Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    funts.
    etimologikoa
    Etim. Préstamo románico; cf. occit. fons, founs.
    sense-1
    1. (BN-baig ap. Satr VocP ; Urt I 426, Lar, VocBN , H); funtsa (AN-gip, R ap. A ).
    Fondo, base, raíz, fundamento, meollo. "Consistance d'un fait" VocBN . "2. le fond, ce qui est intérieur, intime. 3. le fond, la réalité d'une chose" H. Tr. Empleado en la tradición septentrional no suletina. Al Sur se documenta con seguridad en Mendiburu, Orixe y autores modernos. En DFrec hay 95 ejs., 74 de ellos meridionales.
    Ene bihotzeko funtsetik zu othoiztea. Arbill 65. Arrozoin hunen zimendua eta funtsa. ES 161. Sortzen baitire bethi funts gaxto batetarik, zeiña baita amodio propiala. He Gudu 151s (SP 133 erro). Izatearen funts guzia ezagutzeko gai bagiñe. Mih 39. Xede hauk baizen ez baditu izan zure doloreak inutila, agorra, funtsik-gabea izatu da. Brtc 167 (v. infra FUNTSIK GABE). Aize anitz ta funts guti. LE (ms. ap, DRA; no encontramos sin embargo otros ejs. del mismo autor). Hauk dire meditazionearen funtsa, arima ta muina bezala. Dh 102. Arrasorioko othoitzak eta haren funtsa egiten duten misterioak. MarIl 128s. Lana ez da segitzen behar den funtsetan. Hb Esk 190. Jendearen fede oso eta zinezkoa, gazteriaren garbitasuna [...]; hitz batez, erlisionearen funts guzia. HU Zez 83. Elhe hutsa baino nahiago du funtsa. EGAlm 1896, 43. Amen-omenak funtsa mehe dik. Ox 207. Erlearen indarra ta eztiaren funtsa. 'Secret'. Or Mi 31. Bi egun horietan gizon frango galdu ginuela funts handirik gabe eta debalde, zimentazko geriza hekieri buruz. Zerb Gerlan 66. Kopia bat bidaliko dizut, zure aburua jakin nai banuke, formari eta funtsari buruz. Mde Pr 192. --Zehaztasun horrek alda dezake judizioaren sententzia? --Bertan datza gauzaren funtsa. Arti Tobera 276. Funtsarik deus ez dakit. Larz Senper 50. Pzikologoek ekarri dute hor beren laguntza bainan funtsa bera dute hor Elizakoek eta zientziakoek. Larre ArtzainE 193. Ez dut esango film honetako sinbolo guztien funts izkutua [...] ezagutu dudanik. MEIG I 198. Kontatzen duenak badu beti funtsa eta indarra. MEIG III 126.
    v. tbn. Lap 46 (V 25). JE Bur 111. Lf Murtuts 29. Xa Odol 349.
    azpiadiera-1.1
    Fondo (parte más o menos uniforme de una superficie con dibujos).
    [Hil oihalak] xoilki funtsa beltxa izanen du eta gurutzea, khordoina eta hupak xuriak. JesBih 407.
    azpiadiera-1.2
    (AN ap. A ; Lar→Lcq 35).
    "Raíz" Lar.
    azpiadiera-1.3
    (Aq (AN)→A).
    "No tengo nada, funtsik ez daukat (AN)" Aq 582. "Funtsik ez, nada" A.
    Ez dut nik funtsik edo pitsik arkitzen gizon oni gaitzik egiteko. Mb OtGai II 326.
    sense-2
    2. (BN-baig, S; Arch VocGr (funtsak), H); fonts (Arch VocGr (funtsak), H); fons Ref.: A; Lrq.
     Bien, riqueza; capital; propiedad, terreno. "Fontsa, ontarzuna, le bien. Funtsak, les fonds, les finances" Arch VocGr . "Fonds de terre. En ce sens on ne dit guère que funtsak au pl.: biens-fonds" H. "Terrenos propios, fincas, fundo" A. Tr. Propio de los dialectos septentrionales.
    Jesusen penek darotate / erosi ene gloria; / fons handi huntan finkatzen dut / ene fidantza gustia. Gç 91. Jainkoak erakharri zuen orai zuek zaudezten herri huntarat. Eta hala ere ez zuen egin hemen funs garaben jabe, ez eta ere pausu bat lurren ere. He Act 7, 4s. Bere funtsak eta ontasunak saltzen zituzten. Ib. 2, 45. Zilhegi ez diren prestamuak egiten dituztenek eta, funtsa bethikotz abandonatu gabe, intresa tiratzen dutenek. Brtc 64s. "Biziaren eta funtsen gozoa / galdu dugu, Jauna" diotela. Iraultza 18. Ene fons propiaren izan nahiz jabe, / tristia ezari niz ihon lürrik gabe. Etch 78 (436 funts). Berregei eta batin prozes bat hasi nin, / fonsa edo saria bata nahi beinin. Ib. 186. Ardietsi nuen tenploa bere inguruko funts guziarekin berrogoi'ta hamar luisetan. Prop 1906, 48. Atorra-has asi zen bere funtsen lantzen eta zaintzen, ardi eta behi azten larretan eta pentzetan. Zub 87. Laborari bat badoalarik, akulu bat besapian, bere fontsetan inguru baten egitera. GH 1931, 463. Etxe kantonean eta fontsetako seila guzietan. (L-sar, BN-ciz, S). A EY I 310. Bai, zinez hitsak ziren Xaberriko funtsak. "Le domaine". Ardoy SFran 76. Heien funtsetan sartzen bazina bezala da. Etchebarne 73.
    v. tbn. Elsb Fram 156.
    azpiadiera-2.1
    Egunak ez du eman ustearen funtsik, / ustearen funtsik, / gehienak hor daude deskarzelak hutsik. Xa Odol 254.
    sense-3
    3. (AN, B, BN, S; VocBN ) Ref.: A; Izeta BHizt.
     (Ref. a personas). "Consistance, souci occupant quelqu'un qui porte ses soins à un ou à plusieurs objets" VocBN . "Formalidad, exactitud en cumplir deberes. Funtsa mehe dik (Sc), tiene poca formalidad" A.
    Utzten du bere erresuma handia seme arin eta funts gutitako baten eskutan. Lg I 341. Bertzeak dauzka aldiz den iñorantenak, / funtsik batere ez dutenak. Gy 293. Beharrik baiginuen etxean amaren funtsa! Larre ArtzainE 15. [Kontseilu] guzieri proposatuz eskola horren ardurapena, diruz eta beren funtsaren itzalez. Ib. 203.
    azpiadiera-3.1
    "Mutil gorrek funtsak fanak ditu (Ae), ese muchacho está chiflado" A EY III 272s.
    azpiadiera-3.2
    (AN-gip, L, BN, S ap. A ); fonts (BN, S ap. A ; H).
    "Fuerza, vigor" A.
    Sugeari / suak dagi / larru garbi, / hats, indar, / funts... oldar. Ox 123.
    sense-4
    4. Cuidado, atención.
    Amak baitzaukan bere ama lanen gainerat, haurren funtsa eta griña etxe inguruko egitekoetan eta gibelondoetan. Larre ArtzainE 15.
    azpiadiera-4.1
    Gestión, ocupación.
    Guk eskolaratekoan, edo handik landa, behar ginuen egin orai telefonaz egiten den funtsa: "Aitak erran du, hea jinen den ziin Manez iratze pikatzera helduden ortzegunean". Larre ArtzainE 57.
    sense-5
    5. +fults.
    (Uso adj.).
    Lan fultsik ezta emen uda bidean. (AN-gulina) "En el verano no hay aquí trabajo de fundamento". Inza Eusk 1928, 231. Erran dautzutana! Ez dugu solas funtsik ibili. Larz Iru 130. Predikari funtsa degu, / napar yesu-laguna. (1957). Agerre PV 2016, 265.
    sense-6
    6. (Tema nudo usado como posposición, tras gen.). Por su (mi, etc.) cuenta y riesgo (?).
    Bat-batean, horra nik, ustegabeko argi pindar batean, erraiten diodala ene funts: "Ikusten dut, jauna, euskaraz bezala da, 'suus': 'berea'; 'ejus': 'harena' edo 'horrena'". Larre ArtzainE 119.
    azpisarrera-1
    A FUNTS.
    "En BN-mix se oye decir en el curso de una conversación, la siguiente expresión: a funts, en resumidas cuentas (Lander)" DRA . v. FUNTSEAN.
    azpisarrera-2
    FUNTSEAN (L, B, S; VocBN , H) Ref.: A; Lander (funtsian, ap. DRA ); Izeta BHizt.
     "Au fond, au vrai, en résumé, après tout, enfin, en un mot" H. "En resumen" A.
    Iduriz onak eta funtsean gaxtoak direnak. He Gudu 153. Funtsean zertako dire hitzak obrak berak mintzo direnean? Lg II 267. Goratasun handiago bat ez da funtsean obligazione handiago bat baizen. Mih 93. Ageri zuen han gaindi ibili ziren soldadoak etzirela bethi geldirik egon. Funtsean etxe guziak oraino xutik ikusi bagintu ere, frogatzeko askiko zen bide bazterreri behatzea. Zerb Gerlan 60. Funtsean aditzaleek arizaleen eletarik asmatu behar dute gauzak non gertatzen diren eta noiz. Lf (in Casve SGrazi 12). Katixima eguna ortzeguna zena oraino, ala astezkenerat aldatua ote zen ordukotz, funtsean berdin du. Larre ArtzainE 278. Funtsean bat gatoz. MEIG VIII 39.
    v. tbn. Dh 117. Gy 317. Elsb Fram 148. StPierre 34. Barb Leg 130. Or QA 157. Arti Tobera 278. Mde Pr 346. Larz Senper 48. Ardoy SFran 177. JEtchep 65. Xa Odol 43. Etchebarne 127.
    azpisarrera-3
    FUNTS EGIN.
    Dar importancia, hacer caso.
    Zoinhen guti funts egin behar den gizonek gutzaz duten estimo eta opinone hunaz. AR 121.
    azpisarrera-4
    FUNTSERA ETA; FUNTSERAT ETA.
    En realidad, a fin de cuentas. "Demeurant (au)", "(au) fond, funtsean, funtserat-eta" T-L.
    Funtserat-eta agur diot / urteari, / gomendatzen diotalarik / Jainkoari. Etcham 94. Funtserat-eta, nola dildira eta kanta lezakete xirribika-kordek, ez balute inguruan tinkatzeko zurki maketsik? Lf (in Zait Plat XV). Bere buruarekin egiten hasia zen, askitto ardura, ez zuela, funtserat eta, beti gizon hil baten esklabo egon behar. JEtchep 60. Etxekandereak baietz bainan ogia zuela ez hanbatekoa, hots, ez hain xuria egun hartakoa eta, funtsera-ta, beltza. Larre ArtzainE 34.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Funtsera yuan eta, errege eta erregina hil nahi zituzten. Elsb FRam 96.
    azpisarrera-5
    FUNTSEZ.
    De verdad, en serio, debidamente.
    Yardetsi zien arroki ta funtsez. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 9 (Ldi ib. 211 ben-benik, Anab RIEV 1928, 612 aundi ta bene). Uste duzia funtsez ari den poliza eta Anton galdezka? Larz Senper 114. Fede oneko gizona eta funtsez giristinoa. Ardoy SFran 248. Gogoak Euskal-herrirat maiz nauela eremaiten, / hemengo deusek ez baitaut funtsez hango berririk emaiten. Xa Odol 294. Lana zintzo egin du eta funtsez. MEIG III 77. Funtsez eta zentzuz mintzatzen zaigu Truebaren idazlanez. Ib. 82.
    azpisarrera-6
    FUNTSEZKO.
    azpisarrerakoSense-6.1
    a) (B ap. Izeta BHizt ; Lecl, H).
    Fundamental, importante. "Chose importante au fond, qui mérite attention, qu'on y attache du prix. Funtsezko gauza da hau" H. En DFrec hay 63 ejs.
    Deus ere munduan ez da funsezkorik, baizen Jainkoaren maitatzea eta hura xoilki zerbitzatzea. Ch I 1, 3. Humiltasunak egiten du Jainkoaren araberako giriztinoaren zimendu funtsezkoa. Lg I 251. Funtsezko gauza batez nahi liozkela bi hitz erran. Laph 80. Duda funtsezkoak. Lap 357 (V 163). Non ez baitu geroztik bertze kofesio funtsezkorik egin. HU Aurp 177. Kargu funtsezko zerbaitetarat heltzekotz. Ardoy SFran 45. Aldiz ene bihotzak funtsezko urrikalmendurikan ez. Xa Odol 265. Ez gehiago erabaki funtsezko batzuen hartzeko gauza. Larre ArtzainE 184. Funtsezko batasunak ez ditu axaleko ñabardurak eragozten. MEIG V 103. Ezker-eskuin jokatu behar izan dugu, ez baikenuen zimentarririk aski erabateko erabaki funtsezkorik hartzeko. MEIG VIII 117.
    v. tbn. Mih 33. Jaur 412. Gy 127. Othoizlari 1961, 360.
    azpiadiera-1.1
    "Edificio sólido" A.
    azpisarrerakoSense-6.2
    b) "En parlant des personnes: qui a de la valeur d'esprit, de caractère sur qui on peut compter. Gizon funtsezkoa" H. "Persona formal" A. "Funtsezko gizona dugu Pello Mari" Izeta BHizt.
    Halaber eskualdun gazte funtsezko azkarrak, edozoin arrotzekin ere ontsa emanen da. Larz Iru 146. Istudiantak etzitazkela funtsezko jendeak. "De poids". Ardoy SFran 126. Artean ez nuen egundaino plazan kantatu; pertsulari funtsezko haundirik ezagutu ere ez. Xa Odol 43. Badira oraiko laikoetan arduradun funtsezko gelditu direnak. Larre ArtzainE 189. Ai gure etxeetako ama funtsezkoen balioa! Ib. 15.
    azpisarrera-7
    FUNTSIK GABE.
    (Expr. adv.). Sin fundamento, sin sentido.
    Errespeturekin erran behar da ta debotki, ta ez ohitura hitsez eta funtsik gabe. Dh 274. Motibo eta funsik gabe. (B, s. XIX). ASJU 1992, 991. Uste okerra, ordea, eta arrazoigabekoa, zeren konzientziak funtsik gabe erakusten dio ala. Vill Jaink 80.
    v. tbn. Gy 191. Legaz 30. Etcham 53.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Bere lagunaz funsik aski gabe gaizki jujatzea. CatLav 143 (V 74). A, segur neure buruaz / ahalgetua bainintzan, / ezen ez maite bat utzi deus / funtsik gabe mindurik. FrantzesB I 16. Zonbait hitz erran ginituen, funts handirik gabe, zerbait erran behar-eta. JEtchep 111. Vinsonek maizegi ikusten zituen behar adinako funtsik gabe euskalki nahasteak gure autore zaharretan. MEIG III 67.
    v. tbn. Brtc 66. SM in MEIG III 61.
    azpisarrera-8
    FUNTSIK GABEKO; FUNTSERIK GABEKO.
    (Adnom.). Sin fundamento, sin sentido.
    Arrozoin suerte hau iduritzen zait dela belearen elhea, eta funtsikgabeko atso kontua. ES 158. Munduko izpirituari, ohore funtsik gabekoari. Lg I 222. Hitz batek, hitzaldi batean erran nahi duena, beste batean, bera lekuz kanpo da, funtserik gabekoa. Zub 93. Onako funtsik bako gauzak. Gerrika 232. D. Dodgeren eleberri kaxkar eta funtsik gabeko batez baliatu da oraingoan. MEIG I 187.
    azpisarrerakoSense-8.1
    Bidasoaz hunaindiko herritarrak, aldiz, beti bezala aurkitu ditut: funtsik eta gizontasunik gabeko. Mde Pr 55.
    azpisarrera-9
    FUNTS ONEZKO.
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) Que tiene buena base.
    Bil dezaten beretzat thresor funts onezko bat ethorkizunekotzat, bizitze eternala irabaz dezatentzat. "Fundamentum bonum". He 1 Tim 6, 19 (Lç fundament on bat, Dv asentu on bat).
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) "Funsonezkoa, d'un bon naturel" Lecl.

    funts

    funts
    << faltiar 0 / 0 gabe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper