Etim. Se trata en su origen del superlativo de 2 hur.
I.
(Adv.).
1.
(Volt 109, SP, Ht VocGr 408, Lar, Izt 22v).
Casi.
"Presque"
SP, Ht VocGr.
Sg. Lar "apenas".
Tr. Documentado en textos labortanos y bajo-navarros. Apenas hay testimonios del s. XX. En la tradición meridional sólo se documenta en Iraizoz.
Nola zazpi egunak ia hurren iragan baitziraden.
Lç Act 21, 27 (IBk ia; He ja iragan hurren zirela).
Lurrera hurren baxatu dute ene arima.
EZ
Eliç
210.
Egiazko zuhurzia xoil aphurra eta hurren ahantzia dela.
SP Imit III 32, 3 (Mst kasi, Ip hüllan, Ol urran).
Debozionezko libururik egin duten guziak hurren.
SP Phil b, 4v.
Su batek bezala hurren xilpiltu eta erre zian.
Tt Onsa 102.
Halaber bada bertze baxa bat Pierre Perzetik leku bat hurren suesterat.
INav 37.
Geroztik ziaizkidak hurren / izarrak ere itsusi.
Gç 193.
Hutsik xumeena ere hurren bethi gure kaltetan eta gutimendutan egiten da.
Ch I 19, 2.
Hurren ekhartzen nauzu giristino egiterat.
He Act 26, 28.
Tentazione hurren eziñ garaituzkoez.
He Gudu 40.
Hurren segurki.
Ib. 98.
Errege guzien izateak etziren hurren deusere haren ontasunen aldean.
Lg I 328.
Hurren inposible da erroetarik atheratzea.
Brtc 180.
Bere buruak giristino on batzuentzat, hurren egiazko seindutzat dauzkatzite.
Dh 143.
Urren ezeztaturik.
EgunO (
in
Arb Igand 177
).
Sinhets eragiten dautazu hurren giristino izaitea.
TB Act 26, 28 (Lç hurrensu
).
Handiak hurren guziak / dire theatreko maskak iduriak.
Gy 314.
Badu hurren mila urthe.
Zby RIEV
1908, 295.
Orduan urren larogei urteko alarguna zan.
Ir YKBiz 29.
Bi ontziak bete zituzten, urren ondatzeko zorian.
Ib. 88.
v. tbn. Monho 62. In Arb Igand 23.
2.
(L, B, BN-ciz)
Ref.:
A (urren);
Gte Erd 156
.
Cerca.
"
Denopaleutik hurren gira (BN-ciz)"
Gte Erd 156.
Leiçarraga (Decl a) 7v) da hurren como equivalente suletino de hurbil.
Hurren uste nuenean, / haur dakusat urrunean.
O Po 19.
Ientainen egurra hurren, bana behar karreiari egurren.
"Proche de la maison"
.
O Pr 266.
Elizatik hürren daudian lekhietan.
Bp I 20.
Hurren baitzen zahagia!
ChantP 310.
Kistar biurtzeko ere urren naukazu.
Ol Act 26, 28 (Lç hurrensu).
Urren balitz, ez uste nerau atarira etorri al izango nukenik: orain, ordea, basaldean dabil.
Zait Sof 20.
Nik urren narraikiola.
Mde Pr 113.
Orrezkero, urren zan eguzkiaren sartzea.
Zait Plat 107.
Eriotzaren urren baita dagoneko.
Ib. 104.
Ez eban ikusten an urren egon bear zan ontzi laguna.
Etxabu Kontu 135.
3.
+
urreen,
urrien.
(Lo)
más cerca.
Cf. 2 hur.
Tr. Documentado únicamente en la tradición vizcaína.
Konfesorerik onena, birtutetsubena ta Jangoikuaren urren dabillena.
Mg CO 287.
Goren dalako zerutik urren aurkituten [Santa Mariaren eleixa]
.
AB AmaE 192.
Urren egoanari [zigarro] bat artuta.
Ag Kr 101.
An geldokirik ezpa-dago, urren dagon geldokirañokua.
ForuAB 131.
Durangokortatik urren egoan bitxabaleraño orduetan ibilli biarra zan.
Kk Ab II 160.
Bere azkeneko orduba egunoko urrien nabaitzen eban-da.
Otx 71.
Nor yabilna iregandik urreen, nor daukana egunero eure ondo-ondoan?
Erkiag Arran 111.
Urren euken porturantz joan izanak izango ziran.
Ib. 164.
Azkar be azkar jaso zituen ankak urren euan arbolarutz.
SM Zirik 86.
Emen, iñundik urren dagoan / zerura begitu bear.
Gand Elorri 185.
Eta urren egoan etxiak izaten eban ipinteko arduria.
Gerrika 139.
4.
(En el tiempo, en el espacio o en grado).
A continuación.
"
--Zein da urren? --Neu naiz urren
"
Elexp Berg. v. HURRENA.
Tr. Exclusivamente meridional.
Beiñ batak eta urren besteak [...] jaurtigi dituzte burni astunak.
Ag EEs
1917, 202.
Urren: egoki litzake "Tu es Petrus" edo "Oremus pro Pontifice" emen jartzen diran bezela.
ArgiDL 82.
Lenengoz ereslariak, urren ikurrinduna ta azkenez udala.
Anab Usauri 33.
Naparroako Erregeak nai / luke egin bien pakea. / Alperrik. Urren Apezpikuak / egin nai du bitartea.
Or Eus 208.
Urren esango diran lanariak bereala kanpoan utzi ditzala.
EAEg 27-10-1936, 150.
Aingeru-ezkilla Lizartzan, Orixen, urren Azkaraten.
Or Poem 529.
Erredoma-ontzi baten galde egin zuan urren.
Berron Kijote 188.
Urren datorrena Irkaniako Florimarte da.
Ib. 79.
Axular dator gero eta hurren Leizarraga eta Etxeberri Ziburukoa.
MEIG VII 49.
(Precedido de gen.).
"
Onek gauza guztion urren, izan zan a etortzia gure errira
"
Etxba Eib. "Jaungoikuan urren, Gizona" Ib.
Ogei ta bat borroka / bat bestien urren / egin ditu leoiak / Afrikan barrenen.
Afrika 135.
Mira itzik [ardiyak] banaka, / bat bestien urren.
Bil 118.
Arren labur onen urren sei Aita gurea ta Agur Maria gitxienez esan eroazan.
A BeinB 45.
Erromako Aitaren urren Jaungoikoaren aginduz Gotzai edo Obispoai zor diegu begirune ta menpetasuna.
KIkG 24.
Kolka-txituak ziruditela / bata bestiaren urren.
Tx B II 81.
Aren urren, ausardiz, / maiera iguzkia.
Ldi UO 14.
Jainkoren urren ama guk ordu / zalletan aipa deguna.
EA OlBe 8.
Zur utsez lenik eratutako / ermitatxoaren urren, / beste bat arriz, aundiagoa, / bereala antola zuten.
SMitx Aranz 87.
Ezker-aldean bata bestearen urren errenkadan zeuden gela atedunak.
Anab Aprika 43.
Auen bien urren mandazaiarena [oea] zegon.
Berron Kijote 176.
Beti ritmo jakiñekoak joten ei zituan alkarren urren.
Etxabu Kontu 29.
Lehenbiziko eskabidearen hurren bestea baitakar berehala.
MIH 249.
Hor ditugu, bata bestearen hurren, Heraklito, Parmenides eta Eleatarrak.
MEIG III 76s.
Lintzura lintzuraren hurren.
MEIG IX 95.
(Tras tema nominal nudo).
Goibel ondorean urdin, / zorigaitz urren atsegin.
EA OlBe 49.
5.
(V-ple-m)
Ref.:
A y Holmer ApuntV (urren).
La próxima vez.
"
Urren zoazanean esaiozu [...] (V-m)"
A.
"De nuevo"
Holmer ApuntV
.
--Pekatu mortal bat edo geiago konfesetea aztuten baiako, orregaiti konfesinoea ona izango da? --Bai Jauna, bere erruz ezpada; baia eukiko dau obligaziñoa esateko urren konfesetara doeanean.
Oe 133.
Ikusikogu zer diñoan urren datorrenean.
Echta Jos 322.
Makurtu biarko dozu urren nire aurrera agiri zattezanian.
Otx 55.
Urren Guratz-a igo daitenez.
"Cuando vuelva otra vez"
.
Or Eus 386.
II.
(Adj.).
1.
(En el tiempo, en el espacio o en grado).
Siguiente.
"Deán, Deana, Apespikuaren urrena
"
Lar.
"Levita, sazerdotearen urrena
"
Añ.
Cf. infra
(4).
O birjina, zeruetan / aingeruen hurrenak, / zareten guri fabore / egitera lehenak.
EZ Noel 154.
Baptismua lehena, konfirmazionea duk gero haren hurrena.
EZ
Eliç
109s.
Andrea, zu zara dohatsuena, Iainkoaren hurrena.
Harb 203.
Diakonoaren azpikoa edo urrena.
Ub 217.
Batzuk ara onera, besteak zuri neri, urrenak egon.
Anab Usauri 60.
Zure amaren urrena, bigarren ama, egitazko ama, amak bezela maite zaituana.
JAIraz Bizia 119.
Baña eizara zoiazen okaziño urrenian, betiko moduan laguntzako banozu, ikusi eraiñgo detsut zein dan nere ixilleko maittia.
Etxba Ibilt 459.
(V, G, AN; SP, Lar, Añ, H),
urreen.
Ref.: A (urren); Iz ArOñ (úrrian); Elexp Berg (ur).
Innmediato, más cercano.
"
Hurrena, le plus proche"
SP.
"Immediato, urrena
"
Lar.
"Immediato, próximo, [...]
urrena
"
Añ.
"
Egun hurrenean, au plus prochain jour"
H.
"El más cercano. Urren dan arotziara zoaz, da mesedez txiri batzuk emoteko (V-m)"
A.
"
Aralarrera joaten ga eskiatzera urrena dalako
"
Elexp Berg (s.v. 3 ur).
"
Ari danak il jakoz da Donostiako lengusuak izangoittu senide urrenak
"
Ib.
Mundutik apartatuak zeudezin, baina Iainkoaren hurrenak eta adiskide mamiak ziren.
"Deo proximi"
.
SP Imit I 18, 4.
Get zeritzan filistintarren erri urreenera joan zan.
Lard 170.
Hebrearren artean aide urrenai anai-arrebak deitzen zitzaien.
Ib. 13.
Gipuzkoa txikiyan gizon andienak, / ez dira diralako Loiola-en urrenak?
Aran SIgn 214.
Norbere gauzeari obeto gura izanarren, urrena dalako, obeto ezagututen dogulako.
Ag AL 121s.
Sokrate duzu aren [Platonen] irakasle urrena.
Zait Plat 27.
Auzo urrenakin batera ipini lekua nun ustu.
Gerrika 152.
(Con partitivo).
"
Parienteik úrrenak, los más cercanos"
Iz
ArOñ
(s.v. úrrian).
"El más próximo. Seniderik urrena erri artan, lengusu bat
"
Etxba Eib. "Uberan daukau tabernarik urrena" Elexp Berg.
Lagun ta auzokorik urrenak.
Ag G 97.
2.
(Ref. a un enfermo).
Grave, que está a punto de morir.
Gaitz duk berak erratea erbal hurrenarentzat.
EZ Man II 95.
Osasuna bihurturen diozu hurrenari.
Ib. 83.
Hilltzerakoan eri hurrenak berak.
EZ
Eliç
75.
(Uso predicativo).
"
Goseak hurren nau, je meurs de faim"
SP.
Ene alaba hurren dut: zato, pausa diozozu eskua gaiñean, senda dadintzat.
He Mc 5, 23 (Lç hurrenean).
3.
Cercano.
Nihauren askazi hurrenak / dira poxelatzen dutenak.
'Proches parents'
.
O Po 22s.
Ber-bera baño aide urrenagoak balira ere.
Zait Sof 174.
4.
Sub-, vice-.
"Subbrigadier, brigadari-urrena
"
Lar.
"Diácono, abade o apaiz urrena
"
Añ.
Sazerdoteen apaiz-urrenak, ebanjelariak edo diakonoak deriztenak.
Ub 217.
Lendakari-urrenaren ordezkoa.
(1918).
ForuAG
235.
Idazkari-urrenari 1000 lko. geiago emanaz.
Ldi IL 122.
Kapitan-urren mallara igoa izan bedi.
"Teniente"
.
EAEg
4-6-1937, 1764.
Zuzendariak, Zuzendari-urrenak, Eikindariak, erantsiak eta abar.
Ib. 5-4-1937, 1436.
(No ref. a personas).
Ogasun Ordezkaritzaren edo Ordezkaritza-urrenaren idazkolan.
"Subdelegación"
.
EAEg
3-6-1937, 1755.
III.
(Ante sust.).
1.
Inmediato, más cercano.
"
Apezak dira Jainkoaren hurren gizonak
"
SP.
O Maria lurrekoen hurren arartekoa.
EZ
Eliç
15.
Eta Durangon geunken guk urren anbulatorixue, eta juan nitzen.
Gerrika 168.
(B; H),
uren (AN-ulz)
Ref.:
A; EI 173; Izeta BHizt2.
.
Próximo, siguiente.
"
Urrenaldi (B), la próxima vez"
A.
"
Urrenaldi, la próxima vez. Urrenaldien besta ederra inen dugu
"
Izeta BHizt2.
.
Hurren parteak halaber bi gauza tik kondatzen.
EZ Man I 5.
Ez aiz segur ikhusiren duken hurren aldia.
Ib. 25.
Hurren plaman.
EZ Man II 4.
Garizumaren hurren astean, Mendekoste bestaren ondoko astean eta burulleko Gurutze Sainduaren ondoan.
Harb ẽ, 6r.
Hurren urtherako plama itzuli zuen.
Gy 142.
Nabarienak auetxek izan dira: Andoaingo aur euskaldunaren eguna larunbatez, ta urren eguneko Euskel-Eguna
.
Ldi IL 142s.
Urren erriko aingerudunak / aurrekoaren jazkera.
Or Eus 260.
Urren igandez.
Ib. 407.
Urren jabeak isil dezake.
Ib. 409.
Hurren aldiko elgarretaratzea gogoan.
Larre ArtzainE 257.
2.
Cercano.
Lausengaria traidorearen hurren askazia.
"Proche parent"
.
O Pr 299.
IV .
(Precedido de part.).
(
B ap. A; SP, Ht VocGr, H).
"
Hil hurren da, il est presque mort"
SP.
"
Akhabatu hurren du, il a presque fini"
Ht VocGr 408.
"
Erori-urren (B), a punto de caerse"
A.
Para los ejs. de hil hurren, v. hilurren. Cf. GAL-HURREN (b) (s.v. galdu).
Ezen munduko korsua / egin hurren zuela.
Arg DevB 150s.
Zazpi egunak ja iragan hurren zirela.
He Act 21, 27 (Lç ia hurren iragan).
Zoratu zare, Paulo; zure jakintasun handik errotu hurren zaitu.
Ib. 26, 24.
Len asitako bide ura akitu urren zuten.
Izeta DirG 103.
Eretia eldu-urren danean.
Erkiag Arran 91.
Egunkariak saldu-urren zituanean.
Erkiag BatB 49.
(Sin aux.).
"
Akiturren, a punto de terminar. Sosak, akiturren ta gure adinik oberena ere, akiturren
"
Izeta BHizt2. "Itourren aurkitu ginuen" Ib.
Hendaia hitsik dago itsas bazterrean, / intha ya egin hurren bere beharrean.
Hb Esk 136.
Ostera kaja osatu len baño aulago, malluak nekatu-urren, ta lengo bidetik bigarren irteera.
Anab Poli 67.
Akulamendiren egonaldia bukatu-urren zegoala.
Ib. 57.
Azkenean, bortxaka eta lertu urren, iduri zuen zerbait erran nai zuela.
Izeta BHizt 46.
Fenomenu guztien giltza ta adibidea iritxi-urren dago arentzat.
Vill Jaink 31.
Bere uzia ta apeta zitala, bete-urren dago.
Erkiag BatB 155.
(Tras -tzeko
).
Mendi-bea arrapatzeko urren zebiltzan.
Anab Usauri 127.
(Con determinantes).
"Prope desesperata respublica [...], errepublika galdu hurréna
"
Urt I 315.
"
Bota urrena jarri da, dago, etxea (B)"
Gte Erd 265.
Kolore joan hurren ilhunak.
Gç 83.
Bizkitartean porroskatu hurrenak dire [gure abarkak]
.
Lg I 196.
Próximo, siguiente.
Oien iritziaren berri, etor-urren dan Batzarrean eman bearko da.
"La Asamblea general próxima"
.
EAEg
8-4-1937, 1459.
V .
(Sust.).
1.
Continuación.
Nola [egin zun] ua lenik, gero urrenik gabe?
Or Aitork 372.
2.
+
urhen.
Fin.
Idazkia asteak, bada, lanak ematen dizkit [...] ta, urrenaren urren nabillela, beatzak bai ta ez, noizbait asmatzen dut.
Anab Usauri 106.
Bainan ttunttun-hotsak urrhena duke: / gaua horra dathor, sua erhanda.
Mde Po 62.
Hurrenik gabeko errukitasun batek jo zion bihotza.
Mde HaurB 55 (la h- se debe seguramente al editor).
Hamar egun baizik ez zitzaizkien emanik izan, baina hamar egun hoek bere hurren beldurgarriraino iritxi baino lehen, biok ihes eginik ziratekeen.
Ib. 89s.
VI .
(Precedido de sust.).
Cerca de, a punto de.
Amaika bidar euren buruak ondamendi-urren ikusitakoak.
Erkiag Arran 78.
(Tras sust. en caso gen.).
Idazkia asteak, bada, lanak ematen dizkit [...] ta, urrenaren urren nabillela, beatzak bai ta ez, noizbait asmatzen dut.
Anab Usauri 106.
VII .
(Precedido de numeral).
v. hamarrurren, bederatziurren, bosturren, zortziurren...
HURRENA.
a)
Ref.: Gte Erd 30, 280. A continuación (en el tiempo, en el espacio, en grado, etc.)."Aurrena Orio eta hurrena San Juan 3 segundon aldiakin (G-azp)" Gte Erd 280.
Tr. Propio de la tradición guipuzcoana, se documenta desde Cardaberaz (tras gen.). En el s. XX tbn. aparece en algún texto vizcaíno.
Au da urrena ekusi bear deguna.
AA I 399.
Konzejuko etxeak / beteko du urrena / gure plaza berriko / alde laugarrena.
Echag 50.
Izandu zan Aragoiko nagusitza edo Patronatoko Sekretario aurrena, eta Gaztelakoa urrena.
Izt C 507.
Bi aizpak aurrena eta Jakob urrena Haran-era itzuli.
Lard 39.
Bestiak dira urrena, / ori da ta ederrena.
Bil 85.
Lenbizi ostua ta / urrena loria.
PE 130.
Lenbizi lur-ikarak; gero legorteak; urrena berriz agindu naikoen guda zitalak.
Ag G 259.
Aurrena, obeto gogoan artzeko; urrena, gauzak obeto aditzeko.
Inza Azalp 30.
Gora beti Jaungoikua / ta Lege Zarra urrena!
Enb 63.
Urrena, saldoaren buruzagi antzo, bost aker adar-biurri.
Or Mi 42.
Beren joera Paris aldera / egin ziguten aurrena; / ango etsiyak artu zituzten, / Verduna berriz urrena.
Tx B I 104.
Lenbizi Anak eta urrena beste biyak.
Alz Ram 43.
Campalans kataluñar sozialista yaiki da urrena.
Ldi IL 25.
Zankoak beste aldera bota, urrena burua jasota zutik gelditzeko.
Anab Poli 93.
Urrena ta zalaparta ikaragarriagoa.
Anab Aprika 31.
Urrena, berriz, Andoain inguru eta Buruntza-mendi aldetik ere tiroak entzuten asi giñan.
Salav 55.
Senideena egiñik, urrena, jakiña, aitarena egin bear.
Alkain 45.
Lenengo, begiko miñagaz; urrena [...], arrain lantegian latagiñan ojalateagaz eskuak ebagita.
Etxabu Kontu 94.
Lenengo, aragi zopa; gero, baba txikia; urrena zer jan nuan ez naiz gogoratzen.
BBarand 148.
v. tbn. Arr GB 58. Aran SIgn 90. Xe 234. JanEd I 28. Apaol 95. AzpPr 112. Moc Damu 16. Ag G 259. Muj PAm 9. Mok 9. TAg Uzt 270. SMitx Aranz 133. NEtx Nola 24. BEnb NereA 183. MAtx Gazt 15. FEtxeb 26.
(Tras gen.).
"
Bere semearen hurrena iarri da
"
SP (sin trad.).
"Subintrar, besteren urrena, urrengo sartzea
"
Lar in Aq 1436.
"Inmediato, lo que sigue, urrena, errazoiaren urrena juizioa
"
Izt 63v.
"
Aitaren urrena [artu zun maiorazgoa] (G-azp, AN-gip)"
Gte Erd 30.
Letra obekin asitzen diran itz asko arkituko dira G-ren urrena.
VP 46v.
Amak semeaz kanpora, ta semeak amaren urrena, Zu zaituzte zeruan, ta lurrean kriatura guzien gañean geiena estimatzen, ta amatzen zaituztena.
Cb Eg III 297.
Nor izandu ziran juduen urrena Ebanjelio sinistu zuen lenengoak?
Ub 103.
Auntz illez egindako soñekoa larruaren urrena jauntzirik.
AA III 614.
Eguberriren urrena / oroikarria izendatua / iru Errege eguna.
Echag 151.
Arria arriaren urrena zetorkion.
Lard 490.
Lau etxek batak bestearen urrena santuari ostatu emateko ditxa izan zuten.
Aran SIgn 30.
Au da geiena padezitua / Jesukristoren urrena.
Tx B I 43.
Naparroan da Bardena / Kaparrosoren urrena.
"A continuación"
.
Or Eus 142.
Arako deia izan genduen / Oikiakuen urrena.
Uzt Sas 173.
Gudari oien urrena berriz / da Simon Zirenekoa.
Insausti 108.
v. tbn. Bil 152. PE 25. Moc Damu 6. JAIraz Bizia 119. Auspoa 39, 36.
(Tras instr.).
Jaungoikoaz urrena zuei zor dizuet nere semearen eta nere bizia.
Arr GB 118.
(Tras ablativo).
Andik urrena ipiñi nizun / erreparua petxura.
Bil 36.
Andik urrena gero sartu naiz elizan.
AB AmaE 283.
Gaztaiñadi bat aldapa beera, / andik urrena zelaia.
Or Eus 228.
Burgetetik urrena, Roncesvalles edo Orreaga dago.
Uzt Sas 349.
v. tbn. MendaroTx 353.
Contiguamente, lo más cerca.
Egin zuan Jaunak emakumea biotzaren urrena gizonak zedukan saietsezurretik.
AA I 585.
Zugana bidez. Begiek an-on / bide baztarren urrena.
"
Detrás de caminos"
.
Or BM 50.
b)
La siguiente vez (que).
Urrena aurkeztu zanian Aita Santuaren aurrian itz-alditxo au egin zuan.
Bv AsL 73.
Urrena aitortzera joan zanean.
Muj PAm 71.
Ta urrena euskaltzale "illobak" etorri ditezenean otsegin.
Lab EEguna 79s.
Ala, urrena joan nintzanean, esan nion.
JAzpiroz 169.
Eta, urrena biltzen giñanean, len bezin lagun.
Insausti 341.
v. tbn. TxGarm BordaB 78.
c)
La próxima vez.
Ark: "Tutulu, ez nin esaten? / Urrena siñesta neri".
Or Eus 166.
Zer gertatu bear du urrengo juntatu-aldian? Urrena plazan ikusiko dizkiagu geren buruak.
Albeniz 190.
HURRENA ARTE,
HURRENA ARTEAN.
v. HURREN ARTE, HURREN ARTEAN.
HURRENAGO.
Además, por otro lado.
Urrena, mintzaeran dago gure euskeraren aitor ona [...]. Urrenago, itz-urrenean datza gure izkeraren indarra.
"No olvidemos entretanto"
.
Or (
in
Gazt MusIx 14
).
HURRENAGOKO.
Siguiente.
Urrenagoko gezurra: gaxte gaxterik asi omen zan latiñ ikasten.
Or SCruz 18.
HURRENAREN HURRENA.
A continuación.
Sarrera-sarreran, bi tontor borobillak, urrena ni nengoaneko plaza, marabu ta guzti, ta urrenaren urrena soldaruen moallak.
Anab Aprika 89.
HURREN ARTE (G-azp),
HURRENA ARTE (G-goi).
Ref.: EAEL 234. Hasta la próxima (fórmula de despedida).
Ariyo bada, urren arte.
Sor Bar 25.
Ariyo eta urrena arte.
Iraola 33.
--Agur, kuttun ori. --Agur, urrena arte.
TP Kattalin 186.
Urrenarte bada.
Lab EEguna 80.
Urrena arte, Yainkoa lagun.
Ldi IL 81.
"Urrena arte" diote asti geigoren zai.
Or Eus 288.
Eta joan omen zan "urrena arte" esanaz.
Salav 22.
Urrenarte, agur irrati-entzuleok.
NEtx LBB 131.
"Agur, urrena arte!" esanta, Jainkoak zekin garaietan etxera.
Ataño
TxanKan
126.
"Urrena arte" esanda agurtu giñan Joseparekin.
BBarand 135.
HURREN ARTEAN
(Lar, Añ). Hasta la próxima (fórmula de despedida). "(A más) ver", "(hasta la) vista", "(hasta otra) vez" Lar y Añ.
Izan zaitezala esker onekoa, aztuten ez nozula zeure oraziño ta eskarietan. Eta urren artean, Agur.
Añ
EL1
4.
Agur danori, urren artian, / barkatu gaizki esanak.
MendaroTx 79.
Baguaz, erdaldunak, / urrena artian, / gure etxietara, / deskantsa gaitian.Afrika 137. Estropadarik ez ote-egingo? / iraungo ote eguartean? / itsasoaren asarregiaz / utziko ote urren artean? Or Eus 391.
HURRENA HURREN.
Sucesivamente, uno tras otro.
Egunak hurrena hurren / badu berdin salhatzen [Iainkoaren loria]
.
Hm 43.
HURRENEAN.
a)
(Lar, Añ). En las últimas, a punto de morir. "(Estar a los) últimos, etsian egon, azkenean egon, hurrenean egon" Lar (Añ urrenean egon).
Ene alabatxoa hurrenean duk.
Lç Mc 5, 23 (He hurren, TB, Dv, Leon azken hatsetan, Ol azkenekoetan, Or iltzear, Ker il-zorian, IBk azkenetan
).
b)
(H). A continuación (en el espacio, en el tiempo, en grado).
Ene aitak ohoratu beharko dik lehenik, / gero haren ondoan nik, spirituak azkenik. / Gure hurrenean gero kortesano sainduak.
EZ Man I 29.
Pena handiena dute Iauna ofensatuaz [...]; / hurrenean gloriaren galdu tuzten graduez.
Ib. 121.
O Iongoiko puxant, zeñek zeruen hurrenean, / egoitza baituzu lekhu sainduen barrenean.
EZ Man II 66.
Gurutzearen bandera aitzindari harturik [...], / kantaz eta eresiaz aphezak hurrenean, / laiekoak oñhatzetik goaz prozesionean.
Ib. 83.
c)
La próxima vez.
Eta egizu bedinka zaitzadan hurrenean, / zurekien mintzatzera itzultzen naizenean.
EZ Man II 26.
Eder, ibilli zaite / gaztain batez urrenean.
"
Ponte debajo de un castaño anteriormente vareado"
.
(Interpr?)
Or Eus 76.
d)
(Precedido de part.).
A punto de.
"
Etxea bota urrenean jarri da (AN-5vill)"
Gte Erd 265.
HURRENEKO.
a)
(G, AN, L ap. A; SP, H). Siguiente (en el tiempo, en el espacio, en grado, etc.). "Hunen hurreneko hitza, la parole qui suit à celle-ci" SP. "Hurreneko eguna" Ib. v. hurrengo.
Othoi zitzaten Jentilék hurreneko Sabbathoan hitz hauk haei deklara lietzén.
Lç Act 13, 42 (He hurreneko; TB lehen, Dv ondoko, Ol, Ker, IBk, IBe hurrengo).
Barkha hunen burgesa duk ene Aita eternoa, / ni nauk gero buruzagi haren hurrenekoa.
EZ Man I 30.
Mintza gaitezin hurreneko kapituluan obra iustiziazkoez.
Ax 241 (V 161).
Lehenbiziko bekhatuaren egitera ere bai, baiña guztiz ere handik harat, hurrenekoaren egitera behar dugula izan beldur.
Ib. 117 (V 77).
Hurreneko urthean.
INav 159.
Bataioaren urreneko sakramentua da Konfirmazioa.
Ub 196.
Milla zortzieun ogei ta seigarren urte eta urrenekoan egiña.
Izt C 58.
Bere bigarren edo urreneko kotxean sartu zuen.
Lard 54.
Erosi nai badezu, aide urragoa zeralako, zuri dagokizu [...]; baña gogoak ez badizu agintzen, esan zadazu, zer egin nik, zure urrenekoak bezala, jakiteko.
Ib. 162.
Ai, zeñen luze zuen urreneko / maitaldiaren beroa!
Ldi BB 32.
Mutil ezin-egonek, urreneko jauzi.
Or Eus 286.
Usoak, urreneko bertsuok zearka ta ipui tankeran zuzendu zizkion Bela-Beltzi.
Etxde AlosT 97.
Urreneko gelditzea Templecombe-n zen.
Mde Pr 83.
(Uso predicativo).
Tolaren urreneko Jair izan zan.
Lard 134.
b)
(V-gip, G, AN, L; H). Ref.: A; Iz ArOñ (úrrian). "Inmediato, (el) más cercano" A. "Úrrenekua, el más cercano" Iz ArOñ.
Ogei milla eraso-lekuan, eta beste ogei milla eta geiago urreneko basoan illotzak geratu ziran.
Lard 200.
Nolako arazoetan ebilli zeran igaro dan urreneko gabean.
Mg VersBasc 11 (
PAb 212 urrenengo
).
HURRENEKOAN.
"À la prochaine fois" H. v. HURRENGOAN (s.v. hurrengo).
Baldin gaztigatzen ezpazen, hurrenekoan gehiago eginen zutela.
Ax 313 (V 208).
HURRENEKORIK.
A continuación.
Lehenbizirik zure horko loriaz dudan kontentamendua deklaratzea gatik eta hurrenekorik aiuta nazazula othoiztea gatik.
Harb 146.
Bekhatu mortalean hirur gauza dira, lehenik plazer harzea, hurrenekorik egitera deliberatzea, azkenean obratzea.
Ib. 178s.
HURRENEN
(V-gip, S; Dv (S)). Ref.: A; Etxba Eib. "Le plus proche. Hurrenen aldian, la première fois" Dv. "(El) más próximo" A. "Urrenen dittugu gurasuak" Etxba Eib. "Urrenen dogu bide txindorretik" Ib.
Elizaren hurrenena, aldarearen urrunena.
"Le plus proche"
.
O Pr 131.
HURRENENGO (SP).
Siguiente. "Hurrenengo artikulua, l'article suivant (Lç)" SP.
Biharamunean ethor gentezen Khiosen aurkhara; eta hurrenengo egunean arriba gentezen Samosera.
Lç Act 20, 15.
Nezesarioki behar dut hurrenengo bestá Ierusalemen egin.
Ib. 18,21.
Dugun orain hurrenengo artikulua.
Lç
Ins
C, 5v.
(
hurrenenko S ap. A; Dv (S)).
"Qui est du lieu, du temps, de la personne la plus raprochée"
Dv.
"(El) más próximo"
A.
Ausarditu zan bein batian eskatzen Jesukristo gure Jaunari tokirik urrenengoak bere bi seme Santiago ta San Juanentzat.
Kortazar Serm 417.
Nor daguala deritxazu gure artian, ez dakijanik zelango lorrak, zelango arazuak erabilli dituzun igaro dan urrenengo gabian?
Mg PAb 212 (
VersBasc 11 urreneko
).
HURRENERAKO.
Para la siguiente vez.
Urrenerako deus esan baiño / isillik utzi naigo du.
Or Eus 77.
HURRENEZ HURREN.
Sucesivamente, uno tras otro. "Urrenes-urren (AN-araq), por orden; de uno en uno" Satr VocP.
Zure menpeko gurenari agertu ta onek urrenez urren ondozka darraikionari azaldu bezaio.
Zait Sof 149.
Leo XIIIgarrenak gauza bera agindu zienen prantses katolikueri, ta olaxe Aita Santu guziek, urrenez urren, itz berberekin.
Or QA 77.
Esamaña bakoitzean itzak urrenez urren ipiñiz.
Or Aitork 20.
Arrizko aulki lerroak urrenez urren zeuden.
Zait Plat 21.
Gurasoen gurasoengandik urrenez-urren ikasten zuen bakoitzak bere lanbidea.
Ib. 13.
Onek jarri zitun bere lira-soiñuz Tebas uriko esiak urrenez urren.
Ibiñ
Virgil
36.
[Eutezko genitiboak] badu, hitz oinarri berriak sortzeko ahalmenaz gainera, bere burua hurrenez hurren errepikatzekoa ere.
MEIG VI 175.
HURRENEZ HURRENGO.
Sucesivo.
Urrenez urrengoak: lenik, bigarrenik, irugarrenik
.
EG 1957 (3-4), 98.
HURRENGO.
v. hurrengo.
HURRENIK.
a)
A continuación.
Promes hau egin zerauen / Abrahami lehenik, / eta hunen hazikoei / sekulakotz hurrenik.
Hm 163.
Aurrenik esku bat gatz, urrenik, alea.
Or Eus 51.
Ama otoizten du lenik Semearekin bitarteko; Semea urrenik Aitarekin bitarteko bakarra.
Or QA 151.
Emozioa baztertu ondoren, ukatu egiten du urrenik bere ajola, ta, azkenik, emozioaren izatea bera ukatzen du.
Txill Let 131.
Aurrenik golde-muturra [...]; urrenik, Zeleeren zumezko tresna merkeak.
Ibiñ
Virgil
73.
(Precedido de gen.).
Zure urrenik bera baitut nere begiko ninia.
Etxde AlosT 33.
b)
Por última vez, la última vez.
Bat-batean, txistu- / ots ezaguna, / naiz igaz urrenik / Gaztek entzuna.
Ldi UO 38.
HURRENIK HURREN.
a)
Respectivamente.
Iru atal dituen dantzaketea: zortziko, orripeko ta arin-ariña, 5/8, 3/4 eta 2/4 musika-neurriz, urrenik urren.
Erkiag Arran 37.
b)
A continuación.
Zaharrik gehienok, oraindik gordin xamar gaudelako edo, ez gara deus izan [...]. Eta hurrenik hurren, 40 urte inguruko jendea datorkigu.
MEIG IX 63.
HURRENTXE
(Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Cerca.
Elizatik hürrentxe direnek, meza ezin enzüten dienian etxezain egon beharrez, zer egin behar die?
Bp I 107.
HUTSAREN HURREN.
v. huts.