Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 abaro.
    sense-1
    1. (V, G-azp-to, AN-gip; Añ (V), Izt 14r) Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 173; ZestErret .
     Lugar sombrío; refugio (tbn. fig.). "Sombrío, gerizpea (c.), abaroa (V)" Añ. "Arbolar" Izt 14r y msOch. "Refugio, arboleda espesa u otro lugar sombrío que sirve de refugio al ganado" A. "Arbolapeko babesa. Abarua ero keizpia; eurixa danian arbolapera joango gaittuk, abarua jak or da. Euzkixa danian ba keizpera. Eurixakin ba gordeleku bezela abarua" Elexp Berg. "Abarotara joan dira (V-arr), abarotan daoz ardiak (V-arr), abarora (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 173. v. babes. Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos del s. XX.
    Erien osasuna, atsegetuen pozkida, obendien abaroa (refugio). J. M. Tolosa EEs 1913, 115. Agur, Donoki-euzki, poz-pozez betia, agur obendijoen lior ta abarua. Kk (ap. DRA; versión sabiniana de Agur zeruko eguzki, pozkidaz betea / agur pekatarien kaia ta estalpea). Eman, ordea?... Txoriari, abaroa; / aize adiskideari, ots eztirik nun-yoa. "Sombra de frondas al pájaro". Ldi BB 100. Txoriak abaroetan ixilik, / goiz-yardun bakarrez etsi baitute. Ib. 118. Urretxindor bikañak, / arren nontsu dira? / Emen abaro oketan / len ikusten nitun. TP Y 1933, 183. Abaroaren billa gerizpera bildu diran txorien txioak. TAg Uzt 78. Atenai, Yainkoen itzalgarri, arrotz zori-gaiztodunaren babes-toki, abaro ta urgazle bakarra dala ez al diote? Zait Sof 112. Ni, xagu bat baiño biziago alboko abaro (arboleda espesa) baten babeseraño labaindu naiz zer gerta zai. Etxde JJ 45. Noizbait atsenleku ta abaroa izan zeitekean etxe ta etxolan ate-joka diarduan eskekoaren gisan. Erkiag Arran 94s. Menal, Arkadiko mendia, Panek oso begiko zun abaro ta egon-leku atsegingarria. Ibiñ Virgil 57n. Abere taldeak bazkatzen ditute ta etzerik-etze ibili oi dira abarorik billatu ezinda. Ib. 101. Ordun iakin nezake / non duzun abaroa. "Donde sesteas". Or (in Gazt MusIx 94). Gaizki eratutako errien abaro ta iges-leku. Zait Plat 37. Zeu zara gure zorion-sustrai, / abaro-abe ta argia. Gand Elorri 137. Urteak dira Gabirian ikusi nuela euskal antzerki bat: "Abaroa eta babesa". Vill Jaink 166. Herri madarikatu / santuan jaioa, / herri ez duenean / fede abaroa. Azurm HitzB 36. Eguraldi txarretan beste kaietan ezin sartu ta ara joan eitekezanak abaroa euki eien. Etxabu Kontu 141.
    azpiadiera-1.1
    "Abaro o abarua todo junto quiere decir monte claro. Esta voz es enteramente Bascongada, y con ella entienden los nuestros sin quitar ni poner letra alguna, lo que los castellanos con Jaro o Jaral; esto es, un monte cuya leña no es de árboles bravos, sino de un ramage que sale de troncos pequeños o cepas... Caseríos Abaroas y Abaroteguis [...]" Ast Apol 228.
    sense-2
    2. "(G-to), siesta, sueño que se hace después de comer" A. "Abaroa zer dan galdetuko dute baten batzuk. Ardiak beroak jotakoan egiten duan atseden-aldi ori izaten da abaroa, ta itzalean ederki egiten da ori" Uzt LEG I 103s. Cf. ABARO EGIN.
    azpisarrera-1
    ABAROAN. A la sombra; sesteando. "Cuando los animales están por el mucho calor, rumiando" msOch. "Cuando los animales están por el mucho calor a la sombra de los árboles, abaroan egon" Izt 14r. "Abaroan eon dira" Iz IzG. "Ardiya oaiñe abaruan daude" ZestErret. v. ABAROTAN.
    Crau legorraren zabaldi izugarrian, zumel-txartaka batzuen azpian, ezagutzen ditu urrutira ardiek abaroan. Or Mi 110. Ardi batzuek abaroan lo, / ni berriz oroitz-ausnarka. EA OlBe 60. Nik eun ardi ikusi nixkian abaroan zeudela aza-buru baten azpian. EgutAr 1-8-1960 (ap. DRA ). Begion leihoan ixil... / Eskilak abaroan / ta arima zerraldo / eguerdiko sutan. Azurm HitzB 67.
    azpisarrera-2
    ABARO EGIN (G, AN-ulz; abao e. V-gip; abarua in G-azp). Ref.: Iz Ulz (non), UrrAnz (abao), IzG; ZestErret. (Ref. al ganado). Sestear. "Refugiarse" A. "Densos arbolados para acogerse el rebaño a la sombra (abaro eiteko) con los calores del estío" AEF 1955, 76. "Non ittaute abaro? ¿dónde sestean (el ganado)?" Iz Ulz. "Abao itten, sesteando (las ovejas)" Iz UrrAnz. "Abaro eiten dute, ein dute" Iz IzG.
    Neronek [...] larratuko dut nere artaldea, eta nere zaipean abaro egingo dute. Ol Ez 34, 15 (Or BM 177 abaro egiñaraziko diet). Goizian intza ederra zegon / baña eguardian bero, / ardiak pago zarren azpian / egingo dute abaro. Uzt Sas 64. (abaroa egin).
    Neke ta bazkari ekarri didate min maite dan loa. / Ori sendatzeko ardiek antzo dut eiten abaroa. "Sesteo como las ovejas". Or Poem 522. Ardiak abaroa egiteko leku ederra bazan an. Uzt LEG I 103s.
    n "Abaro egin, dormir la siesta" A.
    azpisarrera-3
    ABARO EGON (AN-larr ap. A Apend). "Abaro egon, estar refugiadas las bestias" A Apend.
    Ardi makala beroak jota, / egun-erdian abaro, / matail-ezurrai soil eragiñez / egona da aski luzaro. Or Eus 319.
    azpisarrera-4
    ABAROTAN. A la sombra; sesteando. v. ABAROAN.
    Ama Birjina Martxoko egunean ardia abarotan baino obe da otsoa ardi artean ikustea. (G). A EY I 68. Neuk zainduko ditut nire ardiak, eta Neuk eukiko ditut abarotan. Ker Ez 34, 15. Ta ara non aurkituten dauen ikaragarrizko zize bat, bere azpien zazpi bei abarotan eukezana. Akes Ipiñ 32.
    azpisarrera-5
    ABAROZ. Sesteando.
    Eta gingara danean / goi-goi tinian eguzki goria, / abaroz, ausnarrean, / ardiaz bilbil gerria, / ots eztiz bazka du belarria. "Sesteando". Gazt MusIx 91.

    abaro

    abaro
    << 1 abar 0 / 0 abatetxe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper