Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 aitor.
    sense-1
    I. (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (-th- Dv, H); autor (V-gip ap. Iz ArOñ ; H).
    Reconocimiento; confesión, profesión (de fe, etc.). "Aithor gora (Hm), éclatant hommage" Dv. "Louange, remerciement, action de grâces" H. "Autor aundirik ez, poco agradecimiento, reconocimiento" Iz ArOñ. v. FEDEZKO AITOR. Tr. Exclusivamente septentrional hasta el s. XX, cuando tbn. empiezan a usarlo autores meridionales. Cf., con el significado de 'testigo', en Beriayn.
    Apostoluén aithorra. Lç Lc 9, tí. Martharen aithorra. Lç Io 11, tít. (cf. Io 11, 21s: erran ziezón bada Marthak Iesusi, Iauna, baldin izan bahinz hemen, ene anaie etzukeán hil: baina orain-ere bazeakiat ezen zer-ere galde eginen baitraukak Iainkoari, emanen drauala hiri). Iauna duzula esker eta / aithor ene mihian. EZ Eliç 20. Zuk eskatzen duzuna da borondate ona, amorio egiazkoa, aithor bihotzetikakoa eta ohore perfeta. Harb 210. Izan faborez demogun / aithor laudatzaillea. Hm 37 (cf. AITOR EMAN). Hunen aitzinean dira / ohoreak balios, / hunen saindutasunean / aithor gorak lorios. Ib. 60. Baina gaizki egiten du gizonak Iainkoari aitorrik ez egiteaz eta eskerrik ez bihurtzeaz. SP Imit II 10, 2 (cf. AITOR EGIN). Guztiek aho batez aithor hau eta laudamen bera emaiten diotela Sarako eskuarari. ES 156. Gaudezen tieso esperantza izateko egin izan dugun aithorrean. "Spei nostrae confessionem indeclinabilem". He He 10, 23. Mundu ororen aitzinian haren [Jesu-Kristo] aithortzeko, eta aithor edo fede hartan hiltzeko. AR 230s. Aithor bera egiten dute egun oroz, behin trebes ibili ondoan, osoki ta bihotz guziaz Jesu-Kristoren uztarri sakratuaren azpian jartzen direnek. Dh 191. Zuen fedearen aithorra. EgunO (in Arb Igand 184). Egia saindueri aithorra diote, / hekin sustengatzeko beldurrik ezdute. Hb Esk 201. Orotan bazen zeruko laguntza beharren aithorra. Hb Egia 50. Ez diote Yuduek [Mahomet-i] eginen profetaren aithorra. Ib. 78. Aitor ontara ere bat etorri zan azkenik. Zait Plat 134. [Filosofuen] aitor arrigarri ta unkigarri onek indar aundia ematen dio Jainko ba-delako usteari. Vill Jaink 28.
    azpiadiera-1.1.1
    (SP, Urt I 449, VocBN , H).
    Confesión (de culpas, deudas, etc.); declaración, testimonio. "Aveu, confession" SP. "Confesión" Lar. "Aveu" VocBN . Cf. A: "Aitor (G, B), confesión (se usa en los derivados)".
    Ontzat errezibi zazu aithor bekhatuena. EZ Man II 84. Zeren zure gogoaz eta aithorraz ere probetxu guti du hartzeko duenak, pagamendurik eztenean. Ax 244 (V 164). Eztakiala ioan urterik / eur' aitorr' egin gaberik / gaizki eginez apezari. O Po 54. Heraberekiñ egiten dut aithor hori, halere erranen dut egia ene buruaren kontra. Ch III 52, 2. Zure bekhatuez egiten duzun aithor humilla. Ib. 6,4 (Ol aitor; SP konfesione, Mst kofesione). Bere gaixkiez urriki izatetik eta aithor humil bat egitetik urrun. Lg I 323. Kutsatzen zenaz geroz, bere aithorraren arabera, Saulen heriotzean. Ib. 298. Zoaz mahain saindurat zure indinitateaz aithor zinziñesko bat egiñik. Mih 43. Ene bekhatuen iakiteko [...] behar ez duzun arren ene aithorrik eta kofesiorik. Brtc 17 (tbn. en MarIl 46 y Arb Igand 192). Gaizkien aithorrik eginen ez duzu, ez izanen urriki. Hb Egia 128. Eta beren bekhatuen aithorra egiten zutelarik, haren eskutik bathaiatuak ziren Jordanean. Dv Mt 3, 6 (Lç bere bekhatuak konfesatzen zituztela). Bere bekatuen kofesioa edo aithorra. Lap 384 (V 175). Astoaren aithorra / dutenean entzun, / denek oihuz diote: / hoi da, hoi hobendun! Zby RIEV 1908, 763. Beldur itsusiago bat badut --barkatu lumatik erortzen bazait aithorra--, beldur niz Inazio gutarterat ager baledi [...], gor eta elkor egon ginitzozken. JE Ber 65. Bañan apaizpuruek eta batzar osoa Iesuren aurka zebiltzan gezurrezko aitor billa. Ol Mt 26, 59 (Dv, IBe gezurrezko lek(h)ukotasun, Ur lekukotasun gezurrezko, Ker guzurrezko testigutza, IBk gezurrezko testigantza). Gezurrezko aitorrik ez egin. (Mc 10, 19). Or MB 877. Esteberen anaiak egin-aitorra aintzakotzat artu ezik ere [...], beste artzaien aitorrak ontzat jo bearrekoak ziran. Etxde JJ 194. Beren eziñezko maitasunaren aitorra bein eta berritan egiñaz. Ib. 73. Gizon guziok egiten dugu itsutasun-aitor au. Txill Let 127. Aithorraren beharrik ez dugu jakiteko ean den hobendun. Larz Senper 70. [Testigu biak] euren autorra amaitu dagienean, Pisti batek [...] il egingo dauz. Ker Apoc 11, 7. Onhar burtxoro baten aitorrak. Larre ArtzainE 350. Ez dut uste inoiz gure hizkuntzan entzun denik horrelako hitz larririk, horren zinezko aitorrik, horrenbesteko garraxi sarkorrik. MIH 300. Utzi zizkigun maitasun agirien aitorra. Ib. 236. Horra non duzuen aitor garbia nola, besteak beste, gizonak lanaren, arriskuaren eta jakitearen podorioz eskura ditzakeen etekinak. MEIG IV 120.
    azpiadiera-1.2
    2. -th- (H).
    Testigo.
    Zuk perjura agin zena [sic] aitorrei. (Pamplona, 1605). ReinEusk 115. Aditzen ez badizu, berriz, lagun bat edo birekin itzul zakizkio, bi edo iru aitorren aoz auzi oro erason dedin. Ol Mt 18, 16 (Lç testimonio, He, TB, Dv, Ur, Leon, IBe lek(h)uko, Ip jakile, Ker ikusle, IBk testigu).
    azpiadiera-1.2.1
    (Uso pred.).
    Aingiru sanduak izanen dirade aitor gaizki egote ones. "Testigos de esta maldad". Ber Trat 32r. Zeren Iainkoa izendatuki, gezurraren aithor eta lekhuko ekhartzen baita. Ax 255 (V 170). Eztu argatik zin-egitea, Yainkoa egiaren aitor ta yakiletzat ekartzea debekatzen. Ir YKBiz 124.
    azpiadiera-1.3
    3. (Dv); autor (V-gip ap. Iz ArOñ ).
    Conformidad, anuencia. "Burhasoen aithorra gabe ezkondu da, il s'est marié sans le consentement de ses parents" Dv. "Neure autorra emun, dar mi conformidad" Iz ArOñ.
    Bethi behar zuten Aita-Sainduaren aithorra edo baimena. Hb Egia 115.
    azpiadiera-1.4
    4. (Dv).
    Reputación. "Nihon ere aithorrik ez duten gizon batzu, quelques hommes qui n'ont de créance nulle part" Dv. "Aithor oneko neskatxa, jeune fille de bonne réputation" Ib.
    azpiadiera-1.5
    5. "(G-to, AN-5vill), clase (se dice de tierras y árboles). Lur aitor onekoa, tierra de buena clase" A. "Lur attor onekoa" Asp Gehi.
    azpiadiera-1.5.1
    Urrena, mintzaeran dago gure euskeraren aitor ona. "La buena calidad de nuestra lengua". Or (in Gazt MusIx 14).
    sense-2
    II. (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (G-to, B ap. A ).
    Fértil. "Alor aitorra da etxeari datxikona (L-sar)" PGarm (ap. DRA ).
    Konstantinan lurralde / aitorra lantzen dutenenak. "El fértil suelo". Gazt MusIx 99. Gramatikan asi nintzanetik autemana nendukan, euskera lur aitorra zala izan-izate, ots, metafisikarako. Or ( ib. 10).
    azpiadiera-2.1.1
    Abundante.
    Orrez ganera ondasun-agerkai jabe zan, ta bankuetxetan eukazan gorderik agerkaiok. Or euken iturria aren etorri aitorrak. Erkiag BatB 47. Kale luze luzeak, etxe zabal jasoak, zugazti ikusgarriak, lorategi polit eta txukunak, inguru aberats aitorrak. Ib. 170. Errukiz ikusten eban maisuak, mutikoaren zabarkeria, berezko doai aitorren jabe izanik. Ib. 26.
    azpiadiera-2.2
    2. Clásico.
    Ikaskizun aitorrean erantzia zegola auteman nuan. "Liberalium disciplinarum". Or Aitork 109. Or dauzka ikaskizun aitorrak oraiño ahantzi gabe. Ib. 256 (corregido en la fe de erratas en iatorrak). Bertan iru kultura aundien ekarria biltzen da: hebertarra, aitorra ta kristauarra, alegia. Gazt MusIx 61. Latindar ta greziar aitorrak, batez ere Birgili ta Teokrito, irakurriz. Ib. 164. Orain dugu, Grial, / ikasgu aitorren epazartea. Ib. 113. XVI gn. mendeko bi gaztel-idazle aitorren olerki onenak. Ib. 8.
    azpiadiera-2.2.1
    (Con reduplicación intens.).
    Beraldiaren eskupea aitor-aitorra da, diño D. Alonsok [...]. Oratik bere-bere dun eskupea; baita Fray Luisek ere. Gazt MusIx 67.
    azpiadiera-2.2.2
    (Uso predicativo).
    Ikusi ere bear nitula aren gurasoak aundikien artean, errian omen aundiko, beren eskuko sortuak, aitor eta iator eskolatuak. "Honestam educationem liberalesque doctrinas". Or Aitork 163.
    azpiadiera-2.3
    3. "Simpático, abierto de carácter. Jende attorra" Asp Gehi.
    azpisarrera-1
    AITOR-AGIRI.
    Testimonio, Tablas de la Ley.
    Aitor-agiria kutxan sartu ta kutxaren alboetan agak eta kutxa gañean eringarria ipiñirik. Ol Ex 40, 20 (Ur testimonio, Dv Bibl lek(h)ukotasun, Ker alkartasun-agiri, BiblE itun-agiri).
    azpisarrera-2
    AITOR-AULKI.
    Confesonario.
    Apaiz irakurgaikiñ gazte bat bere eleizako aitor-alkian jarria zegoan. Lh Itzald II 101.
    azpisarrera-3
    AITOR BIHURTU.
    Reconocer.
    Bihurtu zioen aithorra Iainkoari zioela: Egiazki gizon hau zuzena zen. HeH Lc 23, 47 (Dv aithor bihurtu; Lç glorifika zezan Iainkoa, Ol Yainkoa goretsi zun). Adoran egonen naiz zure tenplo sainduan eta zure izenari diot bihurturen aithor. "Et confitebor nomini tui". Dv Ps 137, 2. Noek-ere aithor bihurturen baitarot gizonen aitzinean, nik ere aithorturen dut hura ene Aita zeruetan denaren aitzinean. Dv Mt 10, 32 (HeH aithortu).
    azpisarrera-4
    AITOR EGIN; AITORRA EGIN.
    Dar testimonio. Tr. Documentado en Leiçarraga, en Hiribarren (que usan aithorra e. ) y en autores meridionales modernos.
    Orain zeinek gure fedeaz aithorra eginen dugun bezala. Lç ABC B, 6v. Atzetik bildu yendek egiten aithorra / gazte lerdena dela muthil Laphurtarra. Hb Esk 87. Yon da, berriz, Yainkoaren itzaz ta Iesu Kistoren aitorraz, dana ikusitakoan, aitor egin duna. Ol Apoc 1, 2 (Ker autor egin; He, Ur lek(h)ukotasuna eman, TB anontzatu, Dv lekhukotasun ekharri, Ip jakilegua ekharri, Ur (V) autorreria emon, Echn testimonioa eman, BiblE aitortu). Aitor egitera (nor zer dan esan, aitortu) etorri zan au, argiari aitor-egitera, aren bidez guziak siñetsi zezaten. Ir YKBiz 49. Yoan-ek Yesu-Kristoz aitor egin zuen, Yuduei erakutsi baitzien nor zan ura. Ib. 49n. Nik nere buruaz aitor-egiten badut, nere aitorrera ori ezta siñesgarria. Ib. 107. Etzan ori argia, argiari aitor-egin bear ziona baizik. Ib. 49. Zure aolkuak, ziñez, onuratsuak izan zazkidala, atiñez aitor dagiket. 'Puedo atestiguar que he experimentado provecho'. Zait Sof 189. Apokalipsiren azken-itzekin bukatuko yunagu: Gauza auetaz aitor egiten dunak, au dio. Or QA 210. Larraxako Etxebaniak ere zure aurka aitor egin du. Etxde JJ 192. Zuzenbagekeria onuragarri dala ezar bazeneza, baina, berau gaiztakeria ta itsusia dala aitor egin. Zait Plat 141.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Ni ondatzearren gezur-aitor egin dezaikezute. Etxde JJ 70.
    azpisarrera-5
    AITOR-EMAILE.
    "Aithor-emaile, qui rend hommage, qui reconnaît" Dv.
    azpisarrera-6
    AITOR EMAN (AN-larr ap. Asp Gehi ; Dv); AITORRA EMAN.
    Reconocer; declarar. "Aithor ematea, confesser, avouer, reconnaître" Dv. "Rendre hommage" Ib. "Gauza ageriari aithor-emozu, rendez-vous à l'evidence" Ib. "Aitor eman, darle la razón a alguien" Asp Gehi (s.v. attor).
    Badakit, eta badaki zor dudala, aithortzen diot [...]. Iduritzen zaitzu ezen baldin aithorra emaiten baduzu eta pagatzeko gogo baduzu, hain bertzez konplitzen duzula. Ax 244 (V 164). Eta, ezta ez asko, aithorraren emaitea. Ib. 243 (V 163). Elhiok berze tropekin, / emozue aithorra. Hm 98. Baldinetariak, beraz, nahi ez dudana egiten badut, ona dela legea aithorra ematen diot. He Rom 7, 16. Sinheste dut Eliza bakhar, saindu, katoliko eta apostolikoari. Aithor ematen diot bathaio bakhar bati. Dv LEd 9. Egiari aithor emanez, eta orai artean sinhetsi eta erakatsi dituen gezurrak deithoratuz. Laph 221. Onek aitor eman du: / "nai dunak ikusi, / Aita begietan du; / Arekin bat naiz ni". "El ha dado testimonio". Or BM 84s.
    azpisarrerakoSense-6.1
    Reconocer, aceptar.
    Apaizak oro, konstituziñoari aitor eman ziotenak eta etziotenak. Etxde JJ 21.
    azpisarrera-7
    AITOR-ENTZULE.
    Confesor.
    Ezbaietan autor-entzuleari itandurik. KIkV 77. Autor-entzuleari geure obenak autortuaz. Ib. 99. Apez aitor-entzuleak galdegin zionean. Mde Pr 75. Apaiz aitor-entzule batengana. Mde HaurB 83. Arimeari buruz, errudunak autor-entzuleari egiten deutsan agerpen sakona. Erkiag BatB 195. Autor-entzuleak batez be olako gauzarik geiago burura ekarri be ez egiteko diñotsa. Onaind STeresa 63.
    azpisarrera-8
    AITOR-ETXOLA.
    Tabernáculo del testimonio.
    Ordun lañoak Aitor-Etxola estali. Ol Ex 40, 34 (Ur testimonoko tabernakulo, Dv lekhukotasuneko tabernakle, Ker Batzar-Txabola, Bibl Aurki-karpa, BiblE elkarketa-etxola).
    azpisarrera-9
    AITOR IZAN v. aitor izan.
    azpisarrera-10
    AITOR-KUTXA.
    Arca de la Alianza.
    Aitor-kutxaren aurrean urrezko lurrin-maia yarri. Ol Ex 40, 5 (Ur testimonioko kutxa, Dv lekhukotasuneko arkha, Ker Alkartasun-Kutxa, Bibl lekukotasun kutxa, BiblE itun-kutxa).
    azpisarrera-11
    AITOR ON.
    Agradecimiento, reconocimiento. "Aithor ona du, il est de bon [...]" SP.
    Goyenetche berritan egin da alkate, / guziek haren xedei aithor on diote. Hb Esk 131. Egiten da Caltesper yuie hautetarik, / aithor ona dohako hauzo orotarik. Ib. 116.
    azpisarrera-12
    AITORRA EDUKI.
    Reconocer. "Autorra beti aukitten xaat ari, siempre le suelo estar agradecido, reconocido" Iz ArOñ. "Autórra bauko zor dabena, reconoce que lo debe" Ib.
    azpisarrera-13
    AITORREAN.
    Confesando, declarando. "Zure izenaren aithorrean hil da" SP (sin trad.).
    azpisarrera-14
    AITORRETIK.
    Con (su, etc.) conformidad, anuencia. "Ez duzu hori ene aithorretik egin, vous n'avez pas fait cela de mon aveu" Dv.
    azpisarrera-15
    AITORREZ.
    (Precedido de gen.). Según, según la declaración de.
    Orrela, zeron aitorrez, igarleak il zitutenen seme zerate. "Itaque testimonio estis vobismetipsis". Ol Mt 23, 31. Orien aitorrez nire aita il bearra nun. Zait Sof 84. Abo zenbaiten aitorrez dakigu zuk zin egin zendula Hegiaphalia errauts biurtzea. Etxde JJ 192. Parmenide irurogei ta bost urteko gizona omen zan garai artan, Platon beraren aitorrez. Zait Plat 39. Joan da, barriz, Jaungoikoaren Berbaz eta Jesukristoren autorrez, ikusi dauan guztiari buruz autor egiten dauana. Ker Apoc 1, 2. Larrasquet-ek orobat, ilherri idazten du hiztegian beraren aitorrez ilherri esaten dena. MEIG VII 176.
    azpisarrera-16
    AITORREZKO.
    Clásico.
    Fray Luisen Bibliarekiko jakite guzia, aitorrezko ta filosofi ta teoloji kultura bezela, ezta ainbateko aren egintzan. Gazt MusIx 61. Aitorrezko jakitearen berria. Ib. 62.
    azpisarrera-17
    HIL-AITOR v. 1 hil.

    aitor

    aitor
    << aitona 0 / 0 aitoren >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper