OEH - Bilaketa

218 emaitza hutsik bilaketarentzat

Sarrera buruan (21)


Sarrera osoan (197)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
leku.
etimologikoa
Etim. Puede explicarse partiendo de una forma romance diptongada (cf. lueco 'repente' en las Glosas Emilianenses ), lo mismo que erregu 'ruego'.
Onom.: In Amurlecu. (1000) Arzam 325. Don Arnalt de Echalecu. (1254) Ib. 325.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Mic 7v, SP, VP 53r, Lar, Añ, H, VocB; -kh- Volt 90, Urt I 5, Ht VocGr 310, VocS 133, Arch VocGr, VocBN , Dv, Gèze 267, 337 y 344, H) Ref.: Bon-Ond 153; A; EI 16; Lrq (lekhü); AtSac 54; Iz R 395 y 404, UrrAnz, ArOñ, To ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 2, 46, 55, 56, 171, 198; ZestErret .
Lugar, sitio, parte; plaza, puesto; paraje, región. "Zein lekutara ioan da? En quel lieu est-il allé? Zein lekutarik heldu da? En quel lieu est-il allé?" SP. "Parte, sitio, lugar", "(en todas) partes, leku guzietan, edozein lekutan" Lar. "Paraje" Ib. "Adonde aquel está, hura dagoanera, hura dagoan lekura" Ib. "Espacio, de lugar, artea, lekua" Añ. "Lekhü baxadün, pays très tourmenté" Gèze (s.v. baxadün). "Badire mahainean hamar lekhu, il y a dix places à la table. Huna zure lekhua, iar zaite, voici votre place, [...]. Lekhu ederrak dire hauk, ce pays est beau" H. "(c., ...), equivale a 'donde' fuera de interrogaciones" A. "Erri au leku zelaian dago (B), este pueblo se halla en sitio llano" Ib. (s.v. zelai). "Mendietan ere badira leku zelaigune batzuek (B), aun en las montañas hay algunos parajes algún tanto llanos" Ib. (s.v. zelaigune). "Zoazie bakotxa zeuen lekure (V-arr), zoazte bakoitza zuen lekurat (BN-arb)" Gte Erd 55. "Utzi, utzi, saltsa hortan ez sartu. Zu zure lekuan egon! (G-azp, AN-gip, BN-arb)" Ib. 56. "Toki, bide segurutik ikasi dut ori (AN-gip), leku segurretik (BN-arb, S), leku segurutik (AN-5vill)" Ib. 171. En AxN se explica egoitzan (473) por lekuan. Según J.A. Arana-Martija en V-ger se distinguen leku y toki: "tokia: ez du espazio zentzurik. Txakea jartzeko tokia; lekua: espazio zentzua. Denak sartzeko lekurik ez dago hemen". v. toki. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 495 ejs. de leku y 1 de lekhü .
Emazterik ezten lekuian eztakusat plazerik. E 121. [Romanoak] arrasaturen duté bai gure lekhua, bai nazionea. " Lieu" . Io 11, 48 ( TB, Dv, LE, Leon lek(h)u; He, EvS herri, HeH hiri, Ol lur, Bibl tenplu ). Itzul ezak eure ezpata bere lekhura. Mt 26, 52 ( EvL, Ip, SalabBN, Or, IBk lek(h)u; He, Dv, Echn, Ur, Ker, BiblE toki, Leon tegi ). Eldurik Sirena eta Silvia eozen lekuan. Lazarraga A, 1144r. Ya bizi onegaz aspertua [nago], / minez mila lekutan zulatua. Ib. B3, 1154v. Gero biurturik almiranta zen lekura. CartEsp 457. Paradisuko lekua. MPortal 20. Lekhu lizunean eta nardagarrian. Mat 252. Orik ezten lekuan, azearia errege. RIs 71. Denbora batzuetan eta leku <-quo> batzuetan. Volt 259s. Bethiere lekhu berera bihurtzen [dira] . Ax 97 (V 66). Egurra dagienak leku gaitzean, ekarri beharko du soñean. O Pr 126 (tbn. en Mg PAb 172). Lekurik hoberena eta ederrena preparatzen dio bere maiteari. SP Imit IV 12, 1 (Ch, Mst, Leon lek(h)u; Ip gela, Ol egoitza, Pi toki ). Lekhu kruel orroadun, / Luziferren lekhua. Arg DevB 18. Infernua da, leku edo puesto arrigarri bat. OA 40. Zaude tiñko zure lekhuan, hari zaite bethi borroka. He Gudu 91. Gorputzaren parte edo sentiduen leku jakiñak. Cb Eg III 248. Bere lekuan biotza ezin kabitu zitzaion. Ib. 234. Josuek ezarri zituen gauaz [tropak], lekhu gordetan. Lg I 194. Dretxuen biltzeko bureua edo lekhua. Lg II 82. Atsekabezko leku artara erori ziran. Ub 156. Mártirak martirioen lekuetán. LE Ong 56. Biotzeko lekurik illunen eta ezkutatuenak. AA III 471. Ea mezatan zeure guraz egon izan bazara gogoa beste lekutan dozula. EL2 138. Dauden lekutik atera gabe. It Dial 6 (Ur, Dv, Ip, lek(h)utik ). Etxe-gañeko leku ageri batera eramanerazo. Lard 198. Lekhu heze eta aintziratsuen baliatzeko. Dv Lab 326. Zeren denbora eta leku guzietan gure etsaiek tentatzen eta persegitzen beikituzte. CatAe 16 (Ber Doc 98r, VJ 3, Iraz 11, Cb CatV 72, Añ CatAN 13, CatLlo 13, CatLuz 8, CatBus 10, CatSal 17, CatR 17, Legaz 9, Itz Azald 11, CatUlz 12 leku ) Altzürükü Urrutia / ala lekhü famatia / [...] phenaz hiltzeko lekhia. Balad 175. Zelan erosi daben leku eta luur biar diranak Bizkaiko pobrentzat etxe bat egiteko. " Local y terreno" . (1862) BBatzarN 195. Ark asko lekutara zabaldu zituan Españan bere lagunak. Bv AsL 203. Leku ezkutu poz bageetan. AB AmaE 439 (v. tbn. Añ EL1 59, Mg in VMg 109, Astar II 288. Zav Fab RIEV 1907, 537, Lard 143, Mde Pr 179 leku ezkutu ). Othoitzeko lekhu. Elsb Fram 151. Besoa eta eskua bere lekuan jarri zizkaten. Goñi 70. Zorigaiztokoen leku edo gaiztoki. Inza Azalp 72. Giltza itzi neban ak esan-lekuan. Or Tormes 77. Eskualde hau dukete industriaren lekutzat hautatua. JE Ber 90. Zuk zeure lekuan egizu lo, nik neure lekuan egingo dot eta. (V-ger) "No se meta usted en camisa de once varas. Litm.: usted duerma en su sitio, pues yo dormiré en el mío" . A EY III 230. Iainkoaren itza betieran da: ez du lekurik, ez orai-gerorik. Or Aitork 310. Ez zuen dudarik leku bat gorde ziola bere haur-amets garbietan. Mde HaurB 24. Agon lekuan agola, agur! NEtx Antz 103. Pozarentzat, noizik bein, leku labur bat daukan / gure bizitza zarpilla bezela eder. Gand Elorri 30 (194 kantuarentzat leku bat dauka). Ori ez emen. Okerreko lekura jo dok. SM Zirik 88. Aphez nausi bat igortzen du lekuen ikertzerat. Othoizlari 1961, 347. Lehio ondoko leku bana hartu genuan. Osk Kurl 82. Olerki au bere lekutik aterea dirudi. "Está fuera de su verdadero enfoque" . Or ( in Gazt MusIx 52 ). Beti bear ez dan lekuren batean sartuta ikusten aut. Lanak ez au i galduko, ez. NEtx LBB 158. Bonberoak beren lekuetara antxitxinka doaz. Lab SuEm 199. Izlari oiek jartzen dituzte / gaur gauzak beren lekuan. Lasarte ( in Uzt Noiz 127 ). Bidea libro behar lukela, nahi lekurat joaiteko. Xa Odol 174. Den lekutik eramaten da ez den lekure. (AN-larr) 'Jenden arteko artu-emanak nai ta naiezkoak dire' . Inza NaEsZarr 733. Mintza bedi behar den lekuan eta garaian, ez desorduan eta deslekuan. MIH 224.
azpiadiera-1.1
Propiedad, hacienda.
Iduritzen zaut bazukeiela hortaz bertzelakorik / izan ez balitz hunat jina bere lekuak galdurik. Prot 65. Galdü dük bi lekhü, bi gizon galant. 'Tu as ruiné deux propriétés' . Etch 108 (v. tbn. 188). Gorde nin lekia / lotsaz nausi lekhidan hartan jüstizia. 'Je mis mon bien à l'abri' . Ib. 184.
azpiadiera-1.2
Gizarte-Laguntzak bereganatu ditun etxe-bizitza eta lekuak Zaingo onen begirapean izan ditezen. "Pisos y locales" . EAEg 24-10-1936, 123.
azpiadiera-1.3
"Aldea" Lcc.
Zure lekuan ederra nor dan / zeur ezpazara, ez dakit. Lazarraga A23, 1195v. Igaro ninzan basoti, / Iruraizko hermandadean / leku on baten aldeti. Ib. A7, 1170v.
azpiadiera-1.4
Momento, lugar preciso.
S. Matias. Bisextaren lekhua. Cal ã 3v. Kofesioaz osoki tratatzeko ezta hemen orai lekhua eta ez ene borondatea. Harb 185. Iguzkia illkhitzen den / lekhutik sartzerako, / lauda bedi iaun onaren / izena mugaraño. EZ Eliç 259. Enseia zaite hekin [egitekoen] egitera, zein bere lekuan, bata bertzearen ondoan. SP Phil 243 (He 245 arrimuz). Gure Iaunak lekhu huntan abertitzen gitu eta mehatxatzen, herioaren beldurra [...] eduki dezagun. Tt Onsa 58. [Ene Jainkoa] ez zintudan maitatu nahi / ahal nukeen lekhuan; / nahi zintuzket orai egiñ / ezin dagidan orduan. 183. Zaude isilik, esta au lekua jardukitzeko. (Urdanoz, 1687) "No es este lugar de hablar" . ASJU 1981, 102. Nai etzuela esan bear zukean lekuan, eziñ zuelako apukoa emanaz. Arr May 123. --Zer daruak or? [...]. --Eskubidia daukozun lekuan ikusiko dozu, baña ez ordura arte. Kk Ab II 91. Misteriyuan gidariyak "Gloria" deitu barik, danak "Gloria" zintzo esaten eben bere lekuan. Ib. 170. Ondarroako kantatzeko erak, baditu bere bereizkuntzak. Arraunean balijoaz bezela. [...] Beren ixil-uneak beti konpasean, beti leku jakiñean, arraunaren joan-etorriak agintzen duan lekuan. Lek SClar 105.
azpiadiera-1.5
(Como segundo miembro de comp.). Forma parte de innumerables compuestos más o menos lexicalizados, como agerleku, argileku, hazleku, bakarleku, basaleku, bazkaleku, biaoleku, bizileku, dantzaleku, egonleku, helduleku, ehortz-leku, eserleku, eskuleku, etzaleku, ezkutaleku, ezleku, geldileku, gertaleku, gordeleku, ihesleku, igerileku, ikasleku, ikasteleku, irar-leku, jaioleku, jarleku, jesarleku, jokaleku, jolasleku, jostaleku, juntaleku, laketleku, lanleku, sorleku; ATSEDEN-LEKU, BATZAR-L., BILKURA-L., ERABAKI-L., ESEKI-L., GATAZKA-L., GERLA-LEKU, GUDA-LEKU, etc. "Lugar, cuando viene con otro nombre, como lugar de pájaros, etc., entonces se pospone lekua, [...], txori lekua" Lar. "Audiencia, lugar, [...] entzunde lekua" Ib. "Fregadero, (V, G) garbitokia, -lekua" Añ. "Mentidero, guzur, gezur [...] lekua" Ib. "Paseo, el sitio, ibil lekua" Ib. "Etzan, ihes, dantza, othoitz lekhua, lieu où l'on se couche, étable, lit; lieu de refuge; de dance; de prière. Iratze lekhua, fougeraie, lieu à fougère" H. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
Iesus Iaunaren kruzifika lekhua. Decl ã 2r (v. tbn. Lç Mt 9, 9 peaje lekhu ). Iguzkia iaikitzetik etzite lekhuraño. EZ Man I 78. Korputz leku askotan daukaz azala [...] ta mintzak. Mg PAb 85. Hobeki zaiten deithua / karnizeria-lekhua. Gy 176. Lerratu ziren utziz eskaldun lekhuak. Hb Esk 48. Eguzkiaren jagi lekutik sartu tokira. AB AmaE 445. Masima, itxasora, atxetara edo galbide lekuetara joango ete zan. Echta Jos 293. Zolan, pentze eta alhor batzuentzat bada doi-leku. JE Ber 12. Arantzazu! / Ames-kabi, erti-leku! SMitx Aranz 192. Aundiki leku artatik Piarres aizatzeko [agindu zion] . Etxde JJ 271. Sartu zan geixo bat medikuaren konsulta-lekuan. SM Zirik 102. Klaustroa, zein dan kabi / eta kantu leku. Gand Elorri 77. Neskameari eros-lekura lagundu. Osk Kurl 48. Ezagutu neskak pesta-lekuan. MAtx Gazt 75 (64 erromeri-lekuan). Danak illeta-lekura zijoazela jakin zuten. Berron Kijote 141. Ez da agertzen neutralizazio-lekuetan. MIH 198. Bere lan-jokotan asmatzen duen zer-gertako istilu-lekuetan baino gutxiago arrixkatzen da. "Espacio a conquistar" . MEIG IX 126 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Arg DevB 49 (othoiz l.). SP Imit IV 12, 1 (ostata-l.). Añ EL1 130 (ordi-l.). It Dial 87 (txuka l.). Izt C 89 (urleku, 313 su-l.). Lard 1 (ur-l., 151 batalla-l.). Zab Gabon 101n (zuze-l.). Alz STFer 112 (sal-l.). A BeinB 60 (oillo-l.). Kk Ab I 97 (pelota-l., 30 bola-l.). Or Eus 393 (txanpa-l.). NEtx Antz 68 (otso-l.). Arti MaldanB 204 (pausa-l., 191 hezur-l.). Vill Jaink 179 (urlia l.). Gazt MusIx 109 (pozkida-l.). Salav 100 (belaze-l.). Mattin 119 (pausa-l.). Xa Odol 12 (jo l.). Ataño TxanKan 103 (pake-leku).
azpiadiera-1.6
Oker lekutik / ardijak txabolaratu. Enb 123.
azpiadiera-1.7
Euskal perpausaren predikatua, [...] n-leku edo argumentuduna omen lizateke, n horrek 0 balio dezakeelarik. MEIG VI 164.
azpiadiera-1.8
" Hoa lekhura! va à ta place" H. Cf. LEKUAREN GAIN.
Andramendiko jauregian, bagilaren emiretzi egun garrenean, [...] lekuan dagos batuta. "En este lugar estaban" . Andram 159. Othoitzez nagotzu neure Andrea, arren [...] ene heriotzeko orenean lekhuan ediren zaitean. Harb 86s. Iesus lekuan denean, guzia on da. SP Imit II 8, 1 (Ch bihotz batean denean, Mst, Ip gureki denian, Ol aurki dagonean ). Hitz darotzut, aita maitea, ez-dudala xara ebakitzetan onborrik lekhuan utziko. Dv Lab 370. Lekhiak erakutsi zeien gabezia osoa. Ip Hil 106. [Arkaitzerako bidean] jartzen dira. Lekuan ziradenean, [...]. Goñi 30. Elurra lodi izana gatik, / han da lekura heldurik. Etcham 243. Ez da lan bera hezur ateratuaren lekuan ezartzea eta hautsiaren antolatzea. Zerb Azk 87. Zortziak eta erditako zuen galdea eta tenoreko xuxen nahi zuen lekuan izan. JEtchep 81s. Kapitainak sablea ateratzen du maginatik eta [...] jaurtikitzen ditu lekutik. Arti Tobera 266. Nai badu jakingo dau / lekura juanda. BEnb NereA 202 (215 lekuan dagonak ). [Amikuze, Ostibarre eta Xuberoa] izan dira Akizeko apezpikuen gain... bikario jeneral eskualdun bat lekuan zagola haatik. " Résidant sur place" . Ardoy SFran 14. Haizea izanagatik, lekutik ez higitu nahiz. Ib. 209s (v. tbn. Or Mi 113 lekutik igitu gabe ).
v. tbn. EZ Man II 32. AB AmaE 443.
azpiadiera-1.8.1
Zanpa ta dardar, bereizten dira / auke ta alea lekuan. " Hacen desprenderse el grano y la granza sin esparcirse" . Or Eus 338.
azpiadiera-1.8.2
( lekuan bertan ).
Paketearen azal lodia beingoan urratu, eta banakoak lekuan bertan etzunik, asi zan oneri ta areri egunkaria eskeintzen. Erkiag BatB 31. Hobe duzue lekuan bertan / gero-re saiatutzea, / andre pulit bana hartu eta / bertan egin ohantzea. Mattin 123.
sense-2
2. (V-arr-oroz-m, Gc, L, B ap. A; Añ, H). Sitio, cabida (sentidos prop. y fig.). "Capacidad, ámbito, extensión" . "Consentimiento" A. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, ya desde Leiçarraga.
Ezen grazia hunek ezin duke gutan lekhurik. Ins A, 8v. Ni hil nahiz zabiltzate, zeren ene hitzak ezpaitu lekhurik zuek baithan. Io 8, 37 (LE etzuten lekurik zure baitan; He errezibitu, EvS zien beithan hartu, Ker tokia aurkitu, IBk kokatu, BiblE itsatsi). Baldin lehen [Alianza] hura deusen falta izan ezpaliz, bigarrenari etzaikeon bilhatu lekhurik. He 8, 7 (BiblE ez zegokeen bigarren batentzat lekurik ). Bizkaian izan ezteu / lekurik juduak. CancVizc 367. [Erregearen] ordenantzek baizen eztukete lekhurik. EZ Man I 68. Nihor beraz, ezta egonen lekhu faltaz kanpoan. Ib. 95. Bekhatu izaiteko arrazoiñak behar du lekhu eta parte. 'Debe tener parte e intervención' . Ax 274 (V 183). Etzuen lurrak lekhurik / Madalenaren baithan. Arg DevB 103. [Ez zuten] lekhurik aski, Armeniako herrian bizitzeko. ES 388. Justiziak lurrean lekurik arkitzen etzeuala. Lar SermAzc 44. Deabruak aren anima garbian parte edo lekurik etzuela. Cb Just 98. [Erdextekó] leku puxka bát sanduen értean. LE Prog 96. Haiñ eder dü obra egiten, non lekhü beitüke zelü enpiratian. Egiat 205. Euskaldunen artean etzuala idolatriak lekurik izan. AA II 5. Olgeeta guztien artian lekurik zabalena ta zer pensau geijeen daukana da dantzia. fB Olg 9. Kolpea nai erara emateko lekurik zezenak etzeban. Izt C 251. Mugape guztian ez da arkituko oña bete leku, alper dagoanik. Ib. 26. Onelako bazkarietan emakumeak [ez zuten] [...] lekurik izaten. Lard 398. Zokho guziak bethe dire; ez da gehiago bat bakharraren lekhurik. Laph 239.
( s. XX) Eztauka lekurik bestien pozak gure barruan. Ag Kr 202 (201s leku gitxi euki). Bekatian denaren lekürik ez da seminariuan. Const 22. Jel-areiuak eztau lekurik / Euzko-aberrijan. Enb 173. [Etxeak] obia an dauka barrenagorik, / artan leku dutenena. "La sepultura de los que la ocupan" . Or Eus 409. Zenbateko lekua du jenero onek, humoredun literatur-gai onek gure bertsolari errikoietan? Lek SClar 140. Txakur onentzako lain leku ba ete dozun. SM Zirik 118. Etekiñaren Moral ortan ezta ortarako lekurik. Vill Jaink 85. Oiñak nun jarri lekurik gabe. Gand Elorri 164. Ez dauka hoien baitan bakeak lekua, / errabiak gidatzen diote eskua. Xa Odol 251. Kanposantuan naiko leku egoala eta. Gerrika 187. Euskal etxe ainitzek badutela ere maiz beren xaharrentzat aski leku eta amodio. Larre ArtzainE 317. Pelukeria ta etxe bizitza bear dek. Danak egiteko lekua zegok. Albeniz 111. Olerkiek ba ote dute behar adina leku EGAN-en? MIH 141. Direlako hots bustiez hau esan daiteke: arras leku gutxi gelditzen zaiela, daramagun bidetik bagoaz. Ib. 101. Berez dator euskarak gure artean behar lukeen lekuaren auzia. Bizirik irauteko adinbat den leku opa diogu, gutienez. MEIG VIII 40. Bada, nik uste, guztientzat lekua eta guztien premia gure artean. MEIG IX 60.

v. tbn. INav 126. ZBulda 58s. Brtc 193. Monho 72. VMg 2. Dh 127s. JJMg BasEsc 96. Astar II 199. It Fab 236. Elzb Po 197. Bv AsL 211. AB AmaE 290. Sor Bar 75. HU Zez 39. Azc PB 59. Echta Jos 323. Iraola 131. A CPV 1002 (B). FIr 118. Etcham 195. In Tx B 158. Lab EEguna 85. Ir YKBiz 21. ABar Goi 74. SMitx Aranz 33. Etxde JJ 263. Bilbao IpuiB 89. Ugalde Iltz 58. Ibiñ Virgil 112. NEtx LBB 48. Ataño TxanKan 182. Ayesta 29. BBarand 97. Insausti 17. Lekhu : Tt Onsa 21. Bp I 32. Ip Hil 90.
sense-3
3. (SP, , Dv, A Apend).
Tiempo disponible; ocasión, oportunidad. "Loisir" SP. "(No tengo) tiempo, astirik, lekurik, [...] ez dot, det " . Tr. Documentado al Norte en textos de los ss. XVI y XVII; al Sur, aparece a principios del s. XVII y su uso disminuye en el s. XX. El significado de los textos septentrionales parece corresponder más a "ocasión, oportunidad", mientras que los del Sur, podrían equipararse más a "tiempo disponible".
Orano, amorea, gazte gituzu, / Ieinkuaz orhitzeko lekhu diguzu. E 199. Maiestateari aditzera emaiteko lekhurik oraindrano ez ukhanik, [...]. Ins F, 7r. Ezagutzen dut eztela lekurik zureganik errezibitzen ditudan ontasunen ezagutzeko. Mat 296. Geure obren kontu hertsia / daroku galdegiñen, / ezta disimulatzeko / han lekhurik izanen. EZ Noel 128. Hillez gero, eztela [bekhatuen] erremediatzeko lekhurik izanen. Ax 616 (V 396). [Behar luke batbederak] ernerik egon othoitzetan, beldurrez etsaiak aurki dezan lekurik haren enganatzeko. SP Imit I 13, 1 (Mst arte, Ol garai, Pi bide). Ioan diren urthe hetan ez othe zenduen epherik eta lekurik aski zure arimaren onean aitzinatzeko? SP Phil 41 (He 41 epherik eta astirik). Nola nahi zira salba dadin, ezta lekhurrik [sic], ez remediorik. Tt Onsa 125. Gaitzak ezpadu ematen lekurik, eta bekatu mortalean badago, [...] zer eginen du? El 71. Lekurik ba-dezu, irakurri zazu zenbait denboraz. Mb EOnBiz 153. Besteren batek, nik baño osasun ta leku geiagorekin euskerazko gauzak obeto moldatu artean. Cb EBO 21. Egunen baten lekurik ezpozu luzetuteko Oraziñoa. EL1 19. Pekatu benial baizik ez egitea gertatzen da, osoro konsentitu eztuenean edo ondo oartzeko lekurik izan eztuenean. Gco II 13. Landare bitore maitagarria izkutatzea bat batean [gertatu zan], beraren azirik gordetzeko ere lekurik gabe. 'Sin dar lugar ni tiempo' . Izt C 161. Atseden luze bat egin zuen, arteraño batu etzitzaiozkanak etortzeko lekua izan zezaten. Lard 202. Oraindik leku dago: Nere Aitagana orain bereala ez noa. Ib. 468. Ezertarako leku gabe bat-batetan irten [zan] . Ib. 514. Ondo begiratu eta pensatzeko leku gabe gauz au egiñaren barkazioa [eskatu] . Arr GB 30. Orretarako eskatu zuten / ordu beteko lekua. Xe 376. Leku ona zalakuan, neukana galdu nuan. Ayerb EEs 1916, 155.
v. tbn. CartAzp 125. VJ 11s. AA III 531.
azpiadiera-3.1
Tasun bat dute azkeneko hauekin: etxe soilari erantsi beharrean badutela leku etxe, etxea, etxeak oinarri hartzeko. MEIG VI 177.
sense-4
4. (Lar, H). Posición, puesto (en una clasificación, jerarquía...); cargo. "Puesto, sitio" Lar. "Lenen, ori bera esan nai deu principe, nola latinez badiogu, principem locum tenere, lenengo lekua, edo leku lenena idukitzea, eukitzea" Lar Gram 7. "6. lieu, rang. Egitekoetan lehenbiziko lekhua dauka zuzentasunak, [...]. 8. lieu, extraction. Lekhu handitik iaioa, né de haut (grand) lieu. 9. place, en parlant de domestiques, condition. Lekhu on bat aurkhitzea, trouver une bonne place. Lekhuz maiz aldatzen den sehia, domestique qui change souvent de condition" H. Cf. LEKUAN (c). Tr. Documentado desde Leiçarraga, sobre todo en textos meridionales.
Hura da Eliza gorputzaren burua, [...]: gauza guzietan lehen lekhua eduki dezanzát. Col 1, 18 (He, BiblE lehentasuna, TB lehen herronka, Dv buruzagi, Ol aurrena, IBk lehenengoa ). Orain nork okupatzen deu / zeruan zure lekua? MPortal 11s. Aita saindua, lurrean Iainkoaren lekhuaren edukitzaillea. Mat 68. Orain han goititik, loriatik, hanbat kredit eta esku duen lekhutik, bere debotei [...] bothere eta garazia [erdietsiko deraue] . ' De un puesto donde tiene tanto crédito y poder' . Ax 365s (V 241). [Non dire] Iaun eta Dotor hek guziak? Bertzeek orai dadutzate hekin lekuak, eta eztakit hetaz orhoit direnz ere. SP Imit I 3, 5 (Ch kadirak eta benefizioak, Mst, Ip kargiak, Ol opideak, Leon ontasunak ). Amorioak lehen lekua daduka arimako pasioneen artean. SP Phil 281 (He 282 lehenbiziko herrunka ). Gomendatzen dügü Jaun Patron, Jüje eta Zinegotzi herri hontako güzier, nork bere lekhietan eskü etxek dezen, [...]. Bp I 22. [Etzauteke bethi] gradürik gorenian; bena behar düzü [...] lekhü aphalaguetarat jaitsi. Mst III 51, 1 (SP, Ch gradu, Ip berthüte ). Zuek zeruan ta lurrean munduak duen estadu ta lekurik altuena dezute. Cb Eg II 4. Zer egin duzu kausitu zaren lekhu eta enplegu diferentetan? Brtc 247. [Gezurtiak] igo oi dute sarri leku goietara, agindupetik agintari izaitera. VMg 73 (32 leku beetuan dagoana ). [Sazerdoteak] Jesu-Kristoren izenean eta aren lekua okupatzen duenak bezela esaten du Amen. Gco I 452. [Apaizen artean] beti izan dira, [...] eren honra eta leku goiari begiratzen ez diezanak. AA II 225 (III 627 leku andi ). Bat edo biren esanak nik iminiko ditut, [...]. Leleengo lekuba errazoiagaz euki biar dau Benedikto [XIVak] . fB Olg 89. [Altaran] gustien artian leleengo lekuba euki biar dabee Maria Santisimiaren Imajinaak. JJMg BasEsc 68. Jangoikoak zelango [...] leku eregian imini gura zaituzan. Abisu 12 (ap. A; s.v. eregi; v. tbn. leku eregi en Astar II 269 y AB AmaE 294). [Kardinal jauna] uste osuan zeguan, etzirala txarrenak izango leku garaiak betetzeko. Bv AsL 189. Munduko erregiñ andienen artean leku onenetakoa berari ematea. Arr May 184. [Arimazainak] erratuko baleu, Obispo Jaunak kenduko leuke bere lekutik. Itz Azald 49. Orra itz gutxitan istori onetan bigarren lekua izan bear duena, Bernardotxo. Goñi 23. Zeñek geiago yakin ekitaldiz, leku goi-gorengo bat irabazi eban. Kk Ab II 72. Ola andi batean kontu-artzale gisaz leku polita eskeiñi zion. FIr 132. Lekuaz jabetzeko eskubidedun izango dira. " Cubrir plaza" . EAEg 21-12-1936, 604. Aberastasuna eta gizarteko leku gaillen bat ekarriko dizkit. Mde Pr 182. Olertitz-pataska guzi ortan, olerti jatorrak du leku berezienik. Gazt MusIx 159. Egin dauazan lanakin, leku on bat irabazi dau Zinkunegik euskalarien artean. Alzola Atalak 104. Ukanarazi zautan eni abiazione hortan lekua. Etchebarne 74. [Larzabal jaunak] ongi merezia baitu euskal teatroan daukan leku garaia. MEIG III 95. Azkuek hartu zuen, [...] artean Larramendik zeukan lekua eta agintea. MEIG VII 55. Mih 110. Izt C 493. Basarri 22. Vill Jaink 95. NEtx LBB 94. Ardoy SFran 309. Lekhü: Mercy 17. Egiat 244.
azpiadiera-4.1
Lugar, situación.
Apostolu berri ta martiri oen kontaira leku egokiaguan jarri da. Bv AsL 208. Bioletea izanik berez / be-zale umill benetan, / [...] bertsolariak baña alan bere / umilltasuna goietan / ez dabe jarten euren kantakaz / lekurik ederrenetan? AB AmaE 422. Euzkelerria goratziarren, euzkeldunen izena leku onian ipintiarren sortu yakon bere gurariya. Kk Ab II 188. Leku onean ote daude, ordea, gure aurrerazaleak ere Europaren bihotzean zer gertatzen den jakiteko? MIH 340.
sense-5
5. (H).
Pasaje, parte de un libro.
Desplegatu zuenean liburua, eriden zezan lekhua, non skribatua baitzén, [...]. Lc 4, 17 (He, TB, Dv lekhu; Ol idaztune, Ker txatal, BiblE pasarte). Guztiarekin ere nola anhitz lekhutan, erraiten baitu Skritura Sainduak, [...]. Ax 101 (V 69; tbn. en Cb Eg II 10 y fB Olg 75). Berak dioen bezala bere Salmoetako milla lekutan. SP Phil 123 (He 126 lekhutan). Bere erran gaixtoa eta falsia, nahi luke porogatu eskirituraz lekhu hontarik eta pasaie hontarik. Tt Onsa 143. Zuin Ebanjelioko lekhütan gure Salbazaliak kontseillatzen gütü [...]? CatS 60. Zabaldu zuen liburua ta topatu zuen arako itz aiek idatzirik dauden lekua. (Is 59, 1). Ir YKBiz 77. Santa Teresaren olako leku irakur zezala agindu [zion] . "Un pasaje de Santa Teresa" . Or ( in Gazt MusIx 42 ). [Ulibarriren Gutunliburuak] pasarte trakets gehiago eskaintzen baitu leku atsegingarri baino. MEIG V 115 (v. tbn. MEIG VII 84). Esku-izkribua iluna baita zenbait lekutan eta maiz zuzendua. MEIG I 232.
v. tbn. Lekhu: He Gudu 83. AR 81. Dh 253. Jaur 162.
sense-6
6. (V, G, AN, L-côte, BN-baig) Ref.: A; Etxba Eib; Etxabu Ond 118; Elexp Berg; Gte Erd 286; ZestErret .
"Lejos. Para esto es preciso que la frase sea admirativa y lleve el infijo indeterminativo -ta- aplicado a la palabra leku. Lekutara daramate! (G), ¡cuán lejos lo llevan! [...]. Lekutatik ekarri dabez oiñetako-soiñekoak! (V), ¡de cuán lejos han traído el calzado y los vestidos!" A. " Lekutan! (Vc, Gc), ¡cuán lejos!" Ib. " Lekutara! ¡a cuán lejos!" Ib. " Lekutatik! ¡de cuán lejos!" Ib. " Lekutan zabiz aren billa! ¡en buen sitio le buscas! [...] Lekutara jo dau atzoko arro putz onek! [...] Lekutatik dator zoro aundi ori! " Etxba Eib. " Lekutan, cuán lejos. Aspirinia bia dozula? Lekutan dago farmazia [...]. Lekutara, a cuán lejos. Almeriara? Lekutara eruan bia zaittue soldau. // Lekutaraiño, hasta cuán lejos. Lekutaraiño aillegau zien urak. // Lekutatik, desde cuán lejos. Lekutatik etortzen da jentia UNEDera " Elexp Berg. " Lekutara fuen da (V-arr-gip, AN-gip)" Gte Erd 286. Cf. MEIG VI 141: "Badela mugagabe franko eta mugagabe horien azentu modua harako 'markagabe' hura dela: [...] esate baterako, tokitán edo lekután, gaztelaniaz '¡en buena parte!'". Cf. LEKUTAKO.
Ezer nahi izanezkero, lekutan zara guztiok. A Ezale 1897, 45a. --Zenbat eskatzen dezu idiakgatik? --Emezortzi ontzako. --Lekutan ziok. Ag G 88. Ura ikusita, nora joan da nere gogorra? Lekutan zeuden ordurako atzoko nere asmo "tinkoak". Txill Let 67. Nork begiratu ez orduan, alako ikuskairik! Baita ezkonduak eurak ere...! Lekutan! Erkiag Arran 43. Lekutan egozan [...] neskatxa gurbil orbanbakoak eta ikutu-bageak. Erkiag BatB 136. Ez eliz eta ez apaiz. [...] Lekutan zeuden Basaburuko amaren kezkak eta lege estuak! NEtx LBB 34. Nere garai bateko ametsak lekutara joan itun! Ataño TxanKan 246. Egin dezagun kontu duela bost edo sei mila urteko gorabeherak direla. Lekutan zegoen orduan ere harako Bungek aipatzen duen Big bang hura! MEIG VI 112.
azpiadiera-6.1
Ba-joian keia gora, / urreraiño lodi, / megatx urrutira, / lekutara eme, / goragora ezer / etzan gauza bat lez. Gand Elorri 183.
sense-7
7. (c. sg. A; -kh- H). " Lekhu! place!" H. "(c.), se usa como exclamación significando 'corro'. Leku! corro, paso <pl->" A.
Lekhu goldiari! Lur berriak nahi eta behar etxaldek. GH 1934, 9. Futro, emadazue bakea azkenean, leku, leku! Lf Murtuts 28. Izarño jolastiak: / Birjiñari leku. SMitx Aranz 206.
sense-8
8. Excepto, salvo. v. lekat; cf. lekutu (3).
Gaurkotik au gelditu diteke, Biblia leku, euskal-libururik bikaiñena. Or Aitork 5. Bakar batzuek leku, milla xoxokeri asmatzen dute. "Salvo contadas excepciones" . Or ( in Gazt MusIx 46 ).
azpisarrera-1
HAIN LEKUTAN, HAIN LEKUTARA, HAREN LEKUTAN.
A tal sitio, en tal sitio.
Aiñ lekutan sartuko dot neure seme edo alabia. JJMg BasEsc 247. Alako gixon itxurarik aren lekutan ikusten ottuta ez egonik, [...] gotortu egin eban bere buruba. Otx 105. Burdikada bete txatarra eroan eragin deutsa [...], ain lekutara. Erkiag BatB 154.
azpisarrera-2
LEKUA HARTU.
azpisarrerakoSense-2.1
a) Coger el lugar o el puesto (de). v. LEKUA EDUKI.
Artu begi berorrek bere lekua, ze neuk artuko dot neurea. Mic 13v. [Kalte da] hain afekzione [...] erhorik ereitea; hartzen dute ereitza onen eta espiritualen lekua, eta trabatzen dute gure arimaren gozoa. SP Phil 84. Zapaltzen duenak beetua, / artuko du bere lekua. VMg 48. Constantin errejent gaztiak hartü zian haren lekia. Const 41. Teknika horren lekua beste eraite metodu batek hartu [du] . Mde Pr 77. Zure lekua hartu duen andereak, / gurekin behar ditu pairatu bereak. Xa Odol 208.
v. tbn. Gy 55.
azpiadiera-1.1
Bilbaok kultura gaietan, euskaldun guztion ezerezaren neurrian ere, ez duelako berez zegokion lekurik hartu. MIH 380. Urruzunok hartu du poliki-poliki euskal literaturan zor zitzaion [...] lekua. MEIG III 68. Labayen jauna [...] euskal teatroan agertu zenez gero, [...] ez du hutsik utzi aurreneko hartan hartu zuen leku jasoa. Ib. 97.
azpiadiera-1.2
Gogortu ziran beren leku artuetan, eta asi ziran gudariak gudan. Bv AsL 213s.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Ocupar un sitio, acomodarse.
Zure bihotzean sarturik eta lekua harturik. SP Phil 450. Amabi t'erdik inguru ortan / Eliz-Ondo teatruan / pesta zala ta jendia antxe / lekurik ezin artuan. Uzt Noiz 19.
azpisarrerakoSense-2.3
c) Coger tiempo o espacio.
[Sartu zan] Wolfio prestua, eta beste gañerakoak beren diosal eta ongietorria ondo egiteko lekurik artu gabe, Nere Etxekoandre noblea, esan zion bere malkoaz [Jenobebari] . Arr GB 113.
azpiadiera-3.1
Ez bazauzte segurik leku gehiegi hartzen, galde egiten zauztet Herria astekarian agert araztea. Mattin 49.
azpisarrera-3
LEKUA BETE, LEKUEAK BETE.
azpisarrerakoSense-3.1
a) Ocupar la plaza o el puesto (de). Cf. RS 69: Lapiko ezin dana / estalgi lizate, / ze edozeinek dauko / bere lekua bete. "Cada cual tiene su lugar lleno".
Baia orai beteko dira / zeruan gure lekuak. / Ango ateak ireki digus / ogi konsagratuak. MPortal 53ss. Ainguriak zelian alegeratzen zirela, ainguru gaixtoen lekhu hustiak bethatzera zoatzala. Tt Onsa 167. Jainkoak Jentillai [egin zien deia] [...] Judu sinisgorrak utsik utzi zuen lekua betetzeko. Ub 104. [Espetxean] eguan gixajo errubakua azkatu egijela. Laster juan zan Prakerre aren lekuba betetera. Kk Ab I 48. Len e Ernaniñ gizon bat bazan / kontrariyo gabekua, / orain zuk bete bearko dezu / Eltzekondoren lekua. EusJok 147. Nola bete dezake Evoluzioak, biraldakuntzak, Jainkoaren lekua edo zeregiña? Vill Jaink 51.
v. tbn. Etxde JJ 171. Alzola Atalak 126.
azpisarrerakoSense-3.2
b) Ocupar (sitio).
Guzia auts egiñik ikusi zuen, ezpazan Estanislaoren gorputzak betetzen zuen lekua. Cb Just 92. Gipuzkoako Probinzia non arkitzen dan, zenbat leku betetzen deban. Izt C 23.
azpisarrera-4
LEKUA EDUKI (H) (Precedido de gen.). Ocupar el lugar o el puesto (de). v. LEKU HARTU (b).
Baldin benedika badezak espirituz, ignorantaren lekhua dadukanak nolatán erranen du Amen hire remerziamenduaren gainera? 1 Cor 14, 16 (Dv jende xehearen tokian denak ). Aphezei ekhar diezek behar errespetua, / zeren idukitzen duten Iainkoaren lekhua. EZ Man I 31. Bisitadoreak edo hunen lekhua dadukanak. Harb 441. Desir alfer hek behar nituzkeien desiren lekua dadukate. SP Phil 387 (He 391 daramate denbora). [Iduri zegokan] bere amak zedukala Andre Dana Mariaren lekua, eta anaiek Apostoluena. Ib. 380 (He 383 Mariaren lekhua zedukala).
azpisarrera-5
LEKUA EGIN. v. LEKU EGIN.
azpisarrera-6
LEKUA EMAN. v. LEKU EMAN.
azpisarrera-7
LEKUAK HARTU. "Lekuak artu (L-ain, Sal), aclimatarse" A.
azpisarrera-8
LEKUA KENDU. Quitar el puesto (a), no dar cabida (a).
Gorrotoari kendu / diogu lekua. NEtx LBB 288. Ez ote gabiltza guztiok elkar ezin-ikusirik, lekua kenduko diguten beldurrez batzu, lekurik uzten ez diegulako amorruz besteak? MIH 228.
azpisarrera-9
LEKUAK HUSTU. Marcharse, huir, abandonar (un lugar). "Lekuak hustu hemendik (BN-arb)" Gte Erd 211. v. LEKUA UTZI. Tr. Documentado en autores labortanos y bajo-navarros, a partir del último tercio del s. XIX.
Oihu hori entzutearekin, lekhuak hustu zituen, ez nahi bezain laster. Laph 65. Etzaio laket herri xumea, eta bizpairu aste iragan ondoan, lekiak usten ditu. Zub 66. Ah! Oizu eta lekuak huskitzu hemendik zalukara edo bertzenaz... JEtchep 116. Bera mututua egonik istan bat, lekuak hustu zituen laster zalukara. Othoizlari 1961, 345. Gerla pizturik, [...] lekuak hustu zituzten, goiz-aldera, arrabotsik gabe... "Ils vidèrent les lieux" . Ardoy SFran 122. [Koblariak] lekuak hustu zituen eta Espainiarat ihes egin. Lf ELit 179. Leizarragak ere, Eliza katolikoa utzi ondoan, Eskual-herritik lekuak hustu [zituen] . Ib. 107. Bai haatik zalu lekuak hustu nituela. Larre ArtzainE 23.
v. tbn. Barb Sup 11. Zerb IxtS 19. Mde Pr 248. Larz Iru 30.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con dem.).
Ez badituzte laster lekhu hauk husten, hetaz izanen gira jujatuak. Prop 1876-77, 34.
azpisarrerakoSense-9.2
( Lekua hustu ). "Huir, lekua ustu (V), ospa egin (V)" A EY III 301.
Lekhua, ixil ixila, hustu zuen Madalenak. Ox 73. Handik lekua dut hustu. (Canc. pop. in ELok 253 ). Emanik behar dirua, / hustu bainuen lekhua. NafEKZ 30.
azpisarrera-10
LEKUAK HUTSARAZI. Hacer marchar(se).
Lekhuak hutsarazi ziotzaten Migeli. Laph 180. Atxatxo Frantseseri lekuak hutsarazi ziozkaten Uztaritzeko oihanetaraino! Zerb Azk 34. Zuzen kontra zeraukan bere kargua. Lekuak hutsarazi nahi izan ziozkan Urtubiako jaunak. Ib. 62.
azpisarrera-11
LEKU-ALDARA. Cambio de lugar.
Mediatarrak, igeska burruka oi dutenak; Arabiarrak, leku-aldara erraxekoak. "De mudables casas" . Berron Kijote 199.
azpisarrera-12
LEKUAN.
azpisarrerakoSense-12.1
a) (V-gip, L, BN, S; Lar, Añ, H; -kh- Ht VocGr 380, H). Ref.: AtSac 20; Elexp Berg (Precedido de gen.). En vez (de), en lugar (de); en el puesto (de), en el cargo (de). "(En) lugar de uno viene el otro, bataren lekuan bestea dator" Lar. "(En) vez de, bearrean, lekuan, pospuesto" Ib. "Kabiarran lekuan angulak egon izan balie" Elexp Berg. v. LEKURA, LEKURAKO (b). Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Arrainaren lekhuan suge bat emanen drauka. Lc 11, 11 (Oteiza, Brunet lekuan; Ol orde ). Arkelausek regnatzen zuela Iudean bere aita Herodesen lekhuan. Mt 2, 22 (SalabBN, Echn, Samper lek(h)uan; He, Dv orde, TB plazan, Ip ordari, Leon ordain, Or, Ker, BiblE ordez ). Ogiaren lekuan ematen diozu Kristo gure Iaunaren gorputza. Ber Trat 59r. Baldin gaixtoak baditugu, utz hek, eta har heken lekhuan onak. Ax 369, V 243. Hitz arrotza khendurik, haren lekhuan herrikoa ezarriko zela. ES 165. [Aita Santua] zeña eutzi zigun aren Majestadeak bere lekuan. OA 43. Aragiaren amuriuaren lekhian, jin erazi zadazü zure izen saintiaren amuriua. Mst III 26, 3 (SP, Leon orde, Ip plazan, Ol, Pi ordez ). Ondasunen lekuan arkitzen dute geienak nekezko bizitza. Mb IArg I 221. Zükiala kastigoaren lekhian dohaiña. Egiat 172. Oná nere eskuetán ikustenduén trajegáu aldatu beárdu zatargoien lékuan. LE ( in BOEanm 113 ). [Medikuak] osasunaren lekuan, eriotzea emon oi dabe. LoraS 73. Saltzen dezula gauza bat bestearen lekuan, katua erbitzat, esan oi dan eran. AA II 183. Erregeen eta eureen lekuban dagozaneen agindubak. fB Ic I 22. Erromara etorri zan agintea artzera, eta bere lekuan eta ordez utzi zuen [...] bere semea. Lard 541. Bere Errege Jaunaren irudija zanak eta bere lekuban eguanak egin ebana. "La conducta del representante de su Señor" . (1866) BBatzarN 239. [Nik uste dot] ezaiñaren lekuan nazala ederra. AB AmaE 319. Santuak biraldu baitzuen ontarako bere lekuan eta izenean. Goñi 113. Bere lekuan nai du / ordezkua utzi. Arrantz 132. Azoka-plazan panpano aiek / gaur ez dirade ageri, / aien lekuan lore txuriak, / urdin, gorri eta ori. AZink 75. Azurra kendu eta traste orrek aren lekuan ipiñi. Gerrika 237. Ez nuen batasunaren lekuan bitasunik sortu nahi. Larre ArtzainE 297. [Badirudi] euskararen ordez eta euskararen lekuan beste zerbait dugula maite. MEIG VII 131. Nik ez dut uste erdal hiztegiak euskal hiztegiaren lekuan sartu behar duenik. MEIG IX 71.
v. tbn. Gç 103. Mong 590. El 61. Cb EBO 31. Oe 168. Gco I 429. JJMg BasEsc IV. Ur MarIl 64. Izt C 19. Zab Gabon 69. Arr May 37s. Azc PB 168. Moc Damu 28. Itz Azald 213. CatUlz 34. Iraola 45. Urruz Zer 91. Inza Azalp 24. Kk Ab II 26. Enb 92. MendaroTx 169. Mde Pr 268. Or Aitork 368. SM Zirik 38. And AUzta 106. Vill Jaink 163. Etxba Ibilt 457. Ataño TxanKan 224. MMant 10. -kh-: Harb 431. EZ Eliç 65. He Gudu 162. Mercy 15. Dh 92. JesBih 444. Zerb IxtS 51.
azpiadiera-1.1
Au egitearen lekuan, [...] bere Aitari erregutu zion. Arr GB 83.
azpiadiera-1.2
(Precedido de radical o participio).
Gure etsaiéz mendeka lekhuan, haién ona prokuratzen [baitugu] . Ins A, 3v. Nuena galdu lekuan, len baño esku geiago [dut] . Mb JBDev 176. Oriek sendatu lekuan, ill ta obira botako lituke. Mb IArg I 334. Amatu lekuan berriro ill nai izan dezu. AA I 423. Debekatu lekuan, Jaunak berak eman digu gauz oek jateko eskua. AA II 104. [Ur-naia] ori muturraz urratu lekuan, ezkerrara beste lema-inguru bat eman-ta [...] alboa [...] aurkeztu zion. Lh Yol 43.
v. tbn. Ub 50.
azpiadiera-1.3
(Con behar ). "Au lieu de faire, egiñ behar lekhuan. Au lieu de dire, erran behar lekhuan " Ht VocGr 380.
azpiadiera-1.4
(Precedido de frase relativa).
Eze zuk joan bear zinduen lekuan bertzerik doa. "En vuestro lugar otri ha ido" . (Cizur, 1552) ReinEusk2 87. Letra batzuk oker: andiak bear direan lekuan txikarrak. Oe 168.
azpiadiera-1.5
( -t(z)eko lekuan ).
Zenbat huts ez dut egin beraz, huts guzien erreparatzeko lekhuan? Brtc 162s. Badu zunbait urte / ezkuntu izan ninzala, / untsa izateko lekin / hanitz malerus da ene izatia. AstLas 20.
azpiadiera-1.6
(Precedido de tema nominal nudo).
Tranpian ere dakust oraintxen mirua, / jatearren otan lo zegoan ollua; / baña, ollo lekuan billarik katua, / bizirik nekez egan irten da gaixua. AB AmaE 410. Artoa ebaki igitaiakin eta bizkotxo-lekuan aora ematen zion, [...] eta irugarrenak ispillu-lekuan talopalia erakutsi. And AUzta 70.
azpisarrerakoSense-12.2
b) (Con verbos como egon, aurkitu, jarri... y precedido de gen.). En la situación (de), en el lugar (de). Tr. Documentado en autores guipuzcoanos desde mediados del s. XIX, aunque aparece antes en Pouvreau. Lo emplean tbn. Kirikiño y Xalbador.
Iar zaite bethi lagunaren lekuan, eta hura emazu zurean, eta horrela ongi iujeatuko duzu. SP Phil 385 (He 389 plazan;v. tbn. en la misma pág. haren lekuan bazinunde ). Ur onetatika nik / ez det bear edan. / Usterik gutxiena / guk degun orduan, / arkitu oi gerade / besteen lekuan. It Fab 89. Orren lekuan egon nai ez nikek. Arr GB 94. Burleti asko aren lekuan egon balitz, etxera prakak bustita eruan baietz! Kk Ab II 89. Errexa zirudik kanpotik begiratuta, baña jarri adi bere lekuan eta ikusiko duk. Txill Let 83. Ai, Martiñen lekuan banengo! NEtx LBB 21. Gure lekuan zuk zer egingo / zenduken nai dizut galde. Olea 35. Egokixeago mintzatuko nintzake ni, [...] zure lekuan banego. Berron Kijote 187. Aheztar hunen eskutitza hain zen hunkigarria, [...] haren lekuan ene burua emanik, egin niozkan eskatzen zauzkidan pertsuak. Xa Odol 291. Gaurko emakumeak ez ditek baserririk nai. Nere ama gaixoaren lekuan jarriko nizkikek. Ataño TxanKan 60.
azpiadiera-2.1
(Con el vb. elidido).
Gixon otza da benetan aitori. Beste askok bere lekuan, a zelako agirakak! Kk Ab I 110. Nik, ire lekuan, [...] neska utzi egingo niken. Etxde JJ 58. Beste zenbaitek zure lekuan, lapurretara ta bide galdutara joko zuan. NEtx LBB 45. Aren lekuan zer egingo genduan etzekiñagu. Ib. 58.
azpisarrerakoSense-12.3
c) En (primer, segundo..., último) lugar. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y vizcaínos a partir de mediados del s. XVIII. Aguirre Asteasu y fray Bartolomé lo emplean con mucha frecuencia.
Galzen du bigarren lekuan animako atseginz eta atsedete andi bat. Mb IArg I 161 (v. tbn. JBDev 6 lenbiziko lekuan ). Lurreko gauzak, edo ez eskatu eurok, edo eskatu bigarren lekuan. LoraS 45. Begira Kristaua, lenengo lekuan, izan ote dezun gogorazio gaiztoai leku emateko oitura. AA II 140. Debekatzen due seigarren lekuan, usura esaten zaion bekatu itsusia. Ib. 168. Laugarren lekuban dinue dantzaarijak; [...]. fB Olg 165s (v. tbn. Ic II 275 lelengo lekuban ). Zein da, guztiaz-ganetik eta lenengo lekuan billatu bear [dana]? Itz Azald 64 (v. tbn. en la misma pág. bigarren lekuan ). Aitta Betikoaren ondorean len-lenengo lekuan [dago Jesus] . Inza Azalp 79. Lenengo saria irabazitakoak dira azkenengo lekuan jarri ditudan Irratirako Ipui Antolatuak. NEtx LBB 127. Etxekoa dugulako azken lekuan aipatzen dugun [Antonio Valverde] . MEIG II 93. Horrelako zerbait esaten denean, lehenbiziko lekuan behintzat adierazi nahi da, [...]. MEIG IV 53.
azpisarrera-13
LEKUAN LEKUAN. En todas partes, de trecho en trecho. Tr. Documentado a partir de principios del s. XIX en autores vizcaínos y en Lardizabal y Urruzuno.
Lekuban lekuban ardijak, baltzen artian zurijak. Mg PAb 122. Orduban orduban ta lekuban lekuban Sazerdote Jaunak prest eukitia. fB Ic III 305. Lekuan-lekuan atsedentxoak egiten zituztela [zijoazen] . Lard 86. Ebillan zabal zabal, lekuan lekuan, / ekiela guztiak Manurena zala. AB AmaE 289. Alperrak ezpalira / lekuan lekuan, / elitzate eregiko / gudarik munduan. Azc PB 273. Estalia or-emen edo lekuan-lekuan altxatzen dan kiaz. Urruz ZeruA 106 (ap. DRA ). Gixon bizkorrak dagoz / lekuan-lekuan. Enb 200. Zinetxe bikaiñak dagoz lekuan lekuan. Erkiag BatB 126. Lekuan-lekuan dagoz orretako kirolak egiteko toki bereziak. Gerrika 216.
v. tbn. A BeinB 64.
azpisarrera-14
LEKUAN LEKUKO (Lh). De cada lugar, de cada tierra. "Lekhuan lekhuko gisa, chaque pays a ses habitudes" Lh (s.v. lekhuko). Cf. MEIG VI 141: "Bai toki-k eta bai leku-k ohi ez bezalako azentua dutelarik Errenterian: tokiyàn tokikuà eta lekuàn lekukuà".
Bisitadorek, superiorek eta kargudunek dispensa ditzake abituaz lekhuan lekhuko gisa eta ungi iuiatuko duten bezala. Harb 425. [Katiximaren egiteko] oren bat hautatu behar da, erraxen dena lekhuan lekhuko gisa. CatLav A, 5r (V 6). Lekhuan lekhuko legeak begiratu behar dire. Dh 77. Lekuan-lekuko gora-behera, lege, hango eta hemengo berri, ez da deus harekin iharduk ez dezakenik. JE Bur 69. Lekun-lekuko notintzak eziñ ikusi izaten ziraden orduban. IPrad EEs 1912, 279. Lekuan lekuko hizkeraz dakiguna hiztegi eta hiztegitxoei eskerrak [dakigu] . MEIG VIII 108. Gerta daiteke gaia, ikergaia, lekuan lekukoa izatea, euskal lurrean euskal lurrekoa, beraz. Ib. 65.
azpisarrera-15
LEKUA ONDU (H, Lh; l. huntu H, Foix ap. Lh). "Rendre libre, vider une place" H s.v. ondu. "Lekhia huntü dü, il a vidé les lieux" Lh (s.v. huntü). "Bertan lekhia ondu behar zinuke, il vous faudrait vider la place sur l'heure" Ib s.v. ondu.
azpisarrera-16
LEKUA ONDU, LEKUA HUNTU. Marcharse de un lugar. v. LEKUA UTZI, LEKUAK HUSTU.
Bertan lekhia huntü behar zünüke hanko detxema lürretik. SGrat 3. (citado por Azkue) Ahalkiak emaiten beitzeitzon emaztetto harek, lekhia huntü behartü zeion eta [...] Atharratzerako bidiari arra lothü. GH 1930, 420.
azpisarrera-17
LEKU-APAINTZE. Composición de lugar. Cf. Lç Io 14, 2: Banoa zuei lekhu aphainzera.
Bada hirurgarren bat, Meditazione suerte guzietara hedatzen eztena: hari batzuk erraiten diote leku apaintzea, bertzeek, barreneko lekzionea. SP Phil 101 (He 103 toki apaiñzea).
azpisarrera-18
LEKUAREN GAIN (Ht VocGr 433). (En casos locales de decl. sing.). "Se transporter sur les lieux, lekhuaren gaiñera goatea" Ht VocGr 433. Tr. Documentado en autores labortanos y bajo-navarros, sobre todo en el s. XX (antes lo hallamos en Pouvreau, Larreguy y Prop ).
Iainkoak gizon saindu hura iaio arazi zuen lekuaren gainean, Villareteko herri xumean. SP Phil 145 (He 148 lekhu berean). Nahi zuen ordean geldi zadin lekhuaren gaineko zenbait frogatzekotzat bere populuaren leihaltasuna. Lg I 199 (v. tbn. II 286 lekhuaren gainean gelditu). Denak ukur eta xuti, xuti eta ukur, lekuaren gainean tente dagozi. JE Bur 29 (v. tbn. 20). Lekhuaren gainean hiltzeko oro alemanak buruaren altxatzerat utziko gintuen baino lehen. Zerb Gerlan 42. De Gaulle ez dago lekuaren gainean. Hiriz hiri dabila, jendea beretu beharrez. Herr 14-5-1959, 1. Erretoraren predikuak ez zituela gostukoak, eta talo bat bezala lokhartzen zela lekuaren gainean. Lf Murtuts 12s. Erakutsia dugu segur etzagola luzaz lekuaren gainean. "Qu'il ne demeurait pas longtemps en place" . Ardoy SFran 317. Bere koinataren etxean apairu txarra eginik, bertsuak ez ziozkan etxeko andreari lekuaren gainean adi-arazi. Lf ELit 182. Eta hotza! Ez duk aro lekuaren gainean egoiteko! JEtchep 79. Ixtaño baten buruan papo gorria itzultzen da lekuaren gainean jauxi bat eginez. Ib. 26.
azpisarrerakoSense-18.1
Hori egiten da meditazionea egin dugun leku beraren gainean. SP Phil 108 (He 110 lekhu berean ).
azpisarrerakoSense-18.2
(Pl.).
Igorri zuen bere azpikoetarik bat bere phartez, lekhuen gainian har zetzangatik ahal ziren argi guziak. Prop 1876-77, 13. Badoha beraz lekhuen gainera, eta froga guziak arthoski bildu ondoan, [...] joan da bera Pekinera xehetasun horien emaitera. Ib. 31.
azpisarrera-19
LEKU ARIN. "El lugar soleado" Iz Ulz (s.v. leku muspéla).
azpisarrera-20
LEKU ARROTZ (B). Extranjero, lugar desconocido, lejano. "Leku arrotzean trebetasun gutxi izaten du nor-naik ere (B), quien quiera que sea, suele tener poca familiaridad en lugar extraño" A (s.v. trebetasun). v. ARROTZ-LEKU.
[Utzi zuen] Judeako erresuma predikatzekotzat ebanyelioa lekhu arrotzetan. Lg II 94. Tristuraz iltzera noa leku arrotzean. (1 Mach 6, 13). AA III 571 (Dv lur arrotz, Ol, Ker atzerri, BiblE herrialde arrotz). Arribatu ginenian leku arrotzetan. FrantzesB II 10. Ill zan mutill gazte au bere Amagandik leku arrotz ta urriñian, soldautzan. Ur MarIl 39. Eztiyo onik egin / leku arrotzak. Xe 298. Korajez ebilli naiz / leku arrotzian. EusJok II 129. Leku arrotz delakoetan hainbertze jasaiteko [dute] . JE Bur 207. Beti joan behar, leku arrotzerat. Larre ArtzainE 260.
v. tbn. Auspoa 77-78, 284.
azpisarrera-21
LEKU HARTU.
azpisarrerakoSense-21.1
a) Tener oportunidad, ocasión (de).
Eztutela Romanoék kostuma nehoren heriotara libratzeko, [...] defendatzeko lekhu har dezakeeno hogenaz. "Qu'il ait lieu de se défendre du crime" . Act 25, 16 (He libertatea eman, TB ahala izan, Dv bidea izan, BiblE aukera eman ). Arima gazteek eta uzterrek hartuko dute leku bere buruaren largatzeko zerbait halakorik egitera. SP Phil 358 (He 361 hartuko dute aitzikia ).
azpisarrerakoSense-21.2
b) Situar(se), tomar posición.
Gogoratzatzu zinetan zure bihotzean leku hartu zuten plazergarri maiteenak. SP Phil 525 (He 533 zure bihotza hartua zedukaten ). Baldin baduzu munduko onhasunik, idukhazu bihotza [...] libraturik; har beza bethi leku hekin gainean. Ib. 264 (He 266 jar bedi ). --Nik ez dut ezeren usairik sumatzen. [...] --Oiturak bere sudurrean leku artu bait du. Lab SuEm 192.
azpisarrera-22
LEKUA UTZI.
azpisarrerakoSense-22.1
a) Abandonar un lugar, marchar(se) de un lugar. " Lekia ütz ezazü (S), zoaz nahi duzun lekura (AN-gip)" Gte Erd 303.
v. tbn. v. LEKUAK HUSTU.

Lekhu hura utzirik, joan zitezin munduaren jendaztatzera. ES 389. Aiekin Jerusalenera itzuli nai izan etzan, bere Jaun maitea obiratutako lekua uzteko miñez. Lard 468. Jarri zen zitzailuan, Theresak utzi berri zuen lekuan. Mde HaurB 15.
v. tbn. Anab Aprika 71.
azpiadiera-1.1
(Pl.).
Zeuden lekuak utzita, emen agertu ziran. Lard 407.
azpisarrerakoSense-22.2
b) (V-arr, B, S ap. Gte Erd 211). Dejar o hacer sitio, hacer un hueco, dar paso. "Ütz izozü lekia (S), [...] tokia, lekua utzi (B), lekua itxi! (V-arr)" Gte Erd 211.
Areei leku iztearren orma-ondora baztertu nintzan. Or Tormes 87. Utzi zaiogun, bada, lekua gure Leturiari. Txill Let 76. Arnasa artzeko lekua utziaz, estali zuan bereala. NEtx Antz 139. Negu zitalak lekua utzi ziola primaderari. Xa Odol 197. Ez ote gabiltza guztiok elkar ezin-ikusirik, lekua kenduko diguten beldurrez batzu, lekurik uzten ez diegulako amorruz besteak? MIH 228. Ugaritasunak lekua utzi zion noizpait batasunari. (In MEIG VI 28 ).
v. tbn. Zub 101.
azpisarrerakoSense-22.3
c) Dejar el puesto.
Etxeko nagusitzan hik daukak eskua, / denek utzia ditek hiretzat lekua. Xa Odol 202.
azpisarrera-23
LEKU EDERREAN (En frases exclamativas, con el sentido de 'en mal lugar' o 'lejos'). v. LEKU ON.
Lengo pelotariak / daude erdi negarrian, / esanez: "gure joko polita / dago leku ederrian!". Uzt Sas 326. Gizajoa hi! Leku ederrean habila ortzemugaren bila! Ez al duk ikusten [...] ez hitzakela sekulan zerura iritsiko? PPer Harrip 48. Ni zuen tartera? Leku ederrean sartuko nauk! JAzpiroz 106. Bide ortatik segi bear badek, leku ederrean gabiltzak. BBarand 117.
azpisarrerakoSense-23.1
(Con valor próximo a 'nada de eso', 'lejos de eso').
Onera jira bat egiteko asmotan zeuden senar-emazteak. Leku ederrean! TxGarm BordaB 58. Bildu ziran galtzailleak, jo ta garbitu bear zutela esanez. Leku ederrean! BBarand 182. --Bearbada guda au laburra izango dek [...]. Leku ederrean! Iru urte iraun baitzuan. AZink 56.
azpisarrera-24
LEKU-EGILE. Acomodador (en salas de espectáculos).
U.G.T. Ikuskizun-Lanarien Alkartasunak (leku-egilleak eta antzekoak). EAEg 31-3-1937, 1397.
azpisarrera-25
LEKU EGIN.
azpisarrerakoSense-25.1
a) (B; SP; -kh- AN-gip, BN-arb, S; Dv, H, A). Ref.: Gte Erd 211. Marchar(se), alejar(se), escapar(se). "Leku egin du hemendik, il s'est retiré d'ici" SP. "Lekhu egin zuen eta laster, il vide les lieux (fit place), et vite" H. "Leku egin du hemendik (B), [...] lekhü egin ezak (AN-gip, BN-arb, S)" Gte Erd 211. v. lekutu.
Iesusek hori ezaguturik lekhu egin zezan handik, eta iarreiki zekión jendalde handia. Mt 12, 15 (He aldaratu, TB, SalabBN, Ip, Dv joan, EvL partitu, Echn, Samper erretiratu, Ur, Or alde egin, Leon urrundu, BiblE aldendu ). Jente hunak, otoi, / leku egizie, / edo bestelan bertan / doluturen zaizie. AstLas 39. Hiliki usteldu bat baninukek bezala, leku egiten duzue niganik. Larz Senper 100. Lekhü egin zian hortik zalhekara, arresak ützirik. Herr 7-8-1965, 4.
v. tbn. SP Imit I 24, 4.
azpisarrerakoSense-25.2
b) (V-arr-gip, G-goi, AN-gip, BN-ciz; -kh- L, BN, S; SP, Ht VocGr 403, Dv, H). Ref.: A (lekhuegin); Gte Erd 211. Hacer sitio, dar paso (a). "Egiozu leku, faitez-lui place" SP. "Faites place, egiñ ezazu lekhu" Ht VocGr 403. Tr. Documentado desde el s. XVI, aparece sobre todo en autores guipuzcoanos, alto-navarros, labortanos y bajo-navarros; aparece tbn. en los suletinos Eguiateguy e Inchauspe, y en autores vizcaínos a partir de finales del s. XIX.
Ene anaiari bere asentutik leku egiozu. (Ezcurra, 1569). FLV 2015, 117. Egiozu lekhu sehiekin artean. EZ Man II 97. Afekzioneak presenta dakizkitzunean, begitarte eta leku egin behar derauezu. SP Phil 112 (He 114 errezibitzatzu ). Izarrek egun ederrari / aldiz lekhu egitean. 120. Ona delakoan, leku egiñen diozu zere bihotzean asmo gaiztoari. Mb JBDev 144. Munduko amodio zoroak lekhu egin baitzion zeruko amudio zuhurrari. Lg II 157. Ez erresisti, in léku, pasatuko dá. LE Matr4 533 (v. tbn. LE Ong 57r). Ordu da egin dezon leku / tristeziak gozoari. Monho 66. Bultzaka, ezin leku / iñolaz egiñik. It Fab 30. Jendea nastu eta leku egingo zuela, bera Errege jartzeko. Lard 208. Hautse zien mendi ondoa, lekhü egiteko eliza bati. Ip Hil 201. Galai bat etorri zan larri eta estu / josten giñan artean egiteko leku. (V-m). A CPV 89. Egizu beraz leku Jesusentzat, eta hets athea bertze guzier. Leon Imit II 1, 2 (SP leku eman, Ol tokia eman ). Zaharrak bazijoazen belaunaldi gazteai leku egiñaz. Etxde JJ 233s. Mintza-ala itza galduz ez badoa besteari leku egiñez, ez da izketa. Or Aitork 87. Or saka ta emen bultza, bientzako lain tarte ta leku egin eben. Erkiag Arran 139. Gaur Gabon dala ta, pozari leku egiteko gure biotzetan. NEtx Antz 127. Pixkaka bertsoari lagatzen joan zan [...]. Ondorengoei leku egiten jakin du. Zendoia 235.
v. tbn. Cb Eg III 314. AA III 273. Zab Gabon 52. Bv AsL 45. HU Aurp 157. Azc PB 318. JE Ber 43. Ir YKBiz 294. -kh-: MarIl 127. Dv LEd 278. Elsb Fram 96.
azpiadiera-2.1
( Lekua egin ).
[Onhasunak] edukitzeko lekhua franko eginen dut. Ax 75 (V 50). Zer ziniro, [...] bere ontzian belloki delakoz nahi dela egon ta berzer ez lekhürik egin? Egiat 166. [Goruntza doaz] franziatarrak guztiz ugari ta pilloka. / [...] Ibarrak bere larritzen dira zirealako, / eurai lekua egiteko duiñ naiko ozta. AB AmaE 448. --Ikusten du nola zeguan lekua denentzat? --Bai, guk egin degulako. Iraola 131. A sartzeko lekua eingo bazan, euretariko batek urten biar izaten ei eban. SM Zirik 105.
v. tbn. JE Bur 35. Ataño TxanKan 182.
azpisarrerakoSense-25.3
c) (-kh- S). Ref.: Lrq; Lh. "Glisser (expr. pittoresque). Ex.: huñak lekhü egin deñ (litt. 'le pied t'a fait place'): le pied t'a glissé" Lrq. "Manquer, glisser" Lh (que cita Eskual).
azpisarrera-26
LEKU EGINARAZI.
azpisarrerakoSense-26.1
a) Hacer alejar(se).
Othoitzean hasirik, lekhu eginarazten dio debruari. Laph 188.
azpisarrerakoSense-26.2
b) Hacer dejar sitio.
Txerreroa dabila ororen aitzinean, [...] erhatz bat eskuan. Hari dago leku egin-araztea. JE Bur 141n. [Gathia eta xerrerua] lekhü eginerazteko eta behar den lekhila kanpotiarren lagüntzeko xedetan jinak dira. GH 1933, 300.
azpisarrera-27
LEKU EGINKA.
Haciendo sitio, dando paso, apartándose.
Iru andre Yainkozko eder, zeruti datoz. [...] Elizatxoaren zutabeak eta sapai-zubia leku eginka asi ziren aien aurrean. 'Pour leur ouvrir chemin, s'écartaient devant (elles)' . Or Mi 123.
azpisarrera-28
LEKU EMAN.
azpisarrerakoSense-28.1
a) (G-azp, AN-gip, S; A; emon V-arr-oroz-m-gip; Añ (G, AN), Izt), LEKUA EMAN. Ref.: A (leku emon); Lrq (lekhü eman); Etxba Eib (leku emon); Gte Erd 211. Dar lugar, consentir, dar consentimiento; dar ocasión, dar tiempo. "Admitir, leku emon, etartu. Que no se les admita, eztakiela lekurik emon" Izt. "Lekhü eman, donner lieu, fournir prétexte" Lrq. "Loari buruan leku emon, conciliar el sueño; litm., dar al sueño lugar en la cabeza (V)" A EY III 263. "Zeuk leku emon detsazu, lotsagabe bat izan deiñ" Etxba Eib. "Elkarri leku eman eziñik (G-azp), [...] leku, toki eman (AN-gip), egin tokia horri (AN-5vill)" Gte Erd 211.
Tr. Al Norte se documenta en Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Axular, Pouvreau, Tartas, Belapeyre, Haraneder, TB y Duvoisin, normalmente con leku indet. Al Sur, donde se documenta ya en Lazarraga, su uso es más frecuente, y se encuentra tanto la forma det. como indet.
Lekhurik eztemozuela deabruari. Eph 4, 27 ( TB, Ker, IBk ez eman lek(h)urik; He sarpiderik ez eman, BiblE ez eman inolako aukerarik ). Zeñak exilik egoterako / ez dit emaiten lekurik. Lazarraga A10, 1175v. Egon bear dot exilik: / flakezeonek / eztit emaiten lekurik. Ib. A28, 1202r. Oi ta obato esango euen / egon bazina exilik; / oi badabere, berba gureak / ez dizu emun lekurik. Ib. A27a, 1201r. Gogeta banoei lekhu eman daroet. EZ Eliç 162. Guztiak heldu dira [...] orhoitzapen hari lekhu eta ostatu emaitetik. Ax 370 (V 243). Konfesaetako lekurik Iangoikoak emon balegio, bear da jakin eiten Akto Kontriziñoekoa. VJ 15. O noiz osoki libraturik emanen zait leku eta esku neure buruarekin iarteko. SP Imit III 21, 3 (Ol nagoke opor-oporrik ). Konsidera zazu ea zure borondatez eman duzunz lekurik tentatua izaiteko. SP Phil 446s (He 451 eman duzun lekhurik edo biderik; v. tbn. 179 leku franko eman ). Bere arimaz eta bere egitekoez pensatzeko lekhurik, ez denborarik eman gabe. Tt Onsa 139. [Eskolaz] arrankura berhezi bat ükhenen baitie bere erretorietako eginbidek lekhü derieno, auher eztaudian. Bp I 23. Kastidadearen kontrako pensamentua [...] konsentitu nai izatea, edo bere gogoan permititzea eta leku ematea. OA 159. Mundura biurtzeko lekua emango balizute, zer egingo zenduke? Cb Eg II 110 (Dv LEd 198 ahala bazindu ). Nere onerako, au nik ondo pensatzeko lekua ematen [didazu]. Ib. 130 (Dv LEd 233 astia ematen ). Pensamentu deunga guztiyai leku emon. Zuzaeta 46. [Konfesatzeko] uste det emango didala Jangoikoak asti ta lekua. Mg CC 136 ( CO 68 emoten deutseezu leku ). Nai baditugu buruak gorde, iges egin bear degu, [...] nagitasunari lekurik eman gabe. VMg 71 (v. tbn. Gco II 47 lekurik eman bage; CatBus 25 lekurik emon baga; Ur MarIl 5 leku emon bagarik ). Arrotasunari eren biotzetan leku eman ziobelako, erori ziran pekatu lotsagarrietan. Gco II 24. Etzitzaion iñori Meza entzuteko lekurik ematen, beste Eliza edo Parrokiakoa bazan. AA III 408 (I 600 leku geiegi ez ematea ). Sosigurik ezari lekurik geijeen emoten deutsana, au da, Kristinau izaten ez jakitia. fB Ic I 4. Komulgau zan bein baño geijagotan, geiso luziak leku emon eutsalako. JJMg BasEsc 283. Zerbait jausiko balitz bere ganian, Jesus esateko bere lekurik emon baga, [...]. Astar II 225. [Eguzkiaren] berotasunak kiskaltzen ditu [...] aza guztiak, burubiltzeko lekurik eman bagez. Izt C 158. Etsai galgarri oni eman zioten burua goratzeko bidea eta lekua. Lard 124 (190 leku eman ). [Morroiak Erregeari] eskatzen zion, arren, leku emateko eta dana pagatuko ziola. Ib. 411 (v. tbn. en la misma pág. leku piska bat emateko ). [Kondea zan] zakar-aldi eta supitoko aserreari leku ematen ziona. Arr GB 18. [Jakiñ dau] diru asko galtzen, / auziari lekurik emote ez arren. AB AmaE 224. Bere sentiduaz baliatzeko lekurik ematen etzion sormiñ edo perlesiak. Arr May 195.
(s. XX) Gogorapen gaizto ta zirikaldiai leku ematen Jaungoikoak utzi ez gaitzala. KIkG 33 ( KIkV 50 e Inza Azalp 148 leku eman ). Zubia itxita euki bedi 5 minutuen buruan, legorreko igaro-bearrari lekua emanaz. "Dar paso al tráfico terrestre" . EAEg 30-11-1936, 422. Griña gaiztuai leku emanik / asko gabiltza munduan. Auspoa 94, 116. Lagarik ziero amatauta aren suak, lekurik emon gabe igartzeko zeiñ zan. Etxba Ibilt 464. Leku eman zetsan onek egi illunian esan zeixan onetara: [...]. Ib. 476 (464 lekua emon ). Proatu nuan, kutiziari / pixka bat leku emanez. Olea 146. Neri ez zidaten lekurik eman orrenbeste ikuskatzeko; [...] nere tizonari eldu nioneko, ekin baitzidaten burutik asi-ta sorbaldetan barrena. "No me dieron a mí lugar" . Berron Kijote 169. Gauza batzuk eskatze asmoz Juan giñan alkarregaz apur bat gertauta, baña ez euskuen lekurik, erreztasunik emon. Gerrika 198.

v. tbn. Leku eman: CrIc 181. Añ EL2 61. Or in Gazt MusIx 42. Ataño TxanKan 239. Lekua eman: OA 75. LasBer 7. Con partitivo (lekurik): Mb JBDev 308. Cb CatV 34. Legaz 21s. Auspoa 82, 62. Itz Azald 66. Kk Ab II 136. BEnb NereA 168.
azpiadiera-1.1
Izan bedi au denborari lekurik eman gabeko zure sentzenzi azkenekoa. Arr GB 30. Denborari guk eman / bear diogu leku. Auspoa 130, 54. [Irlandarari] ikastetxe zenbaitetan egunean ordubeteko lekua ere emaiten zaio. Mde Pr 243.
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.).
Ikaratuten da kristinau bat konfesetan pensamentu zantar konsentidu edo lekuemona. Mg CO 118 (v. tbn. 195).
azpiadiera-1.3
Hacer sitio, dar cabida. v. LEKU EGIN.
Emozu beraz Iesusi leku, eta herts diezezu bertze guziei athea. SP Imit II 1, 2 (Leon egizu beraz leku Jesusentzat; Ol tokia emaiozu ). [Jainkoa dago] beti guri deiez, biotzeko atea idiki ta sartzeko leku eman nai badiogu. Cb Eg II 183. Salomonek begiratu eutseen emakumiai. Leku emon eutseen bere etxian. fB Ic II 275. Nere emazte zana lurpetzeko lekua indazute. Lard 26. [Nere arimari] lekhu emozu zure hautetsien artean. Dv LEd 277. Iauna, emoidazu zeure eskumati / lekua ardien tartean. Azc PB 30. Gai diran trebeei ere leku emanaz. "Dando entrada" . EAEg 5-1-1937, 731. Zure biyotz orretan / bertze bat badago [...]; / leku eman diyozu / zeren den onago. Auspoa 97, 120. Beroa aidean gora igotzen da, aize otzari leku emanez. Anab Aprika 85. Ustu lenbailen barruko illuna, ta eman leku argiari. NEtx LBB 208.
v. tbn. Leku emon: Enb 206.
azpiadiera-1.4
[Arima] begitartez errezibi / zazu zeure kortean, / eta lekhu hautu eman / dohatsuen artean. EZ Eliç 78. Trinidade Santisimak zeruetan emon eutsun gloria da lekuagaz, koronetan zinduzala. Urqz 68. [Bibliografia] istilu askoren iturria izan da eta gure euskal literatura liburuetan leku handia eman zaio. MEIG IV 59.
azpiadiera-1.5
Hacer caso.
Guziarekin ere leku emaiten dio Zuhurraren abisuari, erraiten deraukunean, [...]. SP Phil 221 (He 223 nahi du zuhurra, konseillatzen daroku ) [Etxekoandreak] etzion egun bat ere pakean uzten, baña Josek etzion beñere lekurik ematen. Lard 51s.
azpisarrerakoSense-28.2
b) (Det.). Dar el puesto, la posición.
Maiestatearen plazera bada, zer gure kongregazionetan egiten den, batbederak ikhus dezakeen bezalako lekhurik eman dakigun, ikhuste berak defendaturen gaitu [...] akusazione falsuetarik. Ins F, 8r. Uste duen egia ta alabearra bat diran arren, egiari zor zaion lekua ematen dio. Zait Plat 35. Aurreneko lekua emango zaio beti lodierari. "Una preferencia exclusiva" . MEIG IX 128 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-2.1
Egiten dabena da, argitu edo azaldu, [...] egia sinisturikoak, onei emonagaz sinismenen lekua. Itz Azald 50.
azpisarrera-29
LEKU GIBELARA. "(Sc), lugar sombrío adonde el sol no entra nunca" A.
azpisarrera-30
LEKU-IZEN. Nombre de lugar, topónimo.
Ondarribin dago "Frailearri" leku-izena, itxaso-ertzean. Alzola Atalak 147. Artikuludun leku izenetan. MIH 102. Euskal leku izenak euskaldun guztion aberastasun eta aberasgarri [dira] . MEIG VIII 117. Euskarazko izen propioak, pertsona eta leku izenak. MEIG I 241.
azpisarrera-31
LEKU IZUN, LEKU IXUN (BeraLzM). "Terreno acotado" BeraLzM (s.v. ixun).
Aruntzegi zaude! Leku ixunean zaude! [...] Ortik atera! Eurt zaite! Zait Sof 109.
azpisarrera-32
LEKU-KASU. Caso (de declinación) local.
Jakina da leku izenak leku kasuetan agertu ohi direla batez ere. MEIG VII 123. (v. tbn. 107)
azpisarrera-33
LEKU KOMUN. Lugar común, tópico.
"Gutariko bakoitzak mila eta milaka zio badauzka gaiztagin bihurtzeko". [...] Amets egin zuen luzaz leku-komun hortaz. Mde Pr 156.
azpisarrera-34
LEKU KONSAGRATU. Lugar consagrado.
Estimatzak Erromeria Elizaz laudatuak / zeren bisitatzen diren lekhu konsekratuak. EZ Man I 25. Argitan den arimaren / lekhu konsakratua / egoitza da Ienkoaren, / nola baita zerua. Arg DevB 33.
azpisarrera-35
LEKU LARDAKA. "Leku lardakia, lugar donde hay fango, barro, malezas, etc." Iz ArOñ 160n.
azpisarrera-36
LEKU-LEKUAN. En el lugar preciso.
[Mutikuok] bildurtutiarren, ortura sartzen diran leku-lekuan ormatik dingiliz ol bat ipiñi dau. Kk Ab II 119. Habala khaldüz dütügü / hitzart eta, han berian, / lekü lekian, moxkoiltü. Casve SGrazi 162.
azpisarrera-37
LEKU-LEKUTAN. En algunos sitios.
"Ama-Birjiñ-iturri" abek ez dira nun-nai izaten, leku-lekutan baizik. Salav 13.
azpisarrera-38
LEKU MADURA. "Leku madúria, leku madúraak, lugar de buena tierra cerca de un río" Iz ArOñ (s.v. madúra).
azpisarrera-39
LEKU MOSPEL (B; -muspel AN-ulz; -nospel B). Ref.: Iz Ulz e Izeta BHizt (leku). "Leku muspéla, el lugar sombrío" Iz Ulz. "Sitio sombrío. Leku mospela dugu hau. Leku mospel hoietan beti hotzak" Izeta BHizt.
azpisarrera-40
LEKU ON (En casos locales de decl. en sing. y en frase exclamativa, con el sentido de 'mal lugar' o 'lejos'). v. LEKU EDERREAN, LEKU TXARREAN.
--Arpegiko narrua urratuko neuzkio. --Bai, leku onera joango ziñate. Echta Jos 183. Baxilik bialdu zuan ba bere ama [...] erretratuarekiñ. Leku onera! Urruz Zer 79. --Iya matxiñada osua yagi yakok misiolariyari. --Leku onera!... Misiolariyak egin dau orduan [...]. Kk Ab II 54. [Osalarijak] esan yeustak: "Leku onetik / iñes dok oingo aldijan". Enb 199. An aldabil onezkero errian gure ugazaba, [...] nire galdez. Leku onean dago! Erkiag BatB 111. --Dionixio! Atoz laguntzera! [...]. Leku onean zegoen ordurako sakristaua, [...] an dijoa igesi bizian. NEtx LBB 174 (v. tbn. 41).
v. tbn. EusJok II 70. PE 150. Lek EunD 20. Alz Bern 73.
azpisarrera-41
LEKU PUBLIKO. Sitio público.
Zein gauza edérra apartátzea leku publikoetáik. LE Prog 124.
azpisarrera-42
LEKURA (Precedido de gen.). En lugar (de). v. LEKUAN, LEKURAKO (b).
Gabonez gugaz eztago, / eskutetan da lenago: / aizta azkanena / ta gogorrena / an dator bere lekura, / otzak ezteutsala ardura. Azc PB 290 (v. tbn. 286). Arrauna jaso zerura; / autsi zaio ta ordezkoa du / autsi dun aren lekura. "Sustituye otro en su lugar" . Or Eus 394.
azpisarrera-43
LEKURAINO (Con relativo). (Hacer, dar...) hasta donde (se pueda, se necesite...).
[Iainkoak] galdegiten dugun guzia beharra dugun lekhurano emanen draukula. Ins E 3r. Ministre fidel eta egiazko baten ofizioa da, [...] egin ahal dezan lekhurano partikularki-ere batbederaren admonestatzea. Ib. B, 7r. [Aita-amak] beharrean daudenean faboratu behar ditugula ahal dagigun lekhuraiño. Mat 112.
azpisarrera-44
LEKURAKO.
azpisarrerakoSense-44.1
a) (SP; -kh- Dv).
"Nahi duzun lekurako naiz, j'irai au lieu où vous voudrez" SP. "En destination ou direction du lieu" Dv.

Zeramazkiten bideak, opa zuten lekurako laburrenak ez bide ziralako, len-lengo erausi eta gaizki-esateak berriztu zituzten. Lard 100.
azpisarrerakoSense-44.2
b) (Precedido de gen.). En lugar (de), para el puesto (de). v. LEKUAN, LEKURA.
Heli-ren lekurako Samuel, amabostgarren Jueza autu zuten. Lard 154. Zestio-ren lekurako Vespasiano bialdu zuen. Ib. 540. Il zan aita ta aren lekurako erdalerritik etorri zan [botikaioa] . NEtx LBB 17.
azpisarrera-45
LEKURIK LEKU IBILI. v. LEKUZ LEKU IBILI.
Lekurik-leku irudimenaz ibiltea! "Volar con la imaginación por los espacios" . Arriaga Lekob 38.
azpisarrera-46
LEKU SAKRATU. Lugar sagrado.
Trinitate sainduaren tenplua eta lekhu sakratua. Harb 79. Athor Jainkoak deitzen auen / lekhu sakratu huntara. 38. Pekaturik obraz egin ote deban leku sagraduren batean. OA 162.
v. tbn. Leku sagradu: Cap 92.
azpisarrera-47
LEKU SANTU, LEKU SAINDU. Lugar (recinto, etc.) santo.
Iesus ezta lekhu saindu eskuz eginetan sarthu, [...] baina zeruan berean. He 9, 24 (He santuario, TB toki saindu, Dv, BiblE saindutegi, Ker etxe santu ). Moises bezala leku sainduan sartzen bazare hari konseillu eske. SP Imit III 38, 2 (Ch, Mst, Ip tabernakle, Leon Jainkoaren etxe). --Elizaz zergatik hain ohoratüki sagaratzen dira? --Guri peretxü handi baten emaiteko lekhü saintientako. Bp II 131. [Ikusiko duzue] desolazionezko abominazionea [...] lekhu Sainduan. He Mt 24, 15 (EvL, SalabBN, Echn, lek(h)u saindu, Ip lekhü saintü, Samper leku sandu). Hek dira, gauza Seindiak, lekü Seindiak profanatzen ditüztenak. CatLan 85. Ez du leku santurik bear nere korputz madarikatuak. Mg CC 118. Elizan, leku santuari ezdagozkion gauzak egiten [zituzten] . Lard 431. Apaizek eta lebitek behar zuten lekhu saindua zaindu. Zerb IxtS 40.
v. tbn. Leku saindu: Hm 88; -kh-: Harb 458. Tt Onsa 162. Mih 23. MarIl 74. Arb Igand 181. Leku santu: Astar II 132. Bv AsL 80. Azc PB 146. Lekhü saintü: FPrS 28. Bp II 50. UskLiB 102.
azpisarrerakoSense-47.1
(Ref. a lugares de Tierra Santa).
Jesus Jaunak bere urratsez / sakratu lekhu sainduak. 170. Izan dezakezu zuk Jerusalengo leku Santuak ekusteko nai andi bat. AA III 402. Kalbarioko lekhu sainduaren bisitatzean. Jaur 364. Ez heriotzearen beldurrak, ez gathibotasunaren beldurrak, ez nezakete lekhu saindu huntarik [=Bethlemetik] urruntaraz. Laph 62. Zeñean zijoan bera bezela Kristau-talde andi bat Leku Santuak beneratu eta agurtutzeko asmo Jainkozko eder berakin. Aran SIgn 38. Gero üngüratü zütian Pasioneko lekhü saintiak, Jesüsek bere odolaz busti zütianak. Ip Hil 187.
azpisarrerakoSense-47.2
(Ref. al Cielo).
Ungi ethorri, ungi ethorri, dioskete milletan, / O arima dohatsuak lekhu saindu hunetan! EZ Man I 87.
azpisarrerakoSense-47.3
Asarratu egin ei yakan Olarratz jaunari... baiña ostikopunteaz leku "santu" onetan jotea! Erkiag BatB 62.
azpisarrera-48
LEKUTAKO.
azpisarrerakoSense-48.1
a) (V, G) Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
Lejano. " Lekutakoa! (Vc, G), ¡cuán lejano!" A. " Lekutako amaren etxean bizi da! (V-m), lekutako amonen etxean! (G-bet), ¡cuán lejos vive! litm.: en casa de la madre (abuela) alejada" Ib. " Lekutakua da ba, arioplanuz e eztakit zenbat orduz junber omen da behintzat eta " ZestErret. Cf. supra (6).
azpisarrerakoSense-48.2
b) (V, G).
" Lekutakoa! [...] ¡cuán hermoso! [...]. Lekutako mutilla da berau! ¡qué hermoso muchacho es éste!" A. " Lekutako mutilla dok! ¡cuidado que es guapo ese muchacho! (V-m)" A EY III 308. "Ederra. Lekutako kotxia ekarri du " ZestErret.
azpisarrerakoSense-48.3
"Izugarrizkoa. Horrek zakak entrama horrek! Lekutako platerkak jateixkik " ZestErret.
azpisarrera-49
LEKUTAN.
azpisarrerakoSense-49.1
a) (-kh- Ht VocGr 380). En vez (de), en lugar (de). "Au lieu, lekhutan, lekhuan" Ht VocGr 380. v. LEKUAN. Tr. Documentado en textos suletinos y mixanos
Baten lekutan, / neke biga itut. O Po 46. [Iesusek] guk meritatu gundian pena eta tormenta, berak, gure lekhutan bere personan igaren baitu. Tt Onsa 130s (v. tbn. 178). Iesüs-Kristen lekhütan, Elizako Bürü ageri zaikün [Aita saintia] . Bp I 37 (v. tbn. 19). Dekretaren irakurtia egiten ahal dükeie, [...] Xapeletaren lekhütan. Mercy 43. --Zer egin behar da neor malhüros denian Ezkonzan? --Iroien eta maradikzionen lekütan, behar da aplikatü othoitzari. CatLan 160. Bera jarri zen apezaren lekütan. Const 35.
azpiadiera-1.1
Sobera jan eta edatiaren lekhütan, hari egin merexi dütian ohoreskiak. Bp II 26.
azpiadiera-1.2
(Precedido de radical).
Instrükzionia gabe, zeremoniarik ederrenak, bihotzak hunki lekhütan, eta [...] amuriozko sendimentiak phitz eraz lekhütan, [...] eztirela ikhusgarri hüts ezpiritiaren libertitzia [baizik] . CatS VIII.
azpiadiera-1.3
(Precedido de -t(z)eko ).
Bekhatien pharkamentiaren ükheiteko lekhütan, sakrilejio bat egin liro. CatS 87.
azpisarrerakoSense-49.2
b) En algunos sitios.
Californian mutilen soldatak lekutan ttipitu tie; mutilak ere ba gutitu. JE Bur 120. Bertzelako arak dituzte Nortamerikako laborariek, lekutan bederen. Ib. 171.
azpisarrerakoSense-49.3
c) Para lekutan dago, etc., v. supra (6).
azpisarrerakoSense-49.4
d) " Lekutan ddakik kafea egiten! ¡cuán bellamente sabe hacer café! (V-m)" A EY III 308. Cf. LEKUTAKO (b).
azpisarrera-50
LEKUTAN-LEKUTAN. Por todas partes, a cada paso.
Eta lekuten-lekuten agertzen jakuzan amar edo geiago egazkin. Gerrika 73.
azpisarrera-51
LEKUTIKAKO. "Lekhutikako, qui provient du lieu" Dv.
azpisarrera-52
LEKUTIK ALDARATU (Aux. trans. e intrans.). Cambiar, hacer cambiar de sitio. Cf. Lç Apoc 6, 14: Mendi eta isla guziak bere lekhuetarik alda zitezen (BiblE beren lekutik aldatu; He bere lekhuetarik higitu, Echn beren lekutik igitu, Ur (V) euren lekubetatik aldendu, TB, Dv beren tokietarik higitu), y Mong 590: Ez ditu bere lekutik mobiaraziko. v. LEKUZ ALDARATU.
Baldin banu ere izan ahal daiteken fede guzia, mendiak bere lekhutik aldaratzeraiñokoan, karitatea ordean ez badut, deusik ez naiz. He 1 Cor 12, 2 (BiblE lekuz aldatu; Dv tokiz aldatu, Ker leku batetik bestera aldatu ). Osoki bertze bat litake, den lekutik aldara balezate gure ithurri maitea. JE Bur 34. Ene izpiritua errex aldaratzen da nik atxiki nahiko nuken lekutik. Xa Odol 67.
v. tbn. Monho 114.
azpisarrerakoSense-52.1
Batere aldaratu gabe bere lekhutarik. Lg I 214.
azpisarrera-53
LEKUTIK LEKURA.
azpisarrerakoSense-53.1
a) En muchos sitios, en todos los sitios.
Izanen dirade lur ikharatzeak lekhutik lekhura, eta goseteak eta nahastekamenduak. Mc 13, 8 (He lekhu haiñitzetan, TB lekhu batetik bertzerat, Dv, Leon, Or tokika, Ol alderik alde, Ker bazterretan, BiblE han eta hemen ).
azpisarrerakoSense-53.2
b) De un sitio a otro.
Iduritzeak eta lekutik lekura aldatzeak hainitz enganatu dute. SP Imit I 9, 1 (Ch lekhu aldatzeko gutiziak, Mst lekhien khanbiuak, Ip lekhüz khanbiuak, Ol toki-aldak, Pi toki aldatzeak, Leon tokiz aldatzeko ametsek ). Gauza bat mobitzen denian, eta lekhutik lekhurra [sic] igitzen [...]. Tt Onsa 98.
azpisarrera-54
LEKU TTIPIAN. Lejos. v. LEKU EDERREAN, LEKU ON.
Nik nahi baino lehen jo zuen orenak; / [...] goiz aldean gintuen hartu abionak, / leku ttipian zauden ene zorionak! Xa Odol 229.
azpisarrera-55
LEKU TXARREAN (En frases negativas, y frecuentemente con sentido irónico). En mal lugar, en mala situación. " Guk esnia ekarri zai dona, ezto leku txarrian! " ZestErret.
Ha gizajoa! Ez daukazu burua leku txarrean! '¡En qué estará Ud. pensando!' . Izt C 163. Eztago leku txarrean gauzea. Nora? ta Erriojara, nor? da Txanton, bai zera! A BeinB 58. O, Jenobeba, kontsolatzeko / etzeunden leku txarrian! Auspoa 123-4-5, 90. Etzan leku txarrian / Jodetres aurkitu, / bere enfermedadia / eitteko kuratu. Noe 112. Nola dagoen bakarrik eta / senar baten biarrian... / inozentia izan banitzan / ez neguan leku txarrian. Gaztelu Auspoa 61, 94. [Iturriagaren prosa] ez dut uste leku txarrean geldituko denik geroko gehienen aldamenean. MEIG III 112.
azpisarrerakoSense-55.1
Zartu ezkero sartu ziñaden / aizkorarako arretan, / makiña batek esaten zuan; / "ez dabill leku txarretan!". EusJok 146.
azpisarrera-56
LEKU URRUN (SP), LEKU URRUTI. Lugar, país lejano. "Leku urruna, lieu éloigné" SP. Cf. Gand Elorri 89: "Urrun lekutan jarria". Cf. LEKU ARROTZ. Tr. Emplean leku urrun los autores septentrionales, leku urruti los guipuzcoanos y leku urrin los vizcaínos.
Gizon noble bat parti zedin lekhu urrun batetara, resuma baten konkestatzera. Lc 19, 12 (TB lekhu urrun, Oteiza, Brunet leku urruti; He herri urrun, Dv urrungo herrialde, Leon nonbeiko herri, BiblE urrutiko herrialde). Leku urrunetiko berria, lehen iina da egia. O Pr 302. Hainitzek laster egiten dute hainitz leku urrunetara Sainduen errelikiak bisitatzeagatik. SP Imit IV 1, 8 (Ip lekhietara; Ch haiñitz lekhu suertetarat, Mst lekhü orotara, Pi leku askotara, Leon tokiz toki). Aingeru batek beste leku urruti batera eraman zuen. Cb Eg II 209. Arrotzak heldu dire lekhu urrunetarik. Lg II 115. Jaunak bidaldu zinduala zu leku urrutietatik onera, ni bekatutik ateratzeko. AA III 533. Ogeitamar urtean leku urrutian / bizitu naiz. AB AmaE 282 (167 leku urriñean). Bere uritik leku urrin batera joan zan. Itz Azald 147.
v. tbn. Lekhu urrun: Ax 107 (V 71). Leku urrin:LoraS 76. Azc PB 168. Leku urruti: VMg 87.
azpisarrera-57
LEKUZ ALDARATU (BN-lab ap. Gte Erd 10). (Aux. trans. e intrans.). Cambiar, hacer cambiar de sitio. "Ardiak lekuz aldaratu ditugu (BN-lab)" Gte Erd. v. LEKUTIK ALDARATU.
Hirrisku handirik gabe lekhuz aldara zitekela. Laph 13. Higitzen edo lekuz aldaratzen nautenean. Jnn SBi 80. Harria lekuz aldaratu [du] . Barb Leg 129.
azpisarrera-58
LEKUZ ALDARAZI. Hacer cambiar de sitio. v. LEKUZ ALDARATU.
Fedeak lekuz aldaraziko zuen berdin Leireko mendi-alde zabala. Ardoy SFran 150.
v. tbn. Mde Pr 79.
azpisarrera-59
LEKUZ ALDATU (BN-lab ap. Gte Erd 10; -kh- Ht VocGr 433). (Aux. trans. e intrans.). Cambiar, hacer cambiar de sitio. "Transporter" Ht VocGr 433. v. lekualdatu, LEKUTIK ALDATU.
Ardia orenetik orenera lekhuz aldatzen da. Ax 78 (V 52). Ioan zara, lekhuz aldatu zara, hemengo aldia egin duzu. Ib. 10 (V 5). Lekuz alda dezakezu, ezin ordea hobe zaitezke hargatik. SP Imit III 27, 3 (Mst egongüz, Ip egonlekhüz, Leon tokiz). Apez andana bat aldatu baitira lekuz. JE Bur 182. Maiz bear zuten lekuz aldatu. FIr 145 (166 lekuaz aldatu). Berebil, berebiltegi, langille eta abar errekisatu edo lekuz aldatu al izateko. "Traslados" . EAEg 8-11-1936, 249. Zerua lekuz aldatzen / ari ote-dan, det kezka. NEtx LBB 228. Urrin doana, aldatzen da lekuz, baña ez buruz. EZBB II 127. Apaiz jaun batek palio azpian lekuz aldatzen du Jauna. Insausti 107. [Azkuek] jaso zuen itxuraz lekuz baizik aldatu ez zuen ipuin batean. MEIG VII 121.
v. tbn. Or Eus 422. Lf Murtuts 20. BiblE 1 Cor 13, 2.
azpisarrera-60
LEKUZ ALDATZE.
Orni-gaiak eta beroien saneurri ta lekuz-aldatzeak. "Traslado" . EAEg 2-2-1937, 959.
azpisarrera-61
LEKUZ KANBIATU. Cambiar de sitio. "Eroan, transférer. [...] orain eroan-entzat lekhüz khanbiatü genioke" Peillen in VocS 143n.
Zergatik erliak diren hiltzen, hil zireienaian Erregiña, lekhüz ezpadirade kanbiatzen? Egiat 178.
azpisarrera-62
LEKUZ KANPO. Fuera de lugar.
Hitz batek hitzaldi batean erran nahi duena, beste batean, bera lekuz kanpo da, funtserik gabekoa. Zub 93.
azpisarrera-63
LEKUZ LEKU IBILI (SP). "Lekuz leku dabilla, il va de lieu en lieu" SP.
Ibill zaite lekhutz leku nahi duzun bezanbat. Ch I 9, 1 (SP huna edo horra, Mst, Ip horrat eta hunat, Ol or ara). Lurraren gainean ihes eta lekhuz-lekhu ibiliko zare. Dv Gen 4, 12 (Ur (G) tokiz toki, Ol alderrai, Ker ara-ona, BiblE noraezean).
leku
<< kostuma 0 / 0 logikazale >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper