OEH - Bilaketa

334 emaitza hainbertze bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (334)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
dena den.
sense-1
1. Tal cual es (son, era, etc.), tal y como es; (sentidos prop. y fig.), entero, sin mengua; (con verbos como zabaldu, luzatu, etc.), de par en par, cuanto es posible. (Relacionado con un elemento, expreso o no, de su propia oración, con el que concuerda en número; permite el uso del presente y del pasado). " (Leioa) dena-den zabaldu, abrir la ventana de par en par" PMuj. v. dena dela, den-dena. Tr. Se documenta primero en Pouvreau, pero no vuelve a encontrarse hasta la 2.a mitad del s. XIX, en que es muy frecuente entre los autores septentrionales; en el s. XX se encuentra tbn. en autores meridionales de cierto nivel. No hallamos ejs. con formas de pretérito hasta principios del s. XX (cf. infra DENA DEN BEZALA).
Behar da emanen dudan kolpea hain xuxen den, non eztezadan erran ez geiagorik ez gutiagorik, dena den baino. SP Phil 359. Hortako hirriskatu nik ene bizia, / denaden Yainkoaren dohaina guzia. Hb Esk 69. Hainitz aldiz neskatxa dena-den egoten, / eta ez ifernuan ezkontzaz ematen. Ib. 179. Gerthatzen zaio hordi bati bezala arnotik ilkhitzean, direnak diren gauzen ikustea. Hb Egia 14. Beraz, hobeki eginen nian utzi banitu Lehenbizkaitar hoiek, zirenak ziren, berak beren hauzoko aranen biltzera. Elzb PAd 38. Balinba tripot hori, / dena den, hoin gizen, / sudurretik dilindan / balitzaik gelditzen! Zby RIEV 1908, 772. Egiazko Erlijioneaz kanpo, zenbat duda, zenbat ilhunbe eta, dena den erraiteko, zenbat errokeria! Lap 5 (V 5). Legea dena-den eta bere larderia guziarekin agertzen. Arb Igand 70. Hirur egunetarik, osoki, dena den, / astoa du bakotxak beretzat ukanen. Ox 94. Atea iotzen ez dugu lanik, / dena den dago zabala. (In Or BM 66n ). Aurpegiz ikusko du / denez, ez dena den (todo cuanto es, comprehensivamente). "Tal cual es, no todo cuanto es" . Or BM 66. Dena den luzatuz. Or Eus 149. Betiraunetik une berean / nabari dizut dena-den. SMitx Aranz 169. Aithortzen baduk berehala dena den, tribunala eztiago hukek hiretzat. Larz Senper 66s. Marti(t)z egun har badezagu oinarritzat, ez dugu genitibo bat baizik behar, latinezkoa bera, dena den euskaraz hartua. MEIG VII 96.
azpiadiera-1.1
zena zen. (Concordando en tiempo).
Mill-Hill-go misionestgaitegia desterratu gaxoeri, zena zen, zabal zabala ideki zitzaioten. Prop 1906, 54.
sense-2
2. Sea como sea, con todo, de cualquier forma, en cualquier caso. (Gralmte. aparece en cabeza de la oración). Tr. Documentado en autores septentrionales, no suletinos, desde mediados del s. XIX; hay ejs. en prácticamente todos los del s. XX. Al Sur sólo lo emplean algunos autores de la segunda mitad del s. XX, como Ibiñagabeitia (Virgil 70). No aparece concordando en tiempo sino en algún ej. moderno aislado.
Ez othe daoke ere dena den, Yainko bat urre eta zilhar zalea, hainbertze neskato beharra bere mainatzeko...? Hb Egia 66. Dena den, gure gizona daukagu ez lezakela nor nahik errexki sal eskuaraz, bera ohartu gabe. HU Aurp 191. Halakoek ez dakite norat abiatu nintzen. Ez nakien nik ere. Dena den, handik higitu behar zen. StPierre 16. Dena den, ene Jainko maitea, ori, xangre edo ez xangre, ene min hau balinbadoakit [...] botu egiten dut sekulan ez gehiago ez dutala belharrik pipatuko! Barb Sup 34. Ez dakit amak ontsa hartzen zauzkitanez solas harrosko horiek [...]; dena den, irriño batekin entzun ninduen bururaino. JE Ber 36. Ez dakit Zanpagarai jaunak larderia sobera egin zion, ala mahainean ez aski maina, ala egiaren amodioak mintzarazi zuenetz, dena den [...] ororen salhatzerat ausartatu zen. Lf Murtuts 5. Euskaldunen edo Bretoinen artean egoiten naizen aldikal, herri minoritaten baithango fedea galtzen dut. Dena den, uste dut [...] lan zerbait egin behar gendukeela. Mde Pr 62. Dena den, ez duka beraz hire iduripenik, nork egin duen hemengo krima hori? Larz Senper 26. Dena den, gauza segurra da emeki erregearen estimuan biziki gora joan zela. Ardoy SFran 47. Nahiz ez diren agrados / holako errekontruak, / dena den ez nau garhaitu / aldi huntako guduak. Xa EzinB 29. Beti, dena den, ni gelditu nintzan bortz libera sakelan aberastua. Etchebarne 42. Guk ez dugu denaden gure hautu hura sekulan ukatu. Larre ArtzainE 110. Ez dut uste iritzi hori zuzena denik, baina, dena den, badu dudarik gabe erro sendorik. MIH 391s. Gaia, bada, aukera beza nork bere gogara eta oldera, dena den bere lana probetxugarri izan daitekeelakoan. MEIG III 76.
azpiadiera-2.1
zena zen. (Concordando en tiempo).
Baina eten horrek, zena zen, ez zuen luzaroan hondargabeko osinik zabaldu. MEIG IV 74.
azpiadiera-2.2
(Acompañado de sintagma en instrumental).Sea lo que sea.
Eta, jatorrizko bekatu honetaz dena den, gurea ez zen sekula sortzaileak gogoan zuen mailara heldu. MEIG IX 25.
sense-3
3. Sea quien sea, sea cual sea.
Dena den Eskalduna, han [pilota yokoan] ungi agertzen. Hb Esk 217. Erri bat, edo gudarozte bat, edo lapurrak, edo ebasleak, edo bestetariko edonor, dana-dan zerbaitetarako batera zuzenbage ioateko daitezenean. Zait Plat 146. Nik ez dut uste Barrutiari edo dena denari zeruko argia hartu eta tximistak jota bezala gogoratu zitzaionik [...] obra hori egitea. MEIG IV 63. Delako mea, dena dena, gipuzkoarrei kentzen zietela [...] uste zuten hauek. MEIG V 78. Oinarrizkoena ez da hemen, ezin daiteke izan, hizkuntzaren muina (dena den hau), baizik [...] axalaren axala. MEIG VI 127. Utzi dezagun bertan behera forma honek eutsi-rekin izan dezakeen zerikusia [...]. Besterik baita orain dihoakiguna: aditza dena den, iragangaitza dela. Ib. 193. Beste zerbaiten mende baldin bagaude (hizkuntzaren mende, alegia, "hizkuntza" dena den). MEIG VII 28.
azpisarrera-1
DENA DENARENTZAT. Tal cual es (era, etc.). "Utzazu dena denarentzat, laissez-le pour ce qu'il est" Dv. v. supra (1).
Etzuela bihotzik aski izatu bere buruaren ezagutarazteko zena zenarentzat. Jnn SBi 75. Zena zenarentzat on-hartua bezala zuten. HU Aurp 89.
azpisarrera-2
DENA DEN BEZALA, ZENA ZEN BEZALA. Tal cual es, era. "Dena den bezala erraitera, pour dire la chose tal quelle es" SP. "Errazu dena den bezala, [...] direnak diren bezala erran behar dire" Dv.
Anhitzek estranio ediren du nola hura xoil dena den bezala utzi eta khendu ukhan dugun. Ins B, 5r. Gizona zena zen bezala [...] bere pensamendu, bere minzatze eta izate guziarekin gaitzetsi ukhan du Iainkoak. Adv * 8v. Deus berretu edo gutitu gabe, dena den bezala. Harb 187. Zuhur aski bazare eta direnak diren bezala badakuskitzu, etzare nihoiz ere hain tontoki tristatu behar munduko atsekabeak gatik. SP Imit III 30, 6. Hitz gezurtiez enganatuak gelditzen gara, zeren ez baitarokute dena den bezala aditzera emaiten. ES 382. Beragandik zeinbat ere urrutiago gauza, anbat bizirago Jangoikoari eskatzea ta ark hau egitea sinisturik dena den bezala. Mb IArg II 352. Oh, dana dan bezala, nork lekuskean! Cb Eg II 83. Aitortu ta agertu behar diozka [bekatuak] Konfesariari diranak diran bezala, bat ere utzi gabe. Ub 208. Orduan aitortu bear dezu dana dan bezala. AA III 498. Zana zan bezala utzirik. Lard 466. Oh! dena-den bezala nihork iduki baleza! Dv LEd 155. Orduan ezarri zuten zena zen bezala, erran nahi baitut erre-belztua eta batere soinekorik gabe, [...] berinakiz dena bethe zuten presondegi batean. Jnn SBi 151. Berealaxe ikusiko du [...] egin duan on edo txar guzia, zana zan bezala, ezin uka dezaken argitasunarekin. Inza Azalp 80. Nor dan ondo ezagutzeko eta dana dan bezala ikusirik guztiz maitatzeko. Ib. 58.
azpisarrerakoSense-2.1
Osaba Ansorenaren / berririk nork ez du? / dana dan bezelaxe / nai nikek aipatu.Or Eus 34.
azpisarrerakoSense-2.2
(Con sinónimos de bezala ).
Dena den gisan ta Jangoiko-gizona dela Jesus siñisten dutenei [...] Aitak barkatuko diela. Mb IArg I 363. Borondate ona badozu ez ezer ixildu ta edertuteko, dana dan legez esateko. Mg CO 269. Eladik, zana zan legez, edesti guztia ageri eutsanean. Echta Jos 201.
azpisarrerakoSense-2.3
(Con ko-, adnom.).
Ez neritxan ondo zerbait ez ipinteari, ta emen dago atal au, dana dan langoa. Ag AL 100n.
azpisarrerakoSense-2.4
(Ejs. sin concordancia de persona o de tiempo, o bien con diferenciación formal entre el 1.er y el 2.o elementos de la expresión; atestiguan una cada vez mayor relación de dena den bezala con dena 'todo' (q.v.)).
Konfesiyuan esan / dena dan moduban. Ud 91. Dana zan bezela garbi esango duala. Apaol 96. Denak diren bezala erraiteko, ene pala eta zakur lagunaren gatik, beldurrez ikaran nindoan. JE Bur 31. Pekatu danak aitortutzeko / dianak diran bezela. (1918). Auspoa 49-50, 160.
azpisarrera-3
DENA DENEZ. Sea como sea. v. supra (2).
Au guzia dana danez, auxe diozut: mereziko lukeala bere bizi guzirako galeretan jarriko balute. Berron Kijote 81.
azpisarrera-4
DENA DEN LEGEZ, DENA DEN MODUAN. v. DENA DEN BEZALA.
azpisarrera-5
DENAZ DEN. Sea sobre lo que sea, sobre cualquier cosa que sea.
Yaketa nai baitu kartetako papera aprobetxatzadan ene uskaraz, denaz den. Mdg 132.
dena den
<< debrientxo 0 / 0 deus >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper