala. Cb EBO 30. Argitu eidazuz neure begi ilun itsutuok. EL1 124. Sendatu zituan eriak, argitu itsuak eta piztu illak. AA I 461. Zurtu belaarrijak, argitu begijak ta ezautu zeuben pekaturik geijenen erne lekuba. fB Olg 46. Itsua argitu zan. Lard 425. Itsuen argitzea gauerat eramanez, da ixter ebaki bat sendatu nahi izatea bertzea ebakiz. Hb Egia 139. Begi guztiak baltz nai zuriak / berak ilunduten ditu / ta Medikuak griegu berbakaz / ezin deuskuez argitu. Azc PB 351. Nere zaldiyak zeukan / pausaje nagiya; / ezurrak zorrotz eta / palta aragiya, / itxuba argitzeko / ai zer gidariya! Noe 61. Baña iritxiko da ordea eguna, itxumena argitu eta ezin ikusia urrinduko dana. EEs 1917, 85. Mutuai itz eragin, itsuak argitu... Enb 80. Itsu yaiotako Sidonek bere begi-niniek erakusten zitien Kristok argitu ondoan. Or Mi 135. Geroztik zenbat eri ez du sendatu, itsu argitu, mutueri elhea eman! Zerb IxtS 85. Gogotik, itsuak argituz, / eri direnak sendatuz. Ardoy SFran 353. Au da jendia sortu zaiguna / itxuak argitutzeko. Olea 96. Eta horra nun ene ondoan berean zanpez erortzen den [...]. Han berean ohe baten gainera ekartzen dugu. Eta berehala begiak argitu eta erraiten dauku. Etchebarne 148. Argituko ahal ditu Jainkoak guztion begiak. MIH 353.
v. tbn. Tt Onsa 85. Monho 114. JJMg BasEsc 38. AB AmaE 154. Jnn SBi 47. HU Zez 80.
azpiadiera-1.3.1
Aguzar, afinar, hacer perspicaz.
Bertsuak jarritzeko / atera det plana, / memoriya argitu / egin bear lana. PE 109. Zeruak eta lurrak / egin zituana / memoria argitzera / atoz neregana. Balad 229. Esana da bada, goseak burua argitu egiten dabela, ta beteak ostera illundu. Or Tormes 51. Biotz-teoloji da mistikea, gure barrua garbitu, argitu ta Jainkoaz batzen dauana. Onaind STeresa 15.
azpiadiera-1.3.2
(Intrans.). Recobrar el conocimiento.
Zentzu gabe etorri zan, baia laister asi zitzaion etortzen. Ordu ta erdirako argitu zan. JAzpiroz 211.
azpiadiera-1.4
4. Ilustrar, informar. " Argi nezazu gauza horren gainean, éclairez-moi sur cette question" Dv. " Argi nazazu, éclairez-moi, donnez-moi connaissance, entendement" H. (Sólo incluimos en este apartado los ejs. más lexicalizados; cf. supra (1)).
Jesüs argia zatiala, paganoen argitzeko eta Israeleko popüliaren ohoretako. Bp II 105. Nik argitu ditut hastetik profetak. Ch III 3, 3 (SP irakatsiak, Mst jakintsütü ). Argi dezala ene entendamentuau Espiritu Sanduak. SermAN 1. Izatu gara Aphez ordenatuak eta Arzainzat ezarriak, giristinoen salbatzeko, argitzeko eta instruitzeko. CatLav A, 2r (V 3). Xaha, alagera, argi eta phitz ezazü ene ezpiritia. Mst III 34, 3. Zük bihotzak argitzen eta jakinsützen dütüzü. Ib. 2, 2. Bere dudetan argi zazu laguna konseillu onez, Jinkoak ordañez zeroni argituko zaitu. Mih 53. Auherki geroztik Jinkoak bere semia lürrilat igorri, zelüko segretüetan jendiaren argitzeko. Egiat 196. Espiritü Saintia / jaits zite nitara / argi ezadazüt / ene spiritia. Xarlem 829. Arren, zerorrek argi nazazu horren gainean. Dh 168. Amurekatik harez [Espiritü Saintiaz] argitürik eta inspiratürik meditazione huntarik zerbait frütü idoki ahal dezadan. UskLiB 67. Argi nezazu othoi horren gainean. Dv Lab 350. Uste izan eben gauza premiñazkua zala Sindiku Jaunaren eretxija ezagututia, konsultore jaunak au argituten ebela. " Asesorado" . (1866) BBatzarN 219. Adixkide maitea, othoi hobeki argi nezazu. Laph 113. Eliza, Jesüs-Kristen espusa leiala, bere haurren ororen Errelijioneko egiez argitziaz oküpatia. CatS VI. Zuaz anaiak argitutera / Emen ikusi dozunaz. AB AmaE 13. Jinkoak hastetik argitü ükhen dü [Maria] gizonak jakin behar dütian egia güziez. Ip Hil 28. Haurren argitzea, haurren altxatzea, gizon eta emazte xoilen eskuetan emeki emeki jar dadien litake gure lehiarik minena. JE Bur 56. Moisesek onela esaten digu Jaungoikoak argiturik eskribitu edo idatzi zuan Jenesisko liburuan. Inza Azalp 35. Jangoikuari eskatzen diyot arren argitu nazala. Tx B II 116. Emakume erne orietarik bat edo batek sendalari bera argitu dezake, eriaren goiti behitietan. FIr 190. --Elhe ederrak hoik. Bena eder bezain egia othe dira? --Galtha ezak gure Jaun Errejentari, harek ni argitü. Mde Pr 48. Ori izan zuan bere burua argitzeko bidea, ikastetxerik batere ez. AZavala ( in Goñi 10 ). Guk ez genekian errepublika izaten zanik ere, baiña argitu ginduzten poliki. AZink 53. Gertatua azaltzen / aritu naiz kantuz, / norbait argitu naita / dedan eskarmentuz. Insausti 315.
azpiadiera-1.4.1
Baldin begiek argitzen ezpaderaueza oiñei, oiñak behaztopatuko dira, eta begiak iraziko. Ax 315 (V 209). [Eman derautazu] zure hitz saindua ene oinei argitzeko. SP Imit IV 11, 4.
azpiadiera-1.4.2
(Intrans.). "(c.), informarse" A.
Erraguk, erraguk, / Argitu nahi gaituk. "Nous voulons nous instruire" . Monho 120. Orduan Magoak ixilik deithurik, Herodes ardurarekin argitu zen hekien baithan zer mugaz agertu zitzaioten izarra. Dv Mt 2, 7 (Lç informa zedin). Ez zakala uka... Berdin argitua nuk leku seguretik. Larz Iru 82 (Lek bide onetik zekiat). Zergaitik zan? Ni ez nitzen argitu garbi. Gerrika 227.
azpiadiera-1.5
5. (V-arr-gip, G-to, S; Dv) Ref.: A; Lh; Iz ArOñ; Elexp Berg. .
Alegrar(se), animar(se). " Emazte onak argitzen du etxea (fig.), la bonne femme éclaire la maison" Dv. "(V-arr, G-to), argitü (Sc), pasársele a uno el mal humor" A. "(S-saug), s'égayer, se décider" Lh. " Argíttu in dda, se ha puesto alegre (el que estaba triste)" Iz ArOñ. . "Espabilar, alegrar. Eran daigun pattar kopa bat barrua argitzeko. Wiskixak asko argitzen dau mazedonia " Elexp Berg. .
Etorri izan yakan okerragaz biotza argitu edo onagaz ilundu yatzunez. EL2 142. Gertakari negargarri aren bidez zeramazkien pena guzietatik biotza oso argitu zitzaion. Lard 28. Ez deiola gure biotzak diruari begia argitu. Bv AsL 67. Indarretan sartu da, / odolak berritu; / ille zarrak juan zaizka / begiyak argitu. Noe 63. [Apetitua] berriz jin zitzaion, koloreak gorritu, begia argitu. Hots, gaztetu, gure gizona. Barb Sup 65. Arnoak argitzen dik azkarki jende xinplea! Ib. 72. Umien arpegijak poztu ta argittu ziran. Altuna 24. Parre-antx gozo batek / ezpaintxoak argitu / dizkio. Ldi BB 46. Begiik ee pixkan bat argitu zaizkitzu, noski... Lek EunD 29. Mutur-beltz argitu da; asi da berriro / etzanari burrundan ekiñez bizigo. "Se anima" . Or Eus 31. Zer behako argituak, herriaren omenaz mintzatu zenean. Lf Murtuts 12. Janariak asetu, edariak argitu, bertsoak poztu. EgutAr 1956. (ap. DRA) Kopeta argitzen asia illundu zitzaion. Anab Poli 72. Alkateari ez eutsan bapere begia argitu bere menpekoen semeak eskolara zale ez zirala jakiteak. Erkiag Arran 24. Edan zagun nai aña, / naiz argitu bekaña. NEtx LBB 364. Pampa aldean ibillaldi ederrak egin ere, ta naiko argitzen asi zan. TxGarm BordaB 154. Ozta-ozta argitu zaizkio begiak Oteitzak bertsolariak aipatu dituenean. MEIG I 113.
azpiadiera-1.6
6. Aclarar, explicar. " Argi diezadazu, faites-moi lumière" H.
Exenplu bategaz au argituko dot. Astar II 63. Gauzen xehatze eta argitzea maite ez dutenek sinhetsi dituzte eta Yainkotzat hartu. Hb Egia 125. Azaldu eta argitu al zinaike ori irudi edo jazoera bategaz? Itz Azald 140. Biar dan bezela gai au argitzeko. Ag Serm 84. Batzaldi bat egingo du lan oiek argitzeko. ForuAG 299. Zonbat eta zonbat ez da idatzi eta mintzatu liburu hortaz, mintzaira zaharren argitzen eta ikertzen ari diren yakintsunez Europan! Zub 18. Lan Burukidak emango ditu berori argitu eta osotuko duten erabakiak. "Disposiciones aclaratorias y complementarias" . EAEg 18-10-1936, 80. Zuk, ordea, nere barrenaren sendagille, argi dezaidazu, zer protxuz ari naizan. Or Aitork 245. Batek nola bertzeak amets bat egin zuten eta Josepek amets horiek argitu ziozkaten. Zerb IxtS 92. Tokiko zenbeit hitz ez-ezagunen argitzeko eratxeki dion iztegiñoa. AIr ( in Izeta DirG 10 ). Aur miragarri ori zein zitekean iñork ere ez du oraindik argitu aal izan. Ibiñ Virgil 42. Mesedez argitu daigula, Kooperatibako sozio legez, zer diran gure eginbiarrak. Gerrika 202. Argitzera noa zer esan nahi dudan. MEIG VII 45.
azpiadiera-1.6.1
Explicar, informar de. Cf. supra (4).
Ezteutzuedaz argituko mundu onetan jatorrizko pekatua kenduta gero gizonak egin leikezan pekatu mueta guztiak bere. Ag Serm 183.
azpiadiera-1.6.2
(Intrans.). Aclararse, quedar claro.
Askotan gerthatzen baita gauza bat zenbatenaz xehatzenago, eta hanbatenaz dela, argitu behar bidean goibeltzenago. Gy Vs. Orotarik urrun, behex, istan bat mutu nago / Eta nere gogoetak doi bat argitzen dira. Iratz 63.
azpiadiera-1.7
7. Publicar. v. argitaratu.
Kiputz euskeran argitu dodan Konfesinuaren gañeko Liburuba. Mg CO III. Hiribarrenek argitu dituen lanetan ez dugu Eskuaraz Egia aipatzen. Zerb Azk 64.
azpiadiera-1.8
8. (Ref. al color). "Aclarar, aclararse. Udan illia argittu eitte jako " Elexp Berg. .
azpiadiera-1.8.1
Txapel mutur-txorrotxa ta gorri-oriz argitutako jaka. NEtx Antz 140.
azpiadiera-1.9
9. Aclarar (la ropa al lavar).
Eun eta miesak iturriaren txorropean ezarrita, argitu edo "aklarau". Erkiag Arran 135.
azpiadiera-1.10
10. Dar a luz.
Alperrik ez badira / lanean aritu, / ondorengoak laixter / litezke argitu. Insausti 188.
sense-2
II. (Part. en función de adj.).
azpiadiera-2.1
1. (SP, VocBN, Lecl) Instruido, docto; iluminado, esclarecido (usado tbn. como sust.); ilustre. "Argitua, éclairé" SP y VocBN. "Éclairé, instruit" Lecl. Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional.
Gizon argituaren eta debotaren zuhurziak, eta letratu edo estudiatu baten iakintasunak diferenzia handia dute bere artean. "Illuminati et devoti viri" . SP Imit III 31, 2. Haiñek bere buruak gehiago sinhesten baituzte presuna ungi ikhasiak eta argituak baiño. Ch III 7, 3. Hañitz direnaz geroz zu baiño iakinsunagoak eta Jainkoaren legean argituagoak. Ch I 2, 3. Jujamendu hekin emaiteko eskurik edo dretxorik eztute Errotorek eta Aphez sabantek eta argituek? CatLav 56. (V 37) Nola sumetituko da bertzeren manua egitera, bere burua bertze guziak baiño argituagoa eta zuhurragoa daukanaz geroz? He Gudu 65. Gizon argitü bat. "Homo illuminatus" . Mst I 14, 3. Jaun Argitü eta uhuragarri Messire François Revolekua. Mercy 10. Othoitza hunek komun izan behar dü fidelenetarik argitienendako hala nola baita xinplenendako. CatLan 77. Egiazko gizon argituek eta errelijionearen intresak maite dituzten guziek ezagutzen dute meditazionearen premia. Brtc 6. Argi guzien argia zaren juje guziz argitua! Brtc (ed. 1787) 69.
(s. XIX) Espainiako theologo prestu bezain argitu batek erran baitzautan. Dh 77. Jaun txito argitu edo ilustre Don Francisco Longa eta Anchia. Astar II III. Jakitunik argitubenak. Ib. 4. Lengoajetako eta letretako jakitatean izan diren gizonik argituenek. MarIl IX. Horko zen Lissarrague, gizon argitua. Hb Esk 149. Ipharretik hegoara, non da jendaki argitu edo salbaia zuk ikhusi ez duzunik? Dv Lab I. Hurbiletik ontsa ezagutu dutenek dakite zoin zen zuhurra, eta funtsezko gauzetan argitua. HU Aurp 179. Badakit gizon argitienek eta mintzazale ederrenek ere aithortü diela zure goratarzünez eta perfetzionez mintzatzeko bere eskaztarzüna. Ip Hil VI. [Framazonak] Alemanian deitzen dire argituak (illuminés). Egiazki dire argituak ifernuko argiaz. Elsb Fram 7. Gure aphez onek eta argituek erraiten zaukutena. Barb Sup 92. Holako gizon argituek, nola erabil ilunbetan direnen elea...? Zub 66. Gizon egin artio jende argituen artean hazia izan zen aitoren semea. JE Ber 65s. Otoitzean aurrera ari dan zintzoari "argitua" esaten badiote, bidezago, naski, Garbitegiko animari. Or QA 116. [Platonen komunisgoa] buruzagi argitu moltzo batentzat egina da bakarrik. Lf ( in Zait Plat XVIII ). Erran dezagun gizon eskolatua bezain bere baitarik argitua zela. " D'esprit lucide" . Ardoy SFran 300. Bertzalde bazen igandean hor / zer nahi gizon argitu: / mera, zenatur, mediku, apez, / kalonje ta apezpiku. Mattin 80. Ni baino argituago baitzen haunitz gauzetan, harek erranak ontsa sartu zitzauzkitan buruan. Etchebarne 76.
azpiadiera-2.1.1
Ilustrado (relativo a la Ilustración).
Ez dut nik ipiniko gure Larramendi garai hartako 'argituen' artean. MEIG VII 69.
azpiadiera-2.1.2
Iluminista, alumbrado, seguidor de cierta doctrina mística herética.
"Argituen" sasoia da, ta bere xorraldi, birlora ta ostantzekoetan kontuz joan bearko. Onaind STeresa 56.
azpiadiera-2.1.3
(No ref. a personas).
Egiten zituen milagro andiekin ta zeruko erakustanz argitu ederrarekin. Mb IArg II 299. Tentazioetan agertuko da orien fede bizi argitua. Gco I 444. Ez dezazula uste izan Eskal-herrian dela nihon den laborantzarik argituena. Dv Lab 263. Lenago Euskal-Erria yarei bizi zan eta zoriontsu beraz. Aren ipar-aldean zegon "lurreko erririk argituena". Mde Pr 33. Japonia bezalako eskualde argitu batean, nor zitaken holako norbaiten ondotik abia? Ardoy SFran 236.
azpiadiera-2.2
2. (Precedido de itsu ).
Itsu argituak Krist baithan sinhesten. Io 9, tí. Gaitzetsi zuten itsu argituaren solasa. Lg II 178. Nagusi Dibinoaren etsaiek, ekharrarazirik berengana itsu-argitu hura, nahi izatu zioten erranarazi Jesus Jauna izpiritu gaixtoek hartua zela. Jnn SBi 24s.
azpisarrera-1
ARGI-ARGI EGIN. Alegrarse con la bebida. "Argi argi eginda zebillen (G-azp)" Gte Erd 223 (junto a berdoztuta, mozkortuta, tanttikatua, etc., de otras zonas).
Baso erdi batzuk ustu ta argi-argi egiña. BBarand 18.
azpisarrera-2
ARGITU BERRI.
Amor eman behar izan zioten argitu berriaren zuhurtzia miragarriari. Lg II 180 (v. tbn. 178).
azpisarrera-3
ARGITUXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Éclairer un peu. Argitüxeik, éclairé un peu" Lrq.
Argituxago da bertzalde ofizialea eta erneago. JE Bur 201. Argituxerik (haur tikiak) eta Sakramendu Sainduaren alderako amodioan ahalaz sustaturik. Prop 1912, 204. (ap. DRA)
azpisarrera-4
EZIN ARGITU. Indescifrable.
Mizterio bat ezin argitua nihola, asmu ilhunbetakoak ixilarazten dituena. Hb Egia 89.
argitu
<< argitalpen 0 / 0 argiztatu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper