OEH - Bilaketa

218 emaitza hutsik bilaketarentzat

Sarrera buruan (21)


Sarrera osoan (197)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
parte.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza, S (ph-); Lcc, SP, Lar, Añ, H; ph- VocBN , Dv, H; parthe Arch VocGr ) Ref.: Bon-Ond 152; Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg .
Parte. "Parte, porción, pedazo" Lar, . "Portion" VocBN. v. zati. . Tr. Aunque hay testimonios de todas las épocas y dialectos, su uso es menor en el s. XX, especialmente en su primera mitad y al Sur. En DFrec hay 616 ejs., 37 de ellos septentrionales.
Eta gertha zedin ereitean, parte bat eror baitzedin bide bazterrera. Mc 4, 4 (He parte; TB alde, Leon zonbeit). Esperanzeau galdu jat, / guztiz ez arren, parte bat. Lazarraga A, 1143v. Bigarren partean. Ber Trat 110r. Mezatik parte bat ez enzutea. Harb 174. Parte iasaiteko borondate gaixtoa gatik berreginzea. (Interpr?). Ib. 181. Eztira parte bat baizen izanen, eta parterik ttipiena. Ax 577 (V 371). Zeren bi parte baititugu gure ariman, bat beherekoa, bertzea gainekoa. SP Phil 436. Beilla beraz gau parte bat. Arg DevB 3. Zoin da pronoaren bigarren parte gehiena? Bp II 11. Hostiaren parterik txikienean. Iraz 58. Ereintzaren parte bat erori zen bidearen bazterrerat. He Mt 13, 4 (Dv hazi liphar bat, Echn zenbait azi, Hual granua zomait). Diozesaren pharte batek ezin eskola hun hoietarik ajütürik ükheiten beitzian. Mst III. [Errosario] onen iru parteetatik bat ondo errezatzea. Cb Eg III 350. Ostiaen parterik txikarrenean. Oe 139. Bere balioaren eta merezimenduaren parte bat kentzen diotenak. Mih 74. Zoin dira Sakramendü hunen partiak? CatLan 17. Bihotzaren jelos da, ezin kontenta daiteke parte batez, ez erdiaz, ez gehienaz. Brtc 199. Lur guzia egin zuen amabi parte edo zati. Ub 32. Parte on bat jasaiteko estatuko zorretik. Monho 58. Penitenzijako sakramentubak daukaz iru parte, kontrizinua, konfesinua ta satisfakzinua. Mg CO 42. Dotrinaren parte oek. AA III 412. Mezako parte edo alde andijan. Astar II 200. Egin duenetik pharte bat. Jaur 388. Pharte txipi bat kalitzala eror erazten dianian. UskLiB 59. Harmada Franziarat sartzen bi partetan. Hb Esk 57. Geroko parteak bear dizkiñat atera iru egun oietan. Sor Bar 57. Janaren zati edo parte bat pobreai uztea. Arr May 12. Zeren dituen etxe hartan zenbait pharte erreberritzeko. Elsb Fram 61. Egünak eta gaiaren parte hon bat igaraiten zütielarik lanian. Ip Hil 69. Bekhatuari zor zaizkon penetarik pharte baten barkhamendua. CatJauf 127. Erresumako jendearen parterik handiena. Zerb IxtS 60. Kristiñau on bat, ilten danian, / egiten dabe bi parte: / gorputza lurrez estaldu eta / arima paradisure. (Canc. pop. in SMitx Aranz 72 ). Zu txingorri langillea zera ta aixa eginen dituzu bion parteak. Etxde JJ 13. [Jokoaren] iru parte onetatik bi irabazten dauazana. Bilbao IpuiB 185. Zu parte bat, atal bat besterik etzera. Vill Jaink 82. Parte bakotxa aldizka errepikatzen zuten. Ardoy SFran 167. Galtza zar oiei atze-partea kendu, eta bi atze-partekin berriak egin zituan. JAzpiroz 225. Iñoz ankarik ipiñi enebana, gaixotegikua; parte bat subertez esan leike ori. Gerrika 103. Hazparneko koralen meza nausi eder baten ondar parte guziaren entzuten. Larre ArtzainE 287. Azken partea bakarrik izan dezake [esaldi honek] duda-mudakoa. MIH 214.
v. tbn. Mat XXV. EZ Man I 24. Tt Onsa 5. FPrS 18. Gç 213. OA 19. Arz 29. CatLav 95 (V 55). El 22. Urqz 7. CatBurg 36. He Gudu 149. Lg II 244. Zuzaeta 97. CatUt 67. Añ LoraS 196. Gco II 1. Dh 110. fB Olg 165. JJMg BasEsc 27. CatB 62. MarIl 113. CatLuz 36. CatBus 30. Gy 313. Dv Lab 300. ECocin 44. Laph 1. CatAe 32. CatSal 33. CatR 33. CatS VII. ChantP 262. Aran SIgn 62. Legaz 11. Elzb PAd 86. Lap 18 (V 10). Alz STFer 142. Ag Serm 287. CatUlz 46. EusJok II 71. Etcham 207. Mde Pr 251. BEnb NereA 243. Arti Ipuin 23. Osk Kurl 137. Anab Usauri (ed. 1986), 89. Larz Senper 100. Uzt Sas 274. Azurm HitzB 23.
azpiadiera-1.1.1
(Tema nudo).
Arrosario bat edo parte konplitzen ez badute. EZ Man II 164s. Irakur dadin Saindu baten bizitzearen parthe bederen. Jnn SBi II.
azpiadiera-1.1.2
(Lar, ).
"Dozavo, dozava parte, amabigarren partea " Lar. "Ochava, la octava parte, zortzigarren partea " Lar, .
Hil izan zen gizonén herén partea. Apoc 9, 18 (He, TB, Ur (G), Echn partea; Dv gizonen herena, Ur (V) irugarren zatija, Ol gizadi erena, Ker irutarik bat). Spiritu kreatuen hirurgarren partea / Damnatu zen hautatuaz Luzifer Erregea. EZ Man I 92. Ez dezue ekusten emen Arzaia doktriña erakusten egon oi danean ez datorrela umeen zortzigarren partea? AA III 590. Premiyo aundiyaren amargarren partia. Sor Gabon 38.
azpiadiera-1.1.2.1
Lautatikan parte bat / sanuak etzian. FrantzesB I 140.
azpiadiera-1.1.3
Parte, lo que se recibe; parte de una herencia. " Ez zan kontentuz bere partiagaz " Etxba Eib .
Aita jauna neriak / niri eman zidan / imiñan dotia. / Ama andriak ere ixillik / bere partia. (Cantar de Alostorrea). Balad 48. Salbatuiak Ieinkoareki bethi alegeraki, / Iangoikuak dagiela gure partia hoieki. E 71. Eta bereziren du hura, eta haren partea infidelekin ezarriren. Lc 12, 46 (Oteiza, Brunet ipiñiko du bere partea; TB emanen dako bere zuzena ). Zure Parabisuko partea utzi. SP Phil 24 (He 23 parte ). Maradikatua da lurraren gaiñean duen partea. Ax 585 (V 376). Bat bederari [Noek] bere zathia edo partea huzirik edo errepartiturik. ES 389. Etzuen ordean iñoratzen beheramenduak eta laidoak egun batez izan beharko zutela zure partea. Mih 93. Norentzat sor-arazten du Apolonek urrea, / Hain eskasa egitekotz bere haurren partea? Monho 68. Presun jan erazteko amak ützi phartia. Etch 140. Zützaz besterik zer nahi düt lürrian, o ene bihotzeko Jinkoa, zü bethiko ene pharte bakhoitza. " Pars" . (Ps 72, 26) Ip Hil 45 (Dv pharte; Ol yarauntsi, Or ondare, BiblE ondasun ). Etxeko partea hunki zuelarik, berrogoi ardi erosi zituen ukaldian. JEtchep 52. Aitari gald'eginik / sortzeko partea. Balad 214.
v. tbn. Tt Arima 48.
azpiadiera-1.1.4
Parte, participación. Cf. PARTE IZAN, PARTE HARTU.
Egun tormenta haukien dugu segur partea. EZ Man I 123. Gizonen parterik gabe / han Iainko Iauna gatza [= 'ser concebido'] . Hm 176. Jesu-Kristo bere aitzindariaren merezimenduetan duten parteaz edo partaliertasunaz. CatLav 95 (V 55). Nahi izan zuen bere partea haren atsekabe eta lazeria guzietan. Lg II 91. Galdetzerat [...] zure glorian parte pixka bat. Brtc 29 (tbn., con alguna var., en MarIl 56 y Arb Igand 202). Aunhitzez abündosago eta perfeitago da iüstuen partia ezinez bekatorena. CatLan 55. Purgatoriokoak ere gure barau [...] ta gañerako obra onetan due eren partea. Ub 149. Hoberena da bazterrak errentan izatea; ez dirutan, baizik ere bihi partean. Dv Dial 64 (It aletan, Ur laboretan, Ip bihitan). Masakretan pharte handia hartu zuen. Elsb Fram 123. Erospeneko mixterio handian Mariak izan duen parteaz. Lap 270 (V 123). Gizarteko bizitzan desordenuak eta gaitzak dauka parte bat ain ikaragarria. Vill Jaink 178. Sumaketa berri bat egin duala ta irabazietan partea jaso! Lab SuEm 173. Eztut esaten errudun bakarra zu zeranik; ark ere bere partea euki lezake. Etxde JJ 143. Aittatu zetsan berari be etorkion partia aukera on orretan. Etxba Ibilt 457. Kantuzko gudu hortan / parte bat hartzera. Mattin 42. Nork uka horiek guziek duten partea gure hizkuntza maitearen iraupenean? Xa Odol 239s. Apustua oso errez irabazi zuan Fausto Mugertzak. Nik ere banuan partea. Albeniz 242.
azpiadiera-1.1.4.1
Lo que corresponde hacer.
Mutill zar eta neska zar asko / gelditu giñaden, baña / gure partiak eta geiago / badago zeñek egiña. Tx B II 156. Geure partiak egin da gero / erretiratu geranak. Uzt Sas 173. Amaika pena ematen ziguk / i Amerika joateak, / bazekiagu, eginda dauzkak / ondo emengo parteak. TxGarm BordaB 138.
azpiadiera-1.1.5
Parte (del cuerpo). Cf. infra (9).
Eta gutan honest diraden parték ornamendu beharrik eztute. 1 Cor 12, 24 (Ker, IBe atal ). Hala nola su handitik ilkhitzea bizirik, / Parte nobleak oraño kharrak erre gaberik. EZ Man II 83. Hark gorputzeko parte guztiak ikharatzeintu. Ax 585 (V 376). Gorputzeko sentiduak eta beste gorputzeko parteak. Cap 80. Gizonak gorputzean dituen kanpoko parte guzien artean. SP Phil 377 (He 380 parte). Gorputzaren parte edo sentiduen leku jakinak olioaz egingo dira. Cb Eg III 248. Esku, oin, begi edo beste gorputzeko parteren bat. Astar II 90. Sofritzen du bere gorphutzeko pharte guzietan. Jaur 152. Baditu zigarrak gorputzaren parte guztiak. It Dial 24 (Ur e Ip zat(h)i, Dv alderdi). Sugeak baitu bi parte / zoiñak gizonaren etsaiak baitire: / buru-buztanak hek dire. Gy 228.
v. tbn. Gç 44. CatLan 124. Ub 214. Mg PAb 82. CatB 80.
azpiadiera-1.1.6
Zona de una ciudad. Cf. MEIG VII 40: "Donostiako alderdi bati, ezagunetan ezaguna, Parte zaharra deitzen genion guztiok [...]. Orain, berriz, Alde zaharra bihurtu zaigu".
Donostiko parte berrian. Alz STFer 127n. Lau atetatik bat dauzkagulako / Donosti ontan tabernak, / parte zarrian bi gau guzian / itxitzen ez dituztenak. MendaroTx 164. Emen [San Franziskon] be parte zar guztia zartasunian zaintzen dabe: kale aldatzak eta traketsak... Gerrika 217. Hola joaiten ginen, batzu Hiribururat, besteak Angeluko parte zenbaitetarat. Larre ArtzainE 163. Panplonako Parte Zaarretik lekutan iruditzen zan, oso aparte. Albeniz 131.
azpiadiera-1.2
2. Parte (en un proceso).
Iujeak duien potestate parte ororen gainian, / demandantak erran dezan bere kausa egiaz, / baietare defendentak bere defensionia. E 55. Zerren edirotzen dan pekatu ura zirkunstanzia artakoa egin zeban partea edo persona inpedimentuarekin. OA 78. Zaintu biar dau [prokuradoriak] bere partiaren errazoia Juezaren aurrian. fB Ic II 167.
azpiadiera-1.2.1
Partido, bando.
Giristino onek, Iainkoaren partea dadukatenek, atsegin eta plazer gehiago gozatzen dutela giristino gaixto Deabruaren partea segitzen dutenek baiño. Ax 505 (V 325). Elizako Doktorak [...] batak bai, bertzeak ez, bi partetan iarri dira Salomonen arimaren egitekoaz. Tt Onsa 42. Infernutik libratzeko [...] zer parte segurua artu zuen. Cb Eg II 211. Itzulirik elizaren partera. 36. Nagusi den partia / beti sinetsia. Bordel 179.
azpiadiera-1.2.2
Parte contendiente (en una competición).
Sarri egiten diraz / errietan probak, / parte biak jarririk / defensore onak. EusJok II 83.
azpiadiera-1.3
3. (V-gip ap. Elexp Berg ).
Lugar, zona.
Eta igaite hura zer da, lehen lurreko parte behera hautara iautsi-ere dela baizen? Eph 4, 9 (He, TB toki, Dv aurkhintza, Ol, Ker lurralde, Bibl gune). Gizon bat pasatu da parte orretarat. CartEsp 465. Berze partean ohoñak [punitzen dirade], hara han hilltzailleak. EZ Man I 92. Aserrerik iganen da parterik gorenera. Ib. 79. Nafarroa behereko parte hetan. Ax 6 (V 3). Munduko parte eta lekhu guzietan da? Arg DevB 235. Pausu ona da parte guzietan. INav 101. Laphurdiko pharte guzietarik. Mong 586. Erromarren harmak eta hitzkuntza parte hartarat iragan zitezken baino lehenagokoa. ES 96. Zeiñ partetarik heldu den inkonstanziaren haizea. Ch III 33, 1 (SP nondik, Mst zuñ althetarik). Munduaren parterik agirienetan. Cb EBO 8. Hulako herriren hulako partean / ehortzia lurbarnean. Gy 286. Trabailatzen dire hortarakotz munduko pharte guzietan. Jaur 170. Erdaretan, parte hauetako erdaretan gutxienez. MEIG VII 28.
azpiadiera-1.3.1
(Sing., tras -ko o tema nudo). Zona de, distrito de.
Endaiako partera. CartEsp 464. Vandeako partia / hain da pozoindatia. Iraultza 127. Iskribatu behar dugu Orteseko parte horri, / nahi dutenetz bidali protestant bat edo bi. Prot 70. Gerra bat izandu zan / Españi partian. Ud 79. Brasilgo partian. AB AmaE 96. Beasaingo partean. Tx B I 41. Amerikako partera. Ib. 27. Prueba txarrik ez degu eman / guk Oiartzungo partetik. Ib. 264. Barkoxeko parte guzian. Etxde JJ 62. Bizkai partekoak. And AUzta 79. Etxea nola baitzegoan Lezoko partean. Salav 23. Bertsuak jartzen ditut / Oiartzun partian. Uzt Sas 51. Iñoz deboziñorik / bazan gure artean, / San Antoniok dauka / Urkiola partean. Ayesta 45. Ez dakit nolatan allegatu nintzan Migel Mindegia bizitzen dan Zubietako partera. Albeniz 247.
v. tbn. INav 84. PE 39. AzpPr 132. EusJok 145. Noe 114.
azpiadiera-1.3.2
(Urt I 15, Lar, , H).
"Partes del mundo, munduko lau aldeak, parteak " Lar (v. tbn. Añ).
Munduko laur partetarik. Ber Doc 113r. Munduaren lau partetan. EZ Man I 92. Eguberdiko partean. Hm 140. Uesteko partea. INav 12. Eguberdiko partea. ES 120. Munduaren pharte batetarik bertzera. Jaur 164. Izan nauk ipharrera hego-aldetik, / iguzkiko partera mendebaletik. Elzb Po 213. Iguzkiko phartean, Frantziaren bazterrean. Elsb Fram 90. Joan aal nadiñ munduko lau parte osotan barrena. Berron Kijote 49.
azpiadiera-1.4
4. Mensajero. "Parte, correo de los Reyes a su Corte" Lar.
Partiak laster zabaldu ziran / udan eguna bezela: / zazpi urtian iltzat zeukaten / kondesa etorri zala. (1899). Auspoa 123-4-5, 121.
azpiadiera-1.5
5. Parte de la gramática.
Gramatikak dituen zortzi parteak. Cb EBO 30s. Beste parteak berboaren aldean zer ikusirik ez dute. Ib. 32.
azpiadiera-1.6
6. Papel que se juega, se representa (sentidos prop. y fig.).
Ez zaitut zu ez behar egin / Paxuko debot atea, / Maingu tringil horien berdin: / Berex da zure partea. "Votre rôle" . Monho 38.
azpiadiera-1.7
7. (Como segundo miembro de comp., con sentido temporal). " Atsalde partetik etorriko da (V-gip)" Gte Erd 250s. v. GOIZ-PARTE.
Negu partian. fB Ic I app., 23. Uda-partian aita-semiak / aritzen giñan labrantzan. Xe 270. Uda partea zelako. Goñi 89. Uda partean. Basarri 163. Negu partian nik gauak beti / ezteramazkat barurik. Mattin 112. Uda partean ainbeste jende joan oi da Emioko gurutzera. BBarand 92. Goix parteko orduak aprobetxauaz. Gerrika 248. Iluna goizago sartzen zen, bereziki negu partean. Larre ArtzainE 38.
v. tbn. Iraola 69. Noe 123. BasoM 65.
azpiadiera-1.7.1
(Precedido de -ko). "Aurtengo partean bukatuko ote dira lan oiek?" (G-azp).
Milla beatzireun da / larogeiko parten, / bertso batzuek jartzen / saiatzen naiz tarten. Insausti 185.
azpiadiera-1.8
8. Parte, informe.
Gaurko Gazetan irakurri degu Urmenetan Hernaniko akzioko partea. CartAnd 386. Lotara etzan aurretik, partea irakurtzen zaio ejército de España-ri. AZink 117.
azpiadiera-1.8.1
(V-gip, G-azp).
"Noticiario de Radio Nacional [...]. Entzun dozu partia? " Elexp Berg . Cf. PARTE EMAN.
azpiadiera-1.9
9. (V-ger-gip, G-goi-azp, AN-gip-erro, BN-arb) Ref.: EAEL 288, 289, 290; Elexp Berg .
(Pl., euf.). Partes pudendas. "Testículos" (V-ger, G-goi, AN-gip-erro, BN-arb). EAEL 289. "Miembro" (V-ger). Ib. 288. "Vulva" (V-ger, AN-erro). Ib. 290. "Las 'partes pudendas', las del hombre, sobre todo. Ostikaria emun dotsa partietan " Elexp Berg .
Batek astoaren parteak ere janda omen zeuzkan. BasoM 67. Mula batek bere "parte" inguruan ostikoz jota. TxGarm BordaB 101.
sense-2
II . (Adv.).
azpiadiera-2.1
En parte. v. PARTEZ (c).
--Eta hori ezta ia egiten? --Egiten da parte, baina desiratzen dugu haren Resuma haur ardura emenda eta abanza dadin. Ins E 5v. Enzuten dut dibisione dela zuen artean: eta parte sinhesten dut. "J'en croi une partie" . 1 Cor 11, 18 (He y Bibl parte; TB parte bat, Dv hein bateraino, Ol nolarebait, Ker zelanbait, IBk zerbait-zerbait ). Nola ezagutu-ere baikaituzue parte. "En partie" . 2 Cor 1, 14 (He y Bibl parte; TB parte batez, Dv erdi ezagutu, IBk e IBe erdizka ). --Bide eder, on eta garbia da? --Parte gaisto, lohitsu eta ederra. Volt 136. Faltak parte edo oso dituela barkhatzen. EZ Man I 24. Diru bilduko den hau enplegatuko da parte ordena hunetako pobreak sokorritzea gatik, parte defuntu beharrak ehorztea gatik. Harb 436. Zorra parte pagatu, parte kitatu. Tt Onsa 117. Zure mina pharte eneki züzün. ChantP 164. Oinguan parte arrazoia dauka. Apaol 47. Nun, noiz, norekin hasi ote zen bertsu ontzen? Parte, odolean zuenetz gaude. Lf ELit 259. Gero etorriko zen moztura bat, urtetsu batekoa, soldadogoa hor ezartzen baitzuten gutiz-gehienek, parte beren hautura. Larre ArtzainE 157.
sense-3
III. (Tema nudo, tras posesivo anafórico). Por su (mi, etc.) parte. v. PARTETIK.
Terroristei bere parte / Kario gostako zaizte / Maxina infernalak. Monho 66. Nere parte, sekulako urrikia banuke orai, ikusiak ikusirik, Eskual-Herrirat itzultzean bederen hala egin ez banu. Zerb Metsiko 188.
azpisarrera-1
BERE PARTEA HARTU. Tomar una decisión, decidirse. "(L, BN, S), prendre son parti" Lh.
azpisarrera-2
BESTE PARTEKO (V-gip) (Persona) indeseable. "Beste partekuak, parte txarrekuak ero, diabruan aldekuak ero; jente gaiztua danian ero" Elexp Berg.
azpisarrera-3
ERDI-PARTE. v. 1 erdi.
azpisarrera-4
GEHIEN PARTE, GEHIEN PARTEZ. v. gehien.
azpisarrera-5
ONEKO PARTERA (Tomar, etc.) a bien. v. PARTE ONERA.
Ene borondate ona oneko partera hartuko duzu. Harb ã 8r.
azpisarrera-6
ONEN PARTERA (Tomar, etc.) a bien. v. PARTE ONERA.
Ohorea har ezazu arren onen partera. EZ Man I 10. Arren, bada, errezibi / zazu onen partera / zeure hizkuntzan bihurtzen / darotzudan eskerra. EZ Noel 176.
azpisarrera-7
ONEN PARTEZ (Tomar, etc.) a bien. v. PARTE ONERA.
Onen partez har etzatzu (Iaun ona) [obra] hek guztiak. EZ Man II 19.
azpisarrera-8
PARTEA BOTA. Repartir.
Gau artan bota zuben / gezurrez partia, / argatik izandu zan / guretzat kaltia. Arrantz 36.
azpisarrera-9
PARTEAN IZAN (V-gip). "Ser parte, cómplice, miembro, socio, partícipe. Droga zatar artan, partian zan" Etxba Eib. "Eperaneko laguntzan, partian da txakurrik onenakin" Ib. "Revillan sekuestruan partian zan ori" Elexp Berg.
Okasiyo bat emen izan da / juan dan aurreko urtian, / ni ere bistan fortunatuba, / nerau ez nitzan partian. PE 56. Txerri orrekin izandu dira / bi familia partian. Tx B I 162. Zazpi mutil da lau neskatx gazte / danak dirade partian, / itz-bire ederrak jarri dituzte / aurten da juan dan urtian. Ib. 261. Eziñ uts eiñdako eiza-aldi baten partian izan biar zala basurdian aurka. Etxba Ibilt 484.
azpisarrerakoSense-9.1
--Au arrayia! Kantatzera al zuazte? --Bai. --Ni're jungo nak partian. Sor Gabon 25. Azokan sartuten da / zazpigaz partean. Azc PB 239.
azpisarrera-10
PARTEARREN (Precedido de relativo). En cuanto.
Kristo Jaungoikoa dan partearren, da Aita eternoaren Seme eternoa. OA 30.
azpisarrera-11
PARTE HARTU (V-gip ap. Elexp Berg; Añ, Lh; partartu Lar). Participar. Tr. Usado con compl. en inesivo; sólo hay un ej. con sociativo en Pello Errota (cf. infra ejs. de esta construcción con un sdo. diferenciado).
Zure pena eta doloretan parte harzen dudala. Arg DevB 113. Parte hartzen badügü haren penetan. Bp II 58. Haiñ grazia handian parte hartzeko. Ch IV 3, 3. Bere bozkarioan parte hartzera. He Gudu 46. Haren bekatian parte hartzia. CatLan 98. Ebaskoetan edo bidegabetan kutsatzen edo parte hartzen dutenak. Brtc 65. Pharte har dezagun Saindu heien guzien alegrantzian. Jaur 161. Ez besten odolian har behin ere pharterik. Etch 666. Begira nezazu parte hartzetik sakrilio izigarri horrelakoan. Dv LEd 3. Bein bakarrik dute / sutan parte artu. Afrika 155. Nere pena eta konsueloetan orrela parte artzen dezutelako. Arr GB 135. Obra on guziyakiñ / artu gendun parte. PE 113. Güziek pharte har lezen prosesione handi batetan. Ip Hil 180. Duelean artzen direnak eta hartan parte hartzen duten guziak. HU Zez 24. Oraingo matxinadan parte hartu dutelako. EAEg 26-10-1936, 139. Holako obran Azkaindar guziek gogotik parte har lezaketela. Zerb Azk 21. Sinistu gero jai eder ortan / nagola parte arturik. BEnb NereA 158. Joko honen ateratzean, etzuen zorteak parterik hartzen. Arti Ipuin 67. Orduan asmatzen ditu denboraz kanpoko molde batzu, hetan parte hartzen baitute gure "gauzek". Lf ( in Zait Plat XXI ). Entzun zazu arretaz eta parte artuaz iganderoko zure meza done ori. MAtx Gazt 98. Euskalerriko zenbat pestetan / artu ote gendun parte? Uzt Sas 137. Gerla hortan parte hartzeko. Xa Odol 33. Pharte har dezagün / etxekuen bihotz minetan. Casve SGrazi 56. Eztakit zenbat famili diran parte artu dabenak. Gerrika 185. Haundizki parte hartu zutela urruñarrek Larzabal apezaren ehortzetan. Larre ArtzainE 251. Periodikoan ere parte artzen zuan, kronika txikiak jartzen. Albeniz 137s. Lanbide horretan parte hartuko dugun guztiak. MEIG VI 135.
v. tbn. Monho 120. Bordel 124. Gy 214. BBatzarN 185. CatS 110. Elsb Fram 120. Mde Pr 95. Etxde JJ 29. Osk Kurl 147. Vill Jaink 89. Mattin 57. Berron Kijote 196. Insausti 203.
azpisarrerakoSense-11.1
(Con dativo).
Hauzoa baliatu nahi bada bere lurrean egiten dioten ur-ixuriaz, bertzeak ere ezin debeka dezake, gastuetan pharte hartzen dioelarik. Dv Lab 116.
azpisarrerakoSense-11.2
(Con sociativo). Tomar parte con, asociarse con; tener trato.
Parte artzea (senarrak edo emazteak) korputzaz batak bestearen aidearekin. OA 79. Jesusek deabruarekin parte arturik mirari aiek egiten zituela. Lard 391. Neronek ere arturik / txakurrekin parte, / agur egiten dizut / kukubak jo arte. Noe 25. Bere senar Juanegaz arturik partea, / mutill gisajoari biak eutsen ekin. AB AmaE 267. Esan zeniyon zenaukiela / birjindadeko botua, / "gañera berriz ni gizonekiñ / ez naiz parterik artuba". Auspoa 97, 68. Mutil gaztiarekin / arturikan parte. EusJok 79. Neskatx oiekiñ artu / nai dutenak parte. Tx B II 108. Politiko asko izan ditugu, / orain etzaizkigu palta, / Madriltarrekiñ parte arturik / jotzen digutenak flauta. MendaroTx 321. Deabruakaz parte artzea / orra arimak tamala. Ayesta 105.
azpisarrera-12
PARTE-HARTZE.
azpisarrerakoSense-12.1
a) (Añ; partartze Lar). Participación.
Ez ago ain seguru parte-artze ortan. Berron Kijote 205. Erririk erdiak pasauk parte artziaren alde emon eban. Gerrika 188.
azpisarrerakoSense-12.2
b) "Participio, partartzea" Lar.
Berbo edo eraskitza, partizipio edo partartzea. Cb EBO 31. Erderan partartze geienak bukatzen dira letra edo izkira oietan, ado, ido . DicM 31.
azpisarrera-13
PARTE ATXIKI. "Parte atxikitzen diot, je lui suis reconnaissant" Lh.
azpisarrera-14
PARTE BATEAN. En parte.
Gazteen lana izanen zen meta gainaren huntze ta zapatze hori parte batean. Larre ArtzainE 50.
azpisarrera-15
PARTE BATETIK. Por un lado, en cierto sentido.
Parte batetik parragarri zan / zerabilleten zaraka. Auspoa 97, 135.
azpisarrera-16
PARTE BIDALI. Informar. v. PARTE EMAN.
Elgoibar-era parte / genduan bialdu, / ango alkate jaunak / euskun kontestatu. EusJok II 96.
azpisarrera-17
PARTE EDUKI. Tener parte, participar.
Fiel kristiñau batzuk daukeela parte besteen ondasuneetan. Cap 34. Daukela parte mundu guztian egiten dirian obra on guztietan. Arz 38. Fielak parte daukeela besteen espirituko ondasunetan. Cb CatV 28. Jesu Kristoren glorian eternidade guzian parte idukitzearren. Cb Eg II 26. Sakrifizio atan parte euki dogulako. CrIc 151. Ezta egin gaistakeriarik berak parte euki eztabenik. MisE 117. Pekatubetan ez dauka Jaungoikuak parterik. fB Ic III 262. Eta beste edozeinbere modutan seingalzeian alde edo parterik daukanak. Astar II 101. Jesu-Kristoren ospean sekula guzian parte idukitzekotan. Dv LEd 60.
v. tbn. Zubia 153. Oe 75. DurPl 104.
azpisarrerakoSense-17.1
(Con sociativo). Ser socio, tener trato con.
Deabruaz parte eukala ta bere bitartez mirariak egiten zituala. NekeA 237.
azpisarrera-18
PARTE-EDUKITZAILE. Partícipe.
Grazijak egiten gaituzala Jaungoikotasunaren partari edo parte eukile. Astar I 122.
azpisarrera-19
PARTE EGIN.
azpisarrerakoSense-19.1
a) Informar. v. PARTE EMAN.
Jauna: korteko berri aditu dudan bezain laster eztut faltatu nai izan zure señoriari parte egitera. CartEsp 461. Abisu hauk baino hobeagorik badakizu, gogotik egidazu parte. SP Phil b, 1v. Jaun hari pharte eginen düie zer ere abisatü edo ikhasi beitükeie persona presentatzen direnenzat. Mercy 21. Ene komesioniaz dit / korte orori parte egiten. Xarlem 81.
azpisarrerakoSense-19.2
b) Hacer partícipe.
Batak bertzeari bere ontasun falsoetan eta biziosetan parte eginez. SP Phil 283. Zure honetarik egiezu parte. Tt Onsa 174. Orhoit zaitezte karitatea pratikatzeaz eta zuen ontasunetarik bertzeei parte egiteaz. He He 13, 16. Arima honek algarri bere obra honez parte egitia. Bp I 38. Salbatzaile adoragarriak nahiko daukunean pharte egin bere humiliazioneez, bere doloreez. Jaur 363. Agindu zion Franziskok, ain ona zalako eta bere semiak etxian nai zitualako artu, Ordenan egiten zituzten obr'on guzietan egiten zuala parte. Bv AsL 132. Enaizü, Jauna, ütziko sakrifizio saintü hunen frütietarik pharte egin gabe. Ip Hil 238.
azpisarrerakoSense-19.3
c) Repartir.
Ganbarak egiten diyo keñu ez esateko [norena dan orratza], parte egingo dutela. Alz STFer 142.
azpisarrera-20
PARTE EMAN.
azpisarrerakoSense-20.1
a) (V-gip; H). Dar parte, informar. "Eman nioen hemen iragaiten zenaz parte, je lui fis (donnai) part de ce qui se passait ici (locution peu en usage)" H. "Dar parte. Guardozobillei parte emun zotsen" Elexp Berg.
Jauna: eztut faltatu nai izan zure señoriari parte emaitera nere osasunaz eta etorraraz. CartEsp 451. Bilgu eta junta izanen baitugu, nik erri oni parte eman dezadan. MRos 14.1v. Eztiozotela ez senharrari ez aitari parterik eman bere artean izan dituzten hitzez. SP Phil 450s (He 455 erran ). Parte eman zioten populuari egiten zuten galdeaz, eta izan zuten haren laudamendua. Lg I 88. Salatu ta parte emon Inkisiziñora. MisE 202. Barri onenbat, zein adi erazo edo parte emoten oi dan gatx egin deutsunen edukuai. Astar II 26. Ez du harengatik deus eginen kontseiluari pharte eman gabe. JesBih 419. Klaro eman parte / ez degula dantzarik / gaizuma juan arte. Bil 30. Justiziyari parte / emate ezkero. Xe 175. Aurten zer ditxa izandu degun / eman biar det partia. Auspoa 61, 97. Juezari eman parte. Tx B 242. Osabak berehala parte eman ziola bere iloba erreginari manu hortaz. Zerb IxtS 73. Norbaitek jendarme-etxean parte eman du. Etxde JJ 46. Lengo zarrak aspaldi / eman zuten parte, / zurrutak baduala / makiñabat kalte. Basarri 147. Gaur bertan parte emango yuat. And AUzta 58. Segidan eman diot / polizari parte. Mattin 52. Zer ikusi genduan parte ematera joan zan. Alkain 122. Parte emon pentsu jabiei, bakotxak eruan dagizan. Gerrika 153. Bil-arazi gintuzten kaperalat, berri txarraz parte emaiteko. Larre ArtzainE 137.
v. tbn. JJMg BasEsc 7. Ud 99. JanEd II 78. MendaroTx 193. Izeta DirG 39. Larz Senper 114. Berron Kijote 116. Ataño TxanKan 241.
azpisarrerakoSense-20.2
b) Hacer partícipe.
Zeruko primezan zuri parte emaiteko. Hm 205. Hark egin baitzaitu pobre, zure borondateak hari biderik eta parterik eman gabe. SP Phil 279 (He 280 hortan parterik izan gabe ). Zeren kreatü baitzütie [...] eta bere aberatstarzün espiritüaletan parte eman. FPrS 11s. Emadazu parte zure benedikzione estietan. Ch IV 4, 1. Eta orai gomendatzen zaizkotet Jainkoari [...] eta bere Saindu guziekien bere primezan parte zuei emateko. He Act 20, 32. Othoitz zazu egun guziez Maria, pharte eman dezazun [...] debozionezko sendimendu samurretan. MarIl 35. Galdegin dezogun Jainkoari pharte eman dizagun Saindutasun miragarri hartarik. Ib. 79.
v. tbn. Tt Onsa 72. Brtc 71. JesBih 459.
azpisarrera-21
PARTE EZKUTATUAK (), PARTE EZKUTUAK (). "(Partes) vergonzosas" Añ.
azpisarrera-22
PARTE GAIZTO. Demonio.
Parte gaiztoak artuta, ez ementzan elizara juaten . (G-goi). JMB OC II 402.
azpisarrera-23
PARTE GAIZTOKO. Ser diabólico; que tiene tratos con el demonio.
Ez gaituzula gu, iñozo zenbaitzubek pensatzen duten bezela, parte gaistokuak, ez turkuak eta erejiak ere, baizik kristabak. AJauregi EE 1885b, 214s. Pelotak paretian / arrimatzen zizkan, / laister esango zuben / ikusirik ala, / gizon uraxe parte / gaiztokua zala. Iraola Kontu 36. Badet seme koskor bat, pintatzen ez dezu alakorik ikusi. Gizona, parte gaiztokoa dirudi! Iraola 90.
azpisarrera-24
PARTE IZAN.
azpisarrerakoSense-24.1
a) (H; p. ezan V-ger). (Con aux. trans.). Tener parte, tomar parte, participar. "Parte ezan, tener participación en algo" Ort Voc 142.
Joanikok eta beste askok / eudela parte bertan. Mondr 36s. Zaldibarrek bere partea debala. Ib. 2. Saindu da lehen resurrekzionean parte duena. Apoc 20, 6 (He, TB, Ip, IBk, IBe parte izan; Echn partea duena; Dv phartedun dena, Ur, Ur (V), partill dana, Ker eskuartu dauana ). Zu lakoagan ez leuke bear / krudeldadeak parterik. Lazarraga A16, 1184r. Nola gorputzeko mienbroek ere izaiten baitute gozo eta parte elkarren ontasunetan. Mat 71s. Izanen du parte Sakramentu sanduaren probetxu eta ondasunetan. Ber Trat 89r. Konsolamenduetan ere parte eternalki izaitea gatik. Harb 299. Aparta zaite bekhatutik eta izanen duzu [miserikordian] parte. Ax 145 (V 95). Iauna baithan zadutzala / Bere pensamenduak, / Parterikan etzuela, / Hetarikan munduak. Arg DevB 94. Halakoaren bihotza hoztu da eta larrointatu, zeruko sutik eztu parterik. Tt Onsa 102. Parte ükheitia Elizako othoitzetan. Bp I 115. Hauk nahi lukete zientzian parte. ES 180. Nahi badut zure primezan parterik. Ch IV 1, 2 (Ol zure erkidea izan ). Kristau fielak debela partea besteen ondasun espiritualetan. Iraz 20. Ezin dukezue parterik Jaunaren mahaiñean eta deabruen mahaiñean. He 1 Cor 10, 21 (TB partalier izan ). Munduko gauzetan parterik nai ez det. Cb Eg II 45. Amurekatik eta pharte ükhen ahal dezadan [...] grazietan. Mercy 22. Elizan diren güziek berdin parte dütea huntarzün hotan? CatLan 55. Berriz arren erran ez dezakala / juramentu eginen gaizkian / hik parterik batere ez dukala. Iraultza 24. Eztogu zerbait parte izango herejeen itsutasun gogorrean? LoraS 82. Parte izan dezeen edo atsegin-kontentuetan edo penetan. AA III 473. Ez dau izango beragaz parterik Zerubetako erreiñuban. JJMg BasEsc 234. Jesu-Kristoren agintzetan pharte izaitea merezi dezagun amorea gatik. MarIl 43. Israel guziak ere parte izan zezan, zar guziai bazkari andi bat eman zien. Lard 77. Munduko gauzetan parterik ez dut nahi. Dv LEd 90. Orra bertsuak jarri / frantzesarentzat, / parterik ez dubenak / ez artu beretzat. Xe 99. Amoriozko martirio artan izan zezan parte. Bv AsL 123. Pharte ükhen ahal dezagün gero saintien glorian. Ip Hil 235. Herriko guziek parte baitute eskeintze hartan. Arb Igand 103. Kristau onentzat dago zerua, / gaixtuak ez du parterik. Tx B I 253. Berdin gertatuko litzaieke arazo oietan parte dutenei. " Los partícipes" . EAEg 2-3-1937, 1186. Erri osoak bere buruzagien izendatzean parte izatea. Vill Jaink 187. Ez al dezu orrela zure lagunaren pekatuan parte izango? MAtx Gazt 69. Parte izateko asmuan bestian irabazi argalian. Etxba Ibilt 457. Saindutze hortan berek parte balinbadute. Ardoy SFran 9. Naizta ez egon an nitxo orretan parte eben guztiak. Gerrika 187. Parte dugu garaztarrek Euskal Herriko Eliza Kantarien Batasun edo Federakuntza hartan. Larre ArtzainE 321. Egiteko eder honetan parte izan duten guztiei. MEIG II 97.
v. tbn. EZ Eliç 420. Hm 95. CatUt 51. CatB 32. JesBih 444. CatLuz 13. Jaur 375. CatAe 30. CatSal 31. CatR 31. CatS 59. Legaz 17. Uzt Sas 110. Etxabu Kontu 118.
azpiadiera-1.1
"Eztut egiteko hortan ez parte ez arte, je n'ai en cette affaire ni part ni action (industrie) engagée" H.
azpiadiera-1.2
Mitxelenak ez du tontotik parterik. (In MEIG IX 61 ).
azpiadiera-1.3
(Con sociativo). Tener trato.
Baldin ikhuz ezpahezat, eztuk ukhanen parterik enekin. Io 13, 8 (He, TB parte izan; LE itekorík, Dv ikhustekorik, Leon enekilakorik, Ol erkidegorik, Or artukizunik, Ker artu-emonik, IBk e IBe zerikusirik ). Presuna ezkonduek baduketela elkarrekin parte eta ezagutza. Mat 114. Ebastea edo emazte batekin parte izaitea. Ax 264 (V 177). Manatzen nauzu fidanzarekin hurbil nakizula, nahi badut zurekin izan parterik. SP Imit IV 1, 2. Ez zeban inoiz ere izan gizonan artetik inorekin ere parterik batere. OA 28. O! monstro beltza, aparta hadi ene aldaketarik; ukho egiten daroat oraiko eta sekulako, ez diat nahi hirekin parterik. Brtc 92. Emaztiareki eztudala uken / parterik aspaldi diala. AstLas 31. Ez genduke nai deabruakin / berriz parterik munduan. Auspoa 60, 58.
azpiadiera-1.3.1
(No referido a personas). Estar relacionado.
Lur-puxka onek izan bear du / zeru berarekiñ parte. Olea 137.
azpiadiera-1.4
Tener influencia, peso sobre.
Aparta akit, enganatzaille gaixtoa, eztuk izanen ene baitan parterik. SP Imit III 6, 4 (Mst eztük ükhenen nitan pharterik; Ch eztuk ene gaiñean deus irabaziko, Ol ez dek izango nigan iraspiderik ).
azpiadiera-1.4.1
(No referido a personas).
Haren begi eztiak nitan beitü pharte. Xikito 12. Jesusekin parterik / eztu soberbiak. Auspoa 68-69-70, 271.
azpisarrerakoSense-24.2
b) (Con aux. intrans.). Ser parte, participar.
[Penak] iraungo baleu denpora askotan lizateala parte niri eriotzea laster emaiteko. Lazarraga A, 1151v. Partizipante ote dirade edo badirade parte bata bestearen ondasun espiritualetan? OA 43. Proximoaen kontrako dañuen baten parte izan direanak. Oe 11s. Kristinau batzuk parte gariala beste guztiyen obra onetan. Zuzaeta 97. Badira parte gorputz Eleisakuan. CrIc 47. Besteen pekatubetan bere parte zara. fB Olg 131. Pekatu gitxi egingo dira munduban, leenago edo geruago, asieran edo amaijan miina parte ez dala. fB Ic II 210.
azpiadiera-2.1
(Tras gen.).
Izanik zuben Diputaziñoia esan dan Junta probinzialaren parte edo zati. " Formando parte" . (1862) BBatzarN 197.
azpiadiera-2.2
"Ez naiz ez parte ez arte, je n'y suis ni part prenant ni coopérant" H.
azpisarrera-25
PARTEKO.
azpisarrerakoSense-25.1
a) Parcial.
Erratziketzu [...] edo arrosario osokoak edo partekoak. EZ Eliç 405.
azpisarrerakoSense-25.2
b) (Precedido de gen.). Referente a.
--Ongi komekatzeko, zenbat gauza bear dire? --Iru, Yauna. --Zein dire? --Bat animaren partekoa, berzea gorputzekoa, eta irugarrena zer errezibitzen den konsideratzea. CatB 71.
azpisarrerakoSense-25.3
c) Partidario de.
Errepublikaren pharteko direnak mintzo ziren. Elsb Fram 144. Haien pharteko gazeta egile batzuek. Ib. 100.
azpisarrerakoSense-25.4
d) (Tema nudo, con izan, etc.). (Ser, etc.) participante.
Ondoren artan apari bat eman zitzaien futbolari auei emen, Seguran, eta ni ere parteko nintzan. Insausti 201.
azpisarrera-26
PARTE OFIZIAL. "Noticiario de Radio Nacional. Gabeko amarretan izete zan parte ofiziala" Elexp Berg.
azpisarrera-27
PARTE ON (Usado como saludo).
--Errázü, Jáuna! ... Arastí hun, bai! --Bi zúi ére bai phárte hun! Lrq Larraja, RIEV 1931, 234.
azpisarrera-28
PARTE ONEKO (Usado en contextos negativos). Como debe ser. "Ori ez da parte oneko jendia (G-goi, AN-gip)" Gte Erd 258.
Ereje batek, edo ateista batek kastigau legi, pranzesak egin dabeen legez. Baina ez parte oneko agintarik. fB Olg 153. Izan ere, orduan parte oneko pixuak etziruditen emezortzi arroako arriak. Insausti 99.
azpisarrerakoSense-28.1
De buena parte (opuesta a la parte del diablo).
Kontu areri lagunduterik, ez da parte onekue ta. (V-ger). JMB OC II 54. --San Pedroren abarkak! Deabrua gure etxean. --Esaten nuan, bai nik, erre-usai ori etzala parte onekoa. NEtx LBB 178. Nere ondoan zegoen bati / au da nik entzun niona: / "Oinbeste indar duena ez da / parte oneko gizona!". Basarri Auspoa 112, 132. --Ura ez uan parte onekoa. --Logurerik etzeukan txororen bat seguru bai. --Ik errez itzegiten dek. An izan baintza, ez uan, ez, ola pasatuko gaua. BBarand 22.
azpiadiera-1.1
" Parte onekua ez izan, nahiz eta itxuraz ona iruditu, ona ezin duela izan, edo azpian zerbait txarra dagoela adierazteko esamoldea. Hainbeste suerte ta hainbeste diruk ezindik izan parte onekua izan " ZestErret.
azpisarrera-29
PARTE ONERA. "Parte onera hartzea, prendre en bonne part" SP.
[Midikuak] egiten duen guztia estimatzen da, eta hartzen da parte onera. Ax 277 (V 185). Hartu zuen [adiskidearen buthuna] parte onera, eta berehala, bere falta ezaguturik [...] barkhatu zerauen guztiei. Ib. 318 (V 211).
azpisarrera-30
PARTE ONEZKO. Como debe ser. "Ori ez da parte onezkoa (G-azp)" Gte Erd 258 (V-gip, G-azp ez deuka itxura onik).
azpisarrera-31
PARTETIK.
azpisarrerakoSense-31.1
a) (Precedido de gen.). Por parte (de).
Ene parteti izango zara / justiziara zitadu. Lazarraga B11, 1179r. Traburik etzenaz gero Zeruaren aldetik, / Baizen antsikabe eta laxo zuen partetik. EZ Man I 130. Zenbatenaz izanen baita sofritzen duzun pertsekuzionea, sofri-arazten darotzunaren partetik, inyustoagoa. He Gudu 96. Zer nahi ohore edo estimu dukegun munduaren partetik. Lg I 260. Ez dut beldurtzeko haren phartetik izanen dela [...] inkonstantziarik. Jaur 139s. Oillar haukien partetik [...] behar zuela iguriki / kariño eta tratu ona. Gy 278. Eta diat ikusi guzien gainetik / inozenzia hainitz gizonen partetik. Elzb Po 213. Nere partetik orai, Xalbador, entzun behar duzu agur. Xanpun ( in Xa Odol 333 ). Aitortuko dugu zure partetik eskatzen zaigun egi-etsia. Berron Kijote 63. Gobernuan partetik / bada artimaña. Ayesta 73.
azpiadiera-1.1
(Precedido de posesivo anafórico). " Ene partetik behar dena eginen dut, pour (de) ma part, je ferai ce qu'il faut" H.
Prokuratzen baitute beren partetik erori gaitezen. Ber Trat 109v. Erkules baño obe dogu / geure parteti Bulkano. BBizk 14. Bere partetikan alegina egin bage. OA 146. Ezta ez aski izpirituz agudo izaitea [...] baldin zeure partetik ongi enseiaturik estudioan enplegazten ez bazara. ES 179. Egin ahal gauza guziak gure partetik egiñ detzagun. He Gudu 40. Zure partetik ahal guziak egitzu Jesusen amodioan irauteko. Mih 123. Mundu huntarik beretik / Jainkoak ditu saristatzen, / Bai lurrak bere partetik / Bere fruituez sasiatzen. Monho 144. Laguntasuna beti ematen digu, gere partetik alegiñak egin nai baditugu. Gco I 397. Geuk geure parteti mandamentubak gorde ezkero. fB Ic I 36. Atxik ditzagun guk ere gure phartetik gureak. Jaur 159. Zuk nai badezu, nere partetik / izango nuke atsegin. It Fab 138. Beren phartetik Danton [...] eta heiek iduriek nahi zuketen Errepublika ezar zezaten. Elsb Fram 94s. Bere partetik egiñ bear dubela alegiña eragoztia. Moc Damu 23. Eta ala aien partetik Masabiell-ko gertaerak laixter aztu bearko zuten. Goñi 60. Arratsaldian bukatutzia / nai nun nere partetikan. EusJok 25. Nere partetik Pedro Maria / Otaño izan dedilla. Uzt Auspoa 22, 144. Bere partetik auxe eskatu zuan, bere nagusia Pedroren txabolan sartu zedilla. Berron Kijote 140. Orduan ikasi nuen, ene partetik, Orreagako beilaren maitatzen. Larre ArtzainE 238. Nere partetik sartuko nintzan Federazioan, eta karrerak korritzen asi. Albeniz 43.
v. tbn. AzpPr 28. FEtxeb 205.
azpiadiera-1.2
A causa (de), por causa (de).
Sarak ere bada eredu berean eztu gutiago merezitu [...] seme ohorezkoen partetik. ES 156. Hertstuak kausitzen ziren gosearen partetik. Lg I 245. Zer nahi sofritu dute pena guzien parthetik. Michel LPB 349. Nere partetik eztu / iñork galerazi. Xe 287. Nere partetik ezta / galduko gizonik. Tx B II 103.
azpisarrerakoSense-31.2
b) (Precedido de gen. o frase relativa). En cuanto; en lo que respecta a. "À l'égard de" Lecl.
Gizona dan partetik. OA 7. Baldiñ ageri diren partetik baizen ez baditugu [gauzak] konsideratzen. He Gudu 36. Behar liokete bere estatuari begiratu [...] Ebanyelioak hartan erakusten darokun handitasunaren partetik. Mih 79. Zelan olgau leitekian Jaungoikua opendidu bagarik, olgeetiaren beraren parteti. fB Olg 37. Izan leiteke [guzurra] pekatu mortala, edo personiaren parteti, edo guzur geijaren parteti. fB Ic II q77. Zarren aizen partetik / dekan deretxoa. It Fab 241. Ez du [gorputzen figurik] Jaungoikoaren partetik. CatUlz 17. Memorie bat bakarra, gizona den partetik. Ib. 18. Zer erran nai du animen partetik estadu graziezkoan yuatia? Ib. 44. Ene denborako Eguberrietan hotzena izan duket hori aroaren eta sasoiaren partetik. Larre ArtzainE 81. Nai gabeko ezkontza / gertatu jakula, / diruaren partetik / iminiz klausula. Ayesta 42.
azpisarrerakoSense-31.3
c) De parte (de), en nombre (de). "Amaren partetik eskumuñak (G-azp, AN-gip), amaren partetik goraintzi (AN-5vill, B)" Gte Erd 251.
Jaungoikoaren partetik errebelatu zionean. Gco I 457. Ez dezu begiratu bear, nor dan predikatzen duana [...], baizik zer eta noren partetik aditzera ematen dizun. AA III 439. Faraonek Jainkoaren partetik zijoazkion ezagungarri bat eskatu zien. Lard 68. Denen partetik laguntza on bat / galdetzen diyot Jesusi. Xe 319. Agindu zaiozu nere partetik emakume orri. Goñi 47. Erregeren partetik / gatoz zure billa. Ill Pill 21. Neskatxa oiek etorri dira / nagusiaren partetik. Tx B 177. Artxek erakutsiko / neronen partetik / nondik igo zindezken / Zerura zuzenik. SMitx Aranz 50. Denon partetik goretsi zazu / zuk Basarriren izena. Olea 38. Urte askuan izan dedilla / Uztapideren partetik. Uzt Sas 225. Aako albiste-mandatu ura, bere partetik bere andere Dulzineari egitekoa. Berron Kijote 225. Joxe: aitaren partetik, joateko ara bazkaltzera! Ataño TxanKan 140.
v. tbn. PE 116. Ud 74. AzpPr 80. Yanzi 128.
azpisarrerakoSense-31.4
d) Aparte, separadamente (de).
Bada eurak dira bakarrian geijeen azi ta mundukuen parteti eureenez luzaruen bitzi izan dirianak. fB Ic III app., 13.
azpisarrerakoSense-31.5
e) Como, ya que.
Bere zintzotasunagaz seguru zan partetik, lagun bat bialdu eban Dukiagana erregutu zeixon. Etxba Ibilt 479.
azpisarrera-32
PARTETIKO (Lo) que viene de, de parte de.
Errefusatzeraiño gizonen partetikako solayimendu guziak. He Gudu 168. Ene partetikako zenbait leialtasun eskasek ekharri othe zaitu bada molde hortan ni ganik urruntzerat? Mih 126.
azpisarrera-33
PARTE TXAR. Situación indeseable.
Orduan [tobera mustran] grinak soltatzen dirade, eta beti akabatzen da guztia parte txarrean. Arti Tobera 278.
azpisarrera-34
PARTE TXARREKO. De mala parte, que tiene relación con el diablo. "Concluyó que el tren era, sin duda, una invención de 'mala parte' (parte txarrekoa), o sea, del diablo ( G-goi)" JMB AEF 1924, 213. "Decíase con cierto misterio de la gente desconocida, que se le suponía de mal vivir, gente que presumiblemente estaba de parte del demonio" Elexp Berg.
Bazeillela erri artan parte txarrekôn bat. (G-goi). JMB OC II 66. Gu ez gera gero parte txarreko gizontzarren batzuk, gu San Benitoren fraile bi gera. " Endiablados" . Berron Kijote 101. Ben-benetan parte txarreko gaizto-antza zenekarten. " Cosa mala y del otro mundo" . Ib. 211. Ori [Anbotoko señora], parte-txarreko emakumea dek. BasoM 70.
azpisarrerakoSense-34.1
Sutan erre zitzaten parte txarreko liburutzar oiek. " Descomulgados" . Berron Kijote 72. Parte txarreko militar orreik / izan ebezan artuak. FEtxeb 52.
azpisarrerakoSense-34.2
De mal agüero, siniestro.
Iñoiz etzen ozkarbiz ainbat tximista erori ez eta buztan-izar parte-txarrekorik ain usu diztiratu. "Diri" . Ibiñ Virgil 79.
azpisarrera-35
PARTE TXARRENA ERAMAN. Salir perdiendo, llevar la peor parte.
Burruka huntan Patxik eraman zuala parte txarrena. Osk Kurl 65.
azpisarrera-36
PARTEZ.
azpisarrerakoSense-36.1
a) (V-arr-gip, L, BN, S; VP, Lar, Añ, H). Ref.: Lh; Gte Erd 251; Elexp Berg. (Precedido de gen.) De parte (de), en nombre (de). "Besteren partez egin" VP 12v. "(De mi) parte, nere partez, nere aldez, nere izenez" Lar (v. tbn. Añ). "Pelloren partez goraintziak (V-arr-gip, BN-arb)" Gte Erd 251. "Aman partez, bixkor joateko etxera" Elexp Berg.
Nik Beelzebub-en partez kanpora egoizten baditut deabruak. Mt 12, 27 (He berthutez, Echn birtutez, Hual izenian, Samper nonbrean, Leon eskuz, Or laguntzaz, Ker indarraz, IBk, IBe indarrez ). Erregutu eutsan Silviari legiola ain mesede andia, eze legiola bere partez Sirenari erregutu bisitaetan etorri lekiola. Lazarraga A, 1142v. Legataren partez gizon bat pasatu da parte orretarat. CartEsp 465. Siñatürik, Louis. Eta beherago, erregeren partez, Brulart. Etchart 1.2r. Huts egiten du zerbitzariak eta haren partez pagatzen du Iaunak. Mat 215s. Zeinek otoitz egiten baitrauzu ene partes. Ber Trat 76v. Errendatzen ziotzola / bere partez eskerrak. EZ Noel 80. Hunela bere aitaren partez bere anaiak Iosephi mintzatu zeitzanean. Ax 329s (V 218). Nonbait, egizu, Iainkoaren partez / Ikus zitzadan zenbait artez. O Po 15. Iainkoari ene partez bataiatu nintzenean egin zitzaion profesa. SP Phil 75 (He 77 ene partez ). Hutsik ezin baitaidi haren partez erraiten deritzienetan. FPrS 2s. Barkaziozka nagoka emen dauden guzien partez. Lar SermAzc 57. Betiko eskerrak nere partez ta izenean emaiozkatzu. Cb Eg III 282. Egin zioten salutantzia Nabali Daviten partez. Lg I 286. Aingeruak Jaunaren partez bisita bihurtu zarotzunean. Mih 29. Iaun Aphezpikiaren partez, Larre, Segretaria. CatLan 4. Imajinaziño loi batzuk etorri oi yakez askori [...] diabruben partez. Zuzaeta 69. Garat eta Ithurbide parti bitez gorterat, / Eskaldun guzien partez Luisi erraiterat. Monho 56. Ene phartez aita saintiari / enbasada baten egitera. Xarlem 133. Errespondatuzió S. Pedrok guzién pártes. LE Ong 14v. Bere partez ta berak emoniko eskubidiagaz parkatuteko pekatubak. JJMg BasEsc 51. Jainkoaren phartez ekhartzen zioen berria. Jaur 350. Barnean daude beraz, lanetik ihesi; / burasoek beharko heien phartez hari. Elzb Po 220. Noiz eta mania jiten beita orori, Augüsti enperadoriaren phartez, joaiteko bere izenen emaitera. Ip Hil 89. Errozue [...] nere partez goraintzi eta gezurra diola. HU Zez 159. Arnegiri goraintzi / Luzaideren partez. LuzKant 99. Herriko fruiturik ederrenak eremotzue minixtro hari ene partez. Zerb IxtS 28. Nahi ziniozkeia ene partez ekharri zonbait sos eta arropa? Lf Murtuts 40. Emen natortzu (esango diot) / Euskalerriaren partez. SMitx Aranz 158. Zuen partez ari zela esaten baitzun. Etxde JJ 86. Ehun zihor kolpe emaizkiozue nire partez. Arti Tobera 287. Frantsesen partez heldu zela. Ardoy SFran 117. Nihaurek maita behar orai bien partez. Xa Odol 341. Nik bildu bearrean, egoaizeak eraman izango zuan nere partez. Albeniz 179.
v. tbn. Volt 274. BLeiz 46. Harb 312. Tt Onsa 101. SermAN 1r. GavS 22. Brtc 240. Iraultza 23. UskLiB 110. Gy 96. Olea 276. Mattin 60. Ayesta 32.
azpiadiera-1.1
Deliberatua nago zer ere zeruko partez irakhatsiko baitzait hura guzia gogotik egitera. Harb 205s.
azpisarrerakoSense-36.2
b) (Precedido de gen.). Por causa (de).
Gauza hautan guziotan biktorioso bainoago gara, gu onhetsi gaituenaren partez. " Par" . Rom 8, 36 (He -en ariaz, Dv, IBe -i esker, Bibl -en bidez, Ol, IBk -engatik, Ker -en indarrez ). Baina neskatoaganikoa haragiaren arauez iaio izan zen, eta libreaganikoa, promesaren partez. " Par la promesse" . Gal 4, 23 (He -en berthutez, Dv -en ariatik, Ol, Ker -en indarrez, IBe -en ahalmenez ). Iaunak bere borondatez / Nahi gaitu zerura; / Eztu nahi bere partez / Doan bat ifernura. Arg DevB 9. Zure partez galdu zan ezkontza a. fB Ic II 177. Bada orduban iminten dozu zeuben partez umia inpernurako bidian. fB Ic III 321. Kondenatu ginduten zentzuaren partez. (Interpr?). Arti MaldanB 215.
azpiadiera-2.1
Por parte (de).
Nik au erraz daiket neure partez, / asi banadi amorez konbatietan. Lazarraga A17, 1185r. Merezidu ezpadot ezer bere / neure partez, zerren naxan pobrea. Ib. B3, 1153v. Gure partez begiratu da puntualki eta zuen jendek ez batere. MRos 10.2r. Ene partez nahi nüke sarri beno sarriago bai minzatü, bai akabatü diferenzia güziak. Etchart 4.1r. Oroitzen diradela [...] bizi ziradenean mundu onetan izandu zitusten aparejues Iaungoikoaren partes. Ber Doc 123r. Hirurtasun sakratuan / Den presuna bakhotxak / Bere partez eman ziotzon / Lau harri baliosak. EZ Eliç 410. Prokuradu bere partez al dagiana. Cap 52. Kreatura guzien partez kantatu eta kantatuko zaizkitzun bertute eta laudorio guziak. SP Imit IV 17, 3 (Mst kreatüra orok ). Herioaren partez [...] ogenik ez egitera. Tt Onsa RIEV 1909, 164. Hura il izan zenean [...] haren semearen phartez bethi meza emana zen. Elsb Fram 111.
azpisarrerakoSense-36.3
c) En parte, parcialmente; en cierta medida.
Orain ezagutzen dut partez, baina orduan ezaguturen dut ezagutu-ere naizén bezala. 1 Cor 13, 12 (He partez; TB, Ol, Ker, IBk, IBe erdizka, Dv hein bat ). Ausartkixiago skribatu drauzuet partez. Rom 15, 15 (TB zerbait gisaz ). Eztugu ordea osoki rezebitzen, baina partez. Ins F, 4v. Aitzinamendu espiritualaz dugun ansia aphurrak hala partez egiten derauku ahoa largo eta mihia libro. SP Imit I 10, 2. Ezkontza benedikatu eta partez ordenatu izan da haragizko guthiziaren erremediotzat. SP Phil 256 (He 258 partez ). Nihork nihorekin eztuke kasik adiskidetasunik, non ezten partez bata bertzea bezalako egiten. Ib. 282.
azpisarrerakoSense-36.4
d) (Lar, Añ). (Precedido de relativo). "(En) quanto Dios, en quanto hombre [...] Jainkoa dan partez, gizona dan partez" Lar (v. tbn. Añ).
Iesu Kristo gure Iauna gizon zan partez konzebidua izan zala. Bet 8. Gizona dan partez, daukala kriatura guztiak baño gloria da grandeza geiago. Zubia 152. Bauko Jesu Kristok amarik Jaungoikoa dan partez? Arz 34. Zer dau zer ikusi pekatubak gizonen kontra dan aldeti, bardinian iminten bada Jangoikuaren kontra dan partez? Mg CO 217s ( CC 147 dan aldez ). Jeneral Nafarrokoa, Gobernadorea eta Aiudante-Kanpo Enperadoreena naizan partez. FrantzesB I 97. Memoriya bat bakarrik gizon dan partez. CatLlo 20.
v. tbn. Cap 10. VJ 6. Oe 58.
azpisarrerakoSense-36.5
e) "En vez de. Obe dozu ardauan partez ura eratia" Elexp Berg. "Amatxiren partez zer ikusi zuen? Otsoa (BN-ciz)" Gte Erd 244.
Zu izain zara errege nere partes. (364). LE-Ir. Andriari jipoia / diruaren partez. Xe 253. Izokiyaren partez / arrastaka [atera] Lexo. JanEd I 76. "Neretzat galai ederra zera!" / esan zenidan orduan, / oraingo partez zeñen ederki / begiratutzen zenduan! Tx B I 70. Ardua maitatzen det / andriaren partez. Tx B II 28. Nobiyorik etzaidan / azaldutzen neri; / nere partez iri / noski bai ugari. Tx B III 36. Éman zeóla hámar libéako ürhé bat ixüstín, hámar sosekúen phártez. Lrq Larraja RIEV 1935, 139. Orretarako [ganadurako] lurrak obiak / dirade auek izatez, / balio duan gauzari segi / garia egiteko partez. Uzt Sas 76. Emengo partez orain zeruan / egingo ditut lagunak. Ataño TxanKan 234. Jaiean, al bada, meza santua entzun, edo bestela larunbatean igandeko partez, edo beste jai-bezperan jaieko partez. BAyerbe 173. Bizkarreko ederrak merezi zituan arek eskerraren partez. BBarand 17. Bi ordu partez, lau ordu segiran emateko kastigua. Ib. 128. Tokiederren bada ere barne-elizatto pollita, ortzirale guziz betexetzen dena igandeko partez. Larre ArtzainE 315.
v. tbn. Olea 185. Insausti 61.
azpiadiera-5.1
Purgatorioa da graziazko estatuan hil diren arimak duatzan leku bat, mundu huntako phartez emaiteko beren bekatuez satisfazione osoa. CatLuz 30. Eta egin zaiguzu / zerutikan lagun, / ea emengo partez or / gozatutzen degun. Insausti 127.
azpisarrerakoSense-36.6
f) Con tal de que.
Bestela interes guztijak / librerik kanpuan, / ondraubak diran partez / edozein lekutan. DurPl 71.
azpisarrerakoSense-36.7
g) Ya que.
Euriyak zirian partez / gelditu bagarik, / eneukan balore asko / urteteko andik. DurPl 54.
azpisarrerakoSense-36.8
h) Hacia, respecto a.
Arreben estatia aldiz tristiago, / haren aiphatzia zait haien phartez laido. Etch 446.
azpisarrera-37
PARTEZKO. Parcial.
Indulientzia phartezkoak. JesBih 403.
parte
<< orpozik 0 / 0 pijama >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper