Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bildots.
    Onom.: En el solar de Bildosola. (Vizcaya, 1475) Arzam 180.
    sense-1
    1. (gral.; IC, Deen I 268, Urt Gram 20, Ht VocGr 326, Lar, Añ (G), Arch VocGr , VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H, Zam Voc ); bildotx (G-azp-nav, AN, BN-baig, S, Sal; Lar, H); bildotz (V-gip; IC, SP, Lecl); billotz (V-gip); billotx (V-m-gip); billos (V-gip) Ref.: VocPir 422; A; Inza EEs 1915, 209 y 210; Lh; Lrq; Etxba Eib ; Iz ArOñ (bildotza, billos), UrrAnz (billótza), Als (bildotx), IzG (bildotsa, billótza), Ulz ; CEEN 1970, 132; Satr VocP 257; EAEL 84; Elexp Berg (billotx); ZestErret. .
     Cordero (especialmente ref. al de alrededor de un año); (fig.) persona mansa, pacífica. (Referido frecuentemente a Jesucristo como víctima del sacrificio). "Cordero, bildotza <-ça>" IC 443r; pero cf. ib. 446r: "Bildotsa <-sa>", con z corregida en s. "Y mas en diez y ocho vildoses crias pequeñas de las obejas" (Motrico, 1632) ConTAV 5.3.1, 159. "Cordero" Lar. "Agnus, los agnus que vienen de Roma, ala deritze argizki meetxo biribil batzuez eginikako bildotxai" Ib. (podría tratarse de una forma con palat. diminutiva). "Cordero que ya empieza a alimentare por sí mismo. El recién nacido es axuri" A. "Bildotsa da bizi denean, iltzen denean umerria (AN-5vill, BN-baig)" Ib. "Arkume, se llama así al cordero desde recién nacido hasta el otoño. Bildots, desde que deja de ser arkume hasta bien entrado en su segundo año de vida" (G-goi) AEF 1955, 140. v. arkume, axuri. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur ya desde finales del s. XVI (aunque no se encuentra en textos suletinos). Bildots es la forma más general. Bildotz lo emplean Pouvreau, CatLav, Mihura, Echeita y Kirikiño; no son, sin embargo, muy seguros estos testimonios, por las frecuentes vacilaciones en las sibilantes de los autores vizcaínos modernos y los labortanos citados (excepto CatLav ). La forma bildotx documentada por primera vez en Etcheberri de Ziburu, aparece además en Chourio y en algunos autores septentrionales y guipuzcoanos durante el s. XIX; desde finales de éste su uso aumenta, especialmente al Norte; hallamos tbn. algún ej. vizcaíno moderno. En DFrec hay 21 ejs. (2 septentrionales) de bildots, y uno, tbn. septentrional, de bildotx.
    Eta ikhusirik Iesus ebilten, erran zezan, Hará Iainkoaren Bildotsa. Lç Io 1, 36 (LE, EvS axuria). Orduan beha nezan, eta huná, Bildotsa zegoen Siongo mendi gainean. Lç Apoc 14, 1 (Ip Axuria). Ardi txipia beti bildots. RS 354 (v. tbn. RG B 20). Haur da Bildots notha-gabea, deusetan hutsik egin gabe bere bizia galdu duena. Mat 213. Errege delarik nihor / ezta humillagorik, / ezen bildots emea bezain / heldu zaiku malhorik. EZ Noel 78. Eta aldapak saltatu / Billdots zumeak bezala. EZ Eliç 261. Iauzi ziñaizkoten hala / Nola billdotx zumeak. Ib. 262. Iainkoaren bildotsa. Harb 365. Dei egiten iako bildotsa, edugi eban mansotasunagaitik. Cap 147. Nork ere nahi baitu Iakobek bezala bildotz ederrik, nabarrik eta pikartik izan. SP Phil 392. Zuen ardi eta bildots / Gustiak utz detzatzue, / Zerutik jutsi Bildots bat / Adoratuko duzue. Gç 78. Eta Iakobek errepartitu zituen bildotsak. Urt Gen 30, 40. Ez bazkoko bildotxa, zeiña baitzen figura bat; baiñan zure gorputza bera, zure odolarekiñ. Ch IV 11, 5. Israelitek bere athetan ezarri zuten bildotz odolak begiratu zituen Aingeru funditzailea ganik. CatLav 25 (V 19). Bildots bat motzten hari zaionaren aitzinean mutu den bezala. He Act 8, 32. esus Bildots garbi maitagarria. Mb IArg I 130. a mirua uso, ta otsoa ardi edo bildots biurtzea, zer da milagrorik andiena baizik? Cb Eg III 373. Samuelek ofrendatu zuen bildots bat. Lg I 261. Tenpluan ikusten nuenean bildotz bati zinzurrak egiten ziotzotela. Mih 100. Eternitatean izanen dute bildots notha gabeari jarraikitzeko zoriona. Brtc 225. Denbor-artako presentak ziran bildots, txekor, ari, idi. Ub 29s. Agertu ziren figurak: / Hetarik ziren Isaak, / Bildots pazkoz jaten zena, / Eta zeruko mana. Monho 138.
    ( s. XIX) Zeinek ezeban aorik edegi, illtegira daroien bildots batek baño geiago. CrIc 116. Garbitzen da anima Bildotsaren odolean. Mg CC 222. Baso-lapur edo azerijak eztira azartuten auntzetara, ardijetara legez; baña bai bildots ta antxumeetara. Mg PAb 110. Jangoikoaren Bildotsa, munduko bekatuak kentzen dozuzana. Añ EL1 230. Bildots illa baliz bezala isillik dago Jesus Sakramentu orretan. AA I 434. Munduko bekhatuak khentzen dituen bildots garbiaren sakrifizio adoragarri hau. Dh 226. Gizon gogor, sutsu, ordi, gaisto bat ekarriko dau bildots manso, bigun, maitegarri bat izatera. fB Ic III 373. Zezen bateri Gaztelan / adar batetik eutsirik / bildots bat legez geldirik / plaz'erdian euki neban. Zav Fab, RIEV 1907, 535. Jainkoari eta Bildotsari. TB Apoc 14, 4. Asnas-lurriñarekin / berotubaz lastoa, / daude idi, astoa, / ardia, bildotxa. Echag 123. Pazientzia bat ezin bentzutuzkoa, eztitasun bat miragarria, bildots baten pare zen. Jaur 152. Ikusten dute doala galtzen artaldea, / zeren ez dio uzten otsoak griñari, / jaten dizte egunean bildots bat edo bi. It Fab 261 (ib. 33 bildotx). Eta oek badarabiltzate mendian eun artaldetan, amar milla ardi eta bi milla bildots urte betenakoak. Izt C 169. Ikhusten ditu hara-han / Artzaiñ batzu bildots baten / Gerrenean birakatzen. Gy 240. Yoanen da heriorat bildots bat bezala bekhatuen gatik. Hb Egia 47. Bildots bat motxallearen aurrean bezala, isillik egon zan. Lard 492. Bildotsik hazkarrenak dira biritxiak eta haukiek dira ume egitekotzat begiratu nahi direnak. Dv Dial 96 (It arkumerik, Ip axuririk). Bildotsak izan oi dau aitaren lania ta amaren okelia. Ur Dial 72. Yangoikoain eta Bildotsain tronuak artan izain dire. Echn Apoc 22, 3. Bildots kosteletak. ECocin 9. Zoazi merkaturat; handik ekharrazu bildots eta gauza, eta zor hori bego Jainkoaren gain. Laph 244. Bildotx baten antzera humildu zitzaion. Aran SIgn 55. Zikiro, bildots guriak, / Ahuntzak eta ardiak. Elzb Po 197. Arerioak otsoak legez amorratuaz / [...] / Besteak bildots mantsotxo batzuk ziralakoan. AB AmaE 186. Bildots umilla baño umillago, juan zitzaion San Franziskori. Bv AsL 149. Bildotsen bai ardien xuxen alhatzea. Zby RIEV 1908, 603. Otsoak bildotxari / egin zioena, / Jainkorikan ez balitz, / nork liro kondena! Ib. 759. Phazkoko bildotxa. Lap 237 (V 106). Bazka zatzu ene bildotsak. Ib. 363 (V 166). Bildots, ahari eta idi batzu. Arb Igand 94. Ozinbeltzen badira gero bildotx onak bere. Ag AL 59.
    ( s. XX) Askozaz [ule] geiago ta zuri kiskur kirikolauak garondoan, bildots edo arkume baten irudira. Ag Kr 87. Noizbait ilda topaten ebezan ardi, bildotz da auntz bat edo beste. Echta Jos 310. An irentsiko ziran txal, oilasko-oilanda, bildots ta arkume, izokin, kui, arrautza ta gainerako jakiz. A Ardi 77. Orduban bildotzari uliak zerbait astindu yakozan eta otsotuten asi zan. Kk Ab I 37. Etzuan ausardirik Jaungoikoaren Bildots gozoa otso amorratu aiei ukatzeko. Inza Azalp 68. Joareak, ardi eta bildotx marrakak ezagun dira noizik behin. Barb Sup 51. Arthalde bat badu: ardi eta bildots jostagailuzkoak. Ox 38. Bildotx giltxurrinak. Zub 90. Bildots sortu berria / nahi zuen gorde. Etcham 134. Zer moduz gobernatu / eztaki bildotsak, / aurki negu aldera / ilko dizka otzak. Tx B II 256. Leoia baxen bizkor? Ala bilddots epela baxen koiskor? Otx 68. Hitlerrek lepotik omen derabiltza alemanak, bildots batzu bezala. JE Med 149. Gorrotoz dabiltzan langilleok, bildots otzanak diranik eztiñogu. Eguzk GizAuz 188. Zaldi, asto, bildots eta antxume larruei sal-neurriak ezarriaz. EAEg 15-2-1937, 1069. Zenbat aldiz ez diozkatet ahotik khendu iresterat zoazin bildotx gaixoak! Zerb IxtS 53. Phazkoko bildotsaren imolatzeko egunean. Leon Mc 14, 12. Bildots bat iltzean ez du arakiñak erruki. Or Poem 545. Antziñako Otsoko negarrez ari zen bildots xamur bailitzan. Etxde JJ 279. Bildots bat saldu deutsat. Bilbao IpuiB 161. Izketan bildots otxana dogu / baiña egikeraz otso. BEnb NereA 262. Ene alaba, jauna, horri emaitea, bildots bat otsoari emaitea zen. Larz Senper 86. Astandu ezazu bildots iaioberrien larrua. Ibiñ Virgil 102. Dirurik ezpada, berdin zaigu / gizendutako bildotsa. NEtx LBB 368. Bildotx bat hartu besotan eta / artzainak ziren atera. Xa Odol 99. Ikusten dira emen eskeintzen / gazta ederra ta bildotxa. Uzt Noiz 113. Bildots errugabe eta kutsugabe den Kristoren odol ederrez. IBk 1 Petr 1, 19. Ardi jeiztekoen billa edo bildotsak barrutik ateratzera. JAzpiroz 131. Ardien pekatuek bildotxak be ordaindu biar. Gerrika 47.
    v. tbn. Iraultza 27. VMg 36. Astar II 245. MarIl 98. Zab Gabon 45. Urruz Zer 42. Ill Pill 3. Lh Yol 33. LuzKant 72. ArgiDL 116. Jaukol Biozk 24. Enb 38. MendaroTx 207. Anab Usauri 42. Ir YKBiz 261. Laux AB 57. TAg Uzt 86. SMitx Aranz 127. Ardi MaldanB 200. Gand Elorri 213. MAtx Gazt 97. Ardoy SFran 69. Olea 209. Bibl Lev 3, 7. Larre ArtzainE 33. Bildotx: Gy 253. Jnn SBi 8. Alz Bern 67. Ill Testim 25. Lh Yol 33. Inza Azalp 66. Ox 155. MendaroTx 359. Yanzi 126. Lek EunD 31. Or Eus 52. EA OlBe 23. Etxde JJ 107. Ugalde Iltz 45. Ostolaiz 17. Larre ArtzainE 44.
    azpiadiera-1.1
    Herri triste honen / seme tristeago / ta tormentu biren / bildots bildotsago. Azurm HitzB 37.
    sense-2
    2. "Niño de padres ya entrados en años" A DBols.
    azpisarrera-1
    BILDOTSA APARTATU. "Billotxak apartau, bildotsari amaren erroa kendu, hartzea eragotzi. Billotxak apartau ein bia dabe" Elexp Berg.
    azpisarrera-2
    BILDOTS-AHARI (V-arr, G-azp; Darric ap. DRA; bildotz-aari V-gip; billotx-adari V-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (aarixa); Elexp Berg (billotx-adari); ZestErret. "Carnero joven" A. "Cordero macho que se cría para reproductor (Darric)" DRA. "El [carnero] de un año" Iz ArOñ s.v. aarixa. "Bildots arra" ZestErret.
    Bakoitzak ill egiala urte barruko Bildots Ari bat. msOñ 216v.
    azpisarrera-3
    BILDOTS-AFARI. Cena a base de cordero.
    Ijitoko Erregeren eskupetik irten ziranean egin zuen bezalako Bildots-afari bat. Ub 22s.
    azpisarrera-4
    BILDOTS-ARAN (Lcq A). Variedad de endrina. "(Prunus spinosa); var. Juliana, fruto ahovado-globoso, pequeño, azulado o morado: vasc. bildots-arana" Lcq 76.
    azpisarrera-5
    BILDOTS-BATZAILE. "Billotx-batzeille, artzaiei bildotsak erosten ziena gero saltzeko. Olaxe billots-batzeilliei, rebenderei; orduan be bai, rebenderei" Elexp Berg.
    azpisarrera-6
    BILDOTSEAN. En tiempo de cordero, cuando cordero. v. BILDOTSETAN.
    Antxuan xuri, bildotxean gorri, ardian beltx. (L). A Eusk 1926 (II) 15.
    azpisarrera-7
    BILDOTS-EGUR. "Billotx egur, evónimo, bonetero" Elexp Berg. v. basaerramu.
    azpisarrera-8
    BILDOTSETAN. En tiempo de cordero, cuando cordero. v. BILDOTSEAN.
    Axuritan xuri, bildotsetan gorri, arditan beltz. (AN-ulz). A Eusk 1926 (II) 17.
    azpisarrera-9
    BILDOTS-ILE (Lar, Hb; bildotsule Lar). "Añinos, vellón de cordero, bildotsillea, bildotsulea" Lar.
    azpisarrera-10
    BILDOTS-JAN. "(V-m), convite que se da a los que ayudan a recoger corderos" A.
    azpisarrera-11
    BILDOTS-KUKU; BILDOTS-KUKUMA. "Bildots kukuma, kukua, agneau venu en saison avancée (quand est déjà apparu le coucou)" H.
    azpisarrera-12
    BILDOTS-MIHI (Urt, Izt C 44; bildosmi Lar Lcq 135). "Agnina lingua, bildots mihia, bildotsaren mihia" Urt I 449. "Arnoglossa, bildotsmihia" Ib. 449. "Lengua de buey, de ciervo, de cordero, de perro, son plantas, idimia, oreinmia, bildosmia, txakurmia" Lar. "Plantago media, L: cast. Llantén mediano" Lcq 135.
    azpisarrera-13
    BILDOTS-MINGAIN. "Llantén mediano" BeraLzM.

    bildots

    bildots
    << 1 bilatu 0 / 0 bizkar >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper