OEH - Bilaketa

3546 emaitza etxe bilaketarentzat

Sarrera buruan (346)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ahaldun.
sense-1
1. (L, BN, S; Lar, Dv, H), ahaltun (Lar), aldun (V, G, AN, R; Urt Gram 7, Lar, ), altun (Lar, , H) Ref.: A (ahaldun, aldun), Etxba Eib (alduna).
Poderoso. "Poderoso" , "potente" Lar y Añ. "Puissant, qui a de l'argent, des moyens" Dv. "Puissant" H. v. ahalguztidun, guztiahaldun.
Indarsu eta ahaldu egiten da gauza guzietara. SP Imit II 8, 5 (seguramente por ahaldun o quizá tbn. por ahal(t)su). Heldu da ordean nitaz ahaldunagoa den bat. "Veniet autem fortior me" . Dv Lc 3, 16 (Lç ni baino borthitzago dena). [Ebanjelioak] bizia diruri, ahalduna, egintza on guzien giderra. Hb Egia 92. Gaur bizi gera basurdeen gisan mendietan, bigar biziko gera aberats eta aldunak urietan. Camp EE 1882a, 36. Obedituaz urakan aldun, zemuiezgarriren bultzada bortxariari. "Huracán potente, irresistible" . Otag EE 1882c, 480. Lagunik leialena eta bitartekorik aldunena. Ur BulaG 557 (BulaAl 55 altsuena). Eskintzen dizkitzut ispiritu txit aldun oien eta San Migel zure serbitzari Goiañgeruaren merezitasunak. SMiguel 21. Eta digula lehenbailehen Aita Saindu ahaldun kartsu bat! HU Aurp 135. Majenzio lako errege aldun eta indartsua. J.M. Tolosa EEs 1913, 209. Jakitun eta ezkajin, andiki ta otsein, aberats eta ezeuki, aldun eta menpeko. Ormetxe EEs 1917, 100. Kristo aldunak, zerbait esan nai ote digu onelako begirakaz? JBDei 1919, 236. Itzez ta egitez gizon urtenago ta aldunagorik Apostoluen alditik ez zan izan. Belaus Andoni 12. Ditaken jende ahaldunenak behar nahi-t-ez itzalak. Ox 30. Ahaldunak zituzken egileak; iraupenaz grinatsu zitazken. JE Ber 78. [Espainian] ahaldun eta jakite gutxiko den apaizeriak irin bereko dauzka [...] espiritismua [...] eta [...] parapsikologia. Mde Pr 318. Estudioak egiten ditu / gizon andi ta aldunak. Auspoa 39, 102. Berori bezelako nagusi aalduna izanik. Berron Kijote 91.
azpiadiera-1.1
(Precedido de guziz ). " Guziz ahalduna, le Tout-Puissant" Dv. v. guztiahaldun, ahalguz(t)idun.
Jainko guziz Aldunaren eskuian eseririk. Ub 135. Zeruko glorian Aita Eternoak para zinduena, ta beraren urrengo persona guztiz aldun, edo poderosoa Zeru ta lurrerako Jaungoikoak egin zinduena. Echve OngiB 146. Saindu, Saindu, Saindua Jainko Jaun guziz ahalduna. "Dominus Deus omnipotens" . Dv Apoc 4, 8 (Lç bothereguzitakoa, Ip ahalorotakua, Ur (G) guztiala).
azpiadiera-1.2
(Uso sust., pl.).Los poderosos. Cf. nav. aldunes (Eulate (Améscoa), CEEN 1978, 144. Parece tratarse de los poderosos del pueblo, propietarios en sociedad del molino, cuyo libro de cuentas empieza en 1702).
Guraso ta gure Erriaren Buru ta aldun diranai deadar egitez. JBDei 1919, 259. Oraiko yende apalak lehengo ahaldunen heinean eta herrunkan lerrokatuak dira. Zub 90. Gaitzbide eta aztura gaixtoetarik ez ditake populu bat neholere beira osoki. Zapan atxik ditazke haatik, baldin ahaldunek eta zerbait dakitenek egiten badute orok batean indar. JE Med 155. Industriaren lekutzat hautatua Donostiako ahaldunek. JE Ber 90. Nere buruaren yabe bizi bear badut, berriz, aldunen aginduak bete bear. Zait Sof 20.
sense-2
2. Investido de poder, de autoridad. Cf. infra (3).
Aldunak edo atarako Eleisa Santan eskubidia daukanak, kendu artian espirituzko senikera au, ezin ezkondu leitekez alkarregaz esan dirian senidiak. fB Ic III 77.
3. Representante; apoderado a Juntas Generales; diputado. Cf. aldunburu, aldundi, aldungai, aldungo.
Tr. Aldun, en su sentido literal 'apoderado', aparece ya en 1891, en Azkue; posteriormente se utilizó como 'diputado provincial'; también como 'diputado a Cortes', sentido que se generaliza durante la 2.a República Española. Hay tbn. algún ej. referido a los senadores de Roma. En DFrec hay 3 ejs. de ahaldun y 3 de aldun.
Gernikako zugazpean noizik noizera batzartuten ebazan bere aldunak edo semerik maiteenak. "Sus apoderados". A Gram V. Diputaziñoe Kenerala-k errijen aldunei ittantzen eutsen zer Bizkaiak egingo leikian. AG 1466. Nok jakin-arazoko dautsaz, baina, gure bear izate ta gurari onek gobernuari? Gure aldunak (diputauak)? A EEs 1916, 112. Batzaldira erduko diran Udalen ordezkari ta aldunai. "Representantes". ForuAB 159. Bizkaiko aldunburu Jauregi [...] sei-zazpi aldun aldamenetan dituela. A LEItz 5s. Aldun barriak [...] bakaldunaren idazki bat ekarri eutson. GMant LEItz 65. Bizkaiko Aldundi errikoiak [...] Euskal Erriko Aldun guzieri bidali zien. Eusk 1919-20 (I), 41. Iruñak Madrileko Aldundira bialdurikako Aldun oia (Diputado a Cortes). Ib. 21. Gipuzkoako Aldun eta bertako Aurrerapide-Erki-Batzaren lendakari Laffite'tar Vicente Y.'k. EEs 1920, 109. Neuk be asmua artu neban bein, alduna (diputadua) ixateko. Altuna 83. Doipuru-laterri-ikurriña gorri ta ori margoduna zen. Roma-erri ta Aldunen (Senatus) margoaik ziran oneik. Euzk 1929, 39 (ap. DRA). Euzko Aldun gustiei. Enb 53. Geuriak ziñegotzi, geuriak aldunak... / Euzkadin agintzeko beti euzkeldunak. Ib. 146. Osagille azkar ta otsaundiko diputadu edo aldun izana. Lab EEguna 62. Ta orain emen gaude guziok Kataluñatar aldun oro bat-egiñik, leengoa bera eskatuz. Ldi IL 26. Orixegaitik daukez oneik ainbeste aldun edo diputadu Madrilgo lege-etxean. Eguzk GizAuz 126. "Euskaltzaleak" bazkuneko lendakari dan Monzon aldun gazteak. Zubimendi Y 1935, 154. Laterriko Legetxean aldun dana. "Diputado a Cortes". EAEg 27-10-1936, 149. Diru Ordezko-etxe Zuzendariak edo aldunak. "Los directores de sucursales o apoderados de los bancos". Ib. 14-2-1937, 1067. Guk atera genitunan ogeitatik amalau Aldun. Or QA 79. Aldunak dira, erri-aldeetan; eta beste aldun batzuek, uriburu gorenean, korteetan, legegintza-tokietan. Erkiag BatB 84. Aretxak bere besadarpean / daukan areto gurgarri / utsi dago ta errietako / aldunik ez an yezarri. Atutxa Mugarra "Urrunetik urrunera" (ap. DRA). Lau abertzale ta karlista bat izan ziran aldun urten ebenak. Etxabu Kontu 64.
sense-4
4. Embajador.
Haitiko gobernuak Erroman daukan aldun edo bialkin edo enbajadoreari eztautsa eskubiderik emon, bear zan gauza bat egiteko. Ezale 1897, 39b.
sense-5
5. Capaz de. " A háldün; sens exact: 'qui est à même de...'" Lrq 21 (que critica la trad. "puissant" que da Azkue).
sense-6
6. Poseedor.
Zein jarri Españian / guztiko txapeldun, / euzkotarrak dira ba / txapel orren aldun. Enb 123. Erri-maitale egiazkua / Aita Santua izan gendun, / iñoren gauzaz ez jaubetzeko / sarritan esaten euskun. / Beti fededun, / egian lagun, / geure ondasunen aldun, / askatasuna bear gendula / bakea gura bagendun. BEnb NereA 157.
sense-7
7. Competencia.
Naiz berez badaukate ortarañoko alduna euskal-Diputazioak. "Exclusiva competencia" . (1919) ForuAG 283.
ahaldun
<< ahal 0 / 0 ahalik >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper