OEH - Bilaketa

334 emaitza hainbertze bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (334)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zizta.
sense-1
1. (B (+ -e); H), zista (H), sista (AN, L, B, BN, S; VocBN , Gèze, Dv, H), tzista (S; Foix ap. Lh), sixte (B), tsista (Gèze). Ref.: A (sista, tzista); Izeta BHizt2 (zizte).
Puntada, punzada, pinchazo, aguijonazo; picadura; acicate, estímulo; pulla. "Coup d'une arme pointue" VocBN. "Piqûre" Gèze. "Coup de pointe, élancement douloureux" Dv. "1.º punzada; [...] 3.º picazón" A. "Tzista, picadura" Ib. (que cita a Chaho). "Pinchazo. Zizte bat in nion. Orratzakin sixte aundie in zion" Izeta BHizt2. Cf. Lcq 92: "Telefio, eri-sist-ona, palabra compuesta de eri enfermo, sist punzada y ona bueno".
Hainbertze orratz sistetan atx bat ez zuen egin gure sainduak. Laph 242. Bere zaldiari bi sista emanik. Ib. 30. Ageri du kanibet sista bat hetsia; lehenagoko operazionearen marka omen. HU Aurp 185. Lehia zadien eman ere zakon norbeitek sista bat gizon gazte hari berari. JE Bur 134. Rothschild Sarakoa gerlaren alde behar zen mintzatu; bainan lagunak sista batzuk igortzen baitzaizkon gaitzak, laster hasi bakearen goresten hura ere. Ib. 146. Hertzetako sistak oinon saminago eginak zituen. Barb Sup 102s. Eltxo-zizta. Or Mi 47. Iguzki-sistek eta euriteek aspaldiko urthetarik hunat histu dituztelakotz [harriak]. JE Ber 53. --Zer dun? --Mikelek / --beatzean suge-zizta. Or Eus 314 (312 sugearen zizta). Ala ardiak sasia duela ankartean, / zizta sumatzen baitu errape miñean. Ib. 375. Lotsaren zizta. Ib. 399. Elgarri egiten ditugu minak, uli sistak bezala dira. GH 1957, 178. Begiraldi goxoaren zizta indartsuz. Onaind in Gazt MusIx 148. Begiak jaso ta Maitearekin topoz egin. Ezin du eraman Aren argi-ziztaren gogorra. Ib. 154. Begoñak elorri sista bat hartu zuen bihotzean. GH 1973, 251. Haixtur sista bat, [ardiri] larruan piko bat eginez eta odola ateratuz. Larre ArtzainE 58.
Inyección.
[Pozoia] ez dio lore-sortan eman, bide klasikoago batez baizik: edari edo janaritan, edo zizta batez. Mde Pr 180.
Iratzartu baitat lotan zan gogua, / dan zizta gogo au itzarrik erabil! "¡Cuán punzante es el sobrellevar despierta el alma!". Laux BBa 132.
sense-2
2. (L, BN ap. A ).
Punta, aguijón, pincho. "Punta" A. v. LANTZA-SISTA.
Ehunka nere sistetan / sarthuko ditiat bertan. "Mes dards" Gy 187 (en boca de un erizo). Hean, hean, [...], zer gogoratuko zaukun ororen artean, gure bi liztafineri [Maria eta Xanetari] beren sistaren atheratzeko. Barb Sup 113.
sense-3
3. (H, s.v. xixta ), zizta (H), zista (H), sista (H, s.v. xixta ).
Lanza.
Gudamutil batek saietsa zulatu zion bere sistagaz (lantzaz). Ir YKBiz 509s.
sense-4
4. (H, s.v. xixta ), zizta (H), zista (H), sista (H, s.v. xixta ).
Momento. "Moment, instant" H (s.v. xixta). Askotan Yainkoak epe luzean ukatu zuana, sista labur baten eman oi du. Ol Imit IV 15, 1 (SP begi ideki batean, Ch kolpe batez, Mst memento llabür batetan, Pi unetxo baten, Leon bat-batean). Lekhia egin bezañ sarri Xerreruak hatia huntzen dü üzteko dantza txista baten emaitera jaun andere, laborari laborarisak. J. B Mazéris GH 1933, 305. Guzien gain dagon betiko iakintasuna gogoaren argi-ziztaz atzeman. "Rapida cogitatione". Or Aitork 232.
sense-5
5. " Zista (BN), rayo de sol" A Apend. .
azpisarrera-1
XIXTA (H), XISTA (Ht VocGr, H). (Formas con palat. expresiva). a) "Lancette" Ht VocGr 378. "Lancette. Xixtaz odola atheratzea, saigner avec la lancette" H.
Han nagiak suzko xixtez akulatuak izanen dira. Leon Imit I 24, 3 (SP esten, Ch punta, Ol ziri).
azpisarrerakoSense-1.1
"Palillo, palo pequeño, txista " Lar.
Punta de arma.
Zorrotzagoak dira / gaur ilteko txistak, / eta ziurragoak / gusako tximistak. Azc PB 354.
b) (BN-baig ap. A; H), XISTA (H), TXISTA (H). "Moment, instant. [...] Xixta batez egina du bere lana, il a son travail fait en un instant. Xixta bat dukezunean, zato gure ikhustera, [...]" H. "Cosa efímera. Iguzki-xixta bat (BN-ciz), un rayo fugitivo de sol" A.
Plazer bauzie, goazen txista bates salto bateki Betuliako ziudadera (175). LE-Ir. Hura beilari eta ni xixta batez haren mintzatzera joanik Andredena Mariaren harpe sainduraino. Larre ArtzainE 151.
c) (B (-e), BN; VocBN, Dv, H), XISTA (H, VocB), TXISTA (S; Foix ap. Lh). Ref.: A (xista, txista); Lh y Lrq (txista); Gte Erd 67; Izeta BHizt2 (xixte). Punzada, picadura; pulla, puntada. (Sentidos prop. y fig.). "Petit coup de pointe" Dv. "2. coup de pointe aiguë, piqûre. Ezpata, orratz, arantze xixta, [...]. Erle, suge eztenaren xixta, [...]; 4. élancemente intérieur causé par un mal. Buruko minak ematen diotzan xixtak" H. "Pinchazo, punzada de arma aguda. Emok xixta bat bei orri, dale un aguijonazo a esa vaca" A. "Txista, picadura" Ib. (que cita a Chaho). "Behiari akulu xixta eman dakot (BN-arb)" Gte Erd 67. "Pinchazo. [...] Xixte oiek eztire batre onak" Izeta BHizt2. Cf. Barb Sup 108: "Maria Elhorri eta Xaneta Xixta".
Ganibet txistaz kolpaturik, / inzirikotsez zioen: [...]. "[Il] se sent percé de coups". Arch Fab 79. Orratzaren txista. "La piqûre de l'aiguille". Arch Gram 8. Elhorri xixta baten beldur zare, eta gaztigu hunen ez? Dv LEd 128. Kattalin mutxurdina, mihi gaxtoa eta bekaitzkorra, beti xixta eta zimiko gutizian. Zub 107. Debru hastua! putar ukaldi bat iardokitzean haurren xistari, zamukaren puntak kolpe tzar bat eman diak kokotzean. Ib 73s. Atx! Altaba aphez saindua da, bainan mokorra. Aho-ederra ere bai, bainan dena xixta. GH 1951, 119. Zer mintzaira ahotik ezin utzizkoa: [...] artetan dena xista eta ximista, bethi dena zain, bethi dena argi. Ardoy GH 1956, 326. Behin gaztigu izigarri bat igorri zioten Jainkoak: sudun sugeak, eta heien xixtaz asko hil ziren. Zelaiberri Herr 27-8-1959, 4. Xixtuz oldar dakioke sofista, sugea bezala, lepoa luze-luzea, begiak sutan, aoa zabal-zabala, miztoa zeriola, xixta ta zimiko. Zait Plat 151. Ez baitzuen nehor asetzen ez akitzen haren erakusteko manera erne goxoak, dena xixta eta irri-kaitz. Ardoy SFran 160. Leheneko denboretan asko kantu adi zitaken lantegietan, orai aldiz maizenik hixtu eta xixta. Herr 8-10-1970, 3. Horra nun pentsatzen ez duelarik, xixta bat zangotik senditzen duen. Etchebarne 59.
v. tbn. Prop1884, 248. JEtchep 16.
Artho landak frango eder ditugu oraino, egiten dituen euri xixtek, on handia egiten baitakote. Herr 6-8-1964, 2.
d) (txista V-ger, G-bet; txiste V-ger). Ref.: A; Ort Voc; Berriat Bermeo 391. "Txista (G-bet), lanceta o lanza pequeña de que se sirven los pescadores en sus faenas" A. "Txiste, arpón" Ort Voc. "Txista edo kakoak, ganchos" Elizdo EEs 1926, 32. "Arrain torpea (aundiegia) kako bategaz itxasotik altzetan lagunduten deutsee. (Bermeon kako orreri txista deituten deutsagu)" Berriat Bermeo 391.
Amuz katibatuta gero, arrai oek txalupa-barrura sartzeko, kako edo txista deritzan arba edo makill bat muturrean gantxoa zuala erabiltzen zuten. Elizdo EEs 1925, 248.
e) Pincho, espina.
Plazerren erdian, horra penak... / arrosak ere gordetzen ditu xixtak. B.D. (ap. DRA). Mayi arrosa bezala dena lore bainan dena xixta. Herr 26-3-1959, 2. Ez ahal dutala Xalbador erakutsi gaztaina kormutsa edo karloa bezala, dena xixtaz eta latzez betea. Larre in Xa Odol 18.
f) Golpe de vista.
Lehen xixtan, halako beldur bat eman daut. Herr 6-10-1966, 3. Hamalau urteko nexkatxa bat iduri zuen lehen xixtan. GH 1973, 8. Bazagon zapatu xurieri beiran, floka xurieri beiran; beiran bilo-karmutx matel ondokoeri xixtan bihurri. GH 1974, 103.
g) (txista G-azp-bet, AN-gip). "Meter (voc. puer)" Garbiz Lezo 61. Cf. XIXTATU.
azpisarrera-2
XIXTA-XIXTA (Onomat. de pinchazo, inyección). Zer, zer?... Medikuari bildur?... Xista, xista medikuak?... A, itxusi aundia!... NEtx Antz 116 (se trata de una madre que habla a su hijo pequeño).
azpisarrera-3
XIXTAZ (BN-ciz ap. A; Dv). "On dit par fig.: xixtaz baizik ez dut ikhusi, je ne l'ai vu qu'en passant, ou un petit instant" Dv. Cf. ZIZTEZ, XIXTEZ (s.v. sist).
azpisarrera-4
ZIZTA EGIN. Picar.
Sugeren batek zizta eginiko edonor. BiblE Num 21, 8 (Ol zizkatu ). Usai garbiko loradi aietan, erle-burrunda xumea. Ez zizuten, ez, zizta egingo. Zendoia 192.
azpisarrera-5
ZIZTA ETA ZIZTA. Picando, punzando. Goizenekotik asi ta azkenen / txirdillak bildu artio, / ez omen gose, zizta ta zizta, / idurituz erlabio. Or Eus 382. Lotan zegoen liztorra jeiki: zizta ta zizta barnean. Galgal irakiten ari dira odolgi batzu, emazte batek zizta ta zizta baitabilzka, ez daiten lehert. Larz GH 1964 (ap. DRA).
azpisarrera-6
ZIZTAN. Rápidamente, de golpe. Gogo apala Nik ziztan yasotzen det. Ol Imit III 43, 3 (Pi bat-batean). Aita pentzerat Xanekin johana. Belarretan gibela ziren: nun zuten gemenik sistan artzeko? Bizkitartean bihotzmin izigarrienen gatik bizi behar! Lanak egin behar! (Interpr?). GH 1974, 57.
azpisarrera-7
ZIZTA-ONTZI. Jeringa.
Sendagaia ziztatuko diogu. Irakin-arazi bereala orratza ta zizta-ontziak. NEtx Antz 97.
azpisarrera-8
ZIZTAZ. "Sistaz: 1.º (L; Hb), par intervalles; 2.º (L), rapidement" Lh (no lo encontramos en Hb).
azpisarrera-9
ZIZTA-ZIZTA (Onomat. de puntada). Según el editor hay zista zista en la Doctrina de Lizarraga de Elcano. Krask, haixtur kolpe batean, zehe bat eta erdi bederen pikatzen diote galtzeri. [...] Zonbait pontu gero, sista sista, eta horra galtzak antolatuak. Barb Sup 43. Hor sista-sista ari gabe oihal bastatzen bezala. Larz GH 1955, 29.
zizta
<< zizpada 0 / 0 ziztatzaile >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper