Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 jo.
    tradizioa
    Tr. Hay un ej. de xotu en el salacenco F. Garralda (EEs 1917, 107). El sust. vbal. joite- es casi la única forma documentada en los textos septentrionales de los ss. XVI y XVII; a partir del s. XVIII el uso de jotze- va aumentando (antes sólo se encuentra en Etcheberri de Ziburu), especialmente entre los labortanos y, en menor medida, en los bajo-navarros. Los suletinos sólo emplean la forma joite-; los vizcaínos usan jote - y los guipuzcoanos jotze-. La forma arcaica jaite - aparece en Lazarraga, en BBizk y en Barrutia; cf. tbn. en el diccionario de Landucci y, con sentido sust., en Larramendi y Añibarro ("pelea", "marimorena, pendencia", etc.). Hay además la forma de imperativo jak en RS. En DFrec hay 437 ejs. de jo y 22, dialectales vizcaínos, de yo; hay además 262 de jotzen, 5 de joten y 3, septentrionales, de joiten.
    sense-1
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Lcc, Volt 80, SP, Urt I 86, Lar, Lar Sup , Aq p. 63, VocS 130, Añ, Arch VocGr (y-), VocBN (y-), Gèze, Dv, H), joo (VP 48r), xo (AN-mer, Ae, Sal, R), xotu (Sal, R-uzt). Ref.: A (jo, xo); Bon-Ond 156; Lrq; Iz R 313; Etxba Eib ; Etxabu Ond 107; Holmer ApuntV ; EAEL 55, 241; Elexp Berg ; Gte Erd 27, 50, 173, 181, 182, 200, 203.
    Pegar, golpear; chocar con; golpear, zurrar. "Aporrear, herir" Lcc. "Athea ioitea, frapper à la porte" SP. "Pegar", "pulsar, tocar" Lar, Añ. "Apalear, makillaz jo" Lar (v. tbn. Añ). "(Dar en el) hito, mugilta jo" Ib. "Hièrele, pégale, iak, iyak" Lar Sup (si no se debe a un error, no está claro de qué raíz procede el segundo término). "Burdina bero da jo (G, AN), no se han de dejar enfriar los negocios" Aq pág. 63. "Pilota jo, repousser la paume" Lh. "Lenago, eskoletan jo eitten zan" Etxba Eib. "Xotu diar morroiari, he pegado al chico (menor)" Iz R 313. "Buruti bera joten bazaitut" Etxabu Ond 107. "Baloiak Salinas jo du (G-goi-azp)" Gte Erd 30. "Buruarekin ol bat jo eta mina hartu zuen (G-azp-AN-gip-5vill)" Ib. 182.
    Tr. Documentado desde los primeros textos, es empleado tanto al Norte como al Sur, aunque relativamente poco hasta el s. XIX. Con el receptor del golpe expresado en caso dativo (p. ej., mutilari buruan jo dio; no nos referimos aquí a los del tipo mutilari burua jo dio) hay unos pocos ejs. del s. XX: FIr 141, Etxde JJ 186, Osk Kurl 69, Larz Senper 110, NEtx LBB 219, AZink 84 y Larre ArtzainE 158 (cf. Iz R, Holmer ApuntV y algunos ejs., todos ellos meridionales, en EAEL 55 y 241).
    Zerurean jausi da abea, / jo dau Lasturko torre gorea. MLastur 27s. Jo, jo, mutilak, eze gaur duk gure aldia. "Dadle". (Yerri, 1526). ReinEusk2 76. Io badeza dardoaz ere gorputzaren erditik. E 129 (cf. infra (3)). Eta mathela batean ioiten auenari, para iezók berzea ere. Lç Lc 6, 29. Biotzau jo deustazu anetx fletxaz. Lazarraga 1185r. Ez geiago ez dot jagot joko / kontereagaz atea. Ib. 1195v. Donzelleoni egin jakak / izta-ondoan anditua. / Nik lanzeteaz jo diat eta / oi ik ezarrok enplastua. Ib. 1193v (cf. infra (3)). Iak, emak, erak, ta zegiok trankart. "Hiérele". RS 272. Ez zaitu joko, onegi deritzu. CartAzp 126. Zauri gaixto bat, burdin goriaz io gabe ezin senda ditekeiena. Ax 308 (V 205). Jo bidi atea. Acto 115. Bere bulharren iotzeko. Ch III 50, 2. Aiñ bete-betean jo zuen bere etsai illun itxusi ura. Lar SAgust 6. Jo zuen aitz bat. Mb IArg I 215. Inguratu zuten gizon zahar haren etxea, yo zioten athea. Lg I 238. Unkhüdian dütü joiten [ürrhe et zilharra]. Egiat 205. Jo zinduan zere zigorrarekin. AA I 402. Aitaren eskuba dala joten zaituzan zigorra darabillena. Astar II 259. Edozeinek yo duke pilota puliki. Hb Esk 212. Makillarekin arkaitza jo zuen. Lard 76. Ihurtzuriak jo balitu bezala. Jnn SBi 28. Luis arri batek arpegian jo zuen. Goñi 49. Ontzi batek jo eban Ibaizabal erdi-erdian. Echta Jos 280. Pegarrak jo zian bürian Berriets. Const 35. Andre bat tiroz jotzen du. Or SCruz 81. Kutxilloaren puntak / jo zion biotza. And AUzta 121. Ez nagizue, mesedez, geiago jo. Erkiag BatB 188. Hok kamiona
    hori gibeletik jo. Etchebarne 116.
    v. tbn. (Para autores anteriores al s. XIX): AzkPo IV. IC I 557. Mat 313. Volt 220. EZ Noel 95. SP Phil 129. CatBurg 37. Cb CatV 53. Brtc 59.
    "Ak bere atzeko ormea yo zuan, también aquél fracasó [...] (V-ple)" A EY III 292.
    Castigar.
    Io nezazu o ene Jainkoa! JesBih 450. Izurrite batekin jo. Lard 91. Beren gogoko ez dituztenak jo, ken, haiza Frantziatik. HU Zez 100. Gezur-asmatzailea zuzenbideak ioko baitu. Zait Plat 35.
    v. tbn. Hb Egia 40. CatJauf 26. Zerb IxtS 51.
    (V-gip; Lcc, Lar, Añ). Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ. Trillar; majar; triturar. "Majar con majadero, jo almerizmanoakin" Lcc. "Majadero de majar, jaitekoa" Ib. "Trillar, [...] gariak trailluaz, irabiurraz jotzea" Lar. "Moler" Añ. "Trillar [...] (V) txibiteaz, biurteaz jo" Ib. "Garixak jotia dogu aste onetan" Etxba Eib. Cf. JOTA.
    Jo begi abuan asuna. "Maje en el mortero la ortiga". RS 72. Salsa jaiten iru motrallu pedazadu nituan. Acto 216. Zeinbat intxaur jo ziran. Ib. 214. Ota jotzeko <joseco> lekua. LasBer 576. Ogiak lekhu berean joten baitire, joko dire batak bertzearen ondotik. (1767). SenperEus 67. Azao juak. Mg PAb 151. Jotzen da [gatzua] orre egin arte. It Dial 117 (Dv jotzen, Ur joten, Ip joiten). Uste duzu abereek on duten othe joa? Dv Lab 99. Mokillak joten solora. Echta Jos 194. Ogi-joiteko mekanikak. JE Ber 18. Ogia erein eta jo. Etcham 165. Lio-jotzen. Or Eus 357. Sanlontzo ondoren gariak jo. Esan nai du: lastotik alea berezi. JAzpiroz 76. Sagarra jotzen zanean tolarean. Albeniz 18.
    v. tbn. AA II 145. ECocin 43. Zerb Metsiko 325. Enb 168.
    (V-gip ap. Iz ArOñ; Añ, H). Lavar, limpiar (la colada). "Colada [...]. Acto de limpiar, (c.) ikuzi, jo" Añ. "Puxeta joten" Iz ArOñ (s.v. sorgiñ).
    Egoste ori ezer ezanda jo nai zinduan arrian. LasBer 574. Gobada jotzen duenak era lotsagarrian. AA III 560. Lexiba edo bogada joten. Astar II 241. Lau arri lisiba eroso jotzekoak. Izt C 83. Hiru emazteki hari ziren bokhata yotzen. Elzb PAd 27s. Lixiba jotzeko, okerrena Omo! NEtx LBB 203.
    v. tbn. Hb Egia 138. Ag G 139. Anab Aprika 28. MIH 171.
    Batir, apisonar. "Apisonar [...] pisoiaz kalkatu, trinkatu, jo" Lar. "Bide joa, chemin battu" Dv.
    Ondoa buztin joaz egina. Dv Lab 149.
    "Zigiluaz jotzea, sceller avec le sceau" Dv. En hablas guipuzcoanas al menos, es tbn. usual la expr. selluz jo 'sellar'.
    Jo edo markatu zuten hobia hesten zuen harria hiriko sigiloez edo katxetez. Jnn SBi 31.
    "Terme du jeu de paume; le joueur fait entendre par ce mot qu'il sert la balle, ou qu'il est prêt à la repousser" H.
    "Io zazu barrika, percez la barrique" SP.
    (H, Asp Gehi). Llegar (a un punto, a un lugar), alcanzar. "Zoaz mendia io arteraino" H. "Hondarra iotzen dut" Ib. "Lurra jo, atracar" Asp Gehi. Cf. BEHEA JO, ERREKA JO, etc.
    Orduan io zezan haren famák Siria guzia. Lç Mt 4, 24. Bazterreraz gero, kosta ioz gero. Ax 217 (V 145). Mundu-herri guzia jo zuen hekien soinuak. ES 383. Guenian jo eban infernuba. Mg CO 174. Alik eta arroka izugarri andi bat jo dezan arteraño. Izt C 101. Arraia du izena yo arte Bastida. Hb Esk 93. Iñazioren kontrako elhek Toleda jo zuten. Laph 83. Boteaz odeiak jo arte / ke baltz ta lurrun zuriak. AB AmaE 148. Andik Florentzia jo zuan. Bv AsL 175. Iganderako etxea joko du-ta. A Ardi 98. Kapiaren iduna eltzen yakon belarrietaraño, buruko kapelia jo arte. Kk Ab II 103. Goia jotzerañoko bazkari ta txolartea. NEtx Nola 22 (v. tbn. LBB 48). Iturburura io arte. Zait Plat 25. Itzulkizun onek goiena ioten du. Or in Gazt MusIx 52. Uri nagusian asi eta Tigre ibaia jo arte. Gerrika 238. v. tbn. Mih 9. Jnn SBi 124. HU Aurp 139. Echta Jos 83. Goñi 12. Ag G 227. Altuna 48. Jaukol Biozk 18. FIr 152. MendaroTx 352. TAg Uzt 90. SMitx Aranz 105. Basarri 190. Salav 89. Ardoy SFran 245.
    "De ceca en meca [...] yo Ondarroa ta yo Motriku (V-m)" A EY III 260. Euneko amabostetan, goiena iota. "A lo más". Or in Gazt MusIx 22. Munduko hitzkuntzarik urguilluenek [...] hauts eta herrauts jo zutela. ES 137 (cf. LUR JO). Hiru muga joiten dituena: Biarno, Arragoia eta Nafarroa. Lf in Casve SGrazi 15.
    "Untziak io zuen, le bateau toucha, s'engrava, s'envasa" H.
    Untziak iotzen duenean edo enkaillatzen denean. EZ Man II 150.
    (Lar, Añ, Dv, H). Dar, soplar (el viento, el sol, etc.). "Orear, dar, sacudir el viento en alguna cosa, aizatu, aizeak jo" Lar (v. tbn. Añ). "Iguzkiak jotzen duen tokia" Dv. Cf. infra (27).
    Eztituk goseturen ez egarrituren gehiagorik, ez horién gainera eztik ioren iguzkiak, ez berok batek ere. Lç Apoc 7, 16 (TB, Ip, Ur (G), IBk, IBe jo). Kontrako haizeak ioagatik. Ax 462 (V 300). Ekaitzak / io banenza. O Po 47s. Aren luma ederrak, / eguzkiak jorik, / diztiatutzen zuten. It Fab 70. Eguzkiak jo ezkero urtutzen zalako. Lard 75. Aireak jo dezakeen bezala ezartzeak gorituko du. Dv Lab 26. Mendebalak jotzian. Arrantz 100. Haizerik nahasienak joa den zuhain edo arbolaren pare. Jnn SBi 80. Eudiyak jotzian. Iraola 56. Ekaitzaldiak ustegabe jo ditun ontziak. TAg Uzt 43. Eguzkiak io bageko alde laiotzean. Zait Plat 38. Egun argiak begietan jo zuanean. NEtx LBB 186.
    v. tbn. Hb Esk 215. Laph 169. Sor Bar 44. AB AmaE 150. Ag G 140. A Ardi 124. Mok 11. JE Ber 40. Otx 159. Aitzol in Ldi UO 4. Ir YKBiz 286. Or Eus 134. Etxde JJ 135. Anab Poli 80. JEtchep 40. MAtx Gazt 37. Salav 26. Uzt Sas 256. Berron Kijote 88.
    "Aik eta illunak jo arte, hasta que les coja la noche" Iz ArOñ.
    (V, G-azp, L-ain, B, BN-arb; Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A (bide, burutu); Iz Ulz (xartáxak); Gte Erd 27, 182. Atacar; afectar (una enfermedad, una desgracia, etc.). "Tocado de algo, v.g. del mal, de gusano, de peste, g aitzak joa, arrak joa, izurriak joa, y también gaitzaz, arraz, izurriaz" Lar (v. tbn. Añ). "(Está picado de la) tarántula, tarantulak joa" Ib. "Alunado, illargitua, illargiak joa, galdua" Ib. "Usain gaixtoak barnea jo dio, la mauvaise odeur lui a soulevé le cœur. Gaitzak jotzen duenean bihotza, quand le mal atteint le cœur" Dv. "Bideak jo (B, L-ain), cansarse de andar, tronzarse" A. "Xartáxak yóa, la (alubia) atacada de la enfermedad que deja manchas en la vaina" Iz Ulz. "Eguzkiak Patrizia jo du (BN-arb) [...] pipiak [...] eukaliptusa jotzen (G-azp)" Gte Erd 27. Cf. SM Zirik 32: Gu, pipia joten bizi gaituk. Cf. harjo.
    Gosiak, ez egarriak eztitu gehiago ioren. Tt Onsa 159. Izurriak jo ta illzer zeudenai. Cb Eg III 225. Beldur handiak jo ditu / Lurreko botereak. Monho 152. Zelango atsakabiak joko ez eban. Mg PAb 214s. Zenbatak ere eztire herioaz joak izan, bekhatu egitean berean. Dh 122. Lupu gogorrak jo daijala. Astar II 112. Euliak jo ez dezan. It Dial 90 (Ip hunki). Anderea lotsak yoa / Herresaka badioa. Gy 130. Herioak yo zuen ohointzaren erdian. Hb Egia 16. Burutik aldaratu da, tenpestak burua jo dio. Laph 226. Gaztaña miñak jo du. Sor Bar 100. Lau urte igaro ziran eta beiñ jo zituan tentazioak ardoa edateko. Urruz Urz 21. Fruitu itxuraz eder, bainan harrak yoak direnen pare. Elsb Fram 149. Apopletsia kolpü batek jo zian. Ip Hil 115. Odolak eiki burua jo. Hamar, dotzena bat egun iraun du eri. HU Aurp 149. Gatx andiren batek io bear gauz. A BeinB 73. Pipiak jotako abea. Ag G 200. Hotzak jorik. Zerb Artho 166. Egarriak joa. Barb Sup 93. Zorigaitzak jo dituen / gizon flakoen laguna. Ox 152. Zure ondotik aldendua bizitzeko zoritxar ikaragarriak ez nazala jo. ArgiDL 55. Karriketan gaitzak joak direnak. FIr 132. Beroak yotzen bazaitute. Or Mi 117. Ero-aldiyak jotzian. Tx B I 63. Min bixijak jo gaitu. Laux BBa 130. Amorru-aldi batek jota. Otx 160. Perlesiak jota zegok eta. Lek EunD 25. Orra zein izurrik yo gaituan. Ldi IL 28. Urteen sitzaz joa nago-ta / aje guziak nerekin. EA OlBe 107. Zorigaitz beltzak ez ote zaitu bizi huntan jo basairik. Iratz 72. Orrelako eriz yota. Zait Sof 181. Zazpi urtez gaitzak joa; / gaixoa deabruak erasoa. SMitx Aranz 208. Gaitzak urtero [piñua] jo arren. Munita 94. Bigaramonean gaiztotu eta pasmoak jo zuan. JAIraz Bizia 123. Oñazeak erdibituta eta etsipenak jota. Etxde JJ 153. Gaur direla hirur urte zorigaitz haundiak jo zuen. Mde Pr 96. Seme-miñak jo eban Txantonen barrua. Erkiag Arran 127. Goxoekin aspertzen asia zaneko gaitzak jota zegoan. Anab Poli 77. Ardaoak jotako bat. Bilbao IpuiB 221 (v. tbn. 208). Egun guzia jo onera ta jo ara, goseak jo niñun ni. Ugalde Iltz 25. Baina gizagajoa oso makal dago, herbalkeriak joa. Arti MaldanB 213. Naiz ez moskortu, betiko txurrutak pipiak jota uzten du gizona. MAtx Gazt 78. Izurriek adarrik io ez dezaizuen. Ibiñ Virgil 73. Udazkeneko bidetan itxas-etzeko arkaitzak gorri agiri dituk, ziurri erdoiak jota zaiñetan. NEtx LBB 265. Okerkerizko pipiak jota / dauzkalako [gizadiak] egiturak. Olea 206. Perlesiak jo burutik eta / itzik gabe geratua. Uzt Sas 139. Bainan gure hizkuntza jo du erroraino / gaitz bat txarragokoak gaitz guziak baino. Xa Odol 224.Oso gaixorik eldu zan Albara, auleriak joa. Onaind STeresa 108. Lendik ere bronkioetakoa neukan, eta oso erreta. Jota zearo, alegia, gertatzen nintzan. Albeniz 81. Dudaren herdoiak jo gaituelako. MIH 265.
    v. tbn. fB Ic III 330. Noe 42. Bv AsL 37. Prop 1889, 51. Iraola 104. Enb 88. Mattin 89. Berron Kijote 206. Ataño TxanKan 270. Etchebarne 106. Gerrika 267.
    Impresionar; conmover. "Jainkoak burua joko ahal dio, plaise à Dieu de lui toucher le cœur, de le faire changer de sentiment" Dv. "Anima Iangoikoak jo dituenak [...] (Mb)" H.
    Jaungoikoaren amoreak espiritua jotzen duenean. Cb Josefa 16. Jaungoikuak bere bijotza ukutu edo jo deutsalako. Astar II 14. Onelangoak [ipuinak] izan daroe berezko gatza, gazigarria ta uia gogoa yoteko. Zav Fab RIEV 1907, 92. Haurraren begithartiaren edertarzünaz joik. Ip Hil 128. Berri on batek io nindunan. Or QA 148. Bihotza joa, jalitzen da. Larz Senper 18.
    v. tbn. Laph 236. Ox 19. Casve SGrazi 64.
    Batir (palmas), aplaudir.
    Poz ta txalo ioten. Azc PB 258. Txalo ederrak jo bear dizkiote. Lab EEguna 88. Txaloak jotzen zizkiotenean. Anab Poli 110s (v. tbn. Aprika 33). v. tbn. Urruz Urz 62. Ag G 352. EusJok 85. Enb 86. Ldi IL 157. Laux AB 14. Or Eus 180. Munita 104. Bilbao IpuiB 185. Basarri 58. Salav 102. NEtx LBB 317. Gerrika 50. Insausti 173.
    Mahats melatuz jorikako pudding tinki bat. JE Ber 28.
    azpiadiera-1.2
    2. Tomar (un camino). Cf. infra (4).
    Othoi, zure gomenduian har arima tristia, / ordu hartan io eztezan ifernuko bidia. E 81. Erorbidea jo du ordudaino hain sendo izan zen hizkuntza horrek. Mde Pr 234. Oraingo elertiari zer bide jo erakutsi diote. Ib. 285.
    azpiadiera-1.3
    3. (V-gip, G-azp; x- Mic) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
     "Fornicar" Mic 6v. "Oiñ ezkero, milla gizonezkok jo detse" Etxba Eib. "Pagopian jo zotsan" Elexp Berg.
    Nik ematen drauzut neure fedea, baldin baldin yo baneza aren senar izateko. "Yo te doy mi fee si te cabalgo". PromZuf 150. Onek beiau jo nai dik. "Cabalgar quiere la vaca" (Eugui, 1566). ReinEusk 63.
    azpiadiera-1.4
    4. (V-gip, G-goi-azp, AN-5vill-larr; Dv) Ref.: Asp Leiz2; Elexp Berg; Gte Erd 181.
     Ir, dirigirse a. "Bideaz jotzea, marcher par le chemin" Dv. "Jotzen du Pariserat, il court à Paris" Ib. "Mendira yo degu, nos hemos dirigido al monte" Asp Leiz2. "Sasi artian aurrera jo zeben" Elexp Berg. "Eztakit nondik jo (G-goi-azp, AN-5vill), eztakit ze aldetara jo (G-goi-azp)" Gte Erd 181. Tr. Aunque se documenta ya en Leiçarraga, es poco frecuente hasta mediados del s. XIX; a partir del XX es de uso general, excepto en los suletinos, entre los que sólo lo hallamos en Constantin.
    Gero handik partiturik Zipre beherera io genezan. Lç Act 27, 4 (Ker Txipren beera joan). Labanduta joko dot eskallerati beera. Mg PAb 118. Etzakien norat yo, norat itzul. Hb Egia 19. Hedoiek aintzinago jo lezakete. Dv Lab 312. Nundik nora jo etzekiela zebillela. Aran SIgn 36. Nun Iparrera bearren jo / genduan Eguerdira. AB AmaE 61. Herri batetik jo bertzera. Jnn SBi 167. Atzo zortzi jo zuen berriz neregana. A Ardi 103. Joren zian aitzina. Const 39. Gure usotxo ego motz onek / ezin aruntz jo gaxoak. Jaukol Biozk 31. Bitxabalera yoten eban ziarbide batetik. Kk Ab II 176. Garazin-barna Iruñarat jo zuen. JE Ber 27. Noruntz jo du? Lek EunD 40. Españiako muga pasata Ameriketara jo. Etxde JJ 148. Baserrietako olloetara jo. Bilbao IpuiB 51. Bide ortatik jo badute. Vill Jaink 59. Jo aintzina! Ardoy SFran 145. Mintza toki zabal dotorea euken bertan, eta araxe jo oi eben mojak. Onaind STeresa 52. Berriz plazara jo bearra zegoan, zerbait ikusteko. BBarand 149. Hor dugu, urrutirago jo gabe, Ubillosen "Hitz aurrea". MEIG V 96.
    v. tbn. (Para textos anteriores al s. XX): Laph 58. Bv AsL 49. Urruz Urz 19. Elzb Po 202. Zby RIEV 1909, 399. HU Zez 144. Ag AL 58.
    azpiadiera-1.4.1
    (V, Sal; H).
    "Io hara, io huna nabilla eztakitala norat" H. "De ceca en meca [...] kara yo, kona yo (Sal), yo orra ta yo ona (Vc)" A EY III 260. "Jo batea ta jo bestea ibilli bai, baña enun denda hori billau azkenian" ZestErret.
    Derabiltzate hor, jo hara, jo huna. HU Zez 127. Asi zan io batera ta io bestera. Ag AL 79. Jo eskuin, jo ezker, nihun ez onik! Barb Sup 18. Jo gora, jo bera; ardien aztarranik ez. NEtx Antz 50. Buru-austeak izan zituan, jo ara ta jo ona, bear ebazan baimenak, laguntzak eta etxe bat idoro ta berau txukun jarri artean. Onaind STeresa 93.
    v. tbn. Sor Bar 54. Bv AsL 85. Elzb PAd 59. Elsb Fram 71. JE Bur 63. A Ardi 103. Muj PAm 64. Ox 28. Enb 181. Otx 50. Etxde JJ 44. Mde Pr 164. Zerb Azk 98. Anab Poli 32. SM Zirik 86. Ugalde Iltz 25. Zait Plat 6. Ardoy SFran 185.
    azpiadiera-1.4.2
    (Fig.).
    Zerbaitetarik yo zuten Yainkorat. Hb Egia 29. Goibeldu egin gaitu oroipen onek, osaba. Jo dezagun beste zeozertara. Lek EunD 21. Ardotsa ahantzirik, Platonek jo zuen bihotzerat. Lf (in Zait Plat XIV). Eta piztiengana jo gabe, gerok ere ez al dugu milla aldiz orrela jokatzen? Vill Jaink 71. Teatrora jo zuenean. MEIG III 78.
    v. tbn. TAg Uzt 218. NEtx LBB 113.
    azpiadiera-1.4.3
    Ocuparse, dedicarse.
    Esna-aldi oietan zertara joko, ta apaiza Merino gerrariaren bizitza irakurtzera jo zak. Or SCruz 22.
    azpiadiera-1.4.4
    "Joixok ejera!, consejo polémico vernacular que recomienda ir al punto neurálgico del contrario. Joixok ejera eta ikusiko dok zelan ixiltzen dan beriala!" Etxba Eib.
    azpiadiera-1.4.5
    Bejondaikela, motel! Ik jotzen diguk Astigarraga aldetik! ['nos tomas el pelo'].Ataño TxanKan 13.
    azpiadiera-1.4.6
    Tender a. "Mejorar [...] el enfermo, (V) onera egin, emon, jo" Añ.
    Barriro lengo jasera joko dau [landareak] . Eguzk LorIl 38 (ap. DRA). Geienetan txarrera jotzen dute [susper-aldi oiek] . Alz Ram 87. Eztegu euskel-idazlea bakantzera yo bear. Ldi IL 69. Guzion alegiñak, beraz, ontara bear dute io. Zait Plat 70. Bidemodu ortara ioten dute baitaratzen ez dirala. Or (in Gazt MusIx 18). Chomsky-k eta oraingo ezker-aldera jotzen dutela gehienbat politika-gaietan. MIH 228. Xinpletasunera joko nuke areago. Ib. 110.
    v. tbn. KIkV 46. Etxde AlosT 12. SM Zirik 7. Alzola Atalak 128.
    azpiadiera-1.4.7
    Inclinarse por.
    Euskaldunik gehienek karlistengana jo zuten. MIH 133.
    azpiadiera-1.4.8
    (Vc, Gc, Lc, BN-baig ap. A; SP, Dv). Llegar a, ir a parar a. "Norabait ioko dugu, nous arriverons quelque part" SP.
    Urguluak zerura abia-eta, io zegin ifernura. "L'orgueil [...] alla fondre". O Pr 462. Eztuzu urratsik eginen lurrera sudurraz io gabe. SP Phil 244. Larrapastadatzar bat eginda / jo neban beeko bidera. Mg PAb 62. Jo zenduban Infernuko ondarretara. JJMg BasEsc 54. Bidea erratuta onaxe oraiñ jo dot. AB AmaE 388. Leaburura jo nuen eguna. A Ardi 93. Egiñalak egin-arren, itxas-basterreko ondartza zabal batera jo eban ontzijak. Kk Ab I 80. Baño, zer ari gaituk emen? Jo dezagun norabait. TP Kattalin 182. Ahetzera baitzuen jo. Mattin 43.
    azpiadiera-1.4.8.1
    (Izt, Dv (que cita a He)).
    Terminar en. "¿En qué parará ésto? Nora yoko dau? zetan yoko dau?" Izt. "Ikhusi behar da nora ioko duen, il faut voir où il aboutira [...]. Azkenean hiltzera io behar dugu" H.
    Jelosiara, falserietara, zeinek maiz jotzen baitute errabiarik zoratuenerat. He Phil 303 (SP 302 hondatzen). Orra zetara jo dabeen nire jan, lo ta bizitza onak. Mg PAb 89. Nork esan zezakean, esango dute, zertara jo bear zuten ipui farra eragitekoak? VMg XI. Bere etsaiak zertara jotzen ote zuan. "En qué paraba". Berron Kijote 188.
    azpiadiera-1.4.8.2
    (Vc, Gc, Lc ap. A). Reducirse a, resumirse en, resolverse en. "Batera jotzen due, se reducen a uno (G-to)" A EY III 331.
    --Zeinbat artikulu dagoz Kreduan? --Amabira joten dabe guztiak, berez amalau izan arren. CrIc 41. Konklusinoe oneek guztiok batera joten dabee. fB Olg 46. Bada asko lur mota, bainan guziek bietara yotzen dute. "Toutes se réduisent". Dv Dial 43 (Ur bitara joten; It biurtzen dira, Ip ekharten dira).
    azpiadiera-1.4.8.3
    (Con batera). Estar de acuerdo. "Batera joten dugu horretan (V-arr)" Gte Erd 201.
    Biek, nork bere bidetik, batera jo dute: euskara zaharrak indar-azentua zuela. MEIG VI 106.
    azpiadiera-1.4.8.4
    Decidirse, resolver. "Azkenean haren erosterat jo dut" Lh.
    Etxe-yaunek, zazpik ez besteak, ezetzera yo eudien, da etzan ezer ebatzi. Akes Ipiñ 10.
    azpiadiera-1.4.9
    (Con batera). Sumar, juntar. Cf. infra (10).
    Batera yota amalaugarren Clemente Aita Santu zanak eta Obispo Yaun askok emon izan dituezanak [parkamenak] . Añ EL2 117. Guztiak batera jorik, igotzen dira berreun ogeita zortzi milla errealetaraño. Izt C 171. Biek batera yo ezkero, pagoen urteko emoiek ogei mille lauerleko urteten dau. Akes Ipiñ 24.
    azpiadiera-1.4.10
    Llegar hasta, alcanzar. "Berriak jo du hunaraino, la nouvelle a pénétré jusqu'ici" Dv.
    Beobide-auzuneraiño yoten dau. Akes Ipiñ 17. Noraino jo behar du? MIH 314.
    azpiadiera-1.4.11
    (V-m, Gc, Lc, B, BN ap. A; Izt).
    Dirigirse a, apelar a, recurrir a. "Acudir, ¿a quién acudió?, nogaz yo dau?" Izt. "Acudir. Nogana joko dugu?" A. v. GORA JO.
    Zeugana joten dau, jauna [...], geitu egin daiozun [...] pensiñua. (1917). ForuAB 83. Batza porbintzijalaren erabagijen aurka jo leie notiñak Aurrerakunde Jaurrijaren aurrera. "Apelar". Ib. 141. Aziyo onen kontra / jo degu Madrilla. JanEd I 15. Jaungoikoagana jo naiko du. Inza Azalp 116. Gizaxoak nigana jo dute. Lab EEguna 65. Bakaldunagana jo dau barriro. Otx 23. Epai-erabakiaren aurka [...] Lenengo Eskabideen Epaillearengana jo diteke. EAEg 1-11-1936, 189. Grimm Anaiak, Schmid edo Esoporengana jo bearko genduke. Vill (in Bilbao IpuiB 6). Norengana jo agiri onak lortuteko? Erkiag BatB 198. Jo dute andre biak apaizarengana. NEtx LBB 175. Ama onengan aurkitu izan dot, Beragana jo dodan guztietan, ama baten laguntasun berezia. Onaind STeresa 28. Horretarako Madrila jotzeak. MIH 144.
    v. tbn. Ir YKBiz 85. Eguzk GizAuz 20. Zait Sof 73. Or Aitork 299. Anab Poli 29. Akes Ipiñ 4.
    azpiadiera-1.4.11.1
    Recurrir (a un método, un procedimiento).
    Gauza txarretara jo barik be badago non aukeratu. Eguzk GizAuz 102. Edozein bidetara joko zukean [...] ondamenditik neskañoa aldentzearren. TAg Uzt 169. Laterara ala gerkerara jo bage. Etxde AlosT 12. Miñ orren sendabidez zenbaitek musikara iotzen. Or QA 144. Zotzetara yo baiño len. Akes Ipiñ 27. Castrotarren pozak ez eukan neurririk [...]. Bertsoetara be jo eben. In Etxabu Kontu 147. Etxeko lanaz gañera, kontrabandora jo bear. Ataño TxanKan 45. Jo behar zuen bere izkribu paperetarat gure predikari errebelatuak. Larre ArtzainE 158. Argitasunik nahi duenak badu nora jo. MEIG IX 101. Botuetara jo. Ib. 75.
    v. tbn. NEtx Nola 6.
    azpiadiera-1.5
    5. (gral.; Mic 9v (xo), Ht VocGr 426, Lar, Añ, H); joo ( VP ) Ref.: A; Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 164.
     Tocar, hacer sonar (un instrumento musical, una campana). "Txistua joo, tocar el silbo" VP 13v. "Tañer" , "tocar, instrumento" Lar y Añ. "Cencerrear, zinzerriak erabilli, jo" Lar. "Chiflar, txilibitua, txistua jo" Ib. "Txirriña jo du (G-azp), soneta jo du (BN-arb, S)" Gte Erd 164. Cf. ADARRA JO, HARPA JO.
    Enzun nezan bere gitarrak ioiten zituzten gitarrarién soinu bat. Lç Apoc 14, 2 (Dv, Ur (G) e Ip ari; en las demás versiones jo). Arpa bat, zeña utra dulzero jaiten asi zan. Lazarraga 1142v. Gabetan barriz ez jagot joko / laztanai biguelea. Ib. 1195v. Jo zuten ezkila. Ber Trat 111r. Trunpeta iotzen denean. Gç 159. Dabitek yotzen du manyura. Lg I 300. Frantziako nazionia ororen soñulari. / Pompak joiten atabala, artilleriak xirula. Iraultza 135. Nintzen gelditu / betan organo jotzetik. Monho 88. Aingeruak jo ezkero arako tronpeta bildurgarria. Añ EL1 40. Ezkillak jotzera bidaltzeaz. AA I 531. Jo zak arrabeta. Echag 26. Yotzen berritz adarra. Hb Esk 61. Dabid arpa jotzen ari zitzaiola. Lard 166. Bere tuta hartzen du eta jotzen. Barb Sup 27 (v. tbn. 116). Piano jotzeko antzera egiñaz. ABar Goi 17. Kitarra ta pandero ta txilibitu yoten. Kk Ab II 163. Ez duzue tuta ['bocina'] jo. JE Ber 45. Jo egixuz zidar-turutak. Laux AB 100. Jazband ['batería'] jotzen zuen beltzarekin. ABar Goi 15. Atabala joz. Arti Tobera 276. Musika taldean klarinetea jo. Etxabu Kontu 24. Igandetan pianoa joiten zuena. Larre ArtzainE 95. Ezpaiñetako soiñua jotzen zekitenak. BBarand 74. Flauta jotzen. MEIG I 61.
    v. tbn. v. tbn. EZ Eliç IV. Tt Onsa 48. Astar II 69. It Fab 175. Izt C 229. Bil 99. Laph 153. Aran SIgn 82. Zab Gabon 46. Sor Bar 69. AB AmaE 44. Ip Hil 5. Elsb Fram 82. Azc PB 302. Echta Jos 85. Iraola 84. Urruz Zer 111. Inza Azalp 20. Ox 116. Muj PAm 65. Etxeg ib. 9. Mok 7. Altuna 75. Or Mi 113. Etcham 151. Enb 86. Ir YKBiz 154. Iratz 45. Lf Murtuts 35. Zerb IxtS 54. JAIraz Bizia 40. NEtx Antz 19. Mde Po 18. SM Zirik 78. Bilbao IpuiB 109. Txill Let 133. BEnb NereA 203. Akes Ipiñ 28. And AUzta 86. Zait Plat 94. Osk Kurl 130. Ibiñ Virgil 119. Alzola Atalak 141. Uzt Sas 354. Berron Kijote 48. Onaind STeresa 79. Insausti 58.
    azpiadiera-1.5.1
    Tocar (música, un toque de campanas, etc.). "(Tocar a) queda, geraldia jo" Lar. "Doblar, tocar a muerto, illetak jo" Ib. "Soñua jo ta dantzaitteko" Iz ArOñ (s.v. kukurruku). "Ez estutu, ondo jo, txarto jo, joa jo, palabras con que se animaba a un muchacho que por primera vez tuvo que tocar el órgano (V-m)" DRA .
    Nola baki Marrukok jaiten / soñua txito dulzero. BBizk 4. Gura doana [soñua] jo egik. Acto 91. Joko due Aingeruak tronpetaren soñua. Ub 137. Arrebatua ta pandangua joten ditubanian. fB Olg 66. Guduaren seiña yorik. Gy 300. Siñalea jo zezala tronpetari bati agindu zion. Arr GB 94. Zer soñu ederrak jo dituen! Ag Kr 48. Musika-joiteko atherbeño bat. JE Ber 24. Urka-ondoko soiñua / danboliñak dite jo. Or Eus 180. Txistu luze luze bat jo eban aldegikeran Otoiopek. Erkiag Arran 84. Schumann-en sonata bat joten zuan pianuan. Osk Kurl 175. Lenengo jo genduana Himno de Riego izan zan. Etxabu Kontu 55. Bein diana jo ezkero. Albeniz 59. Balearestar bati jota jotzen nion, italiar batzuei Napolesko aireak. MEIG I 60.
    v. tbn. Oe 146. Mg PAb 67. VMg 78. AA II 50. Echag 152. Lard 200. Aran SIgn 84. Zab Gabon 99. Xe 179. Sor Gabon 50. AB AmaE 120. Elzb PAd 55. Apaol 122. Arb Igand 67. A BGuzur 110. Echta Jos 89. Iraola 108. LzM EEs 1912, 130. Alz Ram 39. Mok 12. Jaukol Biozk 91. Tx B 266. Etcham 195. Lab EEguna 101. Ir YKBiz 98. TAg Uzt 158. EA OlBe 20. SMitx Aranz 9. JAIraz Bizia 30. Etxde AlosT 77. Txill Let 27. Anab Poli 52. SM Zirik 20. Bilbao IpuiB 157. BEnb NereA 222. Arti Ipuin 57. Vill Jaink 56. Ibiñ Virgil 48. Alzola Atalak 82. NEtx LBB 126. Alkain 135.
    azpiadiera-1.5.1.1
    Cantar.
    Neri tokatzen zaidan kanta jo bear dizuet. NEtx Antz 114. Ni, lenago unai-kantak io nituena. Ibiñ Virgil 118.
    azpiadiera-1.5.2
    Tocar (sin compl. directo).
    Orduan borzgarren Aingeruak tronpetáz io zezan. Lç Apoc 9, 1. Lexanzuko tonborrariari urre bi ioiteko, sei ixilsari. O Pr 640. Asi ziran bere aldiko musikariak jo ta jo. Anab Poli 87. Txistularia gogoz / asten bada joten. BEnb NereA 222. Erriko txistulariak jotzen. Uzt Noiz 19. Lauterdietatik seiterdiak arte joten zan. Etxabu Kontu 29.
    azpiadiera-1.5.3
    (H).
    Sonar, emitir un sonido.
    Trunpetak io dezaken artean. EZ Man II 97. Orenak iotzean. Ib. 33. Abe Mariako kanpaneak io dagianean. Cap 132. Zeiñ nahi den mugaz adi dezazun ezkilla yotzen. He Gudu 142. Tronpetak jo duenean. Monho 78. Erloiuak yoten daben bakotxean. Añ EL2 33. Zazpi errietako kanpaiak jota ere. Ag G 126. Jo ere dik gure zeinuak! Barb Sup 140. Merkatuko kanpaiak jo dabe? Kk Ab II 109. Telefonoen tirrintek yo zuen. Izeta DirG 59.
    v. tbn. Mg CC 193. Dh 92. Ur MarIl 4. Arr May 11. Arb Igand 179. Itz Azald 70.
    azpiadiera-1.5.3.1
    Tocar (un instrumento o similar una melodía).
    Ezkilak jo dezake nere agonia. AB AmaE 411. Soinuak jo dantza pullit bat emaiten dute. Ox 51. Pianoak jo beza zerbait. Lek EunD 41. Eresiak bete-betean jo beza Maitia, nun zira . NEtx LBB 135.
    azpiadiera-1.5.4
    Sonar (un sonido).
    Kanpotik ioiten duen soinuari [zabaldu beharriak] . SP Imit III 1, 1. Soinuak jotzen du. Ox 44.
    azpiadiera-1.6
    6. (G, AN, L; SP, Dv, H, A Apend, Lh) Ref.: A EY III 292; Asp Leiz2; Gte Erd 206; ZestErret (ollar).
     "Oillarak io du, lo coq a chanté" SP. "Braire (âne)" Lh. "Kukuak oker jo (G), kukuak makur yo (AN, L), ser adversa la fortuna" A EY III 292. "Kukuak yo, cantar el cuclillo" Asp Leiz2.
    Gau hunetan oilarrak io dezan baino lehen. Lç Mt 26, 34 (tbn. He, Dv, Ur (G), Or, IBk, IBe; TB, Ip, Echn, Hual, Samper kantatu, Leon kukuruka hasi, Ker kukurruku egin). Ollarrak yo ordurako. Zav Fab, RIEV 1907, 96. Oilarrak jo gabe nauk / hik gaur ukhatuko. Zby RIEV 1908, 212. Kukuak oker egun artan jo. Or Eus 398 (v. tbn. ejs. similares en Urruz Urz 84, EusJok 95, Ox 22, Tx B I 182, Zerb Azk 9, Ataño TxanKan 33). Goizeko iruretan ollarrak jo baiño lenago. Gand Eusk 1956 (I) 218. Langile zuzenari kukuak joiten. EZBB II 43. Oilarrak goizegi jo digu. MEIG II 71.
    v. tbn. Noe 25. FIr 159. Ir YKBiz 446. EA OlBe 98. Uzt Sas 154.     (G-azp, AN-gip-5vill). (Con compl. directo). "Oillarrak kukurruku jo du (G-azp) [...] horrek goitik jotzen du kukurruku (harro dela) (G-azp, AN-gip), kukuak soiñua ongi jotzen du (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 206.
    Baña gaizki jo zion / soñua kukuak. It Fab 55. Guri ez bezelako kukurruku jotzen dizu ollarrak. Zab Gabon 27 (v. tbn., con un significado similar, MIH 289). Aski hurbildanik jotzen du [oilarrak] kukuruku luze bat. Barb Sup 90. Lur ukatu orri azken txintak joko dizkan txoria. Mok 22. Egin balitek oker berbera beste kuku batek jo lieke soñua. Etxde AlosT 31. Urrengo goizean,
    ollarrak kukurruku jo orduko jeiki bear. Ataño TxanKan 126.
    v. tbn. Or Eus 220. And AUzta 138.
    azpiadiera-1.7
    7. (c. sg. A; H). Sonar (las horas). "Dar (la hora)" A. "Seirak jo dittue" Elexp Berg.
    Hamekek io dutela. Volt 174. Bostak jo daude. Mic 12r. Orenak yotzen duen aldi guziez. He Gudu 136. Graziaren orenak ez bide zuen Xinarentzat oraino jo. Laph 229. Goizeko labak jotzian. Xe 371. Ordu batak jotean. AB AmaE 265. Amabi orduak Oñatiko eleizan jo arteraño. Ag G 24. Gabeko amarrak jo eben. Altuna 78. Gau-erdiek jotzen dute. Barb Leg 141. Jainkoaren orenak jo ziolarik. Zerb IxtS 103s. Bederatzi t'erdiak jota. Etxde JJ 249. Nik nahi baino lehen jo zuen orenak. Xa Odol 229. Jainkoaren eskuetan izten dau bere arnasa. 1582-10-4 da, gabeko bederatziak jotakoan. Onaind STeresa 110.
    v. tbn. Monho 36. DurPl 48. Echag 187. Elzb PAd 30. Elsb Fram 137. Jnn SBi 9. Arb Igand 77. A BGuzur 156. EusJok II 113. In BBarand 64. Or Poem 529. Etxde JJ 151. Mde Po 41. Bilbao IpuiB 275. Izeta DirG 23. Osk Kurl 128. Lab SuEm 182. JAzpiroz 176.
    azpiadiera-1.7.1
    Xuxen-xuxena orenak yotzen zituen hamarrak.Hb Egia 3. Arratsaldeko seirak jo ditu an erlojuak. AB AmaE 192. Erloiak oren erdi bat joiten zuela. JEtchep 114. Erlojoak, zortzirak joko ditu. NEtx LBB 194.
    v. tbn. Elzb PAd 1. Itz Azald 204. Or Tormes 65. Anab Poli 53. Lab SuEm 170.
    azpiadiera-1.7.1.1
    (Ejs. ambiguos).
    Ezkillaren azkeneko / soiñua io denean. Arg DevB 169. Anjelus ezkila ioitean. CatLuz 40. Ordu ura yotzean. Ir YKBiz 128. Solasian ziarduten meza-ezkilla jo zai. Etxde JJ 33. Ordua jotzen zuanean. NEtx LBB 40.
    azpiadiera-1.7.2
    Gauerdia jo dun ez naiz baitaratzen.Or Poem 523. Goizeko ordubiak jo zizkioten Piarresi. Etxde JJ 10. Lauak jo dituzte. Lab SuEm 176.
    azpiadiera-1.8
    8. (Con ines.). "Kostan ioa, echoué à la côte" SP. "Xedean yo du" H.
    Kostan ioitera dohan untzi kargatua. Ax 217 (V 145). Obe dot mundu onetan lotsa apur bat igaro konfesoriari zuzen esanda, ta ez jo infernuban. Mg CO 195. Berna-azurrekaz yo aulkiyetan. Kk Ab II 166. Atean xo zuen. ZMoso 47. Non jo du lehenbizi ontziak honakoan? MEIG I 60.
    v. tbn. Dv LEd 100. Altuna 67. Ir YKBiz 137. Mde Po 13. NEtx LBB 368.
    azpiadiera-1.8.1
    "Frapper dans les mains, toper. Batean gare? jo beraz hor, nous sommes d'accord? (du même dire) Eh! bien, topez-là" H.
    azpiadiera-1.8.2
    (Con kontra). "Paiten kontra jo zuen (G-goi-azp)" Gte Erd 203.
    Eta erauntsi ukhan duté haizék, eta io ukhan dute etxearen kontra. Lç Mt 7, 25. Afekzione hek, Philotea, xuxen ioiten dute debozionearen kontra. SP Phil 81 (He 83 kontra jarzen zaizko). Eta Karlosen kontra / jo gaitu gogoak. It Fab 210. Burua harri gogor bati kontra joaz. Mde Pr 165. Prakak enborren kontra joten. Osk Kurl 66.
    azpiadiera-1.9
    9. (SP, Dv).
    "Pousser" SP. "Beharrak jorik egin du hori, c'est pressé par le besoin qu'il a fait cela" Dv.
    azpiadiera-1.10
    10. (Vc, Gc, Lc; Lar) Ref.: A; Ort Voc 144.
     "Subir, montar en las cuentas, jo; onenbeste jotzen du" Lar. "Sumar" A. "Zemat yote dau? ¿Cuánto sale la cuenta?" (V-ger). Ort Voc.
    Esaidazu zeinbatera joten daben gabak ta goiz dontsubak. Mg PAb 74. Kontubak atera ditugu ziatz, ta joten dau gure kastubak bost errial, ta bost kuarto ta erdiraño. Ib. 74. Ta batzuk edan, saldu bestea, / kontuak yota, azkenez / seme bakotxak / dituzan boltzak / bete dituz urre onez. Zav Fab, RIEV 1909, 35. Gastu orrek zenbatera joten daben esan biar danik eztogu uste. ForuAB 83. Orotara joaz, 18.000 neurtitz edeiten dituzte. Mde Pr 261. Etorri biek bateratu ezkero, ogetamar mille pesetara yoten deudie. Akes Ipiñ 24.
    azpiadiera-1.10.1
    "Zure lur-eremuak nere diruekin jo, zer onthasuna liteken!" Lh.
    azpiadiera-1.11
    11. "Acudir bien o mal el año, el trigo [...], urtea, garia [...] ugari etortea edo urri, naroro edo eskas jotzea" Lar.
    azpiadiera-1.12
    12. Dar (un golpe).
    Herioak jotzen du azken kolpea. Dh 131. Ikharagarriko martilu kolpe bat yotzen baitute komentuko athean. Elzb PAd 84. Mutil oneri zapotzeko bat jo. Otx 173. Kurrutakori ostikoa jo. Anab Don 107. Lên-talka jo-artean. Or Eus 29. Bi oñakin zaplatekoa jo lurrean. Anab Poli 134. Bi belarrondoko jo zizkion. Osk Kurl 153.
    azpiadiera-1.13
    13. (Tras superlativo más alativo). Ponerse (en lo mejor, peor, mayor, etc.). "Amar milla duro irabazikoittu, geixenera jota" Elexp Berg.
    Eta geienera jota ere zenbat izango dira onela datozen arkumeak? Izt C 175. Nekazaritza lendabizi asi izan zan denporakoak [diradela izenak] , aldeenera jota ere. Ib. 233. Askoz oberik ezin liteke / ederrenera jota're. Tx B I 251. Baña, txarrenera yo dezagun, bada-ezpada. Ldi IL 59. Hona zer egin dezakegun, okerrenera jota: ps idatzi eta s hutsik ebaki. MEIG VII 181.
    v. tbn. Apaol 110. Alz Ram 59.
    azpiadiera-1.13.1
    (H).
    Tomar (de la peor, mejor... manera).
    Baña Saulek, dirudienez, gaiztoenera jo zuen. Lard 166. Zer irudituko zitzaion? Okerrenera ez al zuan joko? JAIraz Bizia 105.
    azpiadiera-1.13.2
    (Con absoluto).
    Gutxiena jota're, kirtena beñepeiñ bai. Urruz Urz 56.
    azpiadiera-1.13.3
    (Con ablativo).
    Alderdi onentsuenetik jota ere, urte mordo bateko ilunaldia. Etxde JJ 170.
    azpiadiera-1.14
    14. (H).
    (Con compl. con el suf. -tzat). Tomar por, tener por, reputar, considerar.
    Guziak miragarritzat jo bear zuten. Lard 461. Erotzat jorik. Bv AsL 86. Astotzat yoko ba-naute ere. Ldi IL 137. Gutxitzat jotzea. TAg Uzt 300. Opa izan dituzten itunben guziak deuseztutzat jo bitez. EAEg 2-12-1936, 439. Lenen-alaba erdi sorgintzat jotzeraño. Etxde AlosT 25. Hauzitegiak erruduntzat jo ahal zuen. Mde Pr 171. Aitz andiaren pisua baiño astunagotzat jo oi dauana. Erkiag Arran 94. Egiune ura kaltegarritzat jo badeza. Vill Jaink 187. Ezkertartzat jo izan balituzte. NEtx LBB 66. [Eiza] galdutzat jotzen genin. Ataño TxanKan 165. Oni bere bidia emoteko, silluak derrigorrezkotzat joten eben. Gerrika 148. Erabat aldrebestzat joko zan bertsolaria. Insausti 18. Ez ote dugun burges ttipitzat jo behar. MIH 366.
    v. tbn. AIr in Izeta DirG 11. Zait Plat 6. Gazt MusIx 70. Onaind STeresa 118. AZink 37.
    azpiadiera-1.14.1
    (Con sust. o adj. en caso absoluto indet.).
    Usoa errudun jo? Etxde AlosT 90. Genesis ez zala yo bear gertakizun. Or QA 105. Elburua gertu jotzea. Txill Let 122. Kontrabando ekartzea pekatu aundi jotzen zuan. And AUzta 80. Errudun jo. Vill Jaink 179. Oso aundi jotzen degu. NEtx LBB 169.
    azpiadiera-1.14.1.1
    (Con sintagma det.). "Orrek bere burua obenatakoa jotzen du (AN-gip), orrek bere burua besterik baño obea jotzen dik (G-goi)" Gte Erd 59.
    Nere burua betirako galdua jotzen det. JAIraz Bizia 60. Gizarteko bizitza [...] gaiztotzerik makurrena jotzen dute. Vill Jaink 177. Gure itzurren au, adierazterik ederrena io diteke. Or (in Gazt MusIx 28). Askok Gaztelurena dala diote, bañan beste batzuk Udarregirena jotzen dute. A.
    azpiadiera-1.14.2
    (Con bezala).
    Izen aiek iru mugarri bezela yotzen ditut. Ldi IL 82. [Moiseren liburua] idurikizun edo adierazkizun bezala yo diteke ala ere. Or QA 106. Bizitza obakunde bat bezela jotzean, zer-egiña biurtzen da biziera. Txill Let 121.
    azpiadiera-1.15
    15. (Con trumoi, tximista...). Tronar. Cf. infra (27).
    Asi ziran tximistak irteten, eta turmoia jotzen. Lard 77. Egoaldi sargoia zeguan, turmoiak jo du. Sor Bar 62. Tximistak jo zuen. Mde Pr 120. Apirillean iñusturia (trumoia) jotzen badu, berri ona da. EZBB I 37.
    v. tbn. Ill Testim 17.
    azpiadiera-1.16
    16. (H).
    Tocar, tratar (un tema, cuestión).
    Lenago ere gai bera askotan jo izan zuen. Lard 419.
    azpiadiera-1.17
    17. "Bideari jotzea, marcher, se mettre en chemin (avec ardeur)" Dv. v. ekin.
    Jo dezogun bihotzez lanari. Dv Lab 31. Plazan hazkarki jo dezala pilotari. Arb Igand 141. Eta jo biak lanari. Barb Leg 128.
    azpiadiera-1.17.1
    Jo mutillak uragok ondatu nai ezpogu! Echta Jos 203.Lanian gogor jo zuten. EusJok 122. Eskualdun haur lagunak, jo bethi pilotan! Ox 181. Asten da uretara jaurtitten, zapa-zapa, plist-plast, jo mutillak! Otx 134. Jo mutillak! NEtx Antz 28. Emon Pinto! Aurrera Txapar! Yo Gorri! Bilbao IpuiB 21.
    azpiadiera-1.18
    18. (H).
    Batir.
    Yo zaitzu arroltzen xuringoak. ECocin 25. Harzazu litre bat krema yoiten duzuna. Ib. 45.
    azpiadiera-1.19
    19. (V-gip ap. Elexp Berg ; Dv, H).
    Calcular, estimar (una cantidad). "Zenbat balio duela jotzen duzu?" Dv. "Ezta ioilerik hoinbertzetan abere hori ioren duenik" H (s.v. iole). "Jotzen dut behar garela hemen hamar langile" Lh.
    [Saltzalliei] 28.571, 43 lauerlekoen irabaztia joten yake. ForuAB 85. Gora ta bera jotzen badute ordainen bat. ForuAG 279. Zure domubaren etorrijak zenbatsu joten dozuz? Otx 75. Dirutza amar milla laurleko yotzen degula. Ldi IL 97. Zurki yota zenbat emate'aal-luken. Ib. 73. Barkoxen amar urteko jotzen zioten baitegian. Etxde JJ 185. Aiek egingo zituztenak, gutxi jota, amalau arrautz. JAzpiroz 101.
    azpiadiera-1.19.1
    "Beetik jo, calcular u ofrecer por lo bajo. Orrek beetik jota, eun kilo izangoittu" Elexp Berg.
    azpiadiera-1.19.2
    "Goittik jo, calcular u ofrecer por lo alto. Eskatzerakoan goittik jo bia da" Elexp Berg.
    azpiadiera-1.20
    20. "Enkantean jotzea, pousser aux enchères" Dv.
    azpiadiera-1.21
    21. "Hariz jotzea, surfiler" Dv.
    azpiadiera-1.22
    22. Echar, emitir, lanzar, proferir. "Ots andiak yotzen ditu orrek, ése tiene mucha fama; litm.: hace sonar grandes ruidos (G-to)" A EY III 289. "Illetia-joten dau baña ez da ori ain geixki bizi, se lamenta [...]" SM EiTec1 (s.v. leundu nota). "Estúla jo esin, no poder toser" Iz ArOñ (s.v. estúla, nota).
    Bandua jorik. Bv AsL 193. Gura neuskioz jo alabantzak / euskeldun eguzkiari. AB AmaE 119. Ainbeste arrokeri jotzeko. Ag G 264. Jo zazu ordago. Lab EEguna 100 (cf. hordago joka, s.v. joka (I, 3)). Bizkortxegoa jo du azken-intziria. Or Eus 136. Orroi batzuk jotzen. And AUzta 146. Mutillok, nesken aurrean, alako aizeak jotzen dituzue. NEtx LBB 146.
    v. tbn. EusJok II 32. EusJok 37. Erkiag Arran 102. Gand Elorri 215. Uzt Sas 79. Ataño TxanKan 103. MEIG IX 129 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-1.22.1
    "Kamarra jo, pendenciar. Sekulako kamarra jo dute" Asp Gehi.
    azpiadiera-1.22.2
    (En los juegos de naipes). Hablar. "Nor da joten? (V-arr-ger, BN-lab-arb), jo du (AN-gip)" Gte Erd 192.
    azpiadiera-1.23
    23. Latir. "Bihotzak iotzen zioen minuta bakhotxean ehun ukhalditaraino" H.
    Ene bihotz tristeak joiten duen arte. Xa Odol 337.
    azpiadiera-1.24
    24. Pescar.
    Igarian edo arraña joten (arraña jo, arraña artu lez da) dakizuelako. Ag Kr 212.
    azpiadiera-1.25
    25. "Jo sua (G-goi-to), encender el fuego. Jo sua, pipea piztu deigun" A. "Argíxa jo, dar la llave de la luz eléctrica" Iz ArOñ.
    azpiadiera-1.26
    26. Echar.
    Io zerri ori emendikan, loiez orakatua dago. FIr 159.
    azpiadiera-1.27
    27. (Impers.). "Aize purrustada ederrak jo ditu (G-azp)" Gte Erd 148.
    Arratsaldean trumoia jo. BasoM 134.
    azpiadiera-1.28
    28. "Beber. Orrek egunero ogei txikito jokoittu. Txanpan botillia jo najuan neuk bakarrik" Elexp Berg.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (Añ, Dv, H).
    Golpe. "Abstenerse de hacer cosa mala, bekatutik, jotik gorde" Añ (Interpr?). "Huna makhilaren ioa, pilotaren ioa, voici où le bâton a frappé, où la paume a donné [...]. Io laburra, luzea, hutsa, gaixtoa, coup court [...]" H.
    90garren metra pasa lezaketen jo guziak. Zby RIEV 1908, 86. Errebotearen joa / doha urrunera. Ib. 93. Heien [Lekorneko pilotarien] joak, ez iduri gatik, tanka gogorragoa emaiten duela harrian. JE Bur 28. Haizkoraz emaitean zuhaitzari joa. Ox 68. Beste batzuek geiago ziran / indarrean da jo aundiz. Basarri 87. Mindegiak aizkoran / badu zenbait bali, / oraindik bere joa / ez da asko itzali. Insausti 215.
    azpiadiera-2.1.1
    "Foltsuaren, bihotzaren ioa, battement du pouls, du cœur" H.
    Ene bihotzaren joak! Ox 48.
    azpiadiera-2.1.2
    Herioaren jo beltza.Ox 63. Zain gaiztoaren yoa! ['golpe de mala suerte']. Or Mi 130.
    v. tbn. Zait Sof 197.
    azpiadiera-2.1.3
    Buruan dun aize-joa. Or Eus 333.
    azpiadiera-2.1.4
    Kolpearen joa behar ainean ematea. "Violencia". MEIG IX 118 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-2.2
    2. "Braiement de l'âne" Lh.
    azpiadiera-2.3
    3. "Accouplement" Lh.
    azpiadiera-2.4
    4. "Joa, allonge, pièce de charpente qui s'élève sur les varangues" Hb.
    azpiadiera-2.5
    5. Son; toque.
    Ttunttunak ala baitu musikaren joa. Or Eus 22. Eguerdiko Anjelusaren lehen joa abiatu orduko. Larre ArtzainE 223.
    azpiadiera-2.6
    6. Producción. "Jua gehitu/gutxitu, norbaitek izan dezakeen lanaren emana gehitu edo gutxitu. Jakiña, ni etortze nitzanian gehitu inberrian ibal gutxitu ingo zan haien jua" ZestErret.
    azpisarrera-1
    ADARRA JO. v. adar.
    azpisarrera-2
    HARPA JO. v. 1 harpa.
    azpisarrera-3
    BEGIZ JO. v. 1 begi.
    azpisarrera-4
    BURUTIK JO. v. buru.
    azpisarrera-5
    ELKAR JO.
    a) Entrechocar, chocar uno con otro. "Chocar, pegar" BeraLzM. "Otoek elgar jo dute (BN-lab)" Gte Erd 182.
    Arriak zatitu ta alkar joten dabe. Añ EL1 205s. Elkar jotzen zuten [gau illunaren erdian]. Lard 130. Guraizak legez gelditu baga alkar ioten. A BeinB 67. Agiñak alkar joten. Kk Ab I 66. Ekiñaren ekiñez aitzurrez elkar jo. Or Eus 275. Bide-bazterreko berrora inguratu behar izan zuen arin, elkar jotzeari ozta itzur egiñaz. Mde Pr 100.
    v. tbn. Berron Kijote 147. Alkar j.: Otx 137. Bilbao IpuiB 271.
    Juntarse; encontrarse.
    Bitzuok alkar yota ogeta amairu guztiak. Zav Fab RIEV 1907, 91. Bi azanz-gilek ['vocales'] elgar yoitez. Arch Gram 22. Eta onela, guziak elkar jorik, bideari jarraitu zitzaiozkan. Lard 28. Goitiko ileek eta beheitikoek elkar jotzearekin. Dv Lab 246. Cardoneroko eta Lobregateko urek elgar joiten duten tokitik hurbil. Laph 40. Alkar joko degula / nundik edo andik. Tx B 80. Gure bizitzako bidean alkar jo diagu. Etxde JJ 125. Ia erri osoak alkar jo eban Santiyago egun atako Meza Nagusian Eleizean. Bilbao IpuiB 236. Hortzek elkar jotzen duten ala ez. MEIG VI 99. Nonbait elkar joko duten lerroak. MEIG IX 31.
    v. tbn. Alkar jo: Or Eus 29. EgutAr 7-6-1959 (ap. DRA). NEtx LBB 14.
    Tocarse.
    Nos sabeleekin, nos albuakin alkar ez joko, bai joko neska ta mutil. fB Olg 67. Luze luze dagoz beiaren ganean eta gorputzak alkar joten, eta oiñak oiñakaz bere bai. Erkiag BatB 190.
    b) Pegarse, luchar.
    Alkar joten dabe [eskola-mutilak]. Añ LoraS 95. Alkar joten ibilli zirala. Kk Ab I 45. Burrukazale ziranekin alkar-joten eta muturka ibiltea. Erkiag BatB 24.
    c) (alkar V-arr-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (alkarreas). "Cotejar" A. "Comparar" Iz ArOñ.
    Alkar yo egun bateko utsak bestekoakaz. Añ EL2 84. Iakitun bikainenak [...] Platonekin alderatu ta alkar io ditugu. Zait Plat 81. Oratirekin alkar jo bageneza [Fray Luis]. Gazt MusIx 68.
    azpisarrera-6
    ELKARRI JO. Hacer chocar, hacer golpear.
    Algarri beitirade joiten ['son hechos chocar'], bolak bezala bilartian. Egiat 224. Pint'arnoa hargatik zanka zanka husturik, basoak elgarri joz. JE Bur 170. Bere abarka-zolak athera zituen eta elgarri jo. Lf Murtuts 5.
    azpisarrera-7
    GARESTI JO. v. garesti.
    azpisarrera-8
    GOGOAK JO. Hastiar. v. GOGOAN JO.
    Mundu onetako bizitzaz gogoak joak egongo giñan. Echve OngiB 122.
    azpisarrera-9
    GOGOAN JO (G-goi (gogon jo); Lar, H). Ref.: A; VocZeg 287. Sentir repugnancia, repugnar, hartar. "Ahitar", "empalagar", "enhastiar" Lar. AxN explica bianda higuintzen (51) por janaria gogoan jotzen; higuina (473) por gogoan jo-garria. v. GOGOAK JO. Tr. Documentado únicamente en textos guipuzcoanos.
    Gogoan jo nazala zu bage dan gozoak. Lar STomas 1. Lurreko gauza itsusiak gogoan jo edo nazkatzen naute. Cb Eg III 280. Doatsu guztiak atsegiñez betetzen dituana beñere gogoan jo gabe, ta beñere aspertu gabe. AA III 352. Gogoan jotzen nau askotan asko irakurtziak. Echve Imit 10 (v. tbn. OngiB 183). Berak lenago ainbeste maita zituan gauzak berak [...] orañ guztiak gogoan jotzen zuten. Bv AsL 30. Ama maite onen begi guziz garbiak gogoan joko ez dituen eran lan guziak egiñaz. Arr May 9. Gerraz aspertuta, mundu gaizto onek gogoan jota joan ote zan Santa Cruz siñisgabeen misioetara? Or SCruz 131.
    azpisarrera-10
    GUZTIRA JOTA. En general.
    Badirudi, izan ere, merkeagoak, hutsalagoak, deusezagoak direla guretar frankorentzat, guztira jota, etxekoak kanpoko inongoak baino. MEIG VI 169.
    azpisarrera-11
    JO AHALA JO. Golpeando con saña.
    Sei burrego haritu zitzaizkon jo-ahala-jo. Jnn SBi 28.
    azpisarrera-12
    JO-AURRERA EGIN. Avanzar.
    Pozarren ibilten ekien olatuen dantzai gora-beeraketaz erantzunaz, eta beti jo-aurrera egiñaz. Erkiag Arran 78.
    azpisarrera-13
    JO-BURU. Blanco. v. jomuga.
    Ateraldia tiroa bezala heltzen bere jo-bururat. Lf ELit 182.
    azpisarrera-14
    JO DEZAGUN (AN-larr). "Supongamos" Asp Leiz2.
    Jo dezagun erdaldun batekin ari garela hizketan. MEIG VII 127.
    azpisarrera-15
    JO ERAGIN. v. joarazi.
    a) Llevar hacia.
    Ondo agertu baga pekatubak, ta utsera jo eragiñaz gauza astunai. Mg CO 156.
    Llevar hasta.
    Egin dituban osakintza mirariraño jo eragitekuak. Mg PAb 46.
    b) (Con batera). Sumar.
    Jo eragijezu batera lauko guztijai. Mg PAb 74.
    c) Añadir, sumar.
    Daukee beste kontu bat errenta ta irabazijena, ta kontubai jo eragiñik dazaube kastuba edo irabazija geijago izan dan. Mg CO 34s.
    d) Hacer tocar (música). "Campanam sonare, sonare facere, ezkilla [...] joeragin, jo egin" Urt IV 111s.
    Itxu bati soñua jo eragiteko. Kk Ab I 76.
    e) Hacer golpear.
    Arriak jo eragiñaz [oialak]. Erkiag Arran 137. Aizeak [tximistargi ariai] alkar jo eragin eutsela. Etxabu Kontu 204. Beste alderditik sareari eldu ta neurkin bat edo biri ura jo eragin. Ib. 102.
    azpisarrera-16
    JO ETA HAUSTE. Esfuerzo.
    Bere izen onagaitik zenbat lan da io-ta-auste erabilli dozuen badaki. Ag AL 161.
    azpisarrera-17
    JO ETA HAUTSI; JO ETA HAUTSIAN. Con la mayor dedicación, entrega.
    Eztaietan ibilli zan, jo ta ausi, aruntz ta onuntz [...], paperen eske ta soñeko billa. Ag G 316. Ekiñ beti; atsedenik gabe, zirt edo zart, ortik edo emetik jo ta ausian ibilli. Ib. 255s.
    azpisarrerakoSense-17.1
    (Con adj.).
    Gizon ura udaletxean sartzeko jo ta ausi zakarrean ibilli ziran da. Ag G 220.
    azpisarrera-18
    JO ETA ERAITSI. Derribar. "Jo ta eratxi, dejar fuera de combate, noquear, derribar. Jo ta eratxiko aut" Gketx Loiola.
    Tutarrez jo ta eratsi ta errotik atarauaz, egundoko zaparradan yoiazan lurreraiño [teillak] . Erkiag Arran 153.
    azpisarrera-19
    JO ETA FUEGO (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Con todas sus fuerzas.
    azpisarrera-20
    JO ETA JO.
    a) Golpeando con saña, con fuerza; golpeando constantemente.
    Jo ta jo eginarren / beti leku baten. DurPl 62. Eta geienak yo ta yo barregarri. Añ EL2 224. Eta hantxe hasten pinpi-panpa, yo eta yo, Pacheko gaizoaren zurratzen. Elzb PAd 63. Pilota jo eta jo. JE Bur 29. Jo eta jo hasten zaizko jende eta alimalezko soka luzeari. Barb Leg 137. Karriketarat atheratu baitire etxeko padera, pertz eta pegarrekin, heieri jo eta jo. Zerb Metsiko 348. Itxasoko ugiñak, gau ta egun, jo ta jo daragoioen atxak. Otx 29. Jo ta jo atea. NEtx LBB 172. Azote ukaldika jo eta jo. Ardoy SFran 188. Arriaren kontra aletu arte antxe jo eta jo. Insausti 90.
    v. tbn. EA OlBe 102. SMitx Aranz 154. Mde Pr 160. Anab Poli 61. And AUzta 73. Osk Kurl 204. Larz Senper 108. Xa Odol 283. Casve SGrazi 96. Berron Kijote 62. BBarand 24.
    Latiendo (el corazón).
    Bihotz bat [...] jo eta jo ari. Larre in Xa Odol 12.
    Batiendo (palmas), aplaudiendo.
    Zalaparta bizian, / txalo yo ta yo. Ldi BB 42.
    b) Sonando sin parar.
    Bere baitarik jo eta jo hasten da Salbatoreko zeinua. Barb Leg 126. Il kanpaiak jo ta jo ekiten dautse. Erkiag Arran 168.
    v. tbn. SMitx Aranz 12. NEtx LBB 99.
    Tocando sin parar.
    Bitartean ari da jo ta jo danbolin. Or Eus 20. Soñu alaia jo ta jo. EA OlBe 20. Artu txilibitua ta jo ta jo asi iaken. Bilbao IpuiB 154. Iru ordu jardungo zan soiñua jo ta jo, andik jetxi gabe. BBarand 77.
    v. tbn. Anab Poli 87. SM Zirik 67. NEtx LBB 331. Etxabu Kontu 57.
    c) Dale que te pego, con todas sus fuerzas.
    Lerreginda, jo ta jo, patsetan. TAg Uzt 34. [Antxobea saretik kentzen] antxe, lepoa edo bizkarra okertuta, jo ta jo zikiñez beteta. Etxabu Kontu 120. Ik segi goiko punta arrapatu arte jo ta jo. Albeniz 89.
    azpisarrera-21
    JO ETA KE.
    a) (V-gip, G-azp; kea V, G; keia V-gip). Ref.: A EY III 277; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Con todas sus fuerzas; con la mayor dedicación, entrega. "Yo ta kea, destrozarlo [...] (V, G)" A EY III 277. "A toda máquina, a todo vapor. Jo ta keia diardue langilliak" Etxba Eib.
    Jel-bidez jarraitzeko [...] / zuzenki... jo ta kia! Enb 177. Jo-ta-ke ari ziraden [artaburuak urratuz]. Or Eus 47. An eguan Txoria kartetan jo-ta-ke. SM Zirik 76. Lanean jardun ondoren jo ta ke. MAtx Gazt 56. Jo ta ke asten da, baño gero a(g)otz-galda (AN-larr). Inza NaEsZarr 448. Alkarregaz gobernu barria osatzeko asmotan jo eta ke ebizan. Gerrika 281. Korrika jo ta ke preparatzen ari ziranak. Albeniz 79.
    v. tbn. Bilbao IpuiB 45. Loidi 29. Lizaso in Uzt Noiz 33. Berron Kijote 25. Onaind STeresa 61. Ostolaiz 143. Insausti 214. Kea: Lab EEguna 116. Txill Let 48. Ostolaiz 139.
    b) Viento en popa.
    Batzun iritxiz, Anporrandiñekoak ziran jo ta ke ebiltzanak. Erkiag Arran 139. Onen [ugazabaren] zerak, beronen ustez, jo ta kea dabiltz, egunean baiño egunean erosoago. Erkiag BatB 155.
    c) Totalmente, absolutamente.
    Jo-ta-kea zuzenesten dugun gure absolutua. Txill Let 125.
    azpisarrera-22
    JO ETA KEA ATERA. Acometer con todas sus fuerzas; ponerse a hacer algo afanosamente.
    Jo ta kea aterako degu. Lab EEguna 87. Orraitik be jo ta kea ateratea, biderik laburrena. Eguzk GizAuz 43.
    azpisarrera-23
    JO ETA KEA EGIN. "Jo ta kia egin du (G-goi), auts biurtzeaño jo du" Inza EsZarr 157.
    azpisarrera-24
    JO ETA KEAN.
    "Jotakian ibilli, dana emanda ibili; su eta gar ibili. Jotakian ibiltze zan trizikluan" ZestErret.
    azpisarrera-25
    JO ETA MA. "Jo ta ma egon, estar en actitud agresiva y acogedora sucesivamente" DRA (que cita el ej. de SMitx).
    Onako ontan konberti bear nazu-ta. Adi-adi nagokizu, jo ta ma nagokizu. SMitx Unam 91.
    azpisarrera-26
    JO ETA PASA.
    a) (Uso vbal.). "Jo-ta-pasa, dar alcance y superar un móvil a otro. Ormaizteiko txakurrek trena jo-ta-pasa eitten omen zoon" Gketx Loiola (s.v. pasa).
    Gure orduko "vanguardismoak" jo ta pasa dituzte gazteok. NEtx LBB 211. Kilometro paren bat faltan, asi naiz jo ta pasatzen. Albeniz 106. Jo ta pasa det berriro. Ib. 106.
    b) (Adv.). "Jo-ta-pasa, trabajo de batalla o a batalla. Onek biar merkiok jo-ta-pasa ein bietxuk" SM EiTec1.
    c) (Sust.). Adelanto, adelantamiento, ventaja.
    Sortaldeko erriak jakin dute bakarrik ametsetako zoriona aurkezten, europatarrei jotapasa galanta emanez. Txill Let 75.
    azpisarrera-27
    JO ETA SU (V-gip, G-azp; sua V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Con todas las fuerzas, afanosamente, con la mayor dedicación, entrega.
    Ta senargai bila len lez io ta su / ez eban galdu ordurik. Azc PB 152. Baiña euron billa io ta su ibili, beste ondasunik ezpailegoan, ori ez. A (ap. Zam Man 52). Euzkeran aldez jo ta su! Enb 43. Buruko garunak urtu aiñean dabil, jo ta su gogoetan. Erkiag BatB 159. Zerbait asmatu arren / jardunda jo ta su. Insausti 307.
    v. tbn. A EY II 207 (V-och). SMitx Aranz 212. Uzt Noiz 46. Inza EsZarr 157 (G-goi).
    azpisarrera-28
    JO ETA TIRA. Con todas sus fuerzas, afanosamente, con la mayor dedicación, entrega.
    Gelditu gabe dabiltza Euskal-Esnaleakoak arontz-onontz, jo ta tira euskeraren alde. EgutTo 3-11-1918 (ap. DRA ). Gaizki erabilli zuten soldaduak jo ta tira. Or SCruz 44.
    v. tbn. Anab Poli 124. Inza EsZarr 157 (G-goi).
    azpisarrera-29
    JO ETA HUTS; JO ETA HUTS EGIN. Dar y fallar.
    Leia aundiyaz eizara juaten garelarik ere, batzuetan zerbait arrapatzen degu; bestetan berriz... jo ta uts. EEs 1918, 142. Xantiri "jo ta uts" egin zuala iruditu zitzaion. Anab Don 107. Jo ta uts. (G-goi) 'Oker jo duneko, jokuan edo lanen batean'. Inza EsZarr 157.
    azpisarrera-30
    JO ETA ZAFRA (Acometer un trabajo, etc.) con fuerza.
    Pipatzea utzirik, mokanes xuria eskuan, jo eta zafra emaiten da hor, ziliporta khentzen! Barb Sup 46.
    azpisarrera-31
    JO ETA ZERRALDO. "Jo ta zerraldo (G-goi), gaitzak edo norbaitek jo ta, bereala ankaz gora" Inza EsZarr 157.
    azpisarrera-32
    JO-JO EGIN. Pegar con fuerza.
    Eguzkijak jo-jo egitten eban. Otx 159.
    azpisarrera-33
    JO-LEKU.
    a) "Jolekhu, point où le coup a porté" Dv. b) Lugar al que se tiende.
    Etxea du bihotzak bere lehen jo lekua. Larre in Xa Odol 12. c) "Area, [...] ogi jo lekhua, heiéra, ogi jotzeko lekhua" Urt II 281.
    azpisarrera-34
    JO-NAHI. "Désireux de battre. Muthiko tzar hori jonahia gelditu naiz, je suis resté avec l'envie de battre ce mauvais garnement" Dv.
    azpisarrera-35
    JO-ORDUAN; JOTORDUAN. Cuando suena.
    Arratsean Abe Mariak jotorduan. Añ EL1 230.
    azpisarrera-36
    JOTA.
    a) (V-arr-m-gip, G-azp). Ref.: Etxabu Ond; Elexp Berg; Gte Erd 211; ZestErret. (Estar, etc.) muy cansado. "Jota gelditxu, quedarse como baldado" Etxabu Ond 107. "Ziero jota etorri zien mendittik" Elexp Berg. "Gaur jota nago (V-arr-gip, G-azp), gorputz guztia jota daukat (G-azp)" Gte Erd 211.
    Ni, beintzat, jota nator. NEtx Antz 78. Zure gorputzak jota egon bear du egunaren bukaerako. MAtx Gazt 84. Jota zatoz... zer dala ta? Lab SuEm 214.
    b) "Burutik jota, zoratuta. Ori eitteko ziero jota egon biok. Edo burutik jota" Elexp Berg.
    azpisarrera-37
    JOTZEN. "Joten, junto a. Elizia joten zan hospittala edo eritegia" Etxba Eib.
    azpisarrera-38
    JOTZEN DUENAK JOTZEN DUELA. "Joten dabenak joten dabela, loc. verbal equivalente a 'suceda lo que suceda'. Joten dabenak joten dabela, ni banoia amendik" Etxba Eib.
    azpisarrera-39
    JOTZERA EGIN (jotera V, BN-baig; Lar). Ref.: A; Elexp Berg. "Amagar" Lar. "(El novillo) acomete, zezenkoak jotzera egiten du" Ib. "1.º embestirse los animales; 2.º amenazarse los hombres" A.
    Bestiak agiraka, ta jotera bere egiten deutsala. fB Ic app., 7. Makilla edo beste edozeinbere gauzagaz jotera eginagaz. Astar II 85. Alki batekin jotzera egiñaz. Alz Burr 46.
    azpisarrera-40
    JOXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Lanak aintzin joxettugu (AN-5vill)" Gte Erd 157.
    azpisarrera-41
    JOZ JOZ; JOZ ETA JOZ. "Ioz eta ioz, en frappant et refrappant" SP.
    Beti, ioz ioz, daritzana / inkudeak bezala / diraukedala. O Po 24.
    azpisarrera-42
    LUZE JO. v. luze.

    jo

    jo
    << jaulki 0 / 0 kamisa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper