Harremana

    OEH - Bilaketa

    3542 emaitza etxe bilaketarentzat

    Sarrera buruan (345)


    Sarrera osoan (499)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ahalik.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde Leiçarraga tanto al Norte como al Sur. En textos vizcaínos y guipuzcoanos la forma tradicional del adv. en -ena pierde terreno en el s. XX en favor de -en (que antes sólo se encuentra en Añibarro y Arrue). Hay sin embargo -ena en KIkG, Orixe, Labayen, Etxaide y Anabitarte. Se encuentra por otro lado -enik en Duhalde, Goyhetche, F. Irigaray y Zaitegi.
    sense-1
    1. (SP, Lar, Lecl, Hb, Dv, H); alik (V, G ap. A ; Lar, Añ).
    (Ante adj. o adv. en grado superlativo). Lo más... posible. "Ahalik lasterrena, le plus vite qu'il se peut" SP. "(Lo menos que es) possible, alik gitxiena, ahalik gutiena. Lo más, alik geiena" Lar. "Alik lenen" Lar, Añ (s.v. quanto antes). "Mejor, comparativo, [...] alik ondoen" Añ. v. albait.
    Lengoajeaz den bezenbatean ahalik gehiena guziei adi eraziteari iarreiki izan gaitzaitza. Lç Adv * 7v. Aingeruak trabatzen ahalik gehiena. EZ Man I 56. Ahalik dignekiena. EZ Man II 77. Gomendatzen deratzut bada neure burua ahalik debotkiena. Harb 153. Zure gorputz preziosa ahalik alegrianza eta gosete espiritualenaz errezibituz. SP Imit IV 14, 1. Ahalik apalkiena iartera. SP Imit III 54, 2. Zarra zaite ahalik gehiena leihorrat. INav 15. Kanta zagun guziok / ahalik gorena. Gç 67. Oroz onsa kofesatü ahalik sarriena. Bp I 154. Khen zatzu ahalik lausterrena beldurkhunde eta gogo urritasun horiek. Ch IV 10, 4. Ahalik maizena ibil gaitezin Herriko Meza Nausira. CatLav 149. (V 76) Ahalik humiltasun handienarekin. Ib. 9 (V 13). Ahalik atenzionerik gehienarekiñ. He Gudu 117. Lanak ahalik fitetzena egitea. Ib. 121. Goazela beraren ondoren [...], ta goazkiola alik alderena. Mb IArg I 350. Egiten du [...] inguruko arrasto alik zabalen bat. Ib. 376. Yabetu ziren hartaz, eta estekatu zuten ahalik hobekiena. Lg II 259. Zertako ez zare lehiatuko ahalik lasterrena konbertitzerat. Brtc 173. Ahalik tinkoena begiratzen dütügülarik. Egiat 190. Alik lasterrena Jainkoaren grazian jartera. Ub 183. Mineta maiz berriturik / ahalik hurbilenetik. Monho 46. Parka eske nagotzu alik humiltasun andienaz. CrIc 140. Konfesore alik onena billatu ezkero. Mg CO 287 (CC 191 alditekean onena). Birtutezko lanak ugari eta alik ondoena egitera. Gco II 89. Alik garbiroena ibilli nai izatea. AA I 451. Has beraz othoitza ahalik errespetu handienarekin. Dh 50. Egun oroz eta ahalik goizena entzun meza saindua. Ib. 53. Bada nik gura neunkean alik ondoen egin. Añ EL2 168. Ahalik haboruena. UskLiB 78. Bertsuak egitea izarietan ahalik yustuenak eta buruak ahalik hobekiena parekatuak. Gy XI. Iraul zazu beraz ahalik barnena. Dv Lab 26. Guri dihoakigu ahalik hobekienik egitea. Ib. 328. Athera behar da belhar izpi bat ahalik urrunenetik. Ib. 127. Alik lenena premiya zazu / egiyazko naitasun au. Bil 68. Alik deadar andiena egiñaz. Arr GB 57. Eta alik ongien prestatu zioten oean etzan nai izan etzuen. Ib. 123. Baimen orregaz alik gutxiena baliatzen saiatu bear geradela. Aran SIgn 202. Ahalik denborarik guttiena hartzen zuelarik. Jnn SBi 70.
    ( s. XX) Alik ariñen ezkontzeko. Echta Jos 211. Eztitut gogaitu nai nere irakurleak: alik laburren amaitzera nua. Urruz Zer 21. Alik zeatzen erakutsiko diot lengusuari emen gertatu dana. A Ardi 41. Alik lenena eraman bear dira umeak Elizara bataiatzeko. KIkG 69. Agertu nahi ginuke [kondaira] / ahalik xuxenena. Ox 34. Aizea garden dago, ta dakartzen aizeak alik biguiñena aizegiten du. 'Aussi lentement qu'elle peut voltige'. Or Mi 147. Donostian bizitzeko sos asko bear eta aalik obekiena bizi nai. FIr 131. Jantzabalaz alik ondoen estalduta. Altuna 92. Alik lasterren etorri dakidala. Otx 150. Saria banagotu, aalik geienengana yo-bideratu. Ldi IL 98. Beregain arreraziko lieke aalik soroski ta altxorki geien. Ib. 123. Yesusi buruzko berri alik geienak biltzen. Ir YKBiz IX. Zuengandik alik urrunen iges dagidan bidetan. Zait Sof 22. Alik ondoen egiten saiatu banaiz ere. Etxde AlosT 7. Adieraziko dizut alik argien. Or QA 128. Sudur-zapi zuri garbiren bat zabalik eta aalik politoen ezarten eban buru-gaiñean. Erkiag Arran 170 (BatB 56 alik). Erantzun eutsan [...] alik abots meien eta gozoenagaz. Bilbao IpuiB 143. Kantu-lana altxatzeko / ahalik gorena. Mattin 40. Alik azkarren begira zuten / etxe inguru danean. Zendoia 72. Ahalik apainen agertzeko. MIH 140.
    v. tbn. Etchart 4.1r. Volt 207. Tt Onsa 174. FPrS 31. CatLan 140. Hb Esk 61. Elzb PAd 69. Arb Igand 19. HU Aurp 69. UNLilia 6. Etcham 106. Arti MaldanB 229. Osk Kurl 17. Alik: Noe 40. Bv AsL 166. Kk Ab I 98. Anab Usauri 25. EA OlBe 10. SMitx Aranz 156. Akes Ipiñ 21. Vill in Gand Elorri 9. Etxabu Kontu 145.
    azpiadiera-1.1
    (Lo más... concebible).
    Pekatu guztiak, alik geien eta larrienak izan-da ere. KIkG 26.
    sense-2
    2. (Precedido de rad.).
    Aipurik txurienak jaioterriarentzako izaten ziran bezela, Euskalerriarentzat, aldiz, asma-alik beltzenak. SMitx Aranz 152n.
    azpisarrera-1
    AHALIKAKO (L, BN, S ap. A). a) Posible, (todo) el (lo, los) posible(s). "Posible" A.
    Zúk inzázu alikáko óngi guzía. LE Prog 106. Egin ziren loteriak, bildu ziren emaitzak, asmatu ziren ahalikakoak. Prop 1900, 55. Gure eginbidea ginduke, bai Bilzarrak, bai batbederak, beharrik lukeenari, ahalikako laguntzaren egitea. Lander RIEV 1908, 623. Bai! nahiko ditugu, Bilzarraren urthe berri huntan, ahalikako guziak egin Euskararen alde . Ib. 623. (Precedido de rad.). "Atzeman ahalikako guziak hil zituzten" Dv. "Goseak janarazi ziotzaten jan ahalikako gauza guziak" Ib.
    Anabitarte Han izan zituen galde ahalikako ungi guziak. Hb Egia 33. Arte hortan, eguerdiko othoitzak etxe bakotxeko mahainean jarrarazten ditu, bil ahalikako ahaide eta adixkide guziak. Zby RIEV 1908, 83.
    b) (Ante adv. en grado superlativo). Lo más... posible.
    Eta beargára konfesátu iltzeko bekála alikako obekieník. LE Ong 25r. Alikako fitena (198). 'Lo más pronto posible'. LE-Ir.
    azpisarrera-2
    AHALIK BEZAINBATEAN. En lo posible, en la medida de lo posible.
    Hauta ahalik bezenbatean kofesor argitu ta arthatsu bat. Dh 59.
    azpisarrera-3
    AHALIK ERE (Ante adj. o adv. en grado superlativo). Lo más (...) posible.
    Ta alik ere ondoena orrezaz balia zaite. Cb Eg II 75. Alik ere ongiena / errespetaturik. FrantzesB II 46.
    azpisarrera-4
    AHALIK ETA. Lo más (...) posible. Tr. En la tradición meridional no se documenta hasta el s. XX.
    Ene eskusak, othoi, aitari eta amari igor itzazu, ahalik eta hobekiena. Echaux 155. Ahalik eta fitetzena kofesatzeko intenzinoarekin. Mat 308. Egizu ahalik eta dilijenzia lasterrena. Volt 212. Eta orduan ere [purga hartzen duzu] ahalik eta gutiena eta berantena. Ax 255 (V 171). Kontentatzen bainiz erraitera [...] ahalik eta laburskiena. Tt Arima 3. Ioanen zare ahalik eta istriborrenerat. INav 11. Entseiatu naiz ahalik eta garbikiena eta klarkiena iskiribatzera. ES 189. Zeren bat bederak holako eginbidetan ezarri nahi tuen izenak izaten baitira ahalik eta hautuenak. Ib. 159. Nahi nuke gure hitzek luketen ahalik eta ariarik handiena gure sentimenduekiñ. He Phil 209. Bestak ahalik eta seindukiena iragaten ditugula. Dh 55. Ahalik eta leialkienik haren zerbitzatzeko. Ib. 94. Konsiderazione ahalik eta zinenak. Ib. 101. Ahalik eta goizenik / belhar berdez kargaturik / merkatura partitzeko. Gy 59. Ikhasi behar dire erdarak, eta ikhasi ahalik eta hobekienik. Arb Igand 20. Ez nola nahikoa; ahalik eta handiena. HU Zez 189.
    ( s. XX) Lanak asi ditzate alik eta lenena. Goñi 85. Kanpotik ihardetsi zion, ahalik eta hobekiena. Barb Leg 126. Ahalik eta gutienik sabela igitzeko, atsa ere llabur egiten du. FIr 170. Alako batean taldea ager bedi alik ta ugariena. Lab EEguna 115. Alik eta lasterren ibilli bear degu. Alz Ram 34. Joan zen elizara ahalik-eta lasterrena. Lf Murtuts 35. Uri onen ikuspegitik alik eta urrunen egon zedin. Zait Sof 78. Ahalik eta legunena jakiñerazteko. Etxde JJ 216 (v. tbn. 151). Ahalikan bizi dira / ahalikan eta zehen / demokrat onen gisala. Mde Po 33. Aalik-eta ixillena uretara jetxi. Anab Poli 32. Alik eta errenterurik geien eukitera eiten eudien. Akes Ipiñ 31. Aren asmoak alik eta zeatzenik irauli. Zait Plat 28. Alaba, alik eta ezkutuen egon dedilla. NEtx LBB 28. Zure alderat inguratzen naiz / ahalik eta maizena. Xa Odol 83. Ikas egiala agindu eutson Eliz-oituretarako Alkarte Deunari, alik eta arduratsuen ikasi be. Onaind STeresa 125. Pilotatik bildu diruen plazatzeko... ahalik eta intresik hoberenean. Larre ArtzainE 313. Bakotxak esan deiala zenbat biar dituen alik eta ariñen. Gerrika 183. Zentzuz jokatzea zor dugu, ahalik eta zentzuzkienik. MIH 119.
    v. tbn. Etchart 4.1r. Mong 590. Zby RIEV 1908, 84. Alik: Txill Let 67.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (Sin suf. de superlativo).
    Eskerrak bihurtzeagatik, ai haren eguna, Zabatoa, ahalik eta arthoski begira zazue. Arb Igand 64. Ahalik eta ongi arthatzen dute haurra Jaun-Andre aberats horiek. Ib. 88. Erospeneko egikunde handiaz ahalik eta maiz orhoitzea. Ib. 99. Aalik-eta ziñetan eskatzen diot [...] esan dezaigula. "Con las veras que puedo". Berron Kijote 148.
    azpisarrerakoSense-4.2
    Lo más... concebible.
    Alik eta zorigaiztokoen ilko al naiz. Zait Sof 74. Buruz eta ekitez alik eta zernaitarakoena zenuen [Atenaiko erritarra] . Zait Plat 115. Aalik-eta miñik ariñenaren keja eman egingo dut. "Del más pequeño dolor". Berron Kijote 97. Alik eta aundiena izan ta ere [ugartea], bera gobernatzeko aalgoak ba ditudala uste dut. "Por grande que sea". Ib. 115.
    azpisarrerakoSense-4.3
    Liburu hori gainera, zure nekea ahalik eta arintzearren, ohitua zauden erara moldatu dizute.MIH 163 [¿errata por ahalik eta gehiena arintzearren, o similar?].
    azpisarrera-5
    AHALIK EZA. v. ahal.
    azpisarrera-6
    AHALIK ORO. Con todas las fuerzas.
    Arkaitzak-zear ara bidea / urra zanetik onera, / zenbat gizaldi Aloñan-gora / Birjiñaren esanera! / Ark esandako ermitagintzan / alik-oro ekitera. SMitx Aranz 40.

    ahalik

    ahalik
    << ahaldun 0 / 0 ahalketu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper