(V-gip; -ph- H (que cita el ej. de Dial)); apainduri Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
Adorno, atavío, ornato, aderezo, gala, ornamento. "Adorno, ornamento. Jakitturixa, gizonan apaindurixarik onena" Etxba Eib. . "Gure gazte denporan etzuan oin beste apaindurixa, baiña orduan be eitten giñuzen alegiñak dotoretzen" Elexp Berg. . AxN explica bonbazietan (504) por apaindurietan. v. apaindura. Tr. Atestiguado por primera vez en textos meridionales de principios del s. XIX. Es algo más frecuente en la tradición vizcaína. En textos guipuzcoanos su empleo va aumentando desde mediados del s. XIX, alternando con apaindura, a menudo en un mismo autor.
Uko ta agur betiko bat egin zeuntsen munduko ibillera zoro, apainduria ta pekatu bidiai. CatElg 174v. Konzienziako kezkak obligatzen ditu zerbait esatera konfesioan, baña milla edergarri, apainduria, ta estalkirekin. Mg CC 170. Zer balijoko dabee Jaungoikuaren juizijuan apaindurija ta esesiño txaarrak? Mg CO 138. Etorri ezpaziña ainbeste soñoko bitxidun ta apaindurijaz, ez eban ainbeste eskatuko. Mg PAb 74. Gure euskeriaren apaindurijak. Ib. 201. Nora ditu berorren anziñako zillar ta urrea zeriozkien apainduriak? VMg 47s. Ukatu soñekoen arrotasun ta apainduria ez dagozkigunak. AA III 617. Ta ez da gauza jakina, plazako apaindurijak ta gorputza ondo prestaubak luxurijari sarri dei egiten deutsana [...]? fB Olg 51. Kenduko deutseezala Siongo alabai eureen apaindurijaak. Ib. 78. Zubeen umeen apaindurija ta jantzi neurriti kanporakua. fB Ic I app., 21. Señora apaindurijaz beteriko bat juan zan beiñ konfeseetara Erlijioso on bategana. JJMg BasEsc 190. Batak baño besteak apainduria geiago plazara eraman ez dezan. Izt D 97. Nork esango luke errege eta erregiñen apainduriak oiei zor zaizkatela! It Dial 22 (Ur apaindurijak, Ip aphaindurak, Dv edergailuak). Eskepe uts arek, lasto areek kondenetan ditue zure etxe eder, bitxi ta apaindurijaak. Ur MarIl 97. Beartsu bati bere janzi eta apainduriya ederrak eman ziozkan. Aran SIgn 19s. An uzten ditu apainduri guziyak, baita ere bere buruko illiak. Bv AsL 93.
( s. XX) Buruko apaindurian aisa ezagutu leiteke zenbat ames darabilten gizonak. Ag G 164. Apainduririk eztuala nai / baña bai ondo jaztia. Urruz Zer 77. Aren (ezkongaiaren) apainduri ta oin txikiyak ikusteko gurariz. Akordagoitia EEs 1915, 250 (ap. DRA ). Loretxo ori etxe polita / apainduriyaz jantziya, / buelta guziyan adornatua / dana arbolaz josiya. Tx B I 249. Mariak emango dizkigu apainduritzat lorerik politenak. EgutAr 1-5-1957 (ap. DRA ). Zenbat, zenbat apainduri / gorrixka, zenbat beluri! Gand Elorri 47. Apainduri ta jantzia / nekazarien antzian, / ez aberatsen oiturak artu / pobrien etxian. And AUzta 127. Jakin zazu, gaztetxo, jazkerak apainduri ta gorputzaren osasunaren gañetik, beste elburu edo bete-bear bat ere baduala. MAtx Gazt 79. Ondo dakite noraño diran / apaindurien neurriak. Olea 65. Eta aien apainduriak ez ziran aldi ontan oi diran oietakoak. Berron Kijote 125. Gelan, apainduritarako, Naparroako arma-arri aundi bat zegoan. JAzpiroz 35. Guztizko apainduriz jantzita. Gerrika 99. Ez du horrek besteen gisa apainduri aberatsen beharrik. MIH 318. Apainduria eta dotoretasuna euskaraz jakitean daude. MEIG I 63.
v. tbn. Xe 315. Bilbao IpuiB 20. Erkiag BatB 79. Apainduri: Ag AL 101. Eguzk GizAuz 66.