OEH - Bilaketa

334 emaitza hainbertze bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (334)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 hala.
tradizioa
Tr. En la tradición vizcaína se documenta en textos de autores de la parte más oriental de este dialecto (CatAnz, Barrutia, T. Etxebarria, San Martin), o (en ejs. aislados o en usos particulares), en Moguel (ala bada ), F. Arrese, Agirre (Kr 211), Otxolua (ala ta be ) o Erkiaga (ala ta bere ). El alavés Lazarraga lo emplea frecuentemente. La forma arla se encuentra en textos alto-navarros; así en SermAN , en la versión de Arbizu de Orreaga (47) y en SMSerm (en un texto al parecer de la misma zona); en Lizarraga de Elcano sólo hay árla acompañado de órla ; en otros contextos utiliza alá. Los escritores aezcoanos usan gala (CatAe 38), y los salacencos y roncaleses kala (CatSal 39, CatR 39).
sense-1
1. (V-gip, G, AN-egüés-ilzarb-olza-ulz, L, BN, S; SP, Ht VocGr, VP 1v, Lar, Añ (G, AN), VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H), arla, kala (Sal, R), gala (Ae) Ref.: Bon-Ond 171; A (ala, gala, kala); Lrq; Iz Ulz (ala); Etxba Eib y Elexp Berg (ala).
Así (correlato del demostrativo de 3.er grado). "Ainsi" SP. "Assí, de esta suerte, ala ", "(de aquella) suerte, ala " Lar, . "Adv., comme celui-là, celle-là, ceux-là ou celles-là, par comparaison aux objets éloignés de deux personnes qui font la conversation" VocBN . " Hala da berant goan nintzela, il est vrai que j'allais tard" Dv. v. alan. Tr. De uso gral. excepto en la tradición vizcaína, donde sólo se documenta en CatAnz (3), Zuzaeta (51), Moguel, Arrese Beitia y T. Etxebarria (Ibilt 462). Parece que funciona como término no marcado, a diferencia de honela, horrela y hola (q.v.).
Eta Jaunatizula abari on, ez naiz bildur ezten ala <alla>. ZalbaSM 76. Bihi hunak gorde gabe behar dizi xahutu, / Iangoikoak nizaz ere hala agian egin du. E 241. Arrazoin da mundu orok dagien zuri ohore, / ezi hala ari zautzu Ihesu Khristo bera ere. Ib. 107. Batbederak bere dohain propria du Iainkoaganik, batak hunela eta berzeak hala. 1 Cor 7, 7. Baptismoa ezta behingo baizen ordenatu, eta ezta sori behin baizen rezebi dadin. Baina Zenaz ezta hala. Ins F, 6r. Eta etsekoandreak egin eben ala. Lazarraga 1142r. Pensamentuok altuan ditut, / zuk ala merezidurik. Ib. A7, 1171r. Erregu ezazu gugatik, zerren gera bekatariak. Eginbidi ala. AveMG 162. Meza enzuten duenak egin bear du kontu nola ala baita egia, eze Mezan ofrezitzen den sakrifizioa, dela Meza enzuten duenarena. "Como ello es así verdad" . Ber Trat 72v. Hala dela ezagutzen / dugu zure obretarik. EZ Eliç 338. Iaunak hala badaritza. O Po 57. Badarik ere iustua naiz, eta hagitz laudatzekoa hala egiten dudanean gauza guzietan. SP Imit III 30, 5. Hala hau delarik, gaitutzu / Herioaz mehatxatzen. 112. Egar gure erranak hitz hoiez, hori hala düzü edo hori eztüzü hala. Bp I 90.
(s. XVIII) Ovidiok ere hala erran zuen: [...], bere ethorkia eta leinua, arbasoak eta berak egin etzituen gauzak, etzituela bereak deitzen. ES 105. Jesu-Kristoren Misterioen ohoratzeko ordenatuak direnak [bestak]; hala dire Eguberri, Trufania, Bazko, Mendekoste. CatLav 148 (V 76; cf. HALA NOLA (b) ). Zer duazü, ala hura hulako, edo halako den, ala haur hula edo hala goberna eta mintza dadin? Mst III 24, 1. Ala dabillela joanen zaizka urteak eta urteak. Mb IArg I 241. Damu det milla bider zu ala ta ainbeste bider ofendituaz! Cb Eg III 291. Pilatus bera [...] laztu izan zen ikhusteaz Salbatzaillea hala billakatua. Lg II 274. Bakótxak duéla bere dóno próprio beréxa Jangoikoagándik, bátak árla, bérzeak órla. LE Matr1 353 (cf. en la misma pág. alá izatekós). Yá triste, yá alégre, yá árla, yá órla. LE Doc 278. Zer-ere estatutan hilen bai zare, hala eternitate guzian izanen zare. Brtc 133. Ala dioe oraingo gizon jakintsuren batzuek. Ub 72.

(s. XIX) Sinesten dut / Hala direla guziak. Monho 80. Zien abisa hala bada / behardüt koruatü. Xarlem 17. Sinisten det [...] aragiaren piztze berria, ta beti iraungo duen bizitza. Ala da. Mg PAb 161 (donde se explica por qué en el Credo se prefiere ala da a alabiz o ala izan dedilla). Gaistakeria onetan arkitzen zana arrika iltzen zuen Juduak, lege zarrak ala agindurik. AA III 332. Jasanatzue batek bertzearen kargak, dio Jaundone Paulok, eta hala betheko duzue Jesu-Kristoren legea. Dh 249. "Bihotzez, mihiz, obraz"; bihotzez, egiazki hala sinhetsiz; hitzez, hala aithortuz, obraz, gure konduitaz haren doktrina ohoratuz. Jaur 137. Atsegin andiarekin jarraituko det, ala nai dezun ezkeroz. It Dial 59. Emaiten duzte bere arazoak, / Batak hola, bestiak hala. Arch Fab 99. Beragatik uste izan neban lenengo artan, euskararen etsai andiren bat zala, nola erdaldunik geienak edo guztiak ala izan oi diran. Izt C 231. Errana da suge batez (berme ez naiz hala dela). Gy 135. Ni bertsolariya naiz / bañan det aditu, / ez nitzaizula zuri / ala iruritu. Bil 154. Zoin Meza behar da entzün? --Ahal bezainbat Parropiako Meza, zeren Elizaren nahia hala beita. CatS 52. Gezurrik ez nun publikatuko, / nik ala ditut ikasi. Xe 65. Ez da arritzekoa bizitzea ala, / Larogei urtekoa eukalako ama. AB AmaE 277. Legua erdi bat bide egin zuten ala, elkarri itzik egin gabe. Bv AsL 207. Ez omen da munduan jokorik, hala agertzen dituenik gizonaren gaztetasuneko antze noble guziak. Zby RIEV 1908, 84. Ez zelarik azkarra --ageri zuen ez zela hala-- lan handiak zerabiltzan. HU Aurp 123.

(s. XX) Uste dut gogoan duzuen, amodioa orok deitzen dugun, haragiak daukan irritsik minena. Ez dea hala? JE Bur 109. Etxe bategatik bas-erri esaten oitu gera ta ala esango det nik ere. Ag G 14n. Artzai arrek siñisten zuan egun artan etzala euririk. Arrek ala uste zuan beintzat. Inza Azalp 24. Nagusiak baso bana sagardo eman zien eta ala aldegin zuten. Or SCruz 39. Hain fite bete dituka sakelak, Ameriketako ehun liberako hetaz? Hala balinbada ekarzkik bost horiek. Zub 49. Herriko aphez eta bertze buruzagiek hala argiturik, ezkondu ziren hiruak. Barb Leg 132. Aurrera yo bear degu, ta poliki yo; au da, ez beti leengo tokian egon, ez al-da ala? Ldi IL 93. Margo-gai asko erabiltzen zan garai onetan, [...] Madeleine-aldiko aztarnak ala adierazten digute beintzat. JMB ELG 35. Orduko lotsa poz biur zaio, / orain zuti du burua; / ekaitz-ondoko eguzkipetik / ala lore zutitua. Or Eus 88. Jendeak ala dio... Etxde AlosT 64. Ezagun zala, izugarrizko irabazia artu omen zuan bereala. Ala izan bear. Munita 63. Luhusoko errienta zen naski. Hala iduritu zautan. JEtchep 110. Ala duelako bere izaera. Vill Jaink 46. --Arratsalde on, Joakiña. --Ala zuri ere, Paskuala. NEtx LBB 35. Ala zeudela, egun batean Pakok karta bat jaso zuan. Ib. 70. Ez dakigu nola, bainan hala da, Johan Jatsuko semeak Maria galdegin zuen eta ardietsi espos laguntzat. Ardoy SFran 59. Osasuntsu zaudela diozu ardura / ni hala ez nagoen dukezu beldurra. Xa Odol 148. Bainan hala gertatu balitzaizkio, segur zerbait behar izan en zuen sofritu! Etchebarne 48. Ala dabillenean, jenio onean jartzen da, ba, gizona! JAzpiroz 200.
sense-2
2. (Dv).
Así pues. "Ainsi, donc, par conséquent" Dv. v. HALA BADA.
Bere fruktuetarik ezaguturen dituzue hek. Ala biltzen duté elhorrietarik mahatsik, edo kharduetarik fikorik? Hala arbore on guziak fruktu onak egiten ditu. Mt 7, 17. Eta, ala, tristeza andiaz, Silvero joan zan bere aposentura. Lazarraga A, 1142r. Ezin jan zindukean zuk / anbateko amena: / ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira. Ezcurra 19ss. Aitzitik iduritzen zait dela euskaldun guztientzat probetxu handitakoa, eta hala inprimaturik argira ilkitzeko digne dela. Mat XIXs. Egin bear du kontu ari erraten zaiola berriau ain ditxosoa [...], eta ala kontentu eta alegria andiareki bear du alabatu Iaungoikoa. Ber Trat 42r. Dotoreak esan dit eskribi degizudala zuri. Ala au egiten det. CartAzp 125. Ea zein den ere eztakit / sorthu den Erregea; / hala bethi gelditzen naiz / gogoetaz bethea. EZ Noel 72. Eta hala badirudi ezen purgatorioetan daudenek, eztutela deusez ere hanbat damu [...] nola denboraren galduaz. Ax 159 (V 106). Kriminel naiz, eta hala, / Bizi naiz ikharetan. Arg DevB 212. Eternala duk hire kontra / Eman dudan sentenzia, / Eta hala eztuk posible / Sekulan dadin ganbia. 180. S. Tiagoren ama izanze Ama Birjinaren lengusia, eta arla izanze Jesu Kristoren bigarren lengusu. SermAN 3v. Mundu huntan bizi zareiño nahi eztuzularik ere bethi ganbiakor izanen zare. Hala batean alegera izanen zare, eta bertzean triste. Ch III 33, 1. Badutela oraino denbora eta ephe luze bat bizitzeko, eta hala, bere konbersionea segurki luza ahal dezaketela. He Gudu 164s. Jainkoak eman zigun bizitza prestatua degula badakizu, ta ala, eskatzen digunean borondate osoaz biurtu bear diogu. Cb Eg III 247. Arzai onen mendean / arkitze ez diranak / izan bearko dute / galduak diranak: / Ta ala, arzai maitea, / zurekin nai degu. GavS 30s. Baliz úrrea, obéki piza leike beldurrák, emán sobra: alá bi aldis diskurritubeárda erranbáño lén itza. LE Prog 120. Ezin arkitu zuan ezertan pozik, ta ala bein baño geiagotan dei egiten zion infernuko etsaiari bere anima saldutzeko. Mg CC 181. Gaitz egingo liket jango banitu, ta ala obe det ez jatea. VMg 64. Hala, [...] meditazionea datza Jainkoaren [...] urrikalmendu, zuzentasun mugarririk gabeak gogoan erabiltzean. Dh 93. Bein baño geiagotan / zure esanakiñ / ipui oiek berriro / oi nituen egiñ. / Ala, onak badira, / zuri zaizkitzu zor. It Fab 15. Ala, munduan jostatu zan denbora guztian, beti gorde zuan gai onetan biotza garbi. Bv AsL 26. Bigar goizian goiz [...] juan bearko dezute Bergarara keixekin, eta ala oraiñ, goazen etxera. Apaol 26. Eskribitu ditut amabost-aldi artan gertatu ziran gauzik nabarmenak; eta ala orain itz bi bakarrik esango ditut azkeneko eguneko gertaeren gañean. Goñi 60. Konturatu zan sendakiña etzala erua, eta ala, laja diyote irteten kalera. Iarola 97. Kapitanak eta pilotoak ez zuten ausardirik izan illunpe artan jarraitzeko; ala, ontzia ur ertzera eraman zuten. JAIraz Bizia 48. Komunismoak badaki gose onen berri, eta ala, ba-du galdekizun aundi oentzat erantzun bat. Vill Jaink 8. Alkarrekin aztu edo oztu egin giñan pixka bat. Ala, urteak joan dira alkar ikusi gabe. Uzt Sas 23. Ala, bazkaltzera deitu arte, an egon nintzan zai. JAzpiroz 35.
v. tbn. SP Phil 176. ES 384. Mih 105. AA III 497. CatLuz 36. Aran SIgn 77. Arr May 116. Or Aitork 208. Anab Poli 139. Ugalde Iltz 38. And AUzta 46. Salav 76. NEtx LBB 57. Etxba Ibilt 456. Berron Kijote 18.
sense-3
3. (En correlación con nola ). Como (...) así, del mismo modo. "(Como se) vive, se muere, nola bizi ala il, zelan bizitza, alan eriotza " Lar. Cf. infra HALA NOLA. Tr. Su uso disminuye en el s. XX.
Libertatia nola baita gauzetako hobena, / gathibutan egoitia hala pena gaitzena. E 249. Heuskarazko hitzak, nola skribatzen, hala letra guziekin latinén anzora pronunziatzen ere dirade. Adv * 7v. Zer ere egiten baita, nola plazer baitu hala gidatzen duela. Ins C, 1v. Zegati dabe utra probetxu gitxi egiten, ala zuretako nola enetako. Lazarraga A, 1151v. Hala gertha dakidala nola othoitz egiten baitut. Mat 86. Nola soñu, ala danza. RIs 62. Nola tenpora, ala jolas. Ib. 63. Bañan nola gerlatetan soldaduen furiak / Berzetarik hill baititu nahi buruzagiak, / Hala Antekrist iarraikiren zaie buruzagiei. EZ Man I 73. Eta nola uli-farfailla ezpaita hegalak erra arteiño kandelaren ingurunetik urruntzen, hala amurus itsutua ere. Ax 390 (V 255). Bizitzeari darraika heriotzea: nola bizi, hala hil. Ib. 214 (V 143). Nol' Apezaren kantatzea, hala bereterraren inhardestea. O Pr 529. Nola aire honak eta garbiak osasuna konserbatzen baidu, hala gaiztoak ere kasarazten tu eritarzun eta heriotze dorpheak. Mong 587. Nor nola gobernatzen baita gaztean, hala komuntzki egiten ohi dela zahartzean-ere. ES 181. Nola iru Persona distinta oek diraden Jaungoiko bat bakarra, ala dirade Kriadore bat, Salbadore bat, Glorifikadore bat bakarra. OA 25. Hala desohorea eta arbuioa haiñ iustuki daozkit niri, nola zuri laudorioa, ohorea eta loria. Ch III 41, 2. Eta hala aitziñean zihoazenak nola ondotik heldu zirenak oihuz zeudezen. He Mc 11, 9. Eta nola Jainkoaren argia [...] agiri dan kriatura oietan; ala etzaio bear begiratu San Agustiñi ezpada bere argi erraiñuetan. Lar SAgust 12. Biz hala egin, Jesüs Jauna, nula zük erran eta hitzeman beitüzü. Mst III 56, 4. Nola kulpan lagun izan zeran, ala penan izan bear dezula. Cb Eg II 51. Ibai bat nola, ala odola, abiatu zan ixurtzen. Cb Bast 36. Hala amorioak diala haiñbeste begitharte nola aldekoi beitü batzen. Egiat 206. Eta nola Dabid zan Kristo nekatuaren [...] imajina, ala Salomon Kristo beraren gloria andi ederraren [...] imajina. Ub 42. Kanpotan liliak / Nola tu iguzkiak / Goixtirian zabaltzen / Arratsalderakotz histen, / Hala da gizona / Ganbiatzen / Haren adina / Iragaiten. Monho 138. Nola erbiak zuritzen diran gure mendietan elurra jaanaz, ala zurituko ere da zure anima. Mg CC 235. Bethi kasik egia gerthatzen da erran komun hau; nola bizi, hala hil. Dh 123. Mirra hautatuak nola, hala eman dut urrin gozoa. (In Hm 71-72; en el orig., ib. app. 72 legez ). Eta nola erran, hala egiñ. Gy 42. Nola yiñ den, hala behar dela yalgi. Ib. 210. Nola ikus eta hala ikhas, nola ikhas eta hala egin. Hb Egia 136. Nola belhar bustiak hantzen baititu, hala etzauntza bustiak ditu eritzen. Dv Dial 60. Nola hobenean hekien lagun izan zaren, hala gaztiguan izan beharko duzula. Dv LEd 100. Biyotz nerian ala zaukazkit / nola niniya begiyan. Bil 67. Biyotz nerian ala piztu du / amoriyozko su-garra, / nola mendiyan piztu lezaken / tximistak arbol igarra. Ib. 66. Ni nola, bertzeak hala, Errege hits harek berehala sinesten du bere idurikoa duela Erregina. Arb Igand 105. Dena den, beti Aita Saindu hori hala bizi izan da eta hil, nola ezkozko argi bat. HU Aurp 134. Ardo baporiak nola / biotzetik ala, / milla pena irten da / libratu naizana. JanEd II 13. Nago [...] gure aitasoek beren ogiak hala jo othe dituzten behinere, nola Xanetak gure Xoane. Barb Sup 98. Gosez hik: ai, ai! / Asez nik: jai, jai! / Nola orai, hala gero. Ox 40. Gaur lagun, biar etsai. / Nola gizartea / ala itxas-legea. SMitx Aranz 234. Gurasoekin zu nola, zure umeak zurekin ala. And AUzta 40.
v. tbn. SP Phil 119. CatLan 58. Gco I 473. Jaur 139. Elzb Po 200.
sense-4
(En contextos negativos). " Deusek ez nau hala samurrarazten nola holako gauzen ikhusteak, rien ne me fàche tant que de voir de telles choses" Dv.
Laboraria oilarrak eztu hala atzartzen / Bekhatorea nola zuk baituzu iratzartzen. EZ Man II 85. Munduko ararteko guztiek eztezaketela zure etsaia hala balaka, eta ez sosega, nola zerorrek. Ax 294 (V 196). [Ezta] harrik haragia hala galtzen eta gastatzen duenik, nola konzientzia gaixtoak egiten baitu bere burua. Ib. 423 (V 274). Eztu beraz deusek ere hala alegeratu behar [...], nola ikusteak zure borondatea haren baitan konplitzen dela. SP Imit III 22, 5. Deusek ere ez omen du hala ematzen elefanta [...] nola bildots kume baten ikhusteak. He Phil 233. Deusek ere eztizü zelüko konsolazionia hala trebükatzen, nula berantegi orazionialat ützültziak. Mst III 30, 1. Nihoiz ez zaretela hala izanen dohatsu nola gizonek ene gatik yazarriren darotzuetenean. Lg II 146. Deusek ez du hala gizonaren berthutea ahitzen nola yendien konpania husuegiak. Mih 20. Deusek ezpazuen ere hala loriatzen, nola Birjina lorios haren laudorioak egiteak. Dh 264. Deusek ez du bihotza hala kilikatzen, / Nola yaio tokiak, bada ezagutzen. Hb Esk 17. Ez du ala argi-albak / Loriatzen xoria, / Nola ni zu ikhusteak, / Nere maite Maria. Elzb Po 187. Deusek eztiozka langile akituari hala arintzen begia eta bihotza, nola ikusteak [...] ondotik heldu goiti gazteak. HU Aurp 220. Zuek eta nik, zumea sekulan ez dugu hala erabili, nola Sansonek bere arbola ondoa! Barb Sup 146. Bainan deusek ez du Frantzia hala aberastu nola Beneditanoen sartzeak. Zerb IxtS 101.
sense-5
(En correlación con hola ).
Ontziak ola, arraunak ala, / mutillak ez aundiegi, / zama aundiz lana bota ez dien / gaiñez beren burueri. "Tales han de ser las traineras, cuales los remos" . Or Eus 388.
sense-6
(En correlación con bezala ).
Jesus Jauna erran eta prometatu duzun bezala, egin ere bedi hala. SP Imit III 56, 4. Zazpi prinzesa sainduen bizitze debotak [...] zeinak bere errethauletan ikhusiko tutzuen bezala, hala dukezue. Arg DevB pról. (V 3). Hala dutela [gloria] egun eta bethi mendeen mendeetan, hastean eta eternitatean izatu duten bezala. 57. Eskuak, oñak ta sabelak alkarri lagundu bear dioen bezela, ala gizon batzuek besteai, galduko ez badira. VMg 61. Eta erran zuten bezala, / Egiña izatu zen hala. Gy 78. Haren illea oraiño / Baitzen lodi izan ahala; / Eta nahasia hala / Ema hordi baten bilhoa bezala. Ib. 236. On andia litzake [...] Hebreo, Griego, ta beste onelako izkundeak ikastera, astean bat bi edo iru aldiz bezela, ala euskaldunak beren izkuntzan trebetzeko, alkar billatu ta irakastea. Aran SIgn 209. Ekhiak ohiltzen dütian bezala ülhünpe belzak, hala harek desegiten dütü gük arimen galzeko hedatü sariak eta adelatü zephoak. Ip Hil 218.
sense-7
(Con valor distributivo). " Hala onak nola gaixtoak, tant les bons que les mauvais" Dv. " Añen ongi zauden nola bat eta ala bestea (AN-gip), biak ziran langilleak nola bata ala bestea (G-azp)" Gte Erd 201. Tr. Su uso disminuye notablemente en el s. XX, en el que, por ej., la forma tradicional guipuzcoana del Padrenuestro se abandona en favor de otras fórmulas comobezala (...) ere, de acuerdo con el uso septentrional y alto-navarro.
Sandailiak ateak ditu zirarrez, / Nola zirarrez da ala zendalez. Sandailia 9s. Eman diazagula behar dugun mantenua, hala arimakoa nola gorputzekoa. Mat 81. Atratzeko aldagien probetxu guzia beretako eta bere proximo lagunendako ala biziendako nola purgatorioan dauden arimendako. Ber Trat 28rs. Baiñan gibela dezagun ahalegin guztiaz, / Hala hitz sainduaz nola tatxa gabe biziaz. EZ Man I 14. Hala bata nola bertzea galtzeintu amurus itsuak. Ax 344 (V 229). Billusia ezpazare zure borondateaz hala barrenean nola kanpoan. SP Imit III 37, 1. Guztiok, ala zaarrak nola gazteak, eta seinak. CatAnz 6. Nahi narokezue xeheroki erakutsi, hala bataren egiazko abantaillak, nola bertzearen enganio eta lausengu itxurapenezkoak. ES 178. Irakurriko dute ala Eleizetan, nola etxeetan. Lar Carta a Mb 280. Ala Probinzian, nola Nafarroan, ta ere geiago Bizkaian [...] itz asko laburtzen dira. Cb EBO 26. Ala hark, nola haren etxeko guziak artu zuen Espiritu Santua. Ub 103. Bere Jangoikotasuna egon zan beti, ala animarekin Linboan, nola Korputzarekin Gurutze ta Sepulturan. Mg CC 201. Emanbéz dakiéna beardugúla alá gorputzarén, nola arimarén. LE Ong 86v. Guziak ito ziran, ala zarrak, nola gazteak, ala gizonak, nola emakumeak. AA II 42. Nola egunean ala gabean / atsegin da ekustia. Echag 113. Arla enperadoriak nola erregiak. SMSerm 193. Higual gabetuak dire hala sokorri izpiritualez, nola tenporalez. Jaur 397. Berritan olio au da onenetakoa, ala gordiñik nola eltzerako. It Dial 104 (Ur bai [...] zein lapikorako, Dv nahiz [...] nahiz, Ip ala [...] ala ). Ala Esau nola Jakob txit aberatsak eta abere eta atzienda asko zeukaten. Lard 47. Betor gu gana zure erreinua. Egin bedi zure naia, nola zeruan, ala lurrean. Ur Mt 6, 10 (Iraz 3, CatBurg 4, Ub 81, Gco I 416 nola [...] ala, CatAe 34 nola [...] gala, CatSal 5, CatR 5 nola [...] kala; Bet 4, Ur (V) nolan [...] alan; VJ 14 zelaan [...] alaan; Lç, Ber Doc 130r, He, TB, Dv, Ip, SalabBN, Echn, Samper, IBk bezala [...] ere, KIkG 30, Ol, Or bezela [...] ere, Arriand letz [...] be, Ker lez [...] bere ). Urhez estali zituen, hala kerubinak, nola adarrak eta bertzeak. Dv 3 Reg 6, 32. Itzak nola batzuentzat ala bestientzat izan ziran. Bv AsL 64. Arritu gaitu oien / itzketa gozuak, / nola umiak eta / ala gurasuak. Ud 132. Hala Amak nola Semeak, biek arinago zuketen beren atsegabea. Jnn SBi 45. Agintzen zizkioten gauza danak egiteko gertu, naiz urian naiz etxean, nola soroan ala mendian. Ag G 133. Nola Irungo personajia, / ala Pauso aldekua, / jendiak pozaz akuditzen du / ori dijuan lekuâ. Tx B II 140. Nola mutilla ala neskatxa, baldeaz aztu. Anab Poli 126. Gizon asko galdu zan nola illak ala zaurituak. Salav 82. Animaz gera berdiñak, / Jaungoiko batek egiñak, / goiko ta beko nola jakintsu / ala ezjakiñak. Olea 201. Kargu haundiko lagunkideak, hala bat nola bestea. Xa Odol 221.
v. tbn. CatLav 270 (V 135). Añ CatAN 14. VMg 30. Gco I 419. CatB 67. JesBih 469. Arr GB 6. Insausti 101.
azpiadiera-7.1
(En correlación con non ).
Eguerri jai obek / zelebra ditzagun / beron esker onean / ala gau non egun. Echag 243. Zu bakarrikan zauzkat beti goguan, minutu batian ere paltatu gabe, ala egunaz nun gabian. Bil 156.
azpiadiera-7.2
(En correlación con nahiz ).
Naiz gizonok ala abereak ezkutuan igarotzeko. AZink 77.
azpiadiera-7.3
( Hala... hala ).
Orain modan jarri dek, sasoian ezer izan ez diranak, ala gizonezko ala emakumeak, korrika baztar guziak betean, lumeroa egitera. Albeniz 267.
azpiadiera-7.4
( Hala... eta hala ). " Ala gizonak eta ala andrak, eskubide bardiñak dittue gaur legian aurrian " Etxba Eib.
sense-8
4. (S ap. Lrq; SP, Lar, Añ, H) .
(Con oraciones consecutivas introducidas por non ). "(De tal) suerte que", "(de) forma que" Lar, . "Azotáronme de calidad que me hicieron llorar, ala zeatu ninduen, non negar eragin zideen " Lar ( in Aq 1353 ). " Hala izitu nintzen, non hatsa galdu bainuen " H. " Hala... nun, tellement... que, de telle sorte... que" Lrq.
Gure etsai guziak hala dadutza bridatuak, non kalterik batre ezin baitaidigute. Ins G, 2v. Guk ere haren izena hala aiphatu behar dugu, non irudi ere eztakión nehori ezen menospreziatzen dugula. Ib. D, 4v. Ala zara mudaduko, ze / ez zau inork ezautuko. Lazarraga A8, 1173v. Zeinez [bekatuez] hala baigauntza amarraturik, non gutitan begiak goiti baitetzakegu zeruko gauzen ikusteko. SP Imit I 21, 4. Jauna, hala gure bihotzak / Zaizkitzu humiliatzen, / Non pensatzean baitzaizkigu / Indar gustiak flakatzen. 116. Gutik hala tresor bat, ohi dute goardatzen, / Non ez zaien nolazpait, zerbait hartarik lotzen. Gy 163. Gaur zu ikusitziak / poztutzen nau ala, / nun iruritzen zaitan / jai aundi bat dala. Bil 74. Hala ahuldua eta trenkatua, non ezpaitzagoken ez xutik, ez jarririk. Jnn SBi 85. Aingeruaren ikusteak hala harritu zituen soldaduak, non erori baitziren. Ib. 31. Jinkoaren presentziaz üngüratürik eta hala honkirik izaten da, nun nigar turrustak baitohazko bi begietarik. Ip Hil 50. Eta zena zenarentzat ezagutuz geroz, ez ziren ere hala, non ez zuten hari gaitzi zakion zerbeit huts eginik. HU Aurp 116. Eta, ondoan, hala maitatu zuen Maria Balentina, non bere semearekin ezkontarazi baitzuen. Barb Leg 68.
azpiadiera-8.1
(Precediendo inmediatamente a non ).
Eta unzia haizeaz eraman izan zenean, hala non kontra ezin ioan baitzaiten, haizeari unzia abandonaturik eramaiten genén. Act 27, 15. Hura posedi dezagunzat, hala non hura gutan bizi den eta gu hartan. Ins B, 4r. Naizen guzia bilduko naiz zure baitara hala non ez nadin orhoit neure buruaz zure ganako amorioz. SP Imit III 21, 3. Etsaiari dio halaber bertzeak / Egiten bertze hainbertze; / Hala non finean biak / Errekaratzen baitire. Gy 185. Halako zorion bat nabaitzen zuen bere baitan, hala non eguneango pentsamendu kiratsak oro urtu baitzitzaizkion. Mde HaurB 23. Azkaindarrak ase zituen, leporaino ase, hala nun jaun Apezpikuak bi letra ukan baitzituen. Zerb Azk 17.
sense-9
5. Asimismo. v. supra (3).
Aitea ona debe, / ala doktrinea, / maestru onarekin / ango eskolea. CancVizc 367.
sense-10
6. Como.
Iru deabruk erruki baga / Lastasakuba baininzan ala, / Kendu jeuste zaiak. Acto 293ss (Este baininzan ala tiene claramente la construcción atestiguada en V mod.: bainintzan 'como si yo fuera').
sense-11
7. Así por ejemplo. v. HALA NOLA (b).
Noizean bein --ala bei-umatzez-- / nagusia ikullura jetsi oi da gauez. "De vez en cuando --por ejemplo cuando alguna vaca pare--" . Or Eus 145.
azpisarrera-1
HALA-HALA.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (S; H). Ref.: A; Lrq. Igualmente. "Lo mismo, igualmente" A. "Tout à fait de même, d'un façon absolument identique" Lrq. Tr. Documentado en la literatura septentrional desde Dechepare.
Ezein iaunek eztu nahi muthil gaixtoa eduki, / ez pagatu soldatarik zerbitzatu gaberik, / Iangoikoa ari duzu hala hala gureki / gloriarik ez emanen hongi egin gaberik. E 11. Utzten ditutzu pagatu gabe zeure ondokoaren esperantzan, eta bai hark ere berzerenean, eta hala hala bertzeak ere. Ax 247 (V 166). Baldin luzaro bekhatutan egoiteaz [...] egiten baderauegu bidegabe Iainkoari eta Aingiruei, segur da hala hala egiten diogula geure buruari ere. Ib. 563 (V 360). Phikak gara gara, umiak hala hala. Bela 44. Ni, hala hala, / Tiraz bezala, / Hik ioz geroz bihotzean, / Hiri gorpitzez, / Beti, ed' oritzez / Narrain, bait' are lotzean. O Po 10. Oi, zerik du sudurra! / Ez egi', ez apurrra; / Xorhi, begi-hontgarri, / Hala hala muturra. Ib. 36. Hala nola ohoiña gauaz desorenian, ez ustian jiten baita, hala hala herioa, Iaunaren mezia jinen dela. Tt Onsa 62. Orhit zite ene iuiamendiaz, hala hala izanen duzu zure aldian zuria. Ib. 38. Hala hala hartu zuen kalixa ere afaldu ondoan. He Lc 22, 20.
(ss. XIX-XX) Oreiña laster dua horen aitzinian [...] / Zü ere hala hala zabiltza arauez. ChantP 152. Beraz, zeren den asto, / hor peka dezala. / Ithotzen dute eta / jaten berehala. / Mundu huntako legez / ere halahala, / Sakrifikatua da / maiz jende aphala. Zby RIEV 1908, 763. Lehen-lehenik eguna othoitzean edo Jainkozko lanetan zaraman; eta gabaren parte on bat ere hari zen hala-hala. Jnn SBi 92s. Lurreko parabisu hartan gure galgarri izatu ziren birjina bat, zuhain bat eta fruitu bat. Hala-hala Birjina baten sabeleko fruitu benedikatuak merezituko daroku bethi iraunen duen bizitzea. Ib. 34. Etxe aitzineko galeriatik haitz handira bide erditan gainez bertze haitz ondo bat mozkindurik, hala-hala, oso-osoa. HU Zez 117. Eguna iragan zen hala hala. Huts arau zokoak betetzen. StPierre 18. Udazkenean urtzoak / pasaian dire partitu, / hala hala naiz ni ere / neure herritik airatu. Etcham 44. Sanson zenak bezala, ez othe zuen lepho-gibela [...] alimaleko ile batzuz estalia? Eta bere bi begi-ondoak, hala hala [...] ez othe ziren eginak, Sansonenak bezal bezala? Barb Sup 145. Erbiaren ondotik ibili ziren Arradoiko pareta guzian, Lasa-Mendin hala-hala. Ib. 31. Hala-hala lagundua zuen [Eliza] lehentxago bere mihi aberatsaz san Krisostomok. Zerb IxtS 100. Enetzat ere hala-hala izanen da. Larz Iru 122. Hala-hala Baigorri aldekoek edo Hazparne inguruko batzuek eginen zuten beste hainbeste. Larre ArtzainE 256.
azpiadiera-1.1
(En correlación con nola ).
Nola lilia eta floka, egun batez iguzkiak sortzen, eta hiltzen ikhusten baizutian hala hala Erresumak eta handitasunak peritzen zirela. Tt Onsa 26. Nola hesi hazkarra ogi-landaren edo mahastiaren inguruan, hala-hala dago gure mintzaia Eskual-herriaren eremuetan. Arb Igand 19. Nola nihori zorrik ez duen Etxeko-Jauna hazkar eta burua gorarik baitago bere eremuetan, hala-hala gure mendien artean dago Eskuara. Ib. 13. Nola jaunztura arrotz bitxi batzuek galarazten ari baiterauzkute herriko gure jaunztura ederrak, hala-hala mende hunen kutsua gure mendietan barna sarthu da. Ib. 49. Nola itsaso gainean beitoa untzi handia, hala hala Eliza, traba guzien gatik. Zerb IxtS 115.
azpiadiera-1.2
Por otro lado; a su vez. " Zer nekheak, bainan hala-hala zer atseginak, quelles peines, mais aussi quels plaisirs" Dv. " Ez da ethorri, hala-hala ez du deusik izan, il n'est pas venu, aussi n'a-t-il-rien eu" Ib. " Ezta ederra, bainan hala hala ona da, elle n'est pas belle, mais par contre elle est bonne" H. "(BN), además" A.
Bizkitartean orduan gezurra erraten zuen, zeren [Magdalena] ez baitzen gehiago bekhatoresa, aitzitik bai penitent bat guziz saindua; halahala gure Salbatzaille dibinoa haren alde yarri zen. He Phil 358s (SP 356 hala ere, Echve Dev 403 orregatik; Harriet traduce "en revanche"). Eramaten badarot bizia, yarriren gara zuen gathibu: hala-hala, nik garaitzen balin badut [...] gure meneko beharko zarete. Lg I 276. Zenbat zorigaitz eta sarraski etzituen eragin Achaben errelijione eskasak! Ordean aithor agun, hala-hala Josaphaten prestutasunak emendatu zuela Jainkoaren loria. Ib. 362. Eskandalisatu balin badut mundua orai arteraino, nahi dut, hala-hala, orai guziek yakin dezaten nolakoak diren ene xedeak. Lg II 217.
(s. XIX) Ala bertzela izanen baita giristino laxo, bere ustez bekhatu handirik gabe, bainan hala-hala Jainkoaren zerbitzuko khar handirik gabe bizi den batez. Dh 140. Debruak eta damnatuak dire bakharrak higuintzea haizu zaikunak: hala-hala damnatuei bakharrik dagokotena da elkhar higuintzea. Ib. 251. Ez daukat ezen hori biziotzat hala nola urguillua, kolera, etc. Bainan erranen dut halahala sobretan hortan ere iragaitetik begiratzera egiñ izatu dudala. Gy VIII. Bortz esku kolpe dute eman beharreri, / Dirudunak ez daki egiten hobeki, / Hala hala herriak hoik maite handizki. Hb Esk 147. Framazonak [...] ez dira sekulan abonatuko giristino onen gazeter. Yende onak, hala hala [...], nahiago duzkete irakurtu gazeta tzarrak. Elsb Fram 184. Jokoaren harat hunat hoikieri beha dagonak behar du beraz erne egon: hala hala, zer atsegina hori jokoa ezagutzen duenarentzat. Zby RIEV 1908, 88. Eta baldin egun hautatu hura bere loria eta ospearentzat begiratzen badu [Jainkoak], hala-hala gizonaren beharorduentzat ere baliarazten duela. Arb Igand 66. Oraiko arrainek arbola gainean egiten baitituzte ohantzeak, eta hala-hala oihanetako ihiziak ur handietan bizi baitire. HU Zez 56.

(s. XX) Jeroboam buruzagi harturik bertze erresuma bat egin zuten [...]. Hala hala Judaren ondokoak izan ziren fidel gelditu zirenen buruzagi. CatJauf 27. Ez duzu arbola itsusiagorik nola baita oliba ondoa; ez eta, hala hala, hanbat pollitagorik amanda ondoa baino. JE Bur 82. Zein ederki derabilkazuen eskuara hoi! [...]. Bazindakite, hala hala, zoin herrebeski ari diren zuen haurretarik zonbeit. Barb Sup VII. Gezur horiek iresten zituen, hala da, mazapen puska batzu bezala. Bainan hala hala, inguru hetako zazpi herrietan ez zen golde-nabarra harek bezain xuxen eta barna erabiliko zuenik. Ib. 9. Fida gira Eskualduna-ren irakurzalek ezagütüko dien bai eta gozatüren Constatin zenaren üskara garbi eta xotila, hala hala bost erri eginen Haritchabalet-en gertakarieki. Lh ( in Const 14 ). Bai ekentzen dautate / oinetarik hotza, / Hala-hala kar batez / sustatzen bihotza. Etcham 72. Peto zenbeit egiten omen zituen haatik errebotean. Hala hala pleka, xixterarekin, hein hobereneko pilotaria zen. Zerb Azk 115. Nik banuen aspaldi ofizio bat maite nuena. Banakien hala hala lan bortitza zela eta ez hain garbia. Etchebarne 82.
azpiadiera-1.3
"Dans le même état [...]. Hala-hala da oraino, il est encore dans le même état" Dv.
Nahasten duzu phalarekin eta gero bokhetera estalirik uzten duzu hala-hala barnetegi bero batean. Dv Lab 51s. Asko lekhutan, arthoa bildu denean, lurra hala-hala uzten dute bazka zerbaiten pheskizan. Ib. 25. Jarri zen belhauniko, eta egotu zen luzez hala-hala. Jnn SBi 61. Bazterretako adar guziak hala-hala utziz itzulian. HU Zez 117. Asko herritan jendea jarria zen elizari lothurik zagon eskolategiari. Hau hala hala bazagoken. JE Bur 56. Etxe aphal batzu, zaharrak, murruak zartatu eta hala-hala utziak. JEtchep 80. O(ro)tan hala hala dira aitzinekuak / Izanik e'hantxe hortxe khanbiuak. Casve SGrazi 34. Irauli ta, hala-hala uzten baduzue, berriz laster zikinduko da lur hura. Larre ArtzainE 196.
azpiadiera-1.4
Exactamente así.
Huna hementxe, itsu bat; norbeitek unkitzen diozka begiak eta erraiten dio: "nahi dut izan zaiten sendatua [...]" eta hala hala gertatzen da. Lap 36 (V 20). Eta gero, ezarririk nere gorphutza kapa harren barnean, hala-hala ehortziko duzu. Jnn SBi 118. Banoa ohe gainera, neure soinekoekin hala hala, lo kuluxkaño bat eginen dudalakoan. Barb Sup 13. Bai, ori, hala hala da! Ib. 81. --Gan behar duk merkatura, ezti hunen saltzera, eta salduko diok solas gutiena erraiten duenari [...]. --Ba, ama, hala hala eginen dut. "Je ferai ainsi, bien exactement" . Barb Leg 145. Bigarrenari aldiz [erran zion] hilaraziko zutela. Hala hala gertatu zen. Zerb IxtS 26.
azpisarrerakoSense-1.2
b) (G ap. A; SP, Lar, Añ (G, AN), VocCB). A medias, así así. "Tellement quellement" SP. "Assí, assí, ala ala" Lar y Añ. "Medianamente, (c.) ainbestean, ala ala, adiñondo" Añ.
--Zaldia ondotxo saldu zenduan? --Ala ala ba; kostaprezioa eragiñ nion bakarrik. Urruz Urz 88. --Ta?... --Ala-ala... Biotzak ez du ongi erantzuten, eta egunetan bularrik artu nai eztuala, asko auldu da. NEtx Antz 125.
azpisarrerakoSense-1.3
c) Así, por consiguiente.
Gaizki egina da, eta ala-ala bere etsera jin da kerellaz beterik. MRos 14.1.
azpisarrera-2
HALA HALAKO.
azpisarrerakoSense-2.1
a) (Dv, H).
Igual; muy parecido. "Absolument semblable" Dv.
Ethorri zait gogora behar ginuela egin zuen Santa Anaren elizaren moldean, bertze hala-halako bat. Prop 1892, 78. Berehala asto hura bertze hala halako batean trukatzen diote. " Un âne en tous points semblable" . Barb Leg 65. Umiasaindu eder bat iraganik, uste ginuen Hilen-Eguna ere hala-halakoa iraganen ginuela. Zerb Gerlan 35. Ama ere hala zuen, bainan burutik puxka bat ahula, eta alaba ere hala-halakoa jin zen. Etchebarne 65. Gorputzez gizon azkar eta doi bat betea, hala halakoa zen bere jitearen gozoaz eta bihotzez ere. Larre ArtzainE 211.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Mediano, regular, mediocre. v. HALA HOLAKO.
Sarrera estua ta illuna eban, sartzen ziranai bildur emoteko lain; alan bere, barruan atari-argia ba eukon, eta ala-alako etzauntzak. " Dentro della estaba un patio pequeño y razonables cámaras" . Or Tormes 65. Musikiak pe azkenerako ala-alakuak urtetzen dau. SM Zirik 20.
azpisarrera-3
HALA HALARIK. "(L, BN, S), sin embargo, no obstante" A.
azpisarrera-4
HALA BADA (Lar, Añ (G, AN), Sb-Urq, Dv, A). Así pues. "(De) manera" Lar y Añ. "Alabada, alabaina, quia, porque, parce que" Sb-Urq. "Aussi (ideo)" Dv. "Así pues, por lo mismo" A. Tr. No lo hallamos al Norte a partir de principios del s. XVIII.
Hala bada denbora hunetan-ere, reserbazione graziazko elekzionearen arauez egin izan da. "Ainsi donc" . Rom 11, 5. Hala bada, nik orain, Jaungoikoa, / esango dot nola tratadu nauzun. Lazarraga A, 1141r. Ala bada Mezan erdesteko nai duena, eta konbeni zaiona, bear du gendu bereganik bekatu mortalea. Ber Trat 27v. Apurtxo bat bakeaz da mundua gozaturen, / Ezen señaleak betan eztire konplituren. // Hala bada dagoela bat bedera gozoan, / Señaleen azkena da ethorriren ondoan. EZ Man I 80. Zuzia iratxekirik dagoenean, bizi da, eta orduan hiltzen da, zeren orduan ahitzen baita [...]. Hala bada gu ere, bizitzeaz hiltzen gara, eta hiltzeaz bizitzen. Ax 63 (V 41). Hala bada, ene arrozoinamenduaren frogantzatzat eztut nahi ekharri bertze arrozoinik ez frogarik, baizik irakur dezazun Axularren obra. ES 146. Ala bada, langille ona izandu da Jesus maitagarriaganako zure amorea. Mb IArg I 106. Alá bada zuk ere naibauzu sendátu, ártu konfesioarén erremedioa. LE Ong 22v. Zakur andiak, zaunk zaunk lodi egiten due; berriz txikiak, txaunk, txaunk. Ala bada, txakur andiak gatik esaten da zakurra, txikiak gatik, txakurra. Mg PAb 175. Oratu bear diogu fedeko ankorari [...]. Ala bada konsagrazioko itzak esanda gero ere begiak erakusten badigute lengoa bera [...] ez dago an ez ogirik. Mg CC 197. Onelako gizasemeak bakarrik ezi oi dira, edo presondegi gogorretan, edo obeto urkabean. Ala bada txikitxotatik eman bear da aziera ona. VMg 86. Ala bada, gizonak zuei egitea nai dezuten guzia, zuek ere aiei egiezute. Lard 385. Menturaz elorriak matsik ematen du, edo larrak pikurik? Ala, bada, arbola onak frutu onak ematen ditu. Ib. 385. Eztago [...] apaiz bat; ala bada, amapontekoorde, aita-orde eta Apaiz-orde neronek egingo det. Arr GB 23. Ala bada, [...] ez goiko bizitzan ta ez beeko tresabean jaio zan. Aran SIgn 196. Juan zan Ordenako erregla baimenaztera Aita Santuari. Ala bada Honorio irugarrenak baimendu zuan. Bv AsL 170. Gure Jaungoikoak begiratuko du guregaitikan. Ala ba, esperantzarikan ez galdu. Apaol 59. Ala bada... Erriak ongi-etorri bat egin nai zion. Alz Ram 74. Ala ba-da, irakurri nai ez ba-dituzu ere, etzazula beintzat agirian esan. Ldi IL 112. Mutikoaren izaera zuzenak lizunkeri aide ura ezin eraman zuan. Ala, ba, egun batean, Montebideori agur egin eta Buenos Airesa jo zuan. NEtx LBB 39. Ala ba, gauza biren artian erabagi biarko dozu! Etxba Ibilt 482. Ala bada, ba-zekarrela esandako artatik atera-ta, biok elkarrekin ta pake onean bazkaldu zuten. Berron Kijote 121.
azpisarrera-5
HALA BEHAR, HALA BEHAR ERE, HALA BEHAR ETA. Cf. halabehar.
--Zartu ta kokotza luzatu, ta sudurra ere bai, ez da gauz onik. --Ala biar. Sor Bar 41. Ala bear ta, ara beste oztopoa: saietsetik bi mikelete, bata bere lengusua. Or SCruz 43. Bañan eskerrak onlakuak gutxi izaten dirala. Geienak zintzoak, zuzenak eta prestubak arkitzen dira. --Ala bear ere, idukirik Euskal-erriko gizalegia. Ib. 106. Eskuak eta ipurdiak, elkarrekikoan, oi-duten ots berezia ere aguro asi uan, ala bear ere. Ldi IL 18. Euskaldunen edesti-aurrean dan garairik izendatuenetako bat Goien, edo Geroztiko, paleolitos-aroa deritzaiona da. Eta ala bear ere. JMB ELG 23. Barkatzen dira goxoki olakoak [...]. Eta ala bear, zaarragoren batengan begi onez ezin eraman baditugu ere. Or Aitork 18. Gurdia ere, ala bear-ta, ura ere egon, ain ongi elkartuta biak [mandoa eta gurdia] . Anab Poli 99. Erredola ta lira bat erabili bage zaitu bear ditzadanean, zuzenbidea onuragarrien dala esan bide duzu, ta erabili bear baditzat, beriz, gudaritza ta musika, alegia. --Ala bear, noski. Zait Plat 95. Alabear-ta, [...] kuadrillari oietako bat zegon bentan. Berron Kijote 181. Etnologoak, ordea, eta hala behar ere, bere ikusmoldeak eta ikuspuntuak ditu. MEIG VIII 101. Lanean ari nintzen, gau t'egun. Hala behar ere, gogorra baitzen bizitza. MEIG IX 94. Hor barrena dabilen iritzi mordoaren (beti, hala behar eta, "kontrakoen") arrazoiak eta desarrazoiak arakatzeko. MEIG VI 74.
azpisarrera-6
HALA BEDI. Así sea. v. halabiz.
Ta guziok otoitz bat zuzendu dezaiogun Iñaki Deun, euskaldunen Zaindariari: Euskalerriak iraun dezala, kristau ta euskaldun, mendeen eta gizaldien ondarreraño! Ala bedi. Ldi IL 141. Apokalipsiren azken-itzekin bukatuko yunagu: Gauza auetaz aitor egiten dunak, au dio: Bai, berela nator. Ala bedi. Zatoz Iesus Iauna. Or QA 12. Biar eguraldi ona, eiki. Ala bedi! Txill Let 33. Oker ago ortan --Don Kijotek esan--, bidagurutzeotan ordu-pare bat igarotzeko, arma-gizonak ikusiko dizkiagu, Angelika Ederra askatzera Abrakaren aurka etorri ziranak baiño ugariago. --Ala bedi ber-bertatikan --Santxok esan--, eta Jainkoari nai dakiola ongi bukatzea. Berron Kijote 118. Amen, ala bedi! Zuri ezetzik esaten ez det oraindik ikasi! Ataño TxanKan 89. Eskatu dezaiogun uste orrekin danok, ta ez zaigu damutuko iñortxori ere. Ala bedi. BAyerbe 170.
azpisarrerakoSense-6.1
( Hala izan bedi ).
Utzi ez dizaguzu tentazioan erortzen; ezpada gaitzetik gorde gaitzatzu. Ala izan bedi. Lard 383.
azpisarrera-7
HALA BERAZ. Así pues. "Pues (Darric)" DRA.
Hemen den guztia borondate on batekin Iainkoaren ohoretan eta arimen probetxutan egina da: Hala beraz errezibi ezazue, eta zuen orazinoetan egin nazazue partale. Mat XV. Hala beraz gogorat heldu zaizkigun gauzetarik eztugu behar deus desiratu edo galdetu humiltasunekiñ [...] baizen. Ch III 15, 2. Gogoeta edo bihotzeko mobimendu den xumena eta sorthu den bezain laster suntsitzen dena, hain ongi ezagutzen du, nola kanporat agertzen den eginkunde larriena. Hala beraz Jainkoak ikhusten ditu [guziak] . Dh 132.
azpisarrera-8
HALA BEZALA (Más o menos) así.
--Eta auzi ori eguratsean izango ote? --Ala bezala esan ziteken. Or QA 205. Iainkoa begiz bezala atzi nai lukete atertu gabe, ta ala bezala atzematen ez dutenean, Iainkoari xor dagozkiola dirudie. Ib. 131. Ametsetan gogo-emana, ala bezela eman ezkero, ez al yunat utsegingo, ez Iainkoarekin, ez gaiñekoekin. Ib. 188.
azpisarrera-9
HALA DAGIDANZ. Sin cuidado, con negligencia, frívolamente.
Baldin hala dagidanz eta iharduki gabe hari bada. "Pourvu que cela se fasse négligemment et sans contention" . SP Phil 202. O Iainkoa! zer itsutasun da hori, fitsezko bahikundeen gainean gure arimako parterik hoberenaren horrela hala dagidanz iokateaz? "O Dieu, quel aveuglement est celui-ci, de jouer ainsi à crédit, sur des gages si frivoles, la principale pièce de notre âme!" . Ib. 291. Beraz ez sekulan minza Iainkoaz hala dagidanz, elhe gisa eta solhas egin nahiz bezala. "Par manière d'acquit et d'entretien" . Ib. 336.
azpisarrera-10
HALA DAGIDANZKO.
Hura iar-aasten duela ustez hala dagidanzko, bainan estudiaturikako eta amorgarrizko erremangu, apunkeria, muzukeria eta bertze korteziagabeko trebetasun eta zilhegitasun batzuetan, zeinak baitira aitzin-seinale segurak eta dudagabekoak garbitasuna eta ohorea laster erortera doazila. "La portant à des regards affectés, [...] à des petites plaintes de n'être pas aimée, à des petites, mais recherchées, mais attrayantes contenances, galanterie, poursuite des baisers" . SP Phil 301.
azpisarrera-11
HALA DELA ( (G, AN)).
Amén.
azpisarrera-12
HALA DELAKOAN, HALA ZELAKOAN.
Como si nada. "Gauzak era hartara sinistutia. Zuek egon zaizte ala dalakuan, da ikusikozue" Elexp Berg. "Sasoi artan gaztaiñia ta babia besteik ezkiñuan jaten, baiña ala zalakuan bizi giñan" Ib.
azpisarrera-13
HALA EDO HOLA. De un modo u otro.
Arla edo orla egin limosna. 'Dar limosna de una manera o de otra' . LE-Ir. Bilduko ditu Jainkoak zozo oiek, ala edo ola. Or Jaink 28.
azpisarrera-14
HALA EDO HONELA. De un modo u otro.
Jainkoak bialtzen duena, ala edo onela eraman bear. Cb Eg III 283. Ez diat igarotzen / beñere egunik, / Jaungoikoari otoitz / egin gabetanik, / ire ortzetatika / utzi nazan arren, / ala edo onela, / ni libre lenbailen. It Fab 113s.
azpisarrera-15
HALA ERE.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (Lar, Añ (G, AN), Dv, H; ala bere H; ala be V-gip). Ref.: Etxba Eib y Elexp Berg (ala be). Sin embargo, a pesar de todo. "(Aun) assí", "(sin) embargo" Lar. "(En) medio de eso, con todo eso" Lar, . " Ainbeste diru eta ala be kontentu ez " Etxba Eib. v. halere. Tr. De uso gral. en la tradición guipuzcoana. Tbn. se documenta en textos vizcaínos orientales (cf. ALAN BERE). Al Norte es relativamente poco frecuente desde el s. XVIII.
Agramondeko Iaunaren ezhortazione handiak [...] ene goga eraziteko asko eta sobera izanagatik, hala-ere [...] karguaren hartzera bathirik ezin naidikeen. Dedic * 6v. Badakite ezin gabe daitekela biziaz, / hala ere nahi dute tormentatu lehiaz. EZ Man I 112. Duzun zerork bethiere, / zeure obren kargua, / Bada pena hala ere, / Emateko kontua. Arg DevB 170. Itsasoak ur xort bezanbat nigar isur ahal baneza, enuke hala ere merezi konsola nezazun. SP Imit III 52, 1. Zuk egiazko eta legezko eskusa ekharriz gero, zure akusatzaillea hala ere lehiatzen bazaitzu. SP Phil 193. Trublaturik ene arima, / Milla pena tut sofritzen; / Hala ere urguillutsua, / Ez zait burua makhurtzen. 217. --Jinkoatan diren hirur personak egiazki algar ganik berhezi direia? --Bai: bena hala ere eztie ber Jinkotarzüna baizik. Bp I 31. Ez da ori eginkizuna, ezinkizuna baizikan. Ala ere ez naiz ikaratzen. Lar SAgust 4. Ez-deus phuru batzu baizeñ ez garen-arren, hala-ere gure buruazko stimu bat hartzera lerratzen baitgare. He Gudu 39. Ala ere egun batez berdinzen dira guziak. Mb IArg I 204. Behar dugun arren pausatu graziaren lagunzaren gañean, etzaitzu halaere zilhegi hirrizkuari paratzea. Mih 25s. Kristauak etzioen iñori gaitzik egiten, onik asko baizik, ala ere mundu guziak begitan artuak zeuzkan. Ub 114.
(s. XIX) Bazekian soldadu errukarri ark gastigo andia izango zuela egia konfesatzen bazuen; ala ere naiago izan zuen bizitza galdu. Mg CC 122. Pekatuetan ondaturik eta uzteko asmo bage egon arren, ala ere atrebitzen dira Jaungoikoari barkazioa eskatzera. Gco I 392. Alá ére dut esperánza éne Jangoikoan, oráño ere nai nauéla barkaturík admititu bere grázian. LE Ong 27v. Eztakizu Davidek ere illerazo zuala Urias, eta gañera zikindu ziola bere emaztea? eta David ala ere da santu andi bat! AA III 529. Gerta diteken arren [...] gostu gehiagorekin egin ere detzan bera bakharrik denean, hala ere Jainkoari loria gehiago heldu zaio [...] baltsan egiten ditugun ongietarik. JesBih 393. --Ez degu emen orrelako urritasunik. --Ala ere on da jakitea orain esatera noakizuna. It Dial 101s (Ur alanbere, Dv halarik ere, Ip halere ). Moises-entzat bere anaiaren iltzea naigabe andia zan: ala ere, Jainkoak agindu ziona egin zuen. Lard 98. Eliza-gizonetakoa zan person hura, baña alaere bizimodurik txit zabarrenetakoa zeukana. Aran SIgn 54. Lantza sartu zioten / bular sagradutik, / ala ere biziko zan / oiek danakgatik. Xe 358. Ni, hain bekhatoros handiari, eztohakit martir hiltzeko ohorerik! Halaere, banitu bederen martiren tormentak eta oinhazeak! Jnn SBi 78s.

(s. XX) Etzuan ezergatik bere jaiko eleizkizuna utziko; baña ala ere beste anai biak baño otzagotzat zeukaten etxeko guztiak. Ag G 19s. Astean bi aldiz agertu izan gera. Ala ere maizago egin izan det nik joan-etorritxo au [...] Medel Ameriketatik erriratu zanetik onera. A Ardi 100. Ardo orrek ez dauzka / amazazpi gradu, / ala ere gizona / menderatuko du. JanEd II 118. Ez zelarik bada gure Doniandarra beldurti beldurti hetarik, Aragones demuntreak halako lazta bat emaiten zakon hala ere! Barb Sup 130. --Galdeera ori zail-xamarra dala derizkiot. --Baña zu azkarra zera-ta. --Ala ere: emendik illargirako ori oso zalla da. Illargitik onera balitz, zerbait esan nezake. Muj PAm 46. Etzegoan igesegiterik. Ala ere etzun etsitzen. Or SCruz 46. Zazpi tiro tira ta / ala ere zutik. Tx B 188. Orrek, ala ere, eztu esan nai "Uitzi" yale bizkorra eztanik. Ldi IL 45. Lekutu zazu nigandik edal-ontzi au; ala ere zuk nai duzuna egin bedi, ez nik nai dudana. Ir YKBiz 467. Erabateko legor-giroari noizbait aurrea artu zion, orratio, euriteak. Ez, alaere, nekazariak nai bezin azkar. TAg Uzt 258. Nik dasakedana [...], ezertarako ez da izango; ala ere esango dizut. Zait Sof 167. Ontzitik lurrera kablea beste lokarririk ez zegon; eta ala ere bide bakar artatik armiarma txaxtarrak sartu ziran argitara millaka. JAIraz Bizia 49. Damu dut hala ere zu ez ikusia bazter horietara joan baino lehen. Mde Pr 190. Etxe-kalte bazan be andriak ei zituan frakak. Ala be ez zan asko larrituko gure Txoria. SM Zirik 76. Ni ez naiz oiezaz jabetzen. Ala ere an daude, nere barnean. Vill Jaink 140. Astuntzat artu ta ala ere egiten badezu, pekatu astuna egingo dezu. MAtx Gazt 51. Maiz eskatu zidan Antigenesek, ala ere etzidan kendu ahal izan. Ibiñ Virgil 47. Ez det bertsorik kantatu geroztik. Bañan ala ere kontentu naiz onenbestean naizenean ere. Uzt Sas 21. Urepele, derautzut aitortu beharra / ederrez etzarela munduan bakarra, / bainan hala ere nik zu zaitut izarra. Xa Odol 107. Maitasun lurtarra, ez aingeruzkoa [...], baina egilearen eta irakurlearen bihotza batera esku leunez ukitu duen maitasuna, hala ere. MIH 335.

v. tbn. O Po 2 (hal' ere). GavS 7. VMg 43. Arr GB 62. Ud 73. AB AmaE 404. CatUlz 45. Arrantz 107. ArgiDL 52. Inza Azalp 68. Mok 16. FIr 175. MendaroTx 175. Alz Ram 22. Lab EEguna 96. JMB ELG 10. ABar Goi 68. SMitx Aranz 231. Munita 25. Anab Poli 128. Ugalde Iltz 31. Arti Ipuin 24. AIr in Izeta DirG 10. And AUzta 116. Salav 23. Onaind in Gazt MusIx 150. NEtx LBB 165. Olea 25. Berron Kijote 94. Insausti 13.
azpiadiera-1.1
"Menos mal, después de todo" Ond Bac.
azpisarrerakoSense-15.2
b) Ciertamente. " Gizonezko jatorra alaere (G-azp-goi), merezi dute zigortzea, ondo alaere! (G-azp-goi)" Gte Erd 148.
Nola nitan botere / Duen, handi hal' ere. O Po 28. Bada hori da, hala ere pazienzia bat, ordea pazienzia falsoa. SP Phil 194 (Echve Dev 228 ez dago dudarik ). Helaz! hala ere etzenduen orduan merezi hark beregana zinitzan. Ib. 507. Beartsu bati bere janzi eta apainduriya ederrak eman ziozkan, eta asmoan zeuzkanak, ondo bestelakoak ala ere, janzi zituen. Aran SIgn 19s. Boluntariyuak dauka / suerte aberatsa, / nik aditzia dedanez / ez ala ere eskasa. JanEd I 74. --Noiz egin dio [...] Jaungoikoak bere erriari mesede aundiagorik [...]? --Iñoiz ere ez noski. --Ez ziñez ala ere. Inza Azalp 15. --Gure amak presa ziken beintzat. --Ongi ala ere. Lek EunD 25. --Egualdi eder au ikusi ta nor egon etxean, Lope? --Egun onetan, ala ere. NEtx Antz 57. Gaxotegira eraman zuten, gaxotegi ederra ala ere. Anab Poli 124. Ikustaldi polita egin nion ala ere. Ib. 85. Bakoitzak ba zituan bizpairu letradu, egokiak ala-ere. Berron Kijote 107. Baiña, paseak pasa, sosik ere artu gabe joan bear izan zuan, eta pakean joan ala ere. AZink 24.
azpiadiera-2.1
(Exclamativo).
--Berorren lengusu Medelek kale ta guztiko uri berria Leaburun egiteko ustea omendu. --Jesus ta bat ala ere! A Ardi 32. Ala ere! Zuek, emakumeok, gazte zeraten bitartean batez ere, beti lelo batera jotzen dezue. NEtx Antz 38. Ontziak sua bear barrenen indarra izango bazuan. Eta ala ere! Anab Poli 63. Ala ere! Noiz edo noiz ba datoz loreak. NEtx LBB 24.
azpisarrerakoSense-15.3
c) Por otra parte.
Guti oneratzen eta hobetzen dira erituz, hala ere errumerian maiz dabiltzanak gutitan saindutzen dire. "Sic et" . SP Imit I 23, 4. Permatzenago bazare zure arrazoinaren eta antzearen gainean Iesu Kristori zor diozun obedienziazko bertutearen gainean baino, gutitan eta hala ere berant izanen zare argitua. "Raro & tarde eris homo illuminatus" . Ib. 14, 3. Zer du zure serbitzariak zure ganik hartu duenaz bertzerik, hala ere merezi gaberik? SP Imit III 50, 1. Gauza lastimagarria, bainan hala ere amorio itsusi, eskas, nahasi eta erbal batetarik sortzen dena, zein baita ielosia. SP Phil 344 (He 347 halaber ). Ezin gaitzik egingo diat: ala ere, ez zidak ardura andirik ematen ire ezten txaarrak ateratzen bazidak odol apur bat. VMg 33. Martin, mutil liraña, egokia eta galanta zan soldadu joan zanean, baña orain ala ere oso pinduta eta gizenago zegoa. Zab Gabon 52.
azpisarrerakoSense-15.4
d) Así pues. v. HALA BADA. "Nam" .
Hala ere lehenbizirik heldu zaio gogoari pensamendu arin bat, gero tinkhatzen da haren gainean. SP Imit I 13, 5 (Ol ba ). Ezagutu zuen [...] Iainkoak bertute hura gomendatzen zioela; hala ere gero halako maneraz iarri zen aumoin edo limosna egiten, non hargatik leku guzietan hari baitzaritza San Iuan aumoinera edo limosnaria. SP Phil 177. Bena hen balakak ta hitz emanak [...] hel bezaiñ fitez dirade argüsten; hala ere gizon zühürrak daki jende güziari hitzeman dereien obra, harentako eztela, jalki bezain sarri ahatzerik dagoela. Egiat 212.
azpisarrerakoSense-15.5
e) Igualmente, del mismo modo.
Iainkoak [...] manatu zituen landareak [...] iasan zezatela, zeinek bere motharen araberako fruitua; hala ere manatzentu giristinoak [...] ekar dezatela debozioneko fruitu. SP Phil 11 (He 10s eta orobat ). Hala ere [gizona] representatzen du genebra, zuhainze idor hark. Tt Onsa 104. Jainkoari etzaio ahantziko; eta behar-orduan laguntzaileak igorriko darozkitzu. Ongi egiten duenak hala ere atzematen du. Dv Lab 10. Nere etsairik gaitzenari bezala begiratuko diot [gorputz huni], eta hala-ere eginen. Dv LEd 113.
azpiadiera-5.1
(En correlación con nola ).
Eta nola xaritateari baitagoka guri Iainkoaren manamendu guzien [...] obra arazitzea, hala ere debozioneari dagoka guri hekin eragitea. SP Phil 4s. Zeren nola bere sensuez eta mienbroez baliatu baitira bekhatu egiteko, hala ere hetan guzietan pairatuko ituzte [...] penak. Ib. 55.
azpisarrerakoSense-15.6
f) Además (con matiz de énfasis).
Korapillo au zeiñ-ere dirudien estu, nik epaki gabe askatu det; eta erraz ala-ere. Lar SAgust 10. Baietz eranzun zioten ta pozik al-ere. Mb IArg I 214. Nai dut, bai, ta agitz al-ere, ta ez dakit zer negiken nik hau erdistea gatik. Mb IArg II 353. Igaroko urtetan gabonsaria franko eman badidazue ere, orra aurten artuta, nun neuk ematen dizuedan: Ta nolakoa ala ere? GavS 5. Bazuen Paradisuan, doarik alaere, Adanek eta Ebak, jateko, edateko ta gauza guzietarako nai adiña, baita askoz geiago ere. AA III 268. Bai, emakumea; eta pozik ala ere [ezkondu], nere ustez. Urruz Urz 44. Paula ta Martiñ agiraka zebiltzala, ta gogor ala ere. Ag G 292. --Sartuko naiz ala ez? --Sar, sar ta ordu onean ala ere. A Ardi 92. [Aurreskua] egingo diat [...], eta ala ere aitzurren baino pozago. Ib. 68. Iturberen mutilletan ba zitula adiskideak, asko ta zintzoak ala ere. Or SCruz 94. Biraoak esatea bera ere pekatu da, ta sulezea merezi duen pekatua ala ere. Ir YKBiz 121. Jator eskribitzen didak, eta euskeraz ala ere. NEtx Nola 23. Elduko dira, Rosa, ta zuk uste baiño lenago, ala ere. NEtx LBB 43. --Eta bitartean euki zerorrek, aitakide, zure etxean; baiña ez iñori irakurtzen utzi. --Bai, ta pozik ala-ere. Berron Kijote 81.
azpisarrerakoSense-15.7
g) Así. v. supra (3) ejs. de nola (...) hala (...) ere
Manatu zioen bere eskutariari arren akhaba zezan lehen-bai-lehen. Hala ere egin zitzaion. Lg I 218. Gonbidatu zituen bere haurrideak eta erresumako lehenbizikoak agian ezaguturen zutela erregetzat: hala ere gerthatu zen. Ib. 323. Hillen bitztea mirakuillu handi bat zaiku: hala ere da. Ib. 351. Lehenak [...] ta hirurgerrenak beren aharretzaz deuserestüren ziradiala. Hala ere gerthü zena. Egiat 272. Hitz horrek dio Eskaraz Yainkoak ezduela nihon bardinik, guzien nausi dela zeruan eta lurrean. Hala ere behar da. Hb Esk 1. Gure Jaun Erretorak, hala ere egin behar zuelakotz [...] galdegin zioten herriko gizoneri beren eginbidea xuxen bethe zezaten. Barb Sup 2s.
azpisarrerakoSense-15.8
h) "Sobre todo. Etxian gauza guztiak ditturaz maitte, baña alabe liburuak " Etxba Eib. " Deportista ona da, ala be pelotan " Elexp Berg. " Jente asko etortzen da Bergara, ala be neguan " Ib.
Neu ez naiz ezertarako gauza, ala ere egualdi otz abekin. Apaol 118. Egun guzia besteren gaitzak sendatzen edo arintzen, eta bera urtetik urtera bere barruko arantzaz minberago. Gabon-inguru onetan ala ere, miña biziago egiten zaio. NEtx Antz 80. Lagun bi ziran. Bata arte zalea, ala be pintura kontuan. SM Zirik 16. Danak ondo gura zetsela eta ala be Dukiak, umetatik beragaz ebanez. Etxba Ibilt 475. Gertau zittuan brisbris zaldixa eta onen apaiñ guztiak, eta ala be, bere galtzairuzko petua. Ib. 459.
azpisarrerakoSense-15.9
i) Como también.
Nondik eta noren ganik bada, ethorri zaiote sinheste hori populu guzieri, denbora eta leku guzietan? Argitueri [...] hala ere, salbaia, bertze gauza guzien gainean, ilhunbe handietan pulunpatuak zireneri? Lap 63 (V 32).
azpisarrerakoSense-15.10
j) (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "Iritziko aditzen aurrean (uste, pentsau...) erabiltzen da, indartzeko. Bazatozte? Ala be pentsatzen giñuan zeoze pasau ete jatzuen bidetan" Elexp Berg. "Ala be uste neban enebala sekula akabauko lan petral ori" Ib.
azpisarrerakoSense-15.11
k) "Zera, honakoa, zentzuan entzun dakieke adin handikoei. Ta gero ori neurri zanian, ba, asko izango zan da, esan i eban ala be: "Joño, ementxe beste sokakaa bat " Elexp Berg.
azpisarrerakoSense-15.12
l) Farrari eziñ eutsi izan zioten; eta aiñ ala ere, Don Kijote erabat lotsatu egin zan. "Y fue de manera que Don Quijote vino a correrse" . Berron Kijote 46.
azpisarrera-16
HALA ETA ERE.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (ala ta be V-ger-gip) Ref.: Ort Voc; Etxba Eib .
A pesar de todo, sin embargo. " Botillerdi pattar eran zeban da ala ta be etzan mozkortu " Elexp Berg.
Alata be... de todas las maneras, bera-pe yuen eiñ bidauela. Ort Oroig 54. A zan mutillaren tentela: berbetan iñardu ta ala-ta-be lotan eguala ekitten eutsan esaten. Otx 165 (v. tbn. 72, 87, 116 y 135 ala-ta-be ). Ala ta ere, berriren bat adieraztera oala dirudik. Zait Sof 168. Ala ta ere ezin ito, orde, / samindunen intziria. SMitx Aranz 69. Arrimallatan altuan dago / Birjiña Begoñakoa. / Ala ta bere altuagoan / Birjiña Arratekoa. (Canc. pop.). Ib. 135. Fraisku ori jarri zan / biziro berotzen, / baiña ala ta ere / etzan ba esnatzen. And AUzta 146. Itxaso barea au, gurearen aldean. Ala ta bere, ekaitz gogorra iragan genduan araiñegun. Erkiag BatB 176.
azpisarrerakoSense-16.2
b) " Alata be, con todo empeño (V-ger)" Ort Voc.
azpisarrera-17
HALA ETA GUZTI (ala ta guzti V-gip ap. Etxba Eib; ala ta guzi H). A pesar de todo, con todo. "Egun bidar jauzi zan, eta ala ta guzti berak irabazi eban jokua" Etxba Eib. v. HALA GUZTIZ ERE.
azpisarrera-18
HALA ETA GUZTIZ. A pesar de todo, con todo.
Ala ta guziz esango nuke / [alde] apurtxo bat bazegola. Olea 100.
azpisarrera-19
HALA ETA GUZTIZ ERE (ala ta guztiz be V-gip ap. Elexp Berg). A pesar de todo, con todo.
Ejenplu ona ematea [...] bear bearrekoa da [...]; eta ala ta guztiz ere okertzen bazaio umea [...] orduan dauka gurasoak beste egin biar bat. Ag Serm 337. Atsegin-bitsetan nintzan orrela ikusi nitunean: ala ta guztiz ere, ater gabe zirikatzen niñun orrek. Zait Sof 79. Ala ta guziz ere aita urreratzen zaio. Etxde AlosT 29. Ala ta guztiz ere, sagar-zugaitza landatzea atzeratua dago. Ostolaiz 126.
v. tbn. Olea 218. Alkain 24. Insausti 100.
azpisarrera-20
HALA ETA HOLA, HALA ETA HULA.
azpisarrerakoSense-20.1
a) Así y asá, esto y lo otro. Según el editor, hay arla ta orla 'de ésta y otra forma, así y así' en la Doctrina de Lizarraga de Elcano.
Eibartarrak esan zion, / klaruak bezala, / jokatzeko ustean / abiatu zala; / ez ibiltzeko ari / ala eta ola, / jokatutzeko edo / obeditu zezala. EusJok II 18. Yendek erranik ere / hala eta hola... / Maria batzuetan, ez yakin nola, / Goibel dagola... Elzb Po 191. Horra egundainokoetan gure gizonak zoin bere eskualde mintzo. Batek hau; bertzeak hura. Nik hau egin; nik halakoari hala eta hula erran. HU Zez 50.
azpisarrerakoSense-20.2
b) (Con oraciones consecutivas). " Hala eta hola egin zuen, non, il fit si bien que" Dv.
azpisarrera-21
HALA EZPADAN. "Ala ezpadan, por si las moscas" Etxabu Ond 108.
azpisarrera-22
HALA FORTUNAZ. Por suerte. v. FORTUNAZ, HALABEHARREZ.
Emen jartzia pentsatu degu / soldaduzkako kontuak, / gañera ere poz artuko'ute / senide ta gurasuak; / ala fortunaz juntatu giñan / euskaldun lagun batzuak, / jakin dezaten nola gabiltzan / jartzera guaz bertsuak. Auspoa 139, 102.
azpisarrera-23
HALA GUZTIZ ERE. A pesar de todo. v. HALAZ GUZTIZ ERE.
Donostian sartu nintzan ontziak, izan zituan bidean milla eta milla estrapuzu, baña ala guztiaz ere urreratu giñan zorioneko Indietarako lurrera. Apaol 56. Barre egiten zien guziai eta or konpon. Baiña ala guziz ere bazuan Simona gureak arantza zorroztxo bat biotzan. Urruz Zer 90. Asi naiz bialdu naian aitzaki billa, baiña ala guziz ere emen egon zaio itxoiten. Loidi 41.
azpisarrera-24
HALA IZAN DADILA (ala izan dedilla VP 2v).
Así sea. v. halabiz.
Azkenean diozun hitz ark, amen, zer esan nai du? --Esan nai du, alabiz, ala izan dedilla. CatBurg 24. Zure erreguz [...] grazia emango didala. Ala izan dedilla. Amen. Cb Eg II 78. Au ondo sinisten duenak, artuko ditu bitarteko onak biotza garbitzeko mai Santura eldu baño leenago. Ala izan didilla. Mg CC 205. Eta zuk nahi ditutzunak egiteko grazia jautsiren dela nere gainera. Oi Ama guzietarik hoberena, halabiz, hala izan dedila. Amen. Dv LEd 144. Gauz on onek goiz edo berandu bere frutuak emango zizkiguk. --Ala izan dedilla. Arr GB 39. Mariya, Jaungoikoak bedeinkatu ditzala; zergatik merezi dute. --Ala izan dedilla. Apaol 121. Erantzun bixi, ia zuen esaera, ta atera-aldiekin irakurleak poztutzen dituzuten. Ala izan dedilla, bide onezko poza bezelako ondasunik ez da-ta. Etxeg ( in Muj PAm 13 ). Iruditzen zait [...] aurrera ere ala segituko dedala[...]. Ala izan dedilla. BAyerbe 114.
v. tbn. Ala izan dedilla:CatAN 32. Gco I 464. AzpPr 127. Alkain 41. Ala izan daiela: CatB 38. Legaz 22.
azpisarrera-25
HALAKO. v. halako.
azpisarrera-26
HALA KONPLI, HALA DA KONPLI (Fórmula con el sentido aprox. de 'así se debe, corresponde, conviene'). Cf. Ax 311 (V 207): "Ezta konpli, ezta on" (= "non expedit").
Ez dauko Peru Garciak bearrik / ain gatx andia apukadua gatik, / Zeruetako mandatua izanik, / andiariok ala kunpli jasorik. MLastur 17ss. Publika bidi gerra kruela, gerra mundu gustiti, / Emon bekio, ala da kunpli, jaio dan infante oni. Acto 201.
azpisarrera-27
HALA-MODU. Cf. HALA MODUAN.
Bertan dator, Don Kijotek zaldun-armak artzeko izan zuan ala-modu parragarria. "La graciosa manera" . Berron Kijote 49.
azpisarrera-28
HALA MODUAN.
azpisarrerakoSense-28.1
a) De cualquier modo.
Errespuesta emango'iot / orain gizonari, / apenas dagon bertan / eskas eta larri, / ez da ala moduan / jolasean ari. Tx B 217.
azpisarrerakoSense-28.2
b) (En correlación con nola ). Del mismo modo.
Nola bildotx bat eman lezaken / arranuban atzaparrak, / ala moduban kendu ziguten / agintzak eta indarrak. Auspoa 146, 38 (ap. ELok 421).
azpisarrera-29
HALA MODUZ.
azpisarrerakoSense-29.1
a) (Introduciendo oraciones concesivas). De tal modo que.
Eta arturik [bota] eskuetan, baldin aitona luze egon bazan, etzan laburrago egon illoba, ala moduz eze, pikea bai, bañan beste gauzarik etzan gelditu. Zab Gabon 67.
azpisarrerakoSense-29.2
b) De cualquier manera, no demasiado bien.
Eta, gazteluko nagusia koldar aundi ta sasi-zaldun zala, era ontan ala-moduz uzten bait-zituan zaldun ibiltariak. Berron Kijote 54. Nik ezer gutxi ikasi nuala esan bear, eta geiago ere ala-moduz gelditu ziran. Insausti 73. Ni oso txikia ikusten niñuten, eta alamoduz tratatu ere, eta ezin genduan geiago abuantatu. Albeniz 79. Askotan direzioak ere alamoduz jarrita. Ib. 227.
azpisarrerakoSense-29.3
c) A ojo.
Alamoduz esan du (G-azp-goi). Gte Erd 144.
azpisarrera-30
HALA MODUZKO.
azpisarrerakoSense-30.1
a) (V-gip, G-azp). "Deficiente. Orduko labadorak pe alamoduzkuak zittuan da" Elexp Berg. "Barrandero zebillen, baiña itxuria alamoduzkua zan da bota ein zeben" Ib. "Hala-halakoa, erdipurdikoa. Halamouzko bazkaia ingendun herañeun" ZestErret. "Halamouzko notiziya" Ib.
Kejaturikan ikusten ditut / iñoiz asko baserritar, / iru edo lau ala-moruzkok / artu dutelako alkar. Auspoa 86-87, 140. Gaurko munduak baidarabilzki / ala moduzko naspillak, / ta gurasuak beren etxetan / eztaude oso trankillak. Uzt Noiz 101. Iñoiz iritxi izan gerade / ala moduzko kasuan, / beñere asarre izatekotan / pranko motibo bazuan. Uzt Sas 279. Geienean, ala moduzko egurrak. JAzpiroz 225. Zoritxarrez diot, lagunak [...] alamoduzkoak izan nitualako. AZink 111. Ximaur ateratzen ere, alamoduzko lekuetan gorde edo eduki ere egiten zan etxe geienetan, da zer lanak! Insausti 81. Eguna ere alamoduzkoa: Inozente eguna, eta neri dotorea egin zidaten. Albeniz 211.
azpiadiera-1.1
Eta, lurrean ardi-larru batzuk zabalduaz, ala-moduzko maaia paratu bait-zuten azkar-azkar. "Su rústica mesa" . Berron Kijote 123.
azpisarrerakoSense-30.2
b) "Adecuado. Txamarra baten premiñan nago. Donostiara juaten naizenian alamoduzkoik ikusten bot, erosi eingot " Elexp Berg. " Ointxe alamoduzko mutil bat topatzen bajonat ezkondu ta kitto " Ib.
azpisarrerakoSense-30.3
c) De algún tipo.
Bular ta bizkar gaiñekoak kendu zizkion, zauriren bat ote zuan ikusteko; baiña ez zion odolik edo alamoduzko aztarnarik ikusi. "Sangre ni señal alguna" . Berron Kijote 68.
azpisarrera-31
HALA NOLA.
azpisarrerakoSense-31.1
a) (G, L, BN, S; Ht VocGr, Lar, Añ (G, AN), VocBN, Dv, H (+ ala nola); h. nula S; Gèze). Ref.: A (halahala); Lrq (hala-nula). Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional y alto-navarra. Se encuentra tbn. en los guipuzcoanos Iturriaga y Beovide, y en algunos otros autores meridionales posteriores a 1950. a) Tal como, de la misma manera que; así como. "Comme" VocBN, Ht VocGr y Gèze. "Assí como, ala nola " Lar. "Iragan zen hala nola ximista bat " H. "Hala nola (L, BN, S), de igual modo que, [...]. Ala nola (G), así como" A (s.v. halahala ). "Hala-nula /halanúla/, comme, de même que" Lrq. Cf. supra
Hala nola koniunkzione eta batasun hunetan natura dibinoa [...] azkendu izan baita [...] infinito [...], halaber natura humanoa libertu eta gelditu izan da finito. Ins G, 3v. Eta bakeak egiteko / bere gogo sandura, / gure artean gelditu ze / ala nola zeruan. Ezcurra 33ss. Libra gaitzazu othoi peril hunetarik, hala nola libratu bait-zenduen Abraham Kaldeanoen eskuetarik. Mat 358. [Sakramentuetarik] bada zinduen ordenatu grazia / Iauts zekigun, kanaletik hala nola uria. EZ Man I 19. Karrointaturik odola, / Hala nola, / Orduz, merkataria, / Zaparretik oldartzean / Ez-ustean / Bide-zelhataria. O Po 61. Bata bertzeari datxezko eta darraizko, hala nola aimantaren bertute ixilaz eramaiten den burdinak hainitz bertze burdin bata bertzearen ondoan bere gana baitakharke. SP Phil 289. Badakizie onsa, hala nola ohoiña gauaz desorenian, ez ustian jiten baita, hala hala herioa Iaunaren mezia jinen dela. Tt Onsa 62. Eta parka itzagützü gure bekatiak, hala nola gük parkatzen baitütügü guri ogen egiler. FPrS 21 (Bp I 41, UskLiB 13 hala nula, CatLuz 15 hala nola, CatAe 4 gala nola, CatSal 5, CatR 5, Samper Mt 6, 12 kala nola; Ber Trat 92v, He, TB, Dv, Ip, Echn y Leon Mt 6, 12, CatBurg 23, Añ CatAN 3, Legaz 5 bezala; Ur y Or Mt 6, 12 bezela; Cb CatV 5, CatLlo 4 legez). Gustiak zeuden langiturik / Airean eta lurrean, / Hala nola izatu balitz / Mundua azken fiñean! 88. Iesus-Krist haren Bürü gehiena ezinago saintü baita, hala nola haren fedia, zeremoniak eta sakramentiak. Bp I 38. Hala nola urthe natürala bere sasoetan arrapartitü baita, berhala elizako debozioniak ereñik bezala dira tenpora arau. Bp II 3.
(s. XVIII) Ezen Eskual-herriko umea zer ahal dateke baizik eskualduna? Hala nola Parisko umea, Paristarra? ES 118. Hala-nola suaren bazka baita olioa, manera berean alferkeriarena da gaztetasuna. Ib. 186. Ala nola baitire irur persona distintorik eta Jaun Goiko bat berdaderorik, guziak igual guziak sabio, guziak poderoso [...] igualki, arla konforma gaitzala bere amistanzan, eta geure ermandadean. SermAN 1. Zuk gizon gisa gauzez iuiatzen duzu, eta zure gogoetak, hala nola zure gutiziak, humanoak dire. Ch III 17, 1. Baldin ene manamenduak begiratzen baditutzue, egonen zarete ene amudioan, hala nola nik ere ene Aitaren manamenduak baiditut begiratu eta bainago haren amudioan. He Io 15, 10. Hala nula itxas mareak untzi bat horrat hunat erabilten beitü [...], gisa berian, tentazioniak hanitx gisaz iharrausten dü [...] gizon bat. Mst I 13, 5. Üskararen irakurten ikhasten dielarik, hala nula latia eta franzesa ikhasten beitütie. Mst IXs. Etsai borthitzenak eta muthirienak, hala nola pasione nausituenak, laster dire garaituak. Lg I 279. Komentuan sartzen denak ez du urrikirik behar mundua utzi izateaz; hala nola munduan engaiatua denak, ezbaitu erran behar ezin han salba daitekela. Mih 109. Othoitza hunek komun izan behar du fidelenetarik argitienendako hala nola baita xinplenendako. CatLan 77. Ala nola zégon Kristo judiogáien érdian burlatuzuteláik, alá atratzendúte sazerdótea zenbaitek irri egitekó. LE Prog 108. Prebenitus ala nola balidoéie emátera Jangoikoari kóntu bere bizimoduas. Ib. 106. Misterio bera duk zelebratzen / aldareko sakrifizioan, / bainan ez duk odola han ixurtzen / hala nola lehenbizikoan. Iraultza 19.

(s. XIX) On dela seindu ta sano izateko goiz jaikitzea [...]; oro xuxen gerthatzen dire; hala nola berriz, berant jaikitzen denean, oro makhur gerthatzen ohi baitire. Dh 48. Hala nola argi izarrak aintzintzen baitu iruzkia [...], orobat, Mariaren sortzeak seinaltzen du justiziaren egiazko iruzkiaren ethortze hurbila. MarIl 93. Gloria diela Aitak, semiak eta Spiritü Saintiak hala nula beitie sekülaz geroz, orai eta bethi eternitatian. UskLiB 47. Gomendatzen dit ene arima / Jauna zure eskietara / Hala-nula gomendatü beitzunien / Zuk zure Aita Eternaletara. Mustafa 195 (ap. DRA ). Pharkatzen dit etsaier eni sofri-erazler, / Hala nula beiteie Jinkuak egin berer. Etch 146. Ez dek besterik falta, / baizika astoa / adoratzea ala / nola Jaungoikoa! It Fab 123. Zikoitzak guzia nahiz, guzia ohi du galtzen / Hala nola gaizo batek behiñ egiñ baitzuen. Gy 93. Ez daukat ezen hori biziotzat hala nola urguillua, kolera etc. Ib. VIII. Bizi nahi dut hala nola bihar, egun, orai berean hil behar banindedi. Dv LEd 163 (Cb Eg II 89 orañ bereala iltzeko bezela biziko naiz ). Belhar berotua aziendarentzat hobea da; hala nola prentsan irakitu arnoa irakitu gabea baino hobea baita. Dv Dial 56 (It ardo irakiña obea dan bezala). Prauben etxetan hala nula aberatsenetan. CatS VII. Ala nola lenago baliatu zan Apostoluaz Eliza sendotutzeko, alaxen nai zuan Franzisko apostolu berriaz baliatu. Bv AsL 42. Nork pagatzen zuen bazkaria, ez zakiat [...]; bazukek hauz'aphezek pagatzen zuten, hala nola kontseiluko gizonek. Elzb PAd 74. Jesusek eman nahi izatu zion oraino bizi ziren apostoluen ikusteko zoriona, hala nola apostoluei ere bai, beren Ama onaren ikustekoa. Jnn SBi 49. Gorphutz gare xoilki, hala nola bestiak. Lap 117 (V 55). Haize laño eta gozo batek ur-axala zimurdikatzen zuen, hala-nola belhar ondo gurdoa gure phentze gizenetan. Arb Igand 146. Uri edo lanotsu izan balitz aroa, ez ginuen ikusiko, hala nola Parisen ezin ikusi baitute, zerua hedoiztatua zelakotz. HU Zez 95.

(s. XX) Izen daien maitetue eta alabatue mundu guzien, ala nola maitetu eta alabatzen duten Aingeruek eta Sanduek. CatUlz 55. Hots, noizpeit erbia, zart! badoa, / Hala nola xixparen tiroa. Ox 88. Goizetan goizik doa / norapeit etxetik, / hala nola erlea / bere kofoinetik. Etcham 172. Ezagutzen ditugu guziek St-Bertrand-de-Cominges elizako eskulturak [...] Frantzian ez nihun ez baita bertze hainbertzekorik, --hala nola harriaren gaineko eskulturentzat ez baitugu uste baden Chartres-ko kathedraleari nausi izan ditakenik. JE Ber 23. Jauregiko eskalerak zedra taulaz berrituak izan dira, hala-nola zureriaren bertze zati asko. Ib. 57. Oihu eginen dinat hala nola pareta, eta lano, eta itsaso, eta mundu oso baten artetik entzunen bainaun. Mde HaurB 105. Emaztegaiaren aitzinean, hala nola beste jende guztien aitzinean, hasieratik ahalegindu zen bere sentimenak ezkutatzera. Ib. 22. Hala nola tratatzen nauzuen ni, hala tratatzen duzue hura. Arti Tobera 277. Xuxen joan dituzu karguko urratsak, / hala nola orena erloiko orratzak. Xa Odol 131.

v. tbn. Etchart 6a.1r. Arg DevB 208. INav 60. Mong 587. CatUt 55. Mercy 17. Hb Esk 81. Zby RIEV 1908, 86. Ip Hil 15. Hala nula: UNLilia 15. Kala nola: ZarSerm 161.
azpiadiera-1.1
Según como.
Nahi baduzu muillatu Santandrezen utzazu Arroka Magre deitzen dutena nahiz istriborretik edo aborretik hala nola baituzu haizea. INav 12.
azpisarrerakoSense-31.2
b) (L, BN, Sc ap. A; H). Como por ejemplo.
--Bada lejitimoki Iainkoaren izenaz iuratzeko moienik? --Bai, iuramendu nezesarioetan: hala nola egiaren sustengatzeagatik, beharra denean. Ins D, 4r. Heldu bazaitzu bertze sentimenik, hala nola zure bekhatu iraganezko damua, edo onratzeko gogoa. SP Phil 547. Jakiteko duzu liburu hunetan konprenitzen direla arrutak, lekoak, zundak [...] hala nola Lebantekoak, Espaiñiakoak, Franziakoak. INav 3. Probeditua izanen naizela zuen zerbitzatzeko erran tudan gauza guziez, hala nola asko aldiz erran dudan konstantinopolitana miragarriaz. Mong 594. Mintzaira lodiegia ere ezta ongi heldu eskuararekin, hala nola I eta X lodiki erraitea. ES 134. Nolako debozionearekin eta relijionearekin Juduek ohoratzen eta begiratzen zituzten bere Bestak, hala nola Bazko. CatLav 149 (V 76). Mundu huntan suiet garen gaitz infinitu batzuez denaz bezanbatean, halanola eritasunak, zauriak, heriotzea. He Gudu 150s. Saindu haren gainerako erleki printzipalak aurkhitzen dire Italian eta Frantzian, hala nola Lyongo hirian. Lg II 161. Munduari ematen diotzogu ditugun gauza baliosenak eta preziatuenak, hala nola adinaren florea. Mih 89. Besta prinzipalak, hala nula, Egüberri egüna, Urthats, Jesüsen bihotz sakratia eta Birjinaren Asonpzionia. Mercy 11s. Gure akzione komunenek hala-nola luak, eta jatiak baduketea merximendurik Jinkuaren aitzinian? CatLan 108.
(s. XIX)
Hainitzek, hala nola sehiek, familietako umek, jende beharrek ezin eginen dutela erretreta hau. Dh 63. Bekhatü txipietarik ere egin ahalaz behar düzü korrejitü, hala nula arrailleria, medisenzia [...] eta gezür txipietarik. UskLiB 97. Gaitzetarik begiratua baita, hala nola, enganiotik, bizitze desordenatutik, damnazionetik. Jaur 115. Nork daki bertzalde etzen izkiriburik, edo bertze zerbait orroitzapen bide, hala nola tenplo, aldare, harrasi? Hb Egia 8. Luzez lurrean egon behar diren uztek, hala nola artho, ogiek, ongarri goriagoak galdegiten dituzte. Dv Lab 178. Ur gehienak hormatuak ziren, hala nola Biebreko ura. Laph 119s. Pentsamentü theiü emaiten dien gaizak oro, hala nula librü gaistuak, komediak, danzak. CatS 49. Biharamunean komuniatu behar bazuen, hala nola igandetan, orduan othoitzean hari zen gau guzia. Jnn SBi 71. Izan dire populuak, zaharretan argituenak, hala nola Grekoak eta Erromanoak. Lap 6 (V 5). Lur-langileak baino are gaizkiago direla diote bertze asko, hala nola harginak, zurginak, zapatainak. HU Zez 65.
(s. XX) Gauzetarik iduriz handienen eta ederrenen adoratzen hasi ziren: hala nola iguzkia, zerua eta gizonik aiphatuenak. CatJauf 24. Ihizi batzuen artean, hala nola ttittarretan, arrak arrekin ikusten ohi diren bezala. JE Bur 110. Urthe luze eta luzeak bizi izan ziren zenbeit. Hala nola Mathusalem. Zerb IxtS 13. Herri baten jolasketak folklore izendatu ohi dira, hala nola kirolak, kantak, dantza eta jauziak. Mde Pr 41. Or dira zibilizazio-mailla goratuago bat atxeman dutenak, ala nola erromatarrak, griegoak, txinoak, t. a. Vill Jaink 24. Beste batzuk lurrean ezarritako azipikorretik ernetzen dira, ala nola gaztain-ondo tantaiak. Ibiñ Virgil 82. Batzu "Agramontes", Erregearen alde, hala nola Etxauze Baigorriarra. Ardoy SFran 46. Parropian izan dira zenbait apez ezin-ahanztekoak: hala nola Harrixabalet, Arrambide, Etxekopar. Lf ( in Casve SGrazi 16 ). Euskalaririk gehienek ukitu behintzat egin dute, hala nola Stempfek [...] eta, inork baino barrenkiago, Rene Lafonek. MIH 283.

v. tbn. JesBih 427. MarIl XII. Elsb Fram 67. Arb Igand 32. Larz in Alzola Atalak 118. Larre ArtzainE 153.
azpiadiera-2.1
(Con verbo más el suf. -(e)nean ).
Benedikatzea, erran nahi da laudatzea, hala nola erraiten dugunean: Benedika dezagun Iainkoa. Decl ã 2r. Zagokon bihotz guziaz Jainkoaren nahi seinduari gauza garratzenetan ere, hala nola Jesus haurrarekin Herodesen ihesi Ejiptorat joan behar izan zenean. Dh 272.
azpiadiera-2.2
(Con bait- ).
Behar den denboran, eta okasionetan, hala nola, noiz ere nehork senditzen baitu tentazione handi bat. Tt Arima 8. Bere merezimenduen bidez baitaude ohorez, errespetuz, eta ontasunez gaindi eginak, hala nola baitira: Lardizabal ipizpikua, D. In. de Idiquez. ES 117. Obra on guzietarik zu gibelatzeko: hala nola baitire, sainduen ohoratzea, ene pasionea maiz gogoan erabiltzea. Ch III 6, 4. Konzebitü behardügü afekzione saintü zonbait hala nula beitira, Jinkuaren eta proximuaren amuriua, bekhatiaren hastiotarzüna, etc. UskLiB 63. Mundu huntan, ez dadin deus egin Jauna desohora dezakenik, hala nola batire paganoen superstizioneak, inpietateak, sakrilioak. Jaur 184. Uri edo lanotsu izan balitz aroa, ez ginuen ikusiko; hala nola Parisen ezin ikusi baitute, zerua hedoiztatua zelakotz. HU Zez 95. Aire bustia, hala nola baita toki uspeletan, kalte du. JE Bur 187. Bekatu ariñak direnean behintzat, hala nola baita norberaren emazte zuzenezkoa hiltzea. Mde Pr 76.
v. tbn. He Gudu 87. Zby RIEV 1908, 610. Arb Igand 181.
azpiadiera-2.3
(Con verbo, sin suf. ni bait- ).
Ba zen gure etxean lana frango egin behar zirenak, hala nola leihorrik ez zen, bizitegiaz kanpo, deusik. Etchebarne 83. Izan zituen egun haundiak Aiherrak: hala-nola telebixtaz Frantzia-Belgika Luxembourg eta Suisaraino hedatu zen igandeko meza nausi bat [...] Aiherratik. Larre ArtzainE 283.
azpisarrerakoSense-31.3
c) (Sust.). Símil, ejemplo alegórico.
Au da bigarrena: ala-nola edo alderakizun baten bidez adieraziko dizut. Gogoemazu urmael bat. Mutiko bat ari da iostetan, buxtarri bezalako arri biribil batzuk ur erdira iaurtitzen. Or QA 7. Ala-nola baten bidez ulertuko duzu. Ib. 7.
azpisarrera-32
HALA NOLAKO. Regular, de condición dudosa. v. HALA HOLAKO.
Besteak ala-nolakoak zirala, Popoli gizajoa bere etxeko tximiniak su artzen zunean bakarrik estutzen zana zen. Ayerb EEs 1916, 184.
azpisarrera-33
HALA HOLA, HALA HULA.
azpisarrerakoSense-33.1
a) (BN, S, R; VocBN, Dv, H). Ref.: A y Lrq (halahula). De un modo u otro, de cualquier manera; así así. "Négligemment, d'une manière ou d'une autre" VocBN. "Maite du hala-hula, il l'aime couci-couci" Dv. "Vaille que vaille, n'importe comment" Lrq.
Doidoia haur-denboran katexima poxi bat ikhasi zuten eta hura ere hala-hula. Arb Erlis 104. --Asko arrapatu al dute? --Orratz bat bakarra zionez. --Balio aundikoa? --Ala-ola... Loidi 81. Erretirak hala hola... Noizean behinka igandetako meza ere karrik egiten... Larz Senper 44. Ala-ola joan ziran itxasoko egunak eta lurreratu zan noizbait Montebideoko kaian. NEtx LBB 29s. Herritarren artean zonbait hala hula / badakizu denboraz sortu zauzkigula. Xa Odol 111. Orrelaxe gure bizitzako zati bat pasatu da ala-ola. Albeniz 77.
azpiadiera-1.1
(Dv (que cita a Hb) s.v. hula). A la ligera.
Ez dute berek sinhetsi, munduari ere sinhetsarazi diote: etzuen bada hala hula sinhetsiko! Hb Egia 88. Ez duzu sinhetsiko, non ez dituen froga edo ageri segurak emaiten. Egiaz mintzo bada, froga dezala beraz bere errana; ez dire gisa hortako gauzak hala hula sinhesten. Lap 311 (V 142).
azpisarrerakoSense-33.2
b) (Sust.). Vaivén, vicisitud, alternancia.
Bertze buru batetarik zer hala-hulak ikhusten diren munduan! Modak eta kostumak, bizi molde guziak sainjatzen dira. EskLAlm 1864, 2.
azpisarrera-34
HALA HOLAKO.
azpisarrerakoSense-34.1
a) (alolako AN-gip), HALA HULAKO (Dv ( A ), H).
De condición dudosa, insuficiente, mediocre, regular. " Saldu dio arno bat hala-hulakoa, ez ona eta ez txarra " Dv. " Eskaintzen darozkitzut ene hala hulako othoitzak, je vous offre mes prières telles quelles" H. " Alolako egueldie daukugu-ta (AN-gip), como tenemos un tiempo tan mediano..." Inza Eusk 1926 (II) 15. v. NOLA HALAKO.
Yoan da Goyenetche, koronel izana, / Hala hulako yuie, baldar-aphez ona. (Interpr?). Hb Esk 120. Haren atheraldi zuzenek, goraki zioten ez zela peregrin hura hala hulako jendetarik. Laph 53. Ene lekhukotasuna ez da hala hulakoa; Iñazioren kontrako arrastak neure beharriez entzunak ditut. Ib. 178. Multzoan hala hulakoak izanik ere, banazka, hobeak oro. HU Aurp 109. Hoberenak, onak, bier-artekoak, hala-hulakoak [abereak], baitira lau mota. JE Bur 172. Bainan axalez hala-hulakoak badire [laborariak], barnez ez dira zilarrago. Ib. 164. Boza zuen bakarrik hala hulakoa; ez, nahi baduzue, makurra ere, bainan, hola, pitta bat... oxkeduna. Barb Sup 1. Traka hura beti hala hulakoa, bainan gure guarda xuxenago zoan, pruntagoa zen bere zerbitzuan. Ox 200. Illundu arte ango apaizak iduki zun gordeta, ingurumarin zebillen ala-olako jendearengatik. Or SCruz 27. Ala-olako adiskidea: Beltza egin didazu ta eztizut berealakoan barkatuko. Ldi ( in Or BM 8 ). Aiek gizon eroak! Berak asmatutako lege ala-olako bat etzuten den gutxiena ere autsi nai. Ir YKBiz 224n. Ala-olako gizonei oi zaienez, ez dizut eskatu nai zin-egotziz sendotzeko. Zait Sof 124. Auek ez dira gero ala-olako kontuak, ez. Egi-egiak baizik! Munita 66. Saraitzu, ausaz katolikuena [...]. Urrena Ultzama, yende ona an ere. Besterantzean, Burunda ta Sakan-erria ala olakoak. Or QA 83. Ala-olako nor-edo-nork gaiztakeri orduko ibilketak ez zituela ondo azaltzen [...] beti izan zuen, bere sumaketan, aztarnaren bat. Loidi 43. Muñube gaztearen ala-olako berri aiek. Ib. 79. Gudularien bazkaria: Piarrestean, eta ez hala-hulakoa. Herr 19-5-1959 (ap. DRA ). Filma haurrentzat ere: ez du deus ere ez uherrik ez hala-hulakorik. Herr 29-10-1959 (ap. DRA ). Ipui edo burutapen ori ez da ala-olakoa. Gazt MusIx 69n. Mintzairak ez jakin [...]; arartekoak behar, gehienetan hala hulakoak. " Médiocres" . Ardoy SFran 320. Zonbaitek berdin erranen dute / gu ez garela perestu, / erabiltzen ditugulakotz / hal-hulako zonbait jestu. Xa EzinB 80. Konde-tituluren bat eman oi zieten, edo ala-olako probintzi edo ibarralderen bateko markes-titulua geienez. " De algún valle o provincia de poco más a menos" . Berron Kijote 91. Ustea zan lez egiteko laguntzarik ez, eta ala-olako amaierea emon jakola [eliza nagusiari] . Etxabu Kontu 71. Emen denak ala-olako jendeak gaude, eta Iñoxentxio okerrena. JAzpiroz 111. Amaitu zan guda ura [...], eta ala-olako pake-molde baten azpian [...], berriro ere lanera biurtu giñan. AZink 126. Egin dut hala-holako itzulpen hau. MIH 189. Pompidou, politiko trebe eta hala-holako letra-gizonaren testu polita. Ib. 394.
azpisarrerakoSense-34.2
b) Cierto. " Erran daut hala-hulako gauza bat, il m'a dit une certaine chose" Dv.
Ez zuen taju txarrik [gizonak] baiña, ala-olako zer-edo-zer bai. Loidi 151. Beste zerbaitek, bere buruan ibilirik, emoten eutsan egonezin, neke, ala-olako zeozer zan. Erkiag Arran 65.
azpisarrera-35
HALA-HOLAXET. Así así, regular.
Athunak aurthen eman du hala-holaxet! Herr 26-11-1959 (ap. DRA ).
azpisarrera-36
HALA HONELA. Así así. "Frantsesez ere al-unela aritzen da (AN-5vill)" Gte Erd 73.
azpisarrera-37
HALA HONELAKO. De condición dudosa; regular, mediocre.
Sartu da lustria dariyola ala onlako jaun onen etxian. Iraola 111. Nor aukeratuko zenduke zuk laguntzat, ala-onlako bat ala txakurra? Iraola EEs 1912, 140. Gracián-en hura badakizu: "Lo bueno, si breve, dos veces bueno". Eta hala-honelakoa denean ehun bider gutxienez. Eta zer esan erdipurdikoen mailara ere heltzen ez denean? MIH 139.
azpisarrera-38
HALARIK. v. halarik.
azpisarrera-39
HALATAN. v. halatan.
azpisarrera-40
HALATZAT. Por tal. v. HALAKOTZAT.
Egun andi artan agertuko da mundu guziaren aurrean gure Jaun, Errege ta Jueza bezala, ta alatzat ezagutuko ta adoratuko due. AA III 470.
azpisarrera-41
HALA-HULAXE. De esta misma manera.
Bigarren apez bat xutitu zen, elhe bertsuen erraiteko erdaraz, hala-hulaxe. JE Bur 134.
azpisarrera-42
HALA USTEZ. "À la bonne foi" Ht VocGr 364.
azpisarrera-43
HALAZ. v. halaz.
azpisarrera-44
HALA ZE, HALA ZE BADA. Así pues.
Alaze <alace> beti legez [...] / zuk erraz dasakezu . Lazarraga A, 1141r. Alaze bada <alacebada>, zuek batera / guztiok esan egizu. Ib. A, 1154r.
azpisarrera-45
BIZ HALA. Así sea. v. halabiz.
Nahi derautazun neure espiritua argitu [...], eduki dezadan galdu gabe orai kofesatze hunetan errezibitu dudan garazia haur. Biz hala. Mat 246. Ene ahoak [...] eta gauza kreatu guziak lauda eta benedika zaitzatela sekulakotz. Biz-hala. SP Imit III 21, 6. Indazu, arren, zu [...] maithatzeko grazia, eta horrekin batean aski aberats izanen naiz, eta eztautzut deus bertzerik eskatzen. Biz-hala. Dh 81.
v. tbn. Harb 14. Ub 140.
azpisarrerakoSense-45.1
Gañerako berze deusak plazer duzun bezala, / zuk ordenatzen duzuna bethiere biz hala. EZ Man II 110.
azpisarrerakoSense-45.2
(En contexto no religioso).
Bada biz hala, zuk diozun bezala, eta gogoan darabillazun bezala gertha dakizun. Ax 152 (V 101). Arrantzaleak diotzo: / "Biz hala, arrai pollitñoa, / Predikari maltzuriloa; / Baiña zu gaur arratsean, / Ganen zare paderara". Gy 47.
v. tbn. O Po 44.
azpisarrera-46
EZ HALA. No así.
Ongi arzen du eriak hitz onak dituen adiskid-ekuslea, [...] ekarzen badio aren gaitzari dagokan lurreko sendaga [...] bat [...]. Ez ala, guziak beinzat, animakoa [...] ekarzen diona. Mb IArg I 187. Iragoten badira lur koipatsuko basora, ezta esatekua zeinbat irabazi daruen [...]: ez ala lur gozatsuti badaruez lur agorrera. Mg PAb 126. Arropa zuri ta garbi piñ baten ezagun da mantxa edo loirik txikiena, ez ala zatar trebes baten. Mg CC 221. Leneko legean / guztiok bizi giñan / gloriyan pakean: / ai, ai, ai ez ala / gaurko egunean. Echag 167. Galdurik indarra, / Ez hala beharra. Oxald ( in Ox 205 ). Auek gezurra artu dezakete egitako; ez ala Jaungoikoak. Inza Azalp 24. Allandek bere egarria osoro edo erdizka beñepein ase bazizun, ez ala Mattin bere illobak. Etxde JJ 170. Aren mintzaerak oro arritzen baititu; ez ala biotzondoak. Or Aitork 58. Ipui guziak, ori bai ziran; ipui utsak. Elbarriarena, ez ala. NEtx LBB 92.
hala
<< hainbeste 0 / 0 halaber >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper