Azpisarrerak (sarrerak) (346)
arauz.
Etim. La forma araiz no puede provenir de arauz por au > ai, ya que no hay araiz en suletino, sino sólo en bajo-navarro. Habrá que partir probablemente de arauez, arawiz (cf. arabiz en VocBN).
(AN, Sal, S, R; Gèze, VocCB , Dv (S), H), araiz (BN-arb, R; VocBN , Hb, H), arauez (BN, S, R; VocBN , H), arabez (BN, R-vid; Dv), aiz (S), auz Ref.: A (arauz, araiz, arauez, arabez); A Apend (aiz); Lh (arauera); Gte Erd 237 y 161.
Ciertamente, sin duda; al parecer, aparentemente. "Sans doute" Gèze. "Vraisemblablement. Dans quelques cantons on dit et l'on prononce arabiz ou araiz" VocBN. "Probablement, apparemment" Dv. "Apparemment, sans doute" H. "Zü ere hala-hala zabiltza, arauez (S), vous aussi vous allez de même, apparemment" Lh. "Ez da jinen araiz! (BN-arb), araiz ez da holakorik gertatuko (BN-arb), [...] auz ez da jinen! (S), [...] arabez laster sendatuko da (BN-lab), araiz bihar denbora ona izanen da (BN-arb)" Gte Erd 237 (junto a agian ez al da etorriko, agian sendatuko al da, etc., de otras zonas). "Araiz jinen da bihar, bestenaz berantegi izanen da. Araiz jinak dira (BN-arb)" Ib. 161 (junto a baleike etortzia, behar bada joanen gira, etc. de otras zonas). Cf. ARAUZ. v. noski. Tr. Documentado fundamentalmente en la tradición bajo-navarra y suletina. Las formas más empleadas son arauz, usada por los suletinos desde Oihenart, y también por Goyhetche, y araiz, propia de los escritores bajo-navarros, entre los que también se documenta arabez, ya en Lopez. Arauez se encuentra en Etchahun y ChantP.
Iauki dizut, et'ihesari / Dema, hara, laurherroan: / Arauz, zein eder lasterkari / Den zuri erakuts-gogoan. O Po 44. Arauz, alharzia trebes. Saug 137 (Lh, s.v. alharte, traduce: "Le 'peut-être' est toujours en travers de la porte (c.-à-d. tout peut arriver)"; de todas formas la versión literal nos parece más verosímil: "por regla, el umbral (suele estar) de través"). Mentura zintakea hiltzeko orenian haren ez kofesatzera? Ez arabez <aravez>. AR 369. Bena jaun andere hoiek / ezinago eder dira, / uste beitie arauz / printze zunbait direla. AstLas 28. Zer duzu, Minika, / nurk holakatu zutu? / Arauz nurbaiteki / izan zira batailatu? Ib. 24. Errege haien inpietaterik / arauz etzien parerik. Mustafa 5. (ap. DRA) Deseiñetan jin zirade arauz / Eneki eskonzeko / Bai eta Franziako / Erregiña izateko. Xarlem 198. Ene xangrinez hilarazteko / sortu zira arabez. LuzKant 30. Uste zuten arauz zezenak ginela. FrantzesB I 26. Maria Solt dua nigarrez, / Izorra dela belürrez, / Barnets-Bordako anderiak kontsolatü dü erranez: / Emazte zaharrik oküpü agitzen eztela arauez. 'Qu'il n'existe pas apparemment de vieille femme enceinte' . Etch 422. Mündin hanitx <-its> malerus arauz baziraie / Bena ez ni bezaiñik ihur behinere. Ib. 78. Arauz erri duzu egiten / Eta nitzaz zira trufatzen. Arch Fab 145. Ene lezioneak, arauz, balio dik / Gazna bat segurki. Ib. 77. Naokakete beltzturik; / Mezprezioz orai arte / Zuri homaia egiñ gabe / Arauz egotu naizela. Gy 75. Arauz hauk [= hau duk] bizi modua / Dio, hau dute ohitua. Ib. 279. Bena badakizia nuntik jiten den [zeta]? Arauz Indietarik. Ip Dial 4 (Dv Indietarik naski, It I. noski, Ur I. edo ). Ebanjelio Saintian irakurten dügü, ezteiak egiten zirela Kana Galileako hiri batetan; Eta familia Jinkotiar beitzen eta arauz ere askazi, Maria Birjina Jesüsekin eta haren dizipüliekin eztei hetara joan zela. Ip Hil 147. Ez amorioz bena bai bere beharrez: / Zü ere hala hala zabiltza arauez. ChantP 152. Ene xangrinez hilerazteko sorthuia zinen arauez! Ib. 292. --Aita jeloskorra! / Zük alhaba igorri, / Arauz ene ihesi, / Komentü hartara! Ib. 8 (en la versión de DRA: araiz ene ihesi). Amodio hanitx ükhen dit / Bena orai kitatzen zitit, / Büriala jitekoz zentzürik / Arauz ordü orai ahal dit. Ib. 302. Ze! ala orai kitatzen nauzia / Arabez obe batendako? Bordel 65. Nafarruak galtzen du / Bere terminotik / Iru legua kanpo, / Ori gutienik; / Aski atzeman dute / Arabez engoitik! Ib. 149 (el editor glosa: 'onezkero noski'). Oro ezin batek ukan araiz: lore ederra eta mulko gizena. HU Aurp 97. Zertaz nahuzue mintza zitzakioten? Ez araiz beren eginbiden ahalik hobekiena betetzeaz. Ib. 137. Hori ez baitzeie araiz laket, ez eder berei ere, ohoinak bezala sartzea elizetan. HU Zez 128. Ez dire jaun eta andre eskelariak konkurrentziaren beldur; ez deie araiz heier konkurrentziak bidegabe handirik egiten. Ib. 37s.
(s. XX) Irriño bat egin ginakon, doidoi; bainan, ez baitzitzakon arabez ahopaldi hura aski, aitzina bazerasan. JE Bur 93. Aditzalerik gabe, zer ari dira bada eskolemaileak? Berentzat lanean araiz, erran nahi baitut zerbeit berriren asmatzen. Ib. 48. Ez dezakegu uka badela aurrerapen asko [Iruñan], bainan ez baita arabez merkatu ez besta eguna, nehor guti da ezagun karriketan. JE Ber 20. --Errak, hi, puttikoa, zenbat asto ditut nere aintzinean? Bederatzi ala zortzi? --Zortzi araiz, Ellande, zortzi asto eta hamasei beharri. Barb Sup 73. Eta horra nola zuen Oxaldek ohorezko aipamena irabazi. Arno trago ederrik ere ba, araiz! Ox 200. Hiriart-Urruty zenak, etzian arauz seküla Haritchabalet-en gainen entzün mihi lüziek erabili dütien eletarik zerbait baizik. Const 13. Jaun batek ninduen hor / eskutikan hartu, / Karitatez arabez / ber'etxian sartu. Etcham 197. Arauz laketago zaizkio "las armas" ezen ez "las letras" orain. Mde Pr 55. Segur [urtzoak] urrunetik ezagun ziren heldu. Urrunetik? Araiz ba! Herr 30-10-1958 (ap. DRA ). Hemen gintunan ez dakinat orai zertako. Denbora pasa, araiz! JEtchep 43. --Eta lehoinak! --Ez duk lehoinik! --Ba araiz: zozoa! Eta hori? Ib. 39. Auz! Auz! Eluke "maladie diplomatique" delako bat (Khroutxev-ek)? Herr 17-3-1960 (ap. DRA ). --Bainan iduritzen zaut ezagutzen zitudala! --Ba arabez, ni egona ahal niz zuretako artzain bi urthez. Egunaria 31-12-1960 (ap. DRA ). Jauna, egin izan zira baigorriarren apez; [...] / hemen zaude eta egonen oraino luzaz arabez. Xa Odol 157. Botzik aranaz ditzagün / gük aherik ederrenak, / Arauz bethikoz beitira / herritik kanpo etsaiak. Casve SGrazi 162.

v. tbn. Normandie 99 (ap. DRA).
--Ontsa baino hobeki egon zira meza-artean, eta nehork ez dakike zuk bezala bere burua atxikitzen edo gobernatzen. --Ba, zu aise ari zira! Bizpahiru aldiz arrasak egin du ez bainiz urtzinzka hasi... --Ez araiz? --Zer nauzu, ez niz gero ni usatua hola galtzarik gabe eta atorrik gabe! Lf Murtuts 26 (ref. a una persona que finge ser una escultura de santo en la Iglesia). --Nork zakik, egun batez, ez garen holako ofizio batez behartuko, bizitzekotz? --Debruak erabilki-hia?... Ez araiz? --Nork zakik. --Ale. Goazen bestarat. Larz Iru 68 (Lek Ez oraingo itxuraz!!).
(Con ahal ).
Goiz alderat azeri bat jin zen bakarrik lekuen ikusterat eta hea Puxka nola ote zen. Haren gozoa bihotzean Puxka hila ikustearekin. Ez ahal duk araiz alegia ari? egin zuen gero bere baitan. Eta ixtaño bat beha egon zen etxe gibeleko seiletarik. JEtchep 32. Gero lurrean zilo egin gindinan. Eta hiruetan hogoita hemeretzi Kattalin gorriak ziloan sartu eta lurrez estali. Batere marrakarik gabe hil zitunan. Ixtan bat ziloari beha egon gintunan, ez ahal zirela araiz hegaldatuko, beren hobitik, Jesus bezala. Ib. 44.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper