Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    orpo.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos meridionales desde el cantar de Rodrigo de Zárate. Sg. Lhande tbn. se encuentra en TB, pero no lo encontramos en éste. La forma erpo se documenta en Iztueta, Iturriaga e Inzagaray. En DFrec hay 4 ejs.
    sense-1
    1. (V, G-goi, AN-larr; Lcc, Mic 9v, VP 69r, Lar, Añ (V, G), Dv (G), H); erpo (G; vEys, Dv); urpo (AN-gip); opo (G-to-nav) Ref.: A (orpo, erpo, urpo, opo); Iz Als y To (opo), ArOñ , UrrAnz; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Asp ANaf (orbeztu).
    Talón. "Calcañar" Lcc. "Talón" , "calcañar", "zancajo" Lar y Añ. v. aztal, oindagora.
    Oña txipi, orpo laster, Abendanotxea. EZarate 18. Zelan errenak ifinten daben polibi andiago bat baña iños ifinten eztabe oñ luzean, ezpada orpo laburragoan. Añ LoraS 139. Gorputz liraña zuen, / gerriya txit mea, / illea erporaño / urre kolorea. It Fab 39. Anaiaren orpoari zitxekala jaio zan. Lard 29. Berak lertuko dik ire burua, eta i ibilliko aiz aren orpoaren zelatan. Ur Gen 3, 15 (Ol, Ker, BiblE orpo; Urt thaloñ-, Dv hindagora, Bibl aztal). Ezpata gerrian ta orpuan ezproiak. Bv AsL 71. Gerrikorik ezpaneuka ba, nire prakak laster litzakez orpuetan. Ag G 353. Ta [kapia] luzia, barriz, orpoetaraño. Kk Ab II 103. Danak orpuarekin lurra juaz. ABar Goi 17. Orpo-azpian arrautza jarriz. Or Eus 161. Gona luzeaz orpo zikinak ikasi uen garbitzen. (AN-5vill). A EY IV 25. Aren beatzen, ta orpoen, ta orkatillen, ta bernen ta iztarren arintasuna. Erkiag Arran 37. Galtzetin utsik jarri zanean orpoan izugarrizko puska palta zuana pintura beltzez berdindua zeukan. Anab Poli 54. Orpoz bere astoari eragin. Berron Kijote 192. Krakaz orakaturik heldu denak, kaskarretik hasi eta orpoetaraino. MEIG I 258.
    v. tbn. Xe 175. EusJok 33. MendaroTx 232. Ir YKBiz 440. Arti MaldanB 229. Zendoia 92. Erpo: Izt D 123.
    azpiadiera-1.1
    Casco de caballo.
    Zaldi-talde-orpoen zalaparta dirudi. NEtx Antz 13.
    azpiadiera-1.2
    (H).
    (En casos locales de decl.).Cf. infra ORPOTIK (b), ORPOZ ORPO, ORPOZ ORPOAN.
    Ea: ken orpoetatik, koartoan bosteko estanpa. Cb EBO 42. Zeuk jarraituko deustazu beti neure orpuetan. fB Ic II 20. Arerioa beban legetxe orpo ondoan. AB AmaE 445. Buru zoro direan / andra-neskatilak / orpo-ondorik daroez / gizon da mutillak. Azc PB 153. Neskaren ibilliak garaiz orpotik zaitu izan balitue. TAg Uzt 150. San Pedro [trainerua] orpoetan, / parez pare Tiran. Zendoia 166.
    azpiadiera-1.3
    (H).
    Tacón de zapato.
    Zapata orpo-makurrak, Albisukoak. Or Eus 63. Orpo altuzko zapatak. Osk Kurl 21.
    sense-2
    2. (V) Ref.: A; Elexp Berg.
     "Pie de un árbol, planta de un árbol" A. "Larrosa orpuan trabau ta muturrez aurrera jausi nitzan" Elexp Berg. v. MAHATS-ORPO.
    Matsaren orpotik dator / mama gozua. JanEd I 127. Arbola-orpotik sortzen dan altxuma. Ibiñ Virgil 83.
    azpiadiera-2.1
    Raíz.
    Larra bedarra orpo ta guzti atara. (V-och). A EY IV 238. Errekatxua lora artian / euren orpoa bustirik. BEnb NereA 54.
    azpiadiera-2.2
    Pie de una columna, poste.
    Guztiz izango dira / sendo ta egokiyak [pillareak], / orpoetan urdiñak, / gañean zuriyak. Echag 50.
    sense-3
    3. (Vc, G ap. A; Añ, H). "Quicial" , "quicio" Añ. "Quicio de una puerta o ventana" A. v. opo (2).
    Gorde egik [giltza] emen ate-orpo-ondoan. "Al quicio". Or Tormes 73s. Burnizko atea orpoetatik okertu. Zait Sof 93.
    azpiadiera-3.1
    (Fig.).
    Izarrak berak ere alabaña bere lekuak eta ibillera ederra galdurik orpoetatik atera dirala iduringo due. AA III 464. [Urrengo eginbearrak] berenez joango ziran orpora, zulotik irten dan ardazburua bezelaxe. TAg Uzt 130. Siñeste au izan da erlijio jatorraren benetazko erroa, orpoa. Vill Jaink 21.
    sense-4
    4. Talón de la guadaña, parte donde se junta la hoja con el mango.
    Segaren orpotik saskia buruzbera zeramakiala. TAg Uzt 109. Orpoz bota zuan sega, altzairu-ots bizi bat beraizik ere atereaz. Ataño TxanKan 15. Lekurik erosoenak bukatu ondoren, segaren orpo-barrenarekin gainbera arri-ondoetako belar banakak mozten ari zan. Ib. 9.
    sense-5
    5. Base, cimiento.
    Ortziaren orpoak dardaratuko. "Virtutes" (Mt 24, 29). Or QA 204 (Leon zimenduak). Ames-orpo mardo. 'Robusto cimiento del ensueño'. Gand Elorri 217. Legor ez ibai, ez lur orporik / etzan. 'Tierra firme'. Ib. 133.
    sense-6
    6. Peciolo.
    Orri igarrak goitikan datoz / euren orpoa ausirik. BEnb NereA 54.
    sense-7
    7. Paso.
    Gauzak... Bizitza ta / norbaiten orpoak! 'Pasos'. Gand Elorri 49.
    sense-8
    8. (Tema nudo tras gen., usado como posposición).Siguiendo a. v. ORPOTIK (b), ORPOZ ORPO.
    Orduan, noski, gaitza gaitzen gain letorkio, miña miñen orpo, utsa utsen truke, negar negarren ostean. Anab Usauri 56.
    azpisarrera-1
    ORPOAK ARIN. "Joan zan orpoak arin, il s'en fut vitement (les pieds légers)" H.
    azpisarrera-2
    ORPOAK ARIN ERABILI. "Talonear" Lar.
    azpisarrera-3
    ORPOAK HARTU. Pisar, poner los pies.
    Agaitik emen ez eben artu / orporik kasta gaiztuak. AB AmaE 82.
    azpisarrera-4
    ORPOAK ERAKUTSI. Darse a la fuga, huir corriendo.
    Korpuz gustia ikara jarri... auxe dok bide obia: / ene kontra baldin badatoz, orpoak erakustia. Acto 228.
    azpisarrera-5
    ORPOAK IPINI. Pisar, poner los pies.
    Arrotzak orporik ipiñi eztaben toki itzaletan. Ag AL 105.
    azpisarrera-6
    ORPOAK JASO. Correr.
    Orpoak jasoaz asi ziraden igesi. Apaol 73.
    azpisarrera-7
    ORPO-ALDERA. Hacia atrás (?).
    Lagun ainbana zati egiñik, aalik berdiñena zatituta, orpo-aldera begira daudela, baten deiera aukera oi dute. Or Eus 48n.
    azpisarrera-8
    ORPO-BURDINA. Espuela.
    Igo zaldi gañera, orpoburniak estutu. JBDei 1919, 191.
    azpisarrera-9
    ORPO-HEGO. "Talares, alas de Mercurio en los talones, orpo-egoak" Lar.
    azpisarrera-10
    ORPO-HEZUR. "Calcanéum" T-L.
    azpisarrera-11
    ORPO-GORRI.
    a) "(V-och-gip), descalzo; litm., de talón rojo" A.
    Beste praille orpogorri bat [...] ta sei moja. Onaind STeresa 92.
    b) (Sust.). "Zazpi, zortzi orpo-gorri baleukaz, si tuviera siete u ocho niños (V-arr). Orpo-gorri asko daukaz orrek" A EY III 316.
    azpisarrera-12
    ORPO-LUZE. De tacón alto.
    Orpo-luziak oiñetakuak, / galtzerdi lokarri-piñ sedazkuak. MendaroTx 225.
    azpisarrera-13
    ORPO-ORPOTIK. De raíz.
    Aize zakarrenak ereintzak iñarrosten eta orpo-orpotik, burruka izugarri batean, uzta ernaria ateratzen. "Ab radicibus". Ibiñ Virgil 76. Basoak [...] orpo-orpotik anpor ta guzti erauziaz. Ib. 86.
    azpisarrera-14
    ORPOPEAN (V-m-gip ap. A; orpabean A Apend). "(Calzarse) en chancletas" A. "En chancletas (Zakadiz [?])" A Apend.
    azpisarrera-15
    ORPOTIK.
    a) (Cortar, etc.) de raíz (sentidos prop. y fig.).

    Orpotik eta sustraitik kentzeia onerian Matrimonio zatarrak. msOñ 235v. Orpotik etena gelditu zitzaigun [edestia] . "Quedó destroncada". Anab RIEV 1928, 608. Bakotxaren jabetzea orpotik ebagi ta gizarteari emon arte. Eguzk GizAuz 25. Lore onek eztu zelairik. Landare-orpotik ebaki zuten. NEtx Antz 83.
    b) (Precedido de gen.) Inmediatamente después (de).
    Udazkenaren orpotik negua zetorren bereala. TAg Uzt 289s.
    azpisarrera-16
    ORPOTIK TIRA. Con gran esfuerzo (?).
    Lanbide ortan bizi geranok / orpotik tira gabiltza, / nekien puruz nola datorren / Purrak dakarren emaitza. And Egun 35.
    azpisarrera-17
    ORPO-HUTSIK. Descalzo. v. orpozik.
    Buru-utsik, ortozik edo orpo-utsik eta erdi-billoizik, erraldoia lango Damutu andi bat [...] aurkeztuko balitzakik. A BeinB 81.
    azpisarrera-18
    ORPO-HUTSUNE (Lar H). "Corvejón sobre los calcañares, orpoutsunea" Lar.
    azpisarrera-19
    ORPOZ IPURDI. Corriendo.
    Itxumustuan, iraulka, orpoz ipurdi [...] ia errirarte ezta gelditu. Ag G 310s. Arnas-estuka ta oiñ ariñei orpoz ipurdi eragiñik natorrela-ta. Zait Sof 167. Tximistak egiñaz, orpoz-ipurdi, bere gurasoen etxe aldera jo zuen. Loidi 170.
    azpisarrera-20
    ORPO-ZIRI. v. orpaziri.
    azpisarrera-21
    ORPOZ ORPO (V, G ap. A; Izt 109v, Dv, H; opoz-opo Gc, AN-5vill ap. A; erpoz erpo A). Pisando los talones, (seguir...) a corta distancia, de cerca. "Erpoz erpo, a continuación uno de otro" A. "Opoz-opo ibilli, andar uno en pos de otro, pisándose los talones" Ib.
    Zeren orpoz orpo zerraikion emakume gaizto ura bekatu eragiteko. AA III 486. Igeslariai orpoz-orpo jarraitu zitzaien. Lard 130. Onen pausoai orpoz orpo bere banderape sagraduan [...] sigitzeko. Aran SIgn 44. Orpoz-orpo bata bestiaren ondoren jarri ziran. Bv AsL 192. Adur gaiztoa orpoz orpo dabilkizulako. Ayerb EEs 1912, 153. Azkar, azkar. Orpoz-orpo ditut-eta. Goen Y 1934, 94. Ari ziran lanean Eperzeilaitako soroan orpoz-orpo. TAg Uzt 265. Orpoz-orpo zetorkion emaztea beste eskopeta eta kartutxo-zizkuarekin. NEtx Antz 145. Irakasleari orpoz-orpo zerraion ikaslea. Zait Plat 40. Ni bigarren gelditu nintzan, Zarauzko Iturzaetaren atzetik orpoz orpo sartu nintzan. Albeniz 40. Orixeren ondoren orpoz orpo ibiltzea. MIH 266.
    azpisarrerakoSense-21.1
    (Precedido de gen.).
    Zumaia ere, âlegiñetan, / onen [Getariko ontziaren] orpoz orpo dator. Or Eus 398. Ibaiean beruntz zenbait itxasontzi alkarren orpoz-orpo badatoz. EAEg 30-11-1936, 423. Onen jarraian gizonezkoak joaten dira [...] apaizaren orpoz orpo. Erkiag Arran 168. Zenon Erakleitoren ikaslea besterik eztala uste bide dezakezu, nonbait: aren orpoz-orpo doala, alegia. Zait Plat 40s.
    azpisarrerakoSense-21.2
    Tras, buscando, procurando (una cosa).
    Guzioi dagokigula nekatzea aztuta, lasaitasunaren orpoz-orpo dabiltzanak. EAEg 2-2-1937, 962.
    azpisarrerakoSense-21.3
    A continuación, inmediatamente.
    Ona ta gaitza bi mukulu opoz-opo. Or Aitork 116. Orpoz-orpo datorren bigarren liburuari Gau illuna deritza. Onaind (in Gazt MusIx 147). Zeiñek esan [...] labain-kolpe-tzar aien ondoren, onelako makil-erasorik, arin-arinka ta orpoz-orpo, etorri bear zuanik. "En seguimiento suyo". Berron Kijote 166. Bekatu horrek zigorra orpoz-orpo izaten duenez gero sarritan. MIH 282.
    azpisarrera-22
    ORPOZ ORPOAN. A continuación uno de otro; inmediatamente.
    Artzaiak edan zituan / erpoz-erpuan / bi txopin ase. Inzag EEs 1914, 94.

    orpo

    orpo
    << MANGA-HUTSIK 0 / 0 SOIN HUTSIK >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper