Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hozka.
    tradizioa
    Tr. Con aspiración inicial sólo se documenta en Lafitte (aunque cf. hortzkatu en Oihenart y Archu). Emplean or(t)zka Aguirre de Asteasu, Iturriaga, Etxegarai y Arrue, oska Txirrita y oxke Barbier. Hay un ej. de ortzaka en ZArg. Cf. MEIG II 84: "Literatur hizkuntzan orain arte sarrerarik izan ez duten esaerak ('dantzalari' [...], 'Matildetzaz', 'ortzaka', etc.)". En DFrec hay 2 ejs. de hozka y 1 de horzka.
    sense-1
    I. (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (G, AN, L, Ae; Lar, H (o-)); horzka (Lar (s.v. orca), Hb, H (o-)); oska (AN-araq); otzka (G-nav, AN-larr, Ae); ortzaka (Lar) Ref.: A (ozka); Echaide Nav 276.
     "(A) dentelladas" Lar. "Ozka eraso zion" H. "5.º a dentelladas; [...] 7.º mordiendo" A. Cf. Izt C 206 orzka (sin trad., en una lista de fauna marina), seguramente mala interpretación de la etim. de Larramendi para "orca". Otsobát dañu anitz itenzuéna ermánes ózka axuriak. LE Matr2 84. Etzaiteztela asi ozka ta aginka apaizen kontra. AA I 553. Gustoko ezurrari ozka dauskion txakurra bezala. AA II 229. Guziai ekiteko ortzka, aginka ta golpeka. AA III 378. Ortzka ari zitzaion / sugea limari. It Fab 92. Elkarrekin burruka, orzka, atzamarka [semeak]. Etxeg Ezale 1898, 275a. Bazirudiñ norbait jan / nai zutela ozka. Otañ EE 1892a, 88. Argia txoratil, / begietan dabilkit ozka. NEtx LBB 254. Beren astoak, emen belarrari ozka, an ote-puja bati punta kendu, aurretik zituztela. Ataño TxanKan 149.
    azpiadiera-1.2
    2. oskan.
    Haciendo mellas, cortes.
    Eute asi zaio / arbolari oska. Tx B III 128.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-ple, AN-araq-ulz-egüés-ilzarb-olza, B; VP 73r, Lar, Añ (G, AN), H (o-), VocB ); horzka (Aq 1040 (AN)); ortzaka Ref.: Bon-Ond 153; A; A Apend; Satr VocP; Iz Ulz.
     Mordisco. "Mordedura" Lar, Añ. "Mordiscón, de Velate para allá" VocB . "Bocado, mordedura" A.
    Ozka baten eske. "Bocado". RomBasc 16. Suge bati bere ozkarekin zuen izurri guzia bere bularrean sar-erazten ziola. Mb IArg I 65. Beldúrrak ozkabátes kausadézon [serpienteak] eriótzea. LE (in BOEanm 278). Ezarri ezak katean [zakurra] norbaiti ozkaren bat egin ez dezaion. Zab Gabon 36. Zirikatzeke, sugeak ozkarik ez. Goen Y 1934, 103. Mertxika guria / yaterakoan, / ez duk lênen-ozka / bezelakorik. Ldi UO 27. Janaria pozoiakin nasten badek irenak dituk bien diruk. Aupa! Tira! Ortzaka batean aberatsa neuk-eta. ZArg 1955, 296. Lenago subearen ozka edo atsikiaren aurka erabiltzen omen zuten. Ostolaiz 37s.
    azpiadiera-2.1.1
    "Picadura (V-ple)" A Apend.
    Sumaturik [euliaren] ozka miña. Or Eus 341. Askotan entzuten dugu xomorroen ozkaren kontua. Ostolaiz 130.
    azpiadiera-2.2
    2. (V-ger-ple, G, AN, L, BN, Ae, S; Lecl (o-), Dv (o-), H (o-)); oska (B; Aq 732 (G, AN)); ozke (S, R; Arch VocGr , VocBN , Gèze, Foix); oske (SP) Ref.: A (ozka, ozke); A Apend (ozka, oska); Lrq (ozke); VocNav ; Izeta BHizt2.
     "Oska [...], muesca" IC II 305. "Ha de tener [el listón] su abertura para que se encaje la teja o oscas a lo largo" (1727). GoiBur 276. "Entaille, encoche" Gèze. "Muesca, mella" A. "Entaille, sakhoa, pikhoa, ozkia" Foix (Lhande transcribe erróneamente jozki). Cf. infra (II, 6).
    Tutua higi ez dadientzat, ozka batzuek egiten dira basatearen muthurrean. Dv Lab 387. Lauzak ozka bat egiten duela lurrarekin, harriak ere ez dauzkala oro hein berean zelhai. JE Bur 27s. Dena ozka, dena arrail, dena sarraski, dena zurruta agor [mendiak] . JE Ber 41. Ba dakizue nola haizkora batean beti hozka bat edo biga, berdin hiru, izaiten diren. Etchebarne 47.
    azpiadiera-2.2.1
    Mordedura, resultado de un mordisco.
    Arratoe-ozka zeukiela [ogiak] . Or Tormes 51. Ozkaz gorago zatarrez estu. "La ata fuerte un poco más arriba de la herida". Or Eus 317.
    azpiadiera-2.2.2
    "Ozka (...) marque" H. "Ozke (S), estigma, marca que se hace a las ovejas y vacas para conocerlas" A.
    Kalako etxekoen señalea da: llallategi giblean ta ozke altzinian eskuieko bigarrian. ZMoso 56.
    azpiadiera-2.2.3
    "(L-ain, B), festón" A. Tbn. ozke (y oxke) en ZMoso 56.
    azpiadiera-2.2.4
    "(V, G, AN), grada, escalera de pelo mal cortado" A (que cita a Aq, pero en éste sólo encontramos oska; v. supra). Cf. infra (7).
    azpiadiera-2.2.5
    oska.
    Orra or legorrean oska zabal bat egiña, gora ta bera dijoazen txalupak aldizka igo ta jaitxi ditezen. "Des encoches taillées dans la rive". Lh Yol 3.
    azpiadiera-2.3
    3. (Añ→A).
    Dentera. v. 2 hozki.
    azpiadiera-2.4
    4. (Dv→A, H); ozke (S ap. Lh ).
    Grado. "Degré, rang. [...] Ezta zure ozkara helduren, [...] à votre rang, à votre hauteur. Syn. maila" H (s.v. kozka). "Eraitsiren dira axuriak leheneko ozketara, les agneaux vont descendre au prix d'autrefois" Lh.
    Nahi duzu itzala igan dadien hamar marraz, ala gibela dadien bertze hainbertze ozkaz? Dv 4 Reg 20, 9 (Ol, Ker mail, BiblE maila). Zanpagaraiek hozka batez goititzen du berriz ere bere mintzoa. Lf Murtuts 13. Baionan "préposé des douanes" zen eta itxura guzien arabera on zitaken ozka gorenetarat heltzeko. Lf ELit 191s.
    azpiadiera-2.4.1
    Oraiko trinketlaririk hoberena da bi ozkaz. Egunaria 24-5-1955 (ap. DRA ).
    azpiadiera-2.4.2
    Límite. Harriet atribuye ozka "limite" y ozkatu "marquer des bornes, limites" a Larramendi, cuando en realidad éste trae kozka y kozkatu.
    Bainan ez dugu uste [...] ozka hortan baratuko diren aiphatu bilkurako buruzagiak. JE Bur 212. Gauzen prezioak behar dituztela ez goititzeko ozketan ezarri. Herr 17-9-1959, 2. Iduri-eta eskuarak behar duen bethi ozka beretan ibili, treina burdin-bidetan bezala. Lf ELit 118.
    azpiadiera-2.4.3
    Laborantzako etxalde on frango hutsik atxik, [...] muthil bat ezin harrapa ozkaraino. Herr 16-10-1958, 2.
    azpiadiera-2.5
    5. (En casos locales de decl. sing.).). "(L, BN-baig), estado normal. Eriondo hori ezta oraino bere hozkarat heldu, ese convaleciente no ha llegado aún a su estado habitual de salud" A. "Beti ozka (koska) beran dirau, permanece siempre inmutable" Bera EEs 1914, 33. "Begi nahasi horietarik ezagun duzu ez zarela ozkan (BN-lab)" Gte Erd 124.
    Eta sekulan hartaratzen bagira, noren gainean konda, erreboltatuen larderiatzeko, beren ozkan ezartzeko? HU Zez 211. Gertatzen bazen ezin eden bat (...) Haritchabalet jauzten zen ozketik eta [...] emaiten zeron ilasaldi bat. Const 26. Lur huntako bizi-pidea, ohiko nigar-bideen pean, ozke berean egoki bethi. Barb Piar I 189. Verduneko akhidura joan orduko, gure zainak beren ozkan eman orduko. Zerb Gerlan 45.
    azpiadiera-2.5.1
    (En casos locales de decl. pl.).
    Trapuzak ükhen zian bere imidoaren akaboa... Etzen hargatik ozketarik gaintitü. Bazakian ahürrian ziala bere jokia. J. Berrionde GH 1930, 420.
    azpiadiera-2.6
    6. "(B), deuda. Ostatuan ozka bizkorra emen daukate" A. Cf. LexHNav I 82 (Améscoa, 1587): "cogiendo las calonias de los vecinos del dicho lugar por casas, con la huesca, que era un palo en que tenían asentadas las calonias"; cf. tbn. VocNav: "Osca [...]. Muesca [...] que se hace en un palo con el cuchillo y que constituye un sistema de contabilidad muy común en la Montaña de Navarra [...]. Por extensión osca equivale a deuda o trampa". Cf. supra (II, 2).
    azpiadiera-2.7
    7. (V-ger-arr, B, BNc, R ap. A ); ozke (S, Sal, R ap. A ).
    "Ondulación, onda" A. "Ondulación, grada, por ej. del pelo" Ib.
    Arritxuak arturik, uretara jaurtiten ditu. Urmaelean ozkak sortu, ta aundituaz ta zabalduaz doaz. Erkiag BatB 111. Araxe biltzen ditu aizeak itsasoko olatuak bertan ozka biribilletan apurtu ondoren. Ibiñ Virgil 115. Azkenengo ozkak soillik narrazten ditu kiribil nagiak. "Sinus ultimus". Ib. 103.
    azpiadiera-2.8
    8. (BN-arb ap. Gte Erd ); oska (B ap. A Apend ).
    Surco, ranura. "Ipurdiko hozka (BN-arb), bularreko hozka (BN-arb)" Gte Erd 69.
    azpiadiera-2.9
    9. (Fig.). Daño.
    Etzan ainbesteko izan bigarren [auzi] au, eta etzion aren bizitzari ozka aundirik egin. Gazt MusIx 60.
    azpiadiera-2.10
    10. "Óskak, los anaqueles" Iz Ulz.
    azpiadiera-2.11
    11. Diferencia grande, separación.
    Bakar bakarrik huntan zuten bien arteko hozka haundia: gure ait'amek elgar konprenitzen zuten ederki baigorriar apez eta erakasleekin, gutiago aldiz baiones andere gazte diplomatu frantximantarekin. Larre ArtzainE 24. Portugesek ez dute guti senditzen heien legearen eta auzokoen lege artean dagoen hozka handi hori abortuaren gai hortan. Herr 19-2-2004, 2.
    azpisarrera-1
    HOXKA.
    (Forma con palat. expr.).
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (B; H (o-)) Ref.: A; Izeta BHizt2.
     "Hendedura, fisura hecha con un instrumento cortante" A.
    Bazuen boz bat pullita [...] batre zerra-oxkerik gabekoa. Barb Sup 1. Athea xutik zaukaten bi pazoteak, beheretik eta gaineraino oxke zuri batzuz oxkatuak ziren. Barb Piar I 130.
    azpiadiera-1.1
    "(L-ain, B), festón" A.
    azpiadiera-1.2
    (oxka H; oxke S, Sal, R; H (S)) Ref.: A (oxke); ZMoso 56.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) "(B), mordedura, herida hecha con los dientes" A.
    azpiadiera-2.1
    "(B), picadura" A.
    azpisarrera-2
    HOXKA EGIN.
    "Mordiller [...]. Saguak [...] oxka egiten du" H.
    azpisarrera-3
    HOZKA EGIN.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (G, AN-larr-ulz-erro, B, Sal; Lar, Añ (G, AN), VocZeg 287, H (o-); ozkain AN-egües-ilzarb; ozkin AN, Sal; ortzaka egin G-azp) Ref.: Bon-Ond 159; A; Iz Als; Iz Ulz; Echaide Nav 276; Gte Erd 156.
     Morder. "Ládreme el perro y no me muerda, txakurrak zanga badegit, ordean ozkarik ez begit" Lar. "Zakurrak ortzaka egin dio (G-azp)" Gte Erd 156 (junto a aginka, mokoka, etc., de otras zonas).
    Egiten dio [zirauak] oñean ozka. Mb IArg I 230. Badezáke in aunka, badezáke órtzak irríka, baña ezdezáke niolatére in ózka. LE Urt (ms.) 26v. [Tximu] batak egiten dio / ortzka belarritik. It Fab 77. Gizonai ozka-egin [larrapoteak] eta oñaze andiak ematen ziezten. Lard 70. Zeron konzienziaren arrak ortzka egiten dizutenean. Arr GB 137. Begira ozka egiñ / zizaña gaixtuak. Auspoa 97, 62. Asi zan xerrairi ozka egiten. Or Tormes 27. Aserre biziz ozka egiten [txinurriak] . Or Mi 112. Talo-erdi bati ozka egin. Lek EunD 28. Etzak beldurrik izan, gizona, ez dikat ozka egingo ta. Sabiag Y 1933, 421. Zerbaitek ozka egin dio umeari. Ostolaiz 130.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) "Ozka egin (L, BN, S), faire une encoche" Lh.
    Gure udaletxe zarra izan ere / zegon berri bati oska, / ainbeste urte bazituan da / gaitz askok egiña ozka. Insausti 222.
    azpisarrerakoSense-3.3
    c) Prender (el fuego).
    Ontan, Joan deunak, suak ozka dagion egurra dakarkigu gogora. Onaind (in Gazt MusIx 148).
    azpisarrera-4
    HOZKA-LAN.
    Relieve.
    Erran dugun kalonjeen jar-alkietako ozka-lanak ez gitu halere nehor harritzen. JE Ber 23. Aldi hartan, Donostiako kirolzelairako ozka-lanean, relieve-lanean, ari nintzen. MEIG IX 138 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-5
    HOZKA-MUTUR.
    "Ozka-muturrak (AN) [...], entrantes y salientes" A EY III 284.
    azpisarrera-6
    HOZKAN.
    A mordiscos, mordiendo.
    [Mandoaren] ezpainak oskan. ChantP 88. Ogia galdu bage ezker-eskutikan, / puska puskaren urren jaten ditu ozkan. Or Eus 369. Esku batekin goittu [soñekoa], ta ozkan artu ziñan azpilduratik. (AN-gip). PPer FLV 1987, 189.
    azpisarrera-7
    HOZKA-HOZKA.
    "Arbole andi, ozke ozke, andixea da, [...], es un árbol grande, festoneado [...]" A.
    azpisarrera-8
    HOZKARA.
    "Ez ozkeala sal (R-is) no vendas a plazos" A. "Oxkara [...], al fiado" A Apend. "Oxkeala (Sal), ozkeala (R), a plazos" A EY III 324.
    azpisarrera-9
    HOZKETAN EZARRI.
    Poner en estado normal.
    Izan dira beste ützül üngürü, Haritchabalet batek baizik ozketan ezar ahal ez liruanik? Ib. 22.

    hozka

    hozka
    << hotz 0 / 0 hurren >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper