Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    seinalatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde Lazarraga. La forma siñalatu la emplean, además de Voltoire (escrito <çi->) y Añibarro en su catecismo alto-navarro, algunos autores guipuzcoanos desde mediados del s. XIX. Hay señaletu en Etcheberri de Ziburu y en Mihura. En la tradición suletina, se encuentra zeñharatü en Belapeyre (junto a señharatü (1 vez)) e Inchauspe, zeinharatu en CatOlo, y señalatü en Maister y CatS. Fray Bartolomé emplea además senailau y seinalleetan (probablemente de seinallau ). Leiçarraga usa la grafía <seignalatu >. En DFrec hay 40 ejs. de seinalatu y 2 de sinalatu.
    sense-1
    1. (S ap. Lrq ; SP, Lecl, Dv, H; -eñ- Urt I 213, VP , Lar, VocS 142, Añ, Gèze, H; -inh- VocBN); siñalatu (Ht VocGr 383).
    Señalar (por medio de una marca, un signo). "Signaler, marquer" SP. "Marquer" Ht VocGr 383. "Marcar" VP 87r. "Señalar" Lar, Añ. "Signaler" VocS , Lecl, VocBN , Gèze, Dv, Lrq (s.v. senale). "Marquer de quelque signe un objet, pour le distinguer d'autres" H.
    Gure Iainkoaren zerbitzariak bere belarretan seiñala ditzakeguno. "Marqué". Lç Apoc 7, 3 (He seiñalatu; TB, Ip, Ur, Echn markatu, Dv zigiluaren hatza ezarri, Ur (V) sillau, Ol zantzua ezarri, IBk ezaugarria ezarri, IBe zigiluz markatu). Seiñalaitzak zazpi igorziriék pronunziatu dituzten gauzák, eta hek eztitzála skriba. "Marque". Ib. 10,3 (Ur (V) markau, Echn sellatu). Zure izenaz oi ta daukat / guztiak señaladurik. Lazarraga 1184r. Enparaetan bardin bajatzu / beste zagita zorrotzik, / onen biotzau nai bekizu / efini señaladurik. Ib. (B), 1200rb. Jesus Kristoren bizia / imitatu zinduen: / bere zauriez hargatik / seiñalatu zintuen. EZ Noel 172. Zeruko hitzkunza bat eman ezazu gure ahoan eta bihotzean hitzkunza hunez zeruko ume seiñalatzea gatik. Harb 143. Iesusen gurutzeaz seinalatua bazare. SP Imit II 12, 9 (Ch seiñalatu; Ol oargarritu). Zergatik ditutzu gizonak / joan den denboran kreatu? / Zergatik zure imajina / dibinoaz señalatu? Gç 179. Ejiptun ziren etxeak / odolez señalatuak. Ib. 66. Amuriua, zuñtzaz edertürik eta señalatürik direnian merexitzen beitie bizitze eternala. Mst III 55, 4. Bere eskutikako doai estimagarri oiekin bere Luis Jainkoak señalatu. Cb Just 11s. Aren odolarekin busti ta señalatu zituen etxe guzietako ateak. Ub 22. Izartxoarekin edo gurutzearekin señalatua dagona da Aita Astetearen jakinbideari egin zaion eraiskiña. Legaz II.
    azpiadiera-1.1
    (V-gip; H; -eñ- VP 87r, Lar).
    "Señalar, mostrando" Lar. "Désigner une chose parmi d'autres, la montrer en l'en distinguant" H. "Ezta biatzakin iñor seiñalau biar" Elexp Berg.
    Era berean biatzarekiñ siñalatu zuan. Aran SIgn 80. Biatzakin señalatuaz iltze oriz josita zegoan kutxatilla bat. Apaol 40. Señala zak ene ardietarik bat obenen iduritzen zaikana iretako. ZMoso 41.
    sense-2
    2. (H; -eñ- G-azp-nav; Lar, Añ); señaletu (Añ); siñalatu; siñelatu; seinharatu; senailatu; zeñharatu.
    Asignar, destinar, indicar. "Señalar, elegir para algo", "assignar" Lar. "Designar", "asignar" Añ. "Eguna señalatu zuten (G-azp-nav)" Gte Erd 76.
    Artako zuk, jauna, señala ezazu eguna eta lekua. MRos 12a, 1r. Denbora penitenzia egiteko Iaungoikoak señalaturik daukana. Ber Doc 124v. Jueza aitasantuak señalatua sakra Rotako. BLeiz 47. Zeñi bere iarlekhua gero señalaturen. EZ Man I 88. Zu zeruko izar klarek / Iainkotzat señalatzen. EZ Noel 67. Moisen bat, kumareanik / gizonau egon da señaladurik. EgiaK 86. Zuhaitz bat seiñalatu baitzioen [...] haren fruitutik etzezala ian. Ax 57 (V 38). Etzen oraino orduan kofesatzeko zirimonia seinalaturik. Ib. 524 (V 337). Hango egun seinalatuen arauaz. Hm 41. San Kristobalgo señaladuta meriendia formatu. EiBer 532. Igante señharatien arau. Bp I 24. Nori bere patron saintiaren berthüte berhezi zonbait zeñharatüren deritze. Bp II 133. Eleiza ama santuak señalaturik daduzkan jai eta festa egunikan. OA 151. Seinalatuko diote kofesatzera ethorri behar duten eguna. CatLav A, 7v (V 8). Thenpora señalatian gü beithan agertüren den hura. Mst I 19, 7. Aingeru Guardako, Jainkoak señalatu, ta nere zai [...] pauso guzietan ibilli zerana. Cb Eg III 300. Zeinbat denpora biar dozun, ezin señalau lei guztiyoenzat. Zuzaeta 44. Artarako etsai galgarriak siñalatu dizuen lekuan. AA II 222. Bere gostuak eta Jaunaren graziak seinalaturen dioen geia. Dh 100. Beste batzuk seinalleetan deutsee dantzai erne lekuba. fB Olg 138. Berak senailauta daukan juizioko egun artian. fB Ic III 322. Ezta erraz izentadu edo señaletia zenbatera eldu biar dan pekatu mortal izateko. Astar II 154. Señalatzen ziolarik urtean zortzi milla erreal. Izt C 504. Zu itxumenez maitatutzeko / zeruak siñalatu nau. Bil 68. Infernurako señalatuak zeñ asko diran. Arr May 54. Aitak señalatu bear dit neri emazte gaia? Ill Testim 7. Kondizioak señalatuta. EusJok II 65. Esposak gastuetarako seinalatu ziona. Arti Ipuin 57. Gure auzi onetan, nori tokatzen zaio gogamenaren baldinkizun materialak seiñalatzea? Vill Jaink 68. Pentsatu zuan zeuzkan diruak señalatu egin bear zizkiela seme-alabei. BBarand 158.
    v. tbn. Iraz 60. Bast 2. Mg CC 211. Gco I 463. fB Olg 38. JJMg BasEsc 101. CatB 70. CatLuz 32. PE 142. Azurm HitzB 47. Siñalatu: Añ CatAN 79. Arr GB 121. PE 65. Iraola 84. Uzt Sas 79. Siñelatu: CatUlz 43.
    sense-3
    3. (H; -eñ- Lar, H).
    (Intrans.). Señalarse, destacar, descollar, distinguirse. "Señalarse, distinguirse" Lar. "Signaler, rendre remarquable en bonne ou mauvais part" H.
    Zeren señalatu diren balentiez munduan. EZ Man I 89. Hañbeste gizon bai debozioniaz bai jakitiaz besten artian señalatürik zaudianek. "Conspicui". Mst I. Relijioko ejerzizio guzietan besteen artean señalatzen zan. Cb Just 109. Seinalatu izan zen Judako populua, Caleb zuelarik aitzindaritzat, gudu guzietan. Lg I 201. O Birjina seindua [...], guzien artean zure eztitasunaz, aphalesguneaz eta garbitasunaz seinalatu izan zarena! Dh 86. Adema bi anaia dire seinalatzen; / nahiz diren gazteak, biek distiatzen. Hb Esk 121. Yende xehearen artean zenbait seinalatu ziren, bethi bezala, beren grosierkeriez. Elsb Fram 93.
    azpiadiera-3.1
    (V-gip ap. Elexp Berg ).
    (Part. en función de adj.). Señalado, especial; célebre, notorio. "Se dice, sobre todo, de los días señalados, importantes. Egun seiñalaua izan da beti San Martzial eguna Bergaan" Elexp Berg.
    Non eskribatzen baitirade gauza señalatuak eginikakoak Victoriako monesterioko frailen denboran. Ber Trat 110r. Parte prinzipalenari guztiaren izena / ematen zaiola, zeren den señaletuena. EZ Man I 31. Lehen erranak deklaratzen eta firmatzen dira exenplu seinalatu batez. SP Phil 493 (He 500 handi eta seinalatu, Echve Dev 548 eder). Zer huts seinalaturik egin dugun hekin kontra. Ib. 520. Bitoria seiñalatuenak irabazteko. He Gudu 48. Ikasle edo dizipulo señalatu asko atera zituen. Cb EBO 4. Garaitia seinalatu hartaz. Lg I 204. Exenplu eta froga señaletu bat. Mih 57. Bekatore señalatü batzüri bezala. CatLan 100. Souza portuges zen, aitoren seme seinalatuenetarik. Egiat 157. Prestugune seinalatuenak. Dh 260. Gizon seinalatuak oraino badire. Hb Esk 103. Santuaren birtuterik goien eta siñalatuenak. Aran SIgn 107. Grazia guziz señalatu eta andiak. Arr May 18.
    azpiadiera-3.2
    (Con valor peyorativo).
    Etzan uste lan ori / zela ikusiko, / aurrera egin biarrian / atzera ostiko; / gizonan izenakiñ / gertatu mutiko, / señalatuak dira / erriyan betiko. Yanzi 198.
    sense-4
    4. +señaletu; zeinharatu.
    Expresar, indicar, significar.
    Aldareak Kalbaria / señaletzen darotzu. EZ Eliç 55. Kanpoko xahutasunak nolazbait seinalatzen du barreneko garbitasuna eta ohorea. SP Phil 331 (He 333 seiñalatzen). Oliba ostoez bidiak edertü baitzeritzen, zeñharatzeko herioa eta deebria [...] goithüren zütiala. Bp I 142. Honen [xirioaren] garrak zeñharatzen dü haren gizontarzüna. Ib. 144. [Apostolien izate ohoratia] zeñharatü da Apokalipsaren hamabi harri hoietan. Bp II 117. [Bathaioko urak] siñifikatzen edo seinalatzen baitu grazia [...] garbitzen duena. CatLav 210 (V 107) --Zer zeinharatzen du Jesusen izenak? --Zeinharatzen du Salbazalia. CatOlo 39 (ap. DRA ). Zuñek [manak] Sakramentü Saintiaren miraküllia ordian danik señalatzen beitzian. Mst I 1, 2n. Zer señhalatzen dü eriaren aldian ezarzen den torxa benedikatiak? CatLan 155 (127 seinhala-). Sobera denboraz baizen ez naiz izan [ametseko] arimale hastiagarri harrek seinalatzen duena. MarIl 98. Nor uste duzue hemen / nik dudala seiñalatzen? / Fraidea othe? "Qui désignai-je [...] par ce rat". Gy 26. Tenpluak zeñharatzen dü Jesükristen Eliza. Ip Apoc 11, 1n. Nihork ezin argi bainezake [amets] hek zer seinhalatzen duten. Etcheberry 42. [Isaias Igarlearen] itz abek señalatzen dute lenengo Jesu Kristo gure Jauna zimenduko arririk sendo ta gogorrena. Ag Serm 159. Zeren sakramenduek agerian seinalatzen baitute emaiten daukuten eta berenaz ageri ez den grazia. CatJauf 103. Ama guziek hartze duten ohorea / seinalatzeko, begiztatu dut lorea. Xa Odol 298. Ezarri zituen [plazan] hiru gazte lerro xutik eta hostaila batzu haga baten puntan eta horra seinalatuak zuhaitz eta arbolak. Larre ArtzainE 248.
    v. tbn. CatS 95.
    sense-5
    5. Persignarse. v. zeinatu.
    --Zelan useetan dozu kurutze onegaz? --Señaleetan naxala onegaz. Cap 23.
    sense-6
    6. +siñalatu.
    Señalar, apuntar, remarcar, citar.
    Bereziki seinalatzen du gauza bera zela hastiogarrizkoa. SP Phil 410. Bada guziak señalatzea edo izentatzea erraz ezta. Gco II 29. Asiko naiz [utsaldi] bakar batzuek siñalatzen. "Citar". Izt Carta a JJMg 35. Behar ditu oraino seinalatu bi kausa Erreboluzionea ekharri zutenak. Elsb Fram XI. Ez dutela ahaidetasun izpirik doi-doia seinalatu dugun teatroarekin. Lf (in Casve SGrazi 7). Horrekin batean seinalatzeko da hemen [...] bi herrien arteko bide hori. Larre ArtzainE 56. Gorago nabaritu dugun n falta berbera seinalatuko dut huts-hutsik hemen ere. MEIG VII 104. Aipamenak (eta aipamenen bidez seinalatzen diren iturburuak) giro baten fruitu dira. MEIG IV 83. K. Bouda jaunak seinalatzen zidan guganik hurbildu . MIH 188n.
    v. tbn. He Phil 338.
    azpiadiera-6.1
    Indicar, ser indicio de.
    Aiziak eztu siñalatzen <çi-> uria. Volt 139s.
    azpiadiera-6.2
    Avisar de.
    Leihorretik ikusi zituen pasaiari bakarzale batek ez-beharra berehala seinalatu zuen. Haien salbatzera lehiatu ziren xalupak eta iherilaliak beranduegi heldu ziren, ordea. Mde HaurB 104.
    sense-7
    7. Mostrar, expresar.
    Aldi bakhar batez nork bere kuraiea agertzea edo señalatzea. He Gudu 97. Hanbat animo bere etsaien kontra seinalatu zuen aitzindari zuhur hura. Lg I 306. Zeinak [galdeak] seinalatzen baitzuen berekin zuela galdetzen zuena. Ib. 325. Plazerekin Jainkoak seinalatzen du bere miserikordia handia. Brtc 251. Hitzez eta obraz duk seinalatzen / ez dukala federik batere. Iraultza 15. Hobekiago zuen sentimenduen seinalatzea gatik. EgunO (in Arb Igand 184). Ene ahalaz nahi nautzuke seinalatu ene amodioa. MarIl XXI. Seinalatu diogun ondoan gure atsegina. Jaur 368. Ez du xede hoberik nihork seinalatu. Hb Esk 160.
    azpiadiera-7.1
    Mostrarse.
    Ala miragarriki seinalatu baitzen ordu hartan graziari datxeikon indar guzizkoa! Lg II 82. Amodio egiazkoa señalatzen da guduetan eta doloretan. Mih 97. Kristau onen modestiak / behar du seinalatu. Monho 98. Hori hain hitz ageritan seinalatua zaiku Ebanjelio Seinduan. Dh 163.
    sense-8
    8. Indicar (un signo).
    Letera hunek, B, bürzagiaren elehesta señalatüren dü. Mst III tí. [Liburuan] ezarriak diren gurutzek seinalatzen dute lekhu hetan aphurtto bat trikatu behar dela. Dh 105.
    azpiadiera-8.1
    Bi gerthakari berezik señalatu zuten haren goan ethorria. Prop 1906, 121. Etzuen Jainkoak bere populua errebelatzea nahi eremuan; gauaz su handi batzu igorri ziozkan beraz bidearen argitzeko eta egunaz lanho lodi batzu heien seinalatzeko. (Interpr?). Zerb IxtS 37.
    sense-9
    9. Celebrar, solemnizar, dar importancia especial.
    Kuidádo anitz aláko sandu edo sandarén egúna señalatubeardéla, ta igándea gúti. LE Prog 108.
    azpiadiera-9.1
    siñalatu.
    Señalar como día importante.
    Martzo illaren amazazpiye / nue siñalatutzera. EusJok 97.

    seinalatu

    seinalatu
    << sasoi 0 / 0 soil >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper