OEH - Bilaketa

334 emaitza hainbertze bilaketarentzat

Sarrera buruan (0)

Emaitzarik ez


Sarrera osoan (334)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 aitzurtu.
Onom.: In loquo quem dicunt Aiçurtucua. (1099). Arzam.
sense-1
1. (AN-larr, L, BN, S; VP 4r, Lar, Añ (G), VocBN , Arch VocGr , Gèze, H, A), atxurtu (V-gip; Lar, Añ (V)), aintzurtu (SP, Urt II 235, Lar (-nz-); hainzur- Urt I 417, Ht VocGr 333; haintzur- Dv), aitxurtu , alzurtu . Ref.: Lh; Lrq (haitzürt); Asp Leiz2 (azal-a . ); Iz ArOñ , Etxba Eib y Elexp Berg (atxurtu).
Cavar; trabajar (la tierra) con la azada. "Marrer, fouir" SP. "Bêcher, piocher" Ht VocGr. "Zapar, zapatu, zapaz aitzurtu" Lar. "Labrar tierras" Ib. "Bêcher" VocBN, Arch VocGr y H. "Piocher" Dv, Gèze y Lrq. "Cavar con el azadón. Airear la tierra con el azadón. Basuak be, noizian beiñ, atxurtu biarra eukitzen dabe iriak urten deixan" Etxba Eib. "Orrek larrok, gurako leukie atxurtutzia" Ib. "Baso saill aundi bat atxurtzia gura dogu aurten" Ib. "Baiña, zetan atxurtu dozu ori, perrejilla ereinda neukan da" Elexp Berg. Cf. AITZURREAN. v. AZAL-AITZURTU.
Tr. Documentado al Sur desde finales del s. XVIII. Al Norte, antes del s. XIX, sólo lo emplean Leiçarraga y Haraneder.
Aitzur zezan lurrean, eta gorde zezan bere nabusiaren dirua. Lç Mt 25, 18 (Ur, Ol aitzurtu; He, TB, Dv, Ker, IBk, IBe lurrean zilo / zulo (bat) egin). Irudi du etxe bat edifikatzen duen gizona, zeinek aitzurtu eta barna ireki baitu, eta ezarri fundamenta arroka baten gainean. Lç Lc 6, 48 (He barna haintzurturik, TB aitzurtu eta zilhatu, Oteiza atxurtu). Utzi ezak are urthe hunetan, inguru aitzurtu dukedano, eta ungarri eman dezakeodano. Ib. 13, 8. [Nekazalgoko lanak] nola lantzea, alzurtzea, laiatzea, eraikitzea (69). LE-Ir. Ereingo dute lino-azia, lurra atxurtu ta zimaurturik. VMg 24. Utziko det [mastia] etze; ezta moztuko, edo iñausiko, ez eta atxurtuko ere. AA III 434. Mastuia atxurtu, / soyak apurtu. / Ta azpiko lurrak ganera. / Katanarrua etzan agertu, / ez eta beste dirurik; / baya mastuiak alan atxurtu, / eta mats-mordaz [sic] beterik [...]. Zav Fab RIEV 1909, 35. Solua atxurtu baga, erin baga. Astar II 20. Ez dezaket aitzurt lurra; eta eskatzeko ahalke naiz. TB Lc 16, 3. Soroak ondeatu, zelaiak atxurtu, [...] sasiak erre. Izt C 180. Berentzako labaki andi bat zillegi lurretan jo, atxurtu, [...] eta garia bertan ereiñik ifintea. Ib. 238. Aurten iñauteriko / festa egunean / gaude baratzgilleak [...] aitzurtzen eta dantzan / denbora berean. Echag 257. Atxurtu eta giyetan ez dan lurrak, emoten ditu arantza eta larrak. Ur MarBi 166. Golde nabarrez / batuzie itzultzen, / eta aitzurrez / barnaixka aitzurtzen. Arch Fab 171. [Larre-lur] haintzurtu berriak ez du hainbertze balio nola usteltzen atxikiak. Dv Lab 185. Mahastiak estekatzea eta haintzurtzea. Ib. 206. Ebakitzerakoan, lurra haintzurtzen da inguru guzian. Ib. 376 (Dv Is 5, 6 haitzurtu). Zen familiazko aita bat zoinek plantatu baizion arduntze bat eta zerratu unguriuan; eta atxurtuz egin zion artan lago bat, eta obratu zion torre bat. Hual Mt 21, 33 (Samper aitzurtuz; SalabBN zilatzen). Adierazi dizadaten, neronek aitzurtu nuela putzu au. Ur Gen 21, 30 (Urt zillhatu, Dv zilhatua). Ni illtzen naiz, obiratuko nazu Canaango lurrean neretzat aitzurtu nuen obian. Ib. 50, 5. Lurrak laiatu ta aitzurtzera. Arzac EE 1884a, 34. Hanitz pena gosta zen aintzurtzean, ezin helduz hain behera. Ducq 377. Batek [baratzeñoa] aintzur, bertzeak ihizta eta jorra. EGAlm 1895, 37 (ap. DRA, s.v. aintzur). Lur iraultzea, haitzurtzea eta bertze hainitz horrelako. Arb Igand 83. [Lurrak] iduri zuen irauli edo aitzurtu berria. HU Zez 51. [Lurrak] atxurtu, arretu ta erein. NecCart 5.
(s. XX). Mâstia aitzurtzen kirten motzekin / ari duten egiñala. Or Eus 237. Gure haintzurreri lothu ginen berehala [...]. Alemanak etziren haintzurtzen ari denbora hortan. Zerb Gerlan 63 (hablando de cavar trincheras). Gaurko azal gogorra atxurtu, jorratu ta lurpean ezkutaturik [euskerak] daukan altxor bikaña azaleratu egin bear degu. Etxde AlosT 12. Lurraldeak aurretiaz goldatu, atxurtu, saratu. Erkiag BatB 92. Ametsez haintzurtzen ari denak ez du hezurrik hautsiko. Egunaria 21-2-1964 (ap. DRA). Eurak, gizonak alegia, lurpe sakonetan aitzurtu altxabeetan oporrean bizi dira. Ibiñ Virgil 101. Soroa aitzurtu. Ib. 90. Amentsetarik aintzurtzen ari denak eztu hezurrik hautsiko. EZBB I 33. Bertze lanik ez zuenak, bere etxea aitxur (Sal). Inza NaEsZarr 2369. Lekua bada aldaztsu, / zelaitu bear indartsu, / goitik atxurtu, bean esia, / lotu nai badozu. Ayesta 54. Geldi gaitezen etxean, aitzur dezagun geure baratzatxoa. MEIG VIII 63. Ez da, haatik, esan horrenbestez gramatikaren eremu osoa, alor eta soro, erabat eta berdintsu aitzurtua zegoenik. Ib. 108.
v. tbn. Iratz 179. Atxurtu:MisE 76. Enb 184. Haintzurtu: Prop 1897, 127.
sense-2
2. atxurtu (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp).
"Emborracharse. Banoia etxera, ziero atxurtu baiño len" Elexp Berg.
azpisarrera-1
AITZURTU-GABE.
" Soro atxurtu-gabea, erial" VP 86v.
azpisarrera-2
AITZURTUXE (S ap. Lh) (Forma de dim.).
azpisarrera-3
AITZURTZEKO. "Arabilis, iraultzeko ondéna, haintzurtzékoa, haintzurtzeko ondéna [...], haintzur daitena" Urt II 234. v. aitzurgarri.
aitzurtu
<< aisia 0 / 0 akuilatze >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper